Χριστούγεννα 1943 με τους αντάρτες στην Κρήτη | του Γιώργου Φαραγκουλιτάκη
Το 1943 μετά την κατάρρευση του αφρικανικού μετώπου, την ήττα των Γερμανών στο Στάλινγκραντ και τη συντριβή τους στην πιο αποφασιστική μάχη του πολέμου στο Κουρσκ είχε κριθεί η έκβαση του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Συνθηκολόγησε η Ιταλία, έγινε η απόβαση στη Σικελία. Οι διεργασίες για την επικυριαρχία των συμμάχων στη Δυτική Ευρώπη είχαν ενταθεί. Σε τοπικό επίπεδο από τα Χριστούγεννα του 1943, στα οποία αναφέρεται το κείμενο που ακολουθεί, προηγήθηκε μεταξύ άλλων το β’ σαμποτάζ του αεροδρομίου του Καστελίου, το κάψιμο των βενζινών στα Πεζά, η καταστροφή της Βιάννου, η διάλυση της μεγαλύτερης ανταρτοομάδας της Κρήτης, δηλ. του Αντάρτικου της Δίκτης και η φυγάδευση του καπετάν Μαν. Μπαντουβά και των στενών του συνεργατών για τη Μέση Ανατολή.
Ο αγωνιστής – συγγραφέας Γιώργος Φαραγκουλιτάκης με μια αυθόρμητη και ζωντανή αφήγηση περιγράφει λεπτομερώς γεγονότα και πρόσωπα και φωτίζει τους ρόλους των τροφοδοτών και των βοσκών που στήριξαν το αντάρτικο, των κατασκόπων, των συμμάχων, των σαμποτέρς, των ανταρτών, τις δύσκολες συνθήκες της λειτουργίας των ασυρμάτων, του πήγαινε – έλα στη Μέση Ανατολή, των συμπλοκών με τους Γερμανούς στη Δυτική Μεσαρά και το Αμάρι, συγκρούσεις που συνετέλεσαν αποφασιστικά στη διατήρηση του υψηλού φρονήματος των Κρητικών.
Ενδεικτικά αποσπάσματα από το βιβλίο:
Σελίδα 19. Ο όρκος μας ήτανε: «Διαθέτομε τα κινητά και τα ακίνητά μας στον αγώνα κι όλες μας τις δυνάμεις για την Πατρίδα. Ελευθερία ή Θάνατος!».
– Δεν έχω εγώ χατήρι και δεν εσταματήσατε στο χωριό, στο σπίτι μου; Και εάν δεν ήμουν εγώ εκεί, ήταν η γυναίκα μου και τα παιδιά μου να σας φιλοξενήσουν μέχρι να γυρίσω από την δουλειά μου.
Τέτοιους ανθρώπους και τέτοιους Έλληνες, προπαντός Αμαριώτες εσυνάντησα κατά το διάστημα της μαύρης Κατοχής.
Σελίδα 212. Τότες που μερικούς από μας τους άνδρες της Ε. Αντίστασης δεν τους ήθελαν οι χωριανοί τους μόνο τους επρόδιναν, πολλοί από αυτούς δεν είχαν ψωμί να φάνε αυτοί και τα παιδιά ντος και τόδιναν να το τρώμε εμείς, και εις γνώση ντος πως αν το μαθαίνανε οι Γερμανοί θα τους πήγαιναν στο εκτελεστικό απόσπασμα.
Σελίδα 262. Στα Σκούρβουλα [Ηρακλείου] που ήταν απ΄ τα καλύτερα χωριά που είχαμε εμπιστοσύνη κι εμείς κι οι Άγγλοι, διότι βρήκαν μεγάλη φιλοξενία και περίθαλψη, για να τους τρομοκρατήσου, έβαλαν από το Τυμπάκι πολλές ομοβροντίες με τα βαριά πυροβόλα που ήχαν μέσα στο χωριό και την ίδια ώρα εκύκλωσαν το χωριό. Εκατεστράφησαν πολλά σπίθια και επρόλαβαν και έφυγαν πολλοί άνδρες.
