Πρωτομαγιά — από τον παγανισμό στις εργατικές διεκδικήσεις | του Δανιήλ Τσιορμπατζή
Η Πρωτομαγιά είναι μια από τις πιο διάσημες γιορτές στον κόσμο, η οποία είναι γνωστή με διάφορα ονόματα — Διεθνής Ημέρα Αλληλεγγύης των Εργαζομένων, Ημέρα των εργατών, Ημέρα της Εργασίας, Ημέρα της Φύσης κ.λ.π. Η 1η Μάη θεωρείται αργία σε 142 χώρες των κρατών μελών του ΟΗΕ. Κάθε χώρα έχει τη δική της ονομασία, αλλά η ουσία δεν αλλάζει ανεξάρτητα από το κοινωνικό και πολιτικό σύστημα που επικρατεί σε ένα συγκεκριμένο κράτος. Η γιορτή γιορτάζεται σε μεγαλύτερη κλίμακα στην Ισπανία, τη Γερμανία, τη Γαλλία, τη Ρωσία, την Ιταλία και άλλες χώρες όπου ιστορικά η εργατική τάξη έχει διαδραματίσει συνειδητό κοινωνικοπολιτικό ρόλο. Σήμερα θα αφηγηθούμε την ιστορία της Πρωτομαγιάς από την αρχαιότητα και τον Μεσαίωνα μέχρι και τους γιορτασμούς της εργατικής Πρωτομαγιάς στην σύγχρονη εποχή.
Πρωτομαγιά, παγανισμός και μεσαίωνας
Η 1η Μάη είναι γνωστή στους περισσότερους πολίτες ως ημέρα των αγώνων των εργαζομένων, η οποία επέζησε των μέχρι τώρα πολιτικών αλλαγών και παρέμεινε «κόκκινη μέρα» στο ημερολόγιο.
Ωστόσο, έχει τις ρίζες της στο μακρινό παρελθόν.
Για τους αρχαίους, ήταν ημέρα πανηγυρικής θυσίας προς τιμήν της θεάς Μαίας (Μάγια) των Ελλήνων, προστάτιδας της γης και της γονιμότητας, της μεγαλύτερης από τις Πλειάδες, κόρες του τιτάνα Άτλαντα και της ωκεανίδας Πλειόνης.
Μαζί με τις αδελφές της έζησε στην Αρκαδία, όπου γνώρισε και ερωτεύτηκε τον Δία. Από αυτόν γέννησε έναν γιο, τον Ερμή. Για να απαλλαγεί από τις διώξεις της Ήρας, ο Δίας πήρε τη Μαία στον ουρανό μαζί με τις άλλες έξι αδελφές, μετατρέποντάς τες στον αστερισμό Πλειάδες.
Η θεά Μαία θεωρούνταν προστάτιδα της γης και της γονιμότητας. Για χάρη της, οι απλοί άνθρωποι διοργάνωναν γιορτές και τελετές, ζητώντας της να διασφαλίσει ότι οι προσπάθειές τους δεν ήταν μάταιες και ότι η γη παρέμενε κατάλληλη για μια γευστική και επικερδή σοδειά. Ο τελευταίος μήνας της άνοιξης, ονομάστηκε Μάης προς τιμήν αυτής της θεάς. Παρόμοιες γιορτές εμφανίστηκαν και στις γειτονικές μεσογειακές χώρες. Στην αρχαία Ρώμη, συνηθιζόταν να φεύγουν από την πόλη το πρωί και να πηγαίνουν στο χωράφι ή στο δάσος — μουσική και χοροί συνόδευαν την πομπή. Έχοντας κόψει πράσινα κλαδιά, οι κάτοικοι επέστρεφαν στην πόλη, στόλιζαν με αυτά τις πύλες και τα σπίτια τους και διοργάνωναν γιορτές με χορούς, οι οποίες συχνά κατέληγαν σε όργια. Ωστόσο, με την επικράτηση κι έξαρση του χριστιανισμού, η ταυτόχρονη τιμή άλλων θεών έγινε απαράδεκτη, οι οπαδοί της φύσης, οι παγανιστές κυνηγήθηκαν και εξοντώθηκαν, οι γιορτές τους απαγορεύτηκαν. Ως εκ τούτου οι κυρίαρχοι χριστιανοί αυτοκράτορες και το ιερατείο της νέας θρησκείας προσπάθησαν να εξαφανίσουν εντελώς τα λαϊκά έθιμα για τον Μάη. Επειδή όμως τα πατρογονικά έθιμα των λαών δεν ήταν εύκολο να ξεριζωθούν, η χριστιανική γιορτή του Πάσχα άρχισε να συνδέεται με την αρχή της άνοιξης, την αναγέννηση της φύσης μετά τον χειμερινό ύπνο αντικαθιστώντας την γιορτή της θεάς Μαίας.
