Αζίζ Νεσίν- ο λογοτέχνης που δεν σώπασε ποτέ | της Λάλε Άλατλι
Σώπα, μη μιλάς, είναι ντροπή
κόψ’ τη φωνή σου, σώπασε
κι επιτέλους
αν ο λόγος είναι άργυρος
η σιωπή είναι χρυσός.
Τα πρώτα λόγια, οι πρώτες λέξεις
που άκουσα από παιδί
έκλαιγα, γέλαγα, έπαιζα
μου έλεγαν: «Σώπα». (…)
Ο Αζίζ Νεσίν (1916-1995) Τούρκος λογοτέχνης και ευθυμογράφος, ο οποίος έγραψε περισσότερα από εκατό βιβλία και ο οποίος δεν σώπασε ποτέ, ακόμα κι όταν αυτό του κόστισε πολλά χρόνια στα δικαστήρια και στις φυλακές. Ήταν πολιτικός ακτιβιστής και αφιέρωσε τα τελευταία του χρόνια στην καταπολέμηση του θρησκευτικού φονταμενταλισμού. Επικηρύχθηκε (1990) για 100.000 δολάρια και 37 άνθρωποι κάηκαν το 1993 στην πόλη Σίβα (Σεβάστεια) από τους ακροδεξιούς ισλαμιστές σε επίθεση με αφορμή τη μετάφραση και δημοσίευση από τον Νεσίν στα τουρκικά του έργου «Σατανικοί στίχοι» του Σαλμάν Ρούσντι.
Στην Ελλάδα έγινε γνωστός με τα πεζά έργα του, όπως «Το θεριό του ταύρου», «Ο καφές και η δημοκρατία», «Κρεμάστε τους σαν τα τσαμπιά» και πολλά άλλα και με το παραπάνω μελοποιημένο ποίημά του «Σώπα», σε απόδοση του Γιάννη Ρίτσου. Τα έργα του έχουν μεταφραστεί σε πάνω από 32 γλώσσες.
Ο Νεσίν άρχισε να γράφει ποίηση στα είκοσι τρία του. Το 1955 εξέδωσε την πρώτη ποιητική συλλογή του «Δέκα λεπτά» σε 1500 αντίτυπα, από τα οποία έκαψε τα 1497 στον κήπο του εκδοτικού οίκου Ντουσούν (Σκέψου), πριν προλάβουν να κυκλοφορήσουν και σωπαίνει μέχρι το 1984, όπου άρχισε να εκδίδει μια ποιητική συλλογή κάθε δύο χρόνια μέχρι το 1995.
Δέχτηκε πολλές κριτικές για την ποίησή του, όπως και για τα μυθιστορήματα, τα θεατρικά έργα και τα μη σατιρικά διηγήματά του. Εκείνος, όμως, δεν το έβαλε κάτω. Συνέχισε να μη σωπαίνει και να γράφει, όπως και να διαβάζει μέχρι τις τελευταίες μέρες του, όταν είχε πλέον τυφλωθεί. Με το ζόρι, λέξη-λέξη, συλλαβή-συλλαβή… με το πείσμα που είχε καθορίσει και τη ζωή του.
Ο Αζίζ Νεσίν πέθανε το 1995 από καρδιακή προσβολή, μετά από μία εκδήλωση στην οποία υπέγραφε τα βιβλία του. Μετά τον θάνατό του βρέθηκαν γύρω στις εκατό ποιητικές συλλογές δίπλα στο κρεβάτι του, τις οποίες διάβαζε και κρατούσε σημειώσεις. Ο Νεσίν μέσω των έργων του κατάφερε να μη σωπαίνει ποτέ.
Λάλε Άλατλι
Ποιήματα του Αζίζ Νεσίν – την απόδοση στα ελληνικά έκανε η Λάλε Άλατλι
Μαθήματα από τα ζώα
Ο Γάλλος γάτος
Συναντά τον Ιρανό γάτο
Κι αμέσως μιλoύν στα γατικά
Ο Γερμανός σπουργίτης
Συναντά τον Μεξικάνο σπουργίτη
Και ξεκινούν να τιτιβίζουν
Ο Γιαπωνέζος σκύλος
Συναντά τον Αμερικάνο σκύλο
Αμέσως μυρίζονται.