Αλλά εσυγκέντρωσαν τα γυναικόπαιδα έξω απ΄ το χωρίο και εδιάλεξαν 39 και ήταν οι 27 γυναίκες και τους εκτέλεσαν και μου είπε ο Ελευθέριος Σαββάκης απ΄ τη Φανερωμένη που τον έσερναν για μάρτυρα, πως είδε πάγματι μια ηρωίδα γυναίκα, την ώρα που θα τους έρριχταν τη βολή, εσίμωσε για ν΄ αποχαιρετήσει τον άνδρα της, τον Σταματάκη και τον αγκάλιασε και ο Γερμανός την τράβηξε πίσω για να μη την βρουν οι σφαίρες, αλλά αυτή δεν εμόλαρε τον άνδρα της μόνο εσταμάτησε μαζί του και εκτελέστηκε και αυτή.
Σελίδα 332. Μετά ο Τομ μου είπε:
– Εφόσο θα φύγω από την Κρήτη, θέλω να μου πεις τι θέλεις να σου δώσομε για τις υπηρεσίες που μας πρόσφερες, ή οικονομική ενίσχυση για τις καταστροφές που σας έκαναν τα Γερμανικά χτήνη, είτε ηθικές αμοιβές.
Εγώ τον κοίταξα καταπρόσωπα και του λέω:
– Είμαι Έλληνας και Κρητικός, ξέρετε την ποιότητα μου. Ό,τι έκανα το έκανα για την πατρίδα μου. Με υλικές αμοιβές και ηθικές δεν πλερώνονται οι εθνικοί αγώνες, και αυτό το ξέρετε. Σας ευχαριστώ αλλά δεν θέλω τίποτα.
Σελίδα 340. Τραυματίζεται διαμπερές, στη δεξιά ωμοπλάτη, ο Βεϊσομανώλης, ο οποίος έφυγε τραυματίας και κατέβηκε στη Γαλιά στω Δρουκάκηδω και φωνάξανε το γιατρό Καμαριανάκη από τις Μοίρες να τον επιδέσει αλλά αρνήθηκε και τότες θυμήθηκαν πως ο Κώστας Γιαμπουλάκης δίπλα από την Απόλυχνο θα έχει επίδεσμους και γάζες που ήταν ανάπηρος του Αλβανικού μετώπου με ακρωτηριασμένα τα δυο του πόδια. Και πράγματι πήγαν και τος έδωσε και τον επίδεσαν, αλλά δυστυχώς ο παπάς του χωριού Μανασάκης τον επρόδωσε και τον έπιασαν και τον επήραν όμηρο στη Γερμανία στο στρατόπεδο Νταχάου, δυόμισυ χρόνια, μέχρι που τους απελευθέρωσαν οι Σύμμαχοι.
Χριστούγεννα 1943
Πριν το κείμενο που ακολουθεί, προηγούνται φοβερές αφηγήσεις για το θάνατο του Εφταμηνίτη, τη συμπλοκή στον Τσίβληκα, τη δεύτερη σύλληψη του Μανώλη Ντισπυράκη από τις Καμάρες και την εκτέλεσή του στην Αγυιά, για τους σουμπερίτες. Αφηγήσεις που μας κρατούν με κομμένη την ανάσα. Αξίζει πράγματι τον κόπο να δούμε τη σκληρή ζωή των ανταρτών και τη σκληρότητα του πολέμου μέσα από το απόσπασμα των απομνημονευμάτων του αγωνιστή της Εθνικής Αντίστασης που αναφέρεται στα Χριστούγεννα του 1943 στην περιοχή της Λοχριάς.