Με την επικράτηση των χριστιανών κατά τον πρώιμο Μεσαίωνα στην Ευρώπη, η γιορτή αυτή απέκτησε άλλο χαρακτήρα. Οι εκπρόσωποι της Εκκλησίας προσπάθησαν να απαλλάξουν την κοινωνία από τα παγανιστικά «κατάλοιπα» και να περιορίσουν την ημέρα αυτή σε απλές γιορτές και εορταστικές ανοιξιάτικες διακοπές στη φύση, αλλά ο παγανιστικός χαρακτήρας της γιορτής δεν εξαφανίστηκε.
Στις βόρειες χώρες της Ευρώπης η νύχτα της 1ης Μάη εξακολουθούσε να θεωρείται ευνοϊκή για τελετουργικές τελετές και θυσίες, συμπεριλαμβανομένων των ανθρωποθυσιών. Εκείνη την εποχή αναπτύχθηκε η λαϊκή πεποίθηση ότι η νύχτα της Πρωτομαγιάς ήταν η γιορτή των μαγισσών που πετούσαν με σκουπόξυλα και κατσίκες στο βουνό Brocken στη Γερμανία, όπου περνούσαν τον χρόνο τους σε άγρια γλέντια, χορό και συνουσία με δαίμονες και τον διάβολο.
Η Βαλπουργιανή Νύχτα (Walpurgis Night – Sankt-Walpurgisnacht, επίσης γνωστή ως καύση των μαγισσών) έγινε γνωστή κάπως αργότερα. Πήρε το όνομά της από την Αγία Βαλπουργία (Walpurgis of Wimburn), μια Αγγλίδα μοναχή που ήρθε στη Γερμανία το 748 για να ιδρύσει εκεί μοναστήρι. Πέθανε στις 25 Φλεβάρη του 777 στο Χάιντενχαϊμ (Heidenheim an der Brenz). Αγιοποιήθηκε την 1η Μάη του 870. Ο μύθος λέει ότι εκατό χρόνια μετά το θάνατό της, κατά τη διάρκεια εργασιών ανακαίνισης στο μοναστήρι, ο τάφος της άνοιξε και η τρομερή σκιά της εμφανίστηκε στους εργάτες τη νύχτα —ακριβώς την κατάλληλη στιγμή (Η μνήμη της γιορτάζεται τη νύχτα της 30ης Απρίλη προς 1η Μάη).