Η Ρωσίδα αρκούδα κι η Τουρκάλα αρκούδα
Συναντιούνται στο βουνό
Κι αρκουδοπαίζουν
Ο όφις ρε, ο όφις
Ο Ινδός όφις κάνει έρωτα
Όταν συναντάει τον Κινέζο όφι
Ω, παλιάνθρωπε
Να είχες τόσο δα μυαλό
Να έπαιρνες μαθήματα από τα ζώα
Ήμερα ή ανήμερα
Τα ζώα όπου κι αν είναι
Πλησιάζουν το ένα το άλλο
Οι άνθρωποι
Όπου κι αν είναι
Τσακώνονται ο ένας με τον άλλο
Αζίζ Νεσίν
Ίδρυμα Νεσίν, 9 Αυγούστου 1987
Το πιο ακατανόητο
Να μη σκοτώνει ο άνθρωπος τον άνθρωπο
Ούτε με δυστύχημα ούτε με φόνο
Να μη σκοτώνουν οι άνθρωποι τους ανθρώπους
Ούτε σε πόλεμο ούτε σε ειρήνη
Να μη σκοτώνει το κράτος τον άνθρωπο
Ούτε νόμιμα ούτε παράνομα
Να μη σκοτώνει ο άνθρωπος τον εαυτό του
Ούτε ξαφνικά ούτε αργά
Να μην πεθαίνει κι από μόνος του ο άνθρωπος
Ούτε από αρρώστια ούτε από γεράματα
Είναι τόσα ακατανόητα τα πράγματα σε τούτο τον κόσμο
Αλλά το πιο ακατανόητο για μένα είναι ο θάνατος
Αζίζ Νεσίν
Ίδρυμα Νεσίν (στο κρεβάτι), 16 Δεκεμβρίου 1987
Ήχοι
Μες στη νύχτα όταν φτάσεις στο σπίτι
Αν ακούσεις στην κλειδαριά τον ήχο του κλειδιού
Να ξέρεις είσαι μόνος
Όταν γυρνάς τον διακόπτη
Αν ακούσεις έναν ήχο κλικ
Να ξέρεις είσαι μόνος
Όταν ξαπλώνεις στο κρεβάτι σου
Αν δεν μπορείς να κοιμηθείς από τον ήχο της καρδιάς σου
Να ξέρεις είσαι μόνος
Αν ακούς τον χρόνο να ροκανίζει
Τα βιβλία, τα τετράδια στο δωμάτιό σου
Να ξέρεις είσαι μόνος
Αν σε καλεί στις παλιές μέρες
Ένας ήχος από το παρελθόν
Να ξέρεις είσαι μόνος
Αν θέλεις να γλιτώσεις
Χωρίς να εκτιμάς το κόστος της μοναξιάς
Ακόμα και να γλιτώσεις είσαι ολομόναχος
Αζίζ Νεσίν
Πέραν, 7 Δεκεμβρίου 1987
Η συνήθεια
Για λίγο ακόμα
Θα γράφεις το προηγούμενο έτος
Κατά λάθος στα γράμματά σου
Μετά θα συνηθίσεις
Για λίγο ακόμα
Θα βαριέσαι μες στα καινούρια ρούχα
Θα παλιώσουν μαζί σου
Μετά θα συνηθίσεις
Για λίγο ακόμα
Θα αποκαλείς τη νυν σου
Με το όνομα της πρώην
Μετά θα συνηθίσεις
Για λίγο ακόμα
Θα σε παραξενεύει να σέρνεις
Εκείνο το παράλυτο πόδι
Μετά θα συνηθίσεις
Για λίγο ακόμα
Θα νομίζεις ότι αγαπάς
Μετά θα συνηθίσεις
Τον πόνο της προδοσίας στην καρδιά σου
Για λίγο ακόμα
Έτσι συνηθίζοντας
Θα μείνεις μόνο με τον εαυτό σου
Θα συνηθίσεις κι εκείνον
Για λίγο ακόμα
Θα νομίζουν ότι ζεις
Θα μιλάν για σένα για ένα διάστημα
Μετά θα συνηθίσουν
Αζίζ Νεσίν
Ίδρυμα Νεσίν, 4 Ιανουαρίου 1988
Δηλαδή ζω