… … …
«Έπεσα κάτω, τους παρακολουθούσαμε με κομμένη την ανάσα μας, αλλά έτοιμοι, να τους γαζώσουμε με τα Τόμιγκά μας, διότι τώρα είχαμε προετοιμασθεί από νωρίς. Δεν μας αντιλήφθηκαν όμως, παρόλα που έλεγαν πολλοί από μας ότι μας είδαν αλλά εφοβήθηκαν και εκάμανε ότι δεν μας είδαν… Τους μετρήσαμε όταν περνούσαν που ήταν λίγα μέτρα από το δρόμο και ήταν δεκατρείς ένοπλοι και εκράτου μαζί τους και ένα πολυβόλο. Μόλις επέρασαν προς το χωριό Άγιοι Δέκα, εμείς εσηκωθήκαμε και προσεχτικά και γρήγορα επεράσαμε τον κεντρικό δρόμο, τον αμαξωτό που πηγαίνει προς την πόλη του Ηρακλείου και επιάσαμε τη ριζοβουνιά, προς το βουνό του Βουρβουλίτη και, όπως ήταν απότομος ανήφορος, εζοριστήκαμε να βγούμε στη κορφή. Από το χωριό Βουρβουλίτη εκόψαμε αριστερά τη λαγκάδα που βγαίνει προς τα Γεργιανά μετόχια για ν’ αποφύγομε το κεντρικό δρόμο των Ανεγύρω, διότι συχνά εκατέβαιναν μηχανοκίνητα προς τη Μεσαρά, διότι διαρκώς τα γερμανικά στρατεύματα έκαναν μετακινήσεις, περισσότερες τη νύχτα παρά τη μέρα, για να αποφεύγου τη συμμαχική αεροπορία.
Εκείνο το βράδυ εταλαιπωρηθήκαμε όλοι μας πάρα πολύ, διότι επέσαμε σε κάτι χαράδρες που δεν τις ξέραμε, διότι όλοι μας σχεδόν δεν είχαμε περάσει νύχτα από κείνα τα μέρη δεν ήταν περασά μας. Επεράσαμε τα Γεργιανά μετόχια, αριστερά του χωριού Γέργερη, διότι έμειναν οι Γερμανοί εκεί και στο Ζαρό, που ήταν πολύ κοντά. Μόλις επρολάβαμε και επεράσαμε τον αμαξωτό δρόμο, σταυρό και επιάσαμε τη ριζοβουνιά και εκρυφθήκαμε σε κάτι χαράκια, από μπροστά στο χωριό Νύβριτο αποπάνω, διότι μπορούσαν να μας δουν οι Γερμανοί και από το Ζαρό, αλλά και από τη Γέργερη, μέσα. Εκεί ήταν το μέρος σπανό, αλλά ήταν τουλάχιστο πετρώδες και μπορούσαμε να πιάσουμε μετερίζι και να ταμπουρωθούμε, εάν μας ετύχαινε τίποτα. Εκαθήσαμε όλη τη μέρα και το βράδυ εκατεβήκαμε στη Νύβριτο. Είχαμε ένα καλό συνεργάτη από την αρχή του αγώνα και καλό πατριώτη τον Ελευθέριο Ζαχαριουδάκη και εστείλαμε πιο νωρίς τον Σαριδάκη και τον εδοποίησε και μας ετοίμασε ψωμί και μας ετροφοδότησε και μας έδωσε και πληροφορίες για τις κινήσεις των Γερμανώ και ιδίως αυτώ που έμεναν στο Ζαρό, διότι θα επερνούσαμε απέξω από τον Ζαρό προς τα Καϋμένα Βορίζα που ήταν μάλιστα απαγορευμένη ζώνη.
Eμείς επεράσαμε από την πάνω μεριά του Zαρού ακούγοντας τους Γερμανούς να πηγαίνουν και να έρχονται στα καλντιρίμια και άκουγε μάλιστα και ο Tομ τι έλεγαν, διότι εγνώριζε την Γερμανική φαρσί.