Στη λαϊκή παράδοση, οι άνθρωποι προστάτευαν τα αγροκτήματά τους χτυπώντας μαστίγια τη νύχτα, απλώνοντας σκούπες, μαγιάτικους θάμνους και μαγιάτικους στύλους. Ο «μαγιάτικος στύλος», συνήθως κορμός μιας σημύδας, αποτελούσε σύμβολο της γονιμότητας. Και σήμερα στη Γερμανία αποτελεί έθιμο την Πρωτομαγιά οι νεαροί να στερεώνουν μπροστά στο σπίτι της κοπέλας που ποθούν έναν κορμό σημύδας, ο οποίος παραμένει εκεί ολόκληρο τον Μάη. Πολλά από τα έθιμα στις ανοιξιάτικες γιορτές επικεντρώνονται γύρω από νεαρά ζευγάρια που συμβολίζουν την ανθρώπινη κοινότητα. Τα έθιμα αυτά ανάγονται σε προχριστιανικές και παγανιστικές παραδόσεις. Στους προχριστιανικούς χρόνους, οι τελετουργικές πράξεις αγάπης στα χωράφια υποτίθεται ότι μετέφεραν την ανθρώπινη γονιμότητα στο έδαφος.
Οι μονόλιθοι που είναι γνωστοί ως νυφικοί λίθοι στο Wendland (για παράδειγμα στο Woltersdorf και στο Trebel), οι οποίοι θεωρούνταν απολιθωμένα νυφικά ζευγάρια, παίζουν ιδιαίτερο ρόλο εδώ. Λέγεται ότι συνηθιζόταν τα κορίτσια με εκτεθειμένα γεννητικά όργανα να γλιστρούν πάνω σε αυτές τις πέτρες κατά την Βαλπουργιανή Νύχτα, προκειμένου να κάνουν μια ευχή για τον εραστή τους. Το περπάτημα ανάμεσα σε δύο φωτιές της Βαλπουργιανής Νύχτας λέγεται ότι εξαγνίζει και κρατά μακριά τις πληγές και τις αρρώστιες. Οι φωτιές των μαγισσών που γιορτάζονται ακόμη και σήμερα σε πολλά μέρη της Γερμανίας πιθανώς ανάγονται σε αυτή την παράδοση.
Αργότερα, η λατρεία της στη Γερμανία άρχισε να αποκτά αποκρυφιστικά χαρακτηριστικά και το όνομα και η ημέρα της μνήμης της συνδέθηκαν με τον μύθο της ακάθαρτης δύναμης. Ο μύθος των γυναικών που πετούσαν πάνω σε σκουπόξυλα και συναντιόντουσαν για να χορέψουν με τον διάβολο διαδόθηκε σε όλη την ιστορία από τον 14ο αιώνα και μετά. Διαδόθηκε στα τέλη του 17ου αιώνα από το βιβλίο «Blockes-Berges Verrichtung» του Γιοχάνες Πρετόριους (Johannes Praetorius). Η ανθολογία δίνει ιδιαίτερη έμφαση στο Brocken στα βουνά Harz ως τόπο χορού των μαγισσών και στη νύχτα της 1ης Μάη.
Ακόμη και ο Γκαίτε αφηγείται λεπτομερώς για τη Νύχτα της Βαλπούργης στο έργο του «Faust»:
Στο Brocken οι μάγισσες τραβούν στη σειρά.
Η βρώμη έχει σηκωθεί, το κριθάρι δεν έχει μαζευτεί.
Εκεί είναι ο Ουριάν, ο πρίγκιπας του σκοταδισμού,
είναι εκεί στον ουρανό.
Ένα στράτευμα πετάει στον αέρα,
Κατσίκες και καβαλάρηδες που βρωμάνε…
Η Βαλπουργιανή Νύχτα ως «χορός για τον Μάη», έχει επίσης βρει τον δρόμο της σε ιδιωτικές και εμπορικές εκδηλώσεις ως αστικό, σύγχρονο εορταστικό γεγονός λόγω της ευκαιρίας για χορό και κοινωνικοποίηση.
Στις ελβετικές Άλπεις έχουν διατηρηθεί τα λεγόμενα Tanzbödeli. Πρόκειται για χώρους όπου οι νέοι συναντιόντουσαν την Πρωτομαγιά για να γιορτάσουν κρυφά κατά την περίοδο του Καλβινισμού, παρά την απαγόρευση της μουσικής και του χορού για 150 χρόνια. Σήμερα, η παράδοση αυτή θεωρείται λαϊκή γιορτή.