Ανησυχώ πολύ για τον εαυτό μου
Έπαθα κάτι άραγε
Μήπως πέθανα
Κανένα νέο από τον εαυτό μου
Την πόρτα μου χτύπησα σήμερα το πρωί
Ο εαυτός μου την άνοιξε
Κοίταξα λίγο στον εαυτό μου
Εγώ ήμουν αυτό το χαμογελαστό πρόσωπο
Ω, τι όμορφο πρωί
Δηλαδή ζω και σήμερα
Δεν έχω κανέναν εκτός από μένα
Να ανησυχεί για μένα
Αζίζ Νεσίν
Άγκυρα, 26 Ιουνίου 1986
Συγχώρεσέ με
Ή έρχομαι πολύ πριν απ’ την ώρα μου
Όπως όταν ήρθα στον κόσμο
Ή πολύ μετά απ’ την ώρα μου
Όπως όταν σ’ αγάπησα σ’ αυτήν την ηλικία
Αργώ πάντα στην ευτυχία
Στη δυστυχία πάντα πηγαίνω νωρίς
Ή όταν όλα έχουν ήδη τελειώσει
Ή όταν δεν έχει ξεκινήσει ακόμα τίποτα
Ήρθα σε μια τέτοια στιγμή της ζωής
Νωρίς για θάνατο αργά για έρωτα
Πάλι άργησα αγάπη μου συγχώρεσέ με
Έρωτας παρά δέκα θάνατος παρά πέντε
Αζίζ Νεσίν
Ίδρυμα Νεσίν, 17 Μάιου 1986
Η Λάλε Άλατλι (Lale Alatli) γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1976. Από το 2006 ζει και εργάζεται στη Θεσσαλονίκη. Σπούδασε στο Τμήμα Τουριστικών Επιχειρήσεων στο Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης, στο Ινστιτούτο Καλών Τεχνών και Αναστηλώσεων της Φλωρεντίας και στο τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων Χωρών (ειδίκευση στην Τουρκική Γλώσσα, Φιλολογία και Πολιτισμό) του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης.
Πέραν της μητρικής της γλώσσας, η οποία είναι η τουρκική, και των ελληνικών, γνωρίζει άπταιστα ιταλικά, αγγλικά και πολύ καλά γαλλικά. Η επαγγελματική της εμπειρία και σταδιοδρομία είναι άξια ειδικής μνείας, σε ό,τι αφορά τόσο στη διδασκαλία της τουρκικής γλώσσας, όσο και στη μετάφραση βιβλίων, ιστοσελίδων και διαφόρων ειδών κειμένων (επίσημων και μη), στη διερμηνεία αλλά και τον υποτιτλισμό.
Είναι μεταφράστρια βιβλίων από τα ελληνικά στα τουρκικά. Συνεργάζεται με το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού της Κύπρου, γνωστούς Κύπριους λογοτέχνες και εκδοτικούς οίκους της Ελλάδας και του εξωτερικού.
Διδάσκει την τουρκική γλώσσα για περισσότερα από 10 χρόνια. Είναι από το 2009 επίσημη εξετάστρια της τουρκικής και της ιταλικής γλώσσας στις εξετάσεις για την Κρατική Πιστοποίηση Γλωσσομάθειας του ελληνικού Υπουργείου Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων, καθώς και μέλος της οργάνωσης «Μεταφραστές Χωρίς Σύνορα».