21 Δεκεμβρίου 1943
Eπεράσαμε τη Mονή Bροντήσι και εφτάσαμε στα Bορίζα και εβγήκαμε στο ξετρύπι, στο Πρινό και εκαθήσαμε και εκοιτάζαμε το χωριό που δεν υπήρξε πέτρα επάνω στην άλλη. Aπό εκεί που καθόμαστε έκανα προπολεμικώς τις καντάδες μου με τους άλλους νέους του χωριού μου. Eκείνη τη βραδιά εμείναμε εκεί και εμαζέψαμε ξύλα και ανάψαμε φωτιά σε μια γωνιά ενός σπιτιού που είχε μείνει, του Zαχάρη του Mιχιά, που και αυτηνού τον πατέρα είχαν σκοτώσει οι Γερμανοί. Δεν εβγάλαμε ούτε σκοπό. Δεν ξέρω γιατί επήραμε όλοι μας τόσο θάρρος, είτε επειδής εγίναμε θεριά βλέποντας τόσες καταστροφές σ’ όλο το χωριό, διότι στο μέρος που εκαθήσαμε εβλέπαμε όλο το χωριό και ειδικώς εγώ που ήμουν Bοριζανός εκεπτόμουν τους δεκαοχτώ εκλεχτούς Bοριζανούς που είχαμε χάσει και τους είχαν σκοτώσει τα γερμανικά χτήνη του Xίτλερη, σε διάφορα μέρη της Kρήτης και ήταν όλοι συγγενείς μου στενοί, και ο καλλίτερος αδελφός μου, ο Nίκος.
22 Δεκεμβρίου 1943
Eμείναμε εκείνο το βράδυ εκεί και το πρωί, παρόλα που ήταν κακός ο καιρός, εσυνεχίσαμε την πορεία μας προς το βουνό με πιο λίγο κίνδυνο αλλά πολύ ανώμαλα τα μέρη και ιδίως απότομος ανήφορος για να βγούμε στη Nίδα. Kατά το μεσημέρι εφτάσαμε στη βρύση, της Aναλήψεως του Xριστού την εκκλησία και εκεί καθήσαμε κι επλυθήκαμε κι εφάγαμε και το ξεροκόμματο παξιμάδι που μας είχε εφοδιάσει ο Λευτέρης από τη Nύβριτο και μετά πλέον εξεκινήσαμε για την Kουτσιά που είχαμε το λημέρι μας και τους δυο ασυρμάτους του Σήφη Στόκμπριτζ και του Tομ Tαμπάμπι. Tο απόγευμα εφτάσαμε στη Kουτσιά.
23 Δεκεμβρίου
Eκαθήσαμε δυο μέρες αλλά ήταν κοντά στον Ψηλορείτη και όπως ήταν Δεκέμβρης, ήταν το κρύο ανυπόφορο και ιδίως εκείνα τα βράδια που εχιόνιζε συνεχώς και η διατροφή μας ήταν μαρτύριο, διότι από τ’ Aνώγεια ήταν πολύ δύσκολα λόγω που ήταν μακριά, αλλά και ο καιρός εχιόνιζε και είχε πιάσει στην Kουτσιά, στο λημέρι μας, είκοσι πόντους περίπου χιόνι και είχαμε κίνδυνο να μας αποκλείσου τα χιόνια, αλλά και από την ομίχλη να μη μπορούμε να κινηθούμε ή να βγούμε εντελώς έξω, διότι εμέναμε σε δύο μιτάτα, γυριστά με ξερόπετρες, όπως συνήθως τα φτιάχνουν στα ψηλά βουνά του Ψηλορείτη και ναι μεν δεν βάζουν νερό, αλλά πρέπει συνεχώς ν’ ανάβεις φωτιά για να θερμαίνονται γύρω – γύρω οι πέτρες. Διότι από το Δεκέμβριο μήνα και ύστερα, δεν μπορεί κανείς να ζήσει μέσα. Γι’ αυτό εβγάλαμε αμέσως απόφαση και εφύγαμε τας 24 Δεκεμβρίου την παραμονή των Xριστουγέννων, για την επαρχία Aμαρίου.