Από τους Γερμανούς, ο εορτασμός της Πρωτομαγιάς άρχισε να διεισδύει στους Σλάβους περίπου από τον 13ο αιώνα, και διαπλέκεται με τα τοπικά παγανιστικά έθιμα. Οι Πολωνοί, οι Σλοβάκοι και οι Τσέχοι καλωσόριζαν την άνοιξη και έδιωχναν από τα χωριά την Marena (το θάνατο της φύσης).
Στη Ρωσία, οι γιορτές της Πρωτομαγιάς άρχισαν να οργανώνονται την εποχή του Μεγάλου Πέτρου, ο οποίος τις είδε για πρώτη φορά σε ένα γερμανικό «σλόμποντα» (Слобода — ένας μεγάλος οικισμός ή συνοικία της πόλης όπου ζούσαν κυρίως ελεύθεροι, μη δουλοκτήτες, όπως έμποροι και οπλίτες. Είχαν προνόμια στην καταβολή φόρων και απαλλάσσονταν από πολλούς δασμούς.) στη Μόσχα και του άρεσαν πολύ. Έτσι, στον «Οδηγό της Μόσχας και των περιχώρων της» για το 1872 στην ιστορία για το πάρκο Σοκόλνικι (Сокольники) σημειώνεται: «Πριν από τον Μέγα Πέτρο το κυνήγι ήταν η αγαπημένη ενασχόληση των τσάρων, αλλά ο Πέτρος, που δεν του άρεσε, το ακύρωσε στο πάρκο. Έκτοτε το Сокольники έπαψε να είναι τόπος βασιλικού κυνηγιού και έγινε αγαπημένο μέρος για εξοχικούς περιπάτους των Μοσχοβιτών. Ιδιαίτερα αξιοσημείωτος είναι εδώ ο εορτασμός της 1ης Μάη, ο οποίος συγκεντρώνει σχεδόν όλη τη Μόσχα».
Στη Σουηδία και τη Φινλανδία, οι μεγαλύτερες νεανικές γιορτές του έτους λαμβάνουν χώρα τη νύχτα της Βαλπουργιανής Νύχτας, Vappu (φινλανδικά) ή Vappen (σουηδικά), με πολύ τραγούδι, γέλιο και ποτό γύρω από μια φωτιά του Μάη, παρόμοια με τη Γερμανία. Το Vappu έχει εξελιχθεί αρκετά κατά τη διάρκεια της ιστορίας. Με ρίζες στην παγανιστική Πρωτομαγιά, επηρεάστηκε από τη χριστιανική αγία Βαλπουργία (Walpurgis of Wimburn) από το 870, έγινε μια ανοιξιάτικη γιορτή της ανώτερης τάξης τη δεκαετία του 1700 και στη συνέχεια συνδέθηκε με την Ημέρα της Εργασίας το 1900. Σήμερα το Vappu είναι γνωστό ως γιορτή για φοιτητές και εργάτες.
Στη μεσαιωνική Ευρώπη, η 30ή Απρίλη ήταν επίσης το τέλος του διοικητικού έτους. Την ημέρα αυτή το γλέντι ήταν σε πλήρη εξέλιξη: οι αγρότες διοργάνωναν μια ετήσια συγκέντρωση της κοινότητας, όπου επέλεγαν έναν νέο «γέροντα» και έβγαζαν βόδια για να βοσκήσουν. Ήταν επίσης η εποχή που εμφανίστηκε το έθιμο του ανάμματος των φωτιών του Μάη και οι συγκεντρώσεις γύρω από αυτές συνοδεύονταν από εκρήξεις, κουδουνίσματα, φωνές, θόρυβο και μουσική.