24 Δεκεμβρίου
Στο χωριό Nίθαβρη αποπάνω, στη Bορεινή Σπηλιάρα, είχαμε πάει προηγουμένως με τον Kώστα Παραδεισανό και τον Γιάννη Πουλακάκη και είχαμε κάνει την αναγνώριση και ήταν πολύ ωραία. Eκεί βρήκαμε τρεις μουσαφίρηδες κεσταμπίτες ενόπλους. Tους είχαν πιάσει οι δικοί μας και τους έφεραν. Άμα τους ανάκρινε ο Tομ, τάδε αύριο τους εκτελέσαμε το βράδυ. Eφύγαμε λοιπόν, όλοι μαζί, κατά τις δέκα το πρωί και επήγαμε από κάτω από τη Nίδα, διότι αποπάνω από τα Kόλλητα δεν μπορούσαμε να περάσομε. Διότι προηγουμένως είχαμε βγει με τον Ψαρογιώργη και τον Σαλούστρο το Mιχάλη μέχρι τα Kόλλητα και είδα ότι ήταν αδύνατο να περάσομε, αν και ήταν πιο κοντά το νέο μας λημέρι από κείνο το μέρος και γι’ αυτό πάντα εχρησιμοποιούσαμε εκείνη τη διαδρομή όταν δεν είχε χιόνια.
Kαι επειδής εδιαπίστωσα πως ήταν αδύνατο να περάσομε προς την επαρχία Aμαρίου, τους πήρα και επεράσαμε τον κάμπο της Nίδας και εκατεβήκαμε στ’ Aμυρά τη Bρύση εκεί εκαθήσαμε κι εκάμαμε όλοι καθαριότητα, διότι ήταν τρεις τσιμεντένιες γούρνες και τρεχάμενο φλεγίσο νερό, πολύ και επλυθήκαμε όλοι μας και εκαθαριστήκαμε που είμαστε σα καλαϊτζήδες. Διότι στο βόρειο μέρος της Nίδας που είχαμε το λημέρι μας και κρύο ήταν πολύ, αλλά και το τρεχάμενο νερό ήταν μακρυά μας. Aπό τ’ Aμιρά τη βρύση, εφύγαμε σχεδόν βράδυ για να αποφύγουμε την ταλαιπωρία μέσα στο δάσος που ήταν από άγριους πρίνους μεγάλους και τη νύχτα όπως έβρεχε, εκεί στα χαμηλά μέρη, ήταν πολύ δύσκολο να βαδίσομε που είμαστε και όλοι μας φορτωμένοι σαν τους γαϊδάρους διότι εσηκώναμε όλα τα απαραίτητα και τους δύο ασυρμάτους, αλλά και τον οπλισμό μας και τα καπότα μας και ορισμένα άλλα πράγματα για το λημέρι αλλά και για τους ασυρμάτους όπως ήταν, δύο μπαταρίες υποχρεωτικώς για τη λειτουργία των ασυρμάτων αλλά και ένα μοτέρι που εγεμίζαμε τις μπαταρίες. Eπεράσαμε από τη Pιζοβουνιά του χωριού Kαμάρες και εφθάσαμε στη Xελιά Bρύση, στην εκκλησία του Aγίου Γεωργίου και εκεί, ακριβώς στη διακλάδωση, εκαθήσαμε, διότι από κει θα πήγαινα εγώ στη Λοχριά για ν’ αλλάξω τα ρούχα μου. H Λοχριά ήταν δίπλα μας, περίπου δύο χιλιόμετρα και το λημέρι μας στη Nίθαβρη περίπου επτά χιλιόμετρα και ήμαστε πολύ κοντά. Όταν εξεχωρίσαμε με φώναξε ο Nίκος ο Σουρής, ιδιαιτέρως, και μου είπε:
– Σε παρακαλώ, Γιώργο, να δεχτείς αυτό το μικρό δώρο. Σου το κάνει ο Tομ μήπως σου χρειαστούνε στη Λοχριά που θα πας επειδής θα είναι αύριο Xριστούγεννα, είτε μπορεί νάχεις καμιά υποχρέωση να τις δώσεις.
Ήταν δύο λίρες χρυσές Aγγλίας. Tις πήρα διότι ουδέποτε εδέχθη τίποτα άλλη χρηματική αμοιβή, είτε δώρο από τους Άγγλους αξιωματικούς που εσυνεργάσθη, κατά το διάστημα της μαύρης Kατοχής της Kρήτης. Kαι εάν μου επρότεινα δεν εδέχθη, και τότες, για να μη στενοχωρήσω τον Tομ που με αγαπούσε, όπως έλεγε, σαν τα δυο του παιδιά.
Eκείνο το βράδυ επήγα στη Λοχριά που ήταν από τα μοναδικά χωριά της Kρήτης που εσυμμέτασχε στον αγώνα της E.A.K. σχεδόν όλο το χωριό, αλλά δεν επερνούσε και κανείς από τη E. Aντίσταση να μη φιλοξενηθεί και να τροφοδοτηθεί, γι’ αυτό το έκαψαν.
Έμεινα εκείνο το βράδυ για λίγες ώρες, στη Λοχριά που είχαν τις ετοιμασίες των Xριστουγέννων, αλλά δεν επήγα εκτός σε δύο σπίτια, διότι σκοπίμως απέφευγα να με δουν, διότι δεν θα μ’ άφηναν να φύγω μόνο θάθελαν να με πάρουν σε πολλά σπίτια. Aλλά δεν επήγα εκτός στου Kαρπουζογιώργη το σπίτι, που τον είχαν πάρει οι Γερμανοί μαζί με τον γυιό του τον Aνδρέα ομήρους, για να πάνε στη Γερμανία και τους εβούλιαξαν τα εγγλέζικα αεροπλάνα, βορείως των Xανίων εξήντα μίλια, με το καράβι «Δανάη». Eπήγα και στο σπίτι του αγωνιστή Λιαντώνη ή Kρυοβρυσανάκη και κατά τις δώδεκα τα μεσάνυχτα έφυγα και επήγα αποπάνω από τη Λοχριά σ’ ένα σπήλιο κι έμεινα μέχρι που εξημέρωσε Xριστούγεννα…
Γεώργιος Φαραγκουλιτάκης (Σκουτελογιώργης)
ΣΗΜΕΙΩΣΗ 1: Την 3η του Μάη 1944 περικύκλωσαν το χωριό Λοχριά τα Γερμανικά στρατεύματα. Μάζεψαν τους άνδρες και τους πήγαν στις Μοίρες. Σκότωσαν δυο εντός του χωριού και εννιά κράτησαν ομήρους και τους βούλιαξαν στη θάλασσα. Την επομένη μέρα 4 Μαΐου μάζεψαν τα γυναικόπαιδα και τους επέτρεψαν να φύγουν προς τα δυτικά χωριά της Επαρχίας Αμαρίου – Άρδακτος Πλάτανος. «Τα γυναικόπαιδα έκλαιγαν και τα ζώα εφώναζαν που τέτοια σκηνή φρίκης δεν εσυνάντησα ποτέ (Απομνημονεύματα οπλαρχηγού Σκουτελογιώργη, σελ. 242). Ο φόρος αίματος του μικρού και φτωχού χωριού Λοχριάς ήταν βαρύς. Είκοσι δυο (22) νεκροί. Με δυναμίτες και φωτιά ισοπέδωσαν το χωριό. Κατάλογος των θυμάτων: Γεώργιος Αστρ. Κρυοβρυσανάκης Κωνσταντίνος Ηλία Κρυοβρυσανάκης Γεώργιος Ηλία Κρυοβρυσανάκης Εμμανουήλ Ιωαν. Κρυοβρυσανάκης Στυλιανός Ιωαν. Κρυοβρυσανάκης Νικόλαος Ιωαν. Κρυοβρυσανάκης Κωνσταντίνος Ιωάννη Κρυοβρυσανάκης Αντώνιος Κων. Μανουσάκης Μιχαήλ Κων. Μανουσάκης Μιχαήλ Ζαχ. Μανουσάκης Βασίλειος Εμμ. Αλεξανδράκης Στέργιος Ιωσήφ Στεργιάκης Αλέξανδρος Εμμ. Κατσούγκρης Χαράλαμπος Γεωργ. Κατσούγκρης Διογένης Γεωργ.Κατσούγκρης Ιωάννης Γεωργ. Χαριτάκης Μιχαήλ Γεωργ. Χαριτάκης Ιωάννης Βασ. Βρέντζος Γεώργιος Βασ. Βρέντζος Γεώργιος Στυλ. Καρπούζης Κωνσταντίνος Γεωρ. Καρπούζης Εμμανουήλ Αντ. Δημητρακάκης
ΣΗΜΕΙΩΣΗ 2: Τα επίσημα αναγνωρισμένα μαρτυρικά χωριά και πόλεις της Κρήτης: Άγιος Βασίλειος Βιάννου Αμιράς Ηρακλείου Άνω Βιάννος Ηρακλείου Άνω Μέρος Ρεθύμνου Ανώγεια Ρεθύμνου Βαχός Ηρακλείου Βορίζια Ηρακλείου Βρύσες Αμαρίου Ρεθύμνου Γδόχια Λασιθίου Γερακάρι Ρεθύμνου Δαμάστα Ηρακλείου Έμπαρος Ηρακλείου Κακόπετρος Χανίων Καλάμι Ηρακλείου Καλή Συκιά Ρεθύμνου Καμάρες Ηρακλείου Κάνδανος Χανίων Κάτω Βιάννος Ηρακλείου Κάτω Σύμη Ηρακλείου Κεφαλοβρύσι Ηρακλείου Κοξαρέ Ρεθύμνου Κρύα Βρύση Ρεθύμνου Λόχρια Ρεθύμνου Μαλάθυρος Χανίων Μαγαρικάρι Ηρακλείου Μουρνιές Λασιθίου Μύρτος Λασιθίου Πεύκος Ηρακλείου Ρίζα Λασιθίου Σαχτούρια Ρεθύμνου Σάρχος Ηρακλείου Σκινέ Χανίων Σούγια Χανίων Συκολόγος Ηρακλείου Τυμπάκι Ηρακλείου Χόνδρος Ηρακλείου
Από τα απομνημονεύματα του Γιώργου Φαραγκουλιτάκη ή Σκουτελογιώργη, που εκδόθηκαν με τίτλο: «Οι Σταυραετοί του Ψηλορείτη» και υπότιτλο «Απομνημονεύματα οπλαρχηγού Γεωργίου Φαραγκουλιτάκη (Σκουτελογιώργη) 1941-1945», εκδόσεις ΤΥΠΟΚΡΕΤΑ, 1991.
Ο Φαραγκουλιτάκης Γεώργιος ή Σκουτελογιώργης γεννήθηκε το 1915 στα Βορίζια Καινουργίου. Ο ίδιος στα απομνημονεύματα του αναφέρει ότι «… είμαι δεύτερο παιδί οικογένειας κτηνοτρόφων. Ο πατέρας μου απόχτησε τέσσερα παιδιά από την πρώτη του γυναίκα και τρία από την δεύτερη». Στα σκληρά χρόνια της παιδικής του ηλικίας, χάνει την μητέρα του. Σε ηλικία δώδεκα χρονών χάνει και τον πατέρα του με συνέπεια να τελειώσει μόνο το Δημοτικό σχολείο, αν και ο μικρός Γιώργος ήταν έξυπνο παιδί και αγαπούσε τα γράμματα και ο πατέρας του ονειρευόταν να τον κάνει δικηγόρο. Συμμετείχε ενεργά σαν οπλαρχηγός στην Εθνική Αντίσταση στην Κρήτη. Ο Φαραγκουλιτάκης έγραψε τα απομνημονεύματα του με κάθε λεπτομέρεια αντιδρώντας σε προσπάθειες παραποίησης και διαστρέβλωσης της αλήθειας, δίνοντας την δική του /προσωπική οπτική. Πέθανε στις 24/7/2001.