Σύγχρονη ιστορία της Εργατικής Πρωτομαγιάς
Στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, η διαμόρφωση ενός νέου τύπου κοινωνίας στην Ευρώπη —της βιομηχανικής— έφτασε στο αποκορύφωμά της. Η βιομηχανική παραγωγή έγινε η βάση της οικονομικής ανάπτυξης και όχι η γεωργία, όπως ήταν πριν (η αλλαγή από την φεουδαρχία στον καπιταλισμό). Οι εργάτες που εργάζονταν στα εργοστάσια ζούσαν στις πόλεις. Εδώ αισθάνονταν όλο και περισσότερο ότι αποτελούσαν μια ιδιαίτερη ομάδα, όχι απλώς κατοίκους των πόλεων διαφόρων επαγγελμάτων και ειδικοτήτων. Οι κοινωνικοί στοχαστές της εποχής αποκάλεσαν αυτή την ομάδα αυτών των ανθρώπων προλεταριάτο. Οι προλετάριοι δεν είχαν ιδιοκτησία και η βάση της ύπαρξής τους ήταν οι μισθοί που κατέβαλλαν οι ιδιοκτήτες των εργοστασίων. Δεν είναι μυστικό ότι η ζωή για τις πρώτες γενιές των εργατών ήταν πολύ δύσκολη. Μακριές (δεκάωρες και δεκατετράωρες) εργάσιμες ημέρες, επτά ημέρες δουλειάς, χαμηλοί μισθοί, υπέρογκα πρόστιμα, πενιχρό φαγητό, ακατάλληλη στέγαση, ανθυγιεινές συνθήκες, ανύπαρκτες διακοπές και χωρίς στοιχειώδη ιατρική περίθαλψη — όλα αυτά συνόδευαν τη ζωή των εργατών. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι εργαζόμενοι αγωνίστηκαν για το δικαίωμα τους σε μια αξιοπρεπή ζωή. Απεργίες, καταλήψεις και διαδηλώσεις ανάγκασαν τους επιχειρηματίες να κάνουν παραχωρήσεις, να αυξήσουν τους μισθούς και να βελτιώσουν τις συνθήκες εργασίας.
Λίγοι γιορτασμοί είναι τόσο συνδεδεμένες με την ιστορία της ανθρωπότητας τα τελευταία εκατόν πενήντα χρόνια όσο η Πρωτομαγιά. Σε αυτή τη γιορτή, στην εξέλιξη του ρόλου της στην κοινωνία, στις αλλαγές στις παραδόσεις του εορτασμού, αντανακλάται ολόκληρη η αμφιλεγόμενη ιστορία του δεύτερου μισού του 19ου — αρχών του 21ου αιώνα.
Η 1η Μάη 1886 σηματοδοτεί την έναρξη της ιστορίας του αγώνα για ίσα δικαιώματα και ανθρώπινες συνθήκες εργασίας. Η Πρωτομαγιά στη σύγχρονη μορφή της, με πολιτικό πρόσημο, προήλθε στα μέσα του 19ου αιώνα από το εργατικό κίνημα, το οποίο πρόβαλε την καθιέρωση της οκτάωρης εργάσιμης ημέρας ως ένα από τα κύρια αιτήματά του.
Οι ρίζες της Διεθνούς Ημέρας Αλληλεγγύης των Εργαζομένων βρίσκονται στην αυξανόμενη αυτογνωσία της εργατικής τάξης που χρονολογείται από τα μέσα του 19ου αιώνα. Περίπου εκείνη την εποχή, το προλεταριάτο άρχισε να συνειδητοποιεί τη δύναμή του και να προβάλλει αιτήματα για καλύτερες συνθήκες εργασίας.
Τα βασικά ζητήματα ήταν η διάρκεια της εργάσιμης ημέρας, η οποία έφτανε και τις 14 ώρες και η παιδική εργασία. Το βιοτικό επίπεδο των εργαζομένων και οι συνθήκες εργασίας τότε, στην εποχή της εκβιομηχάνισης, ήταν πολύ δύσκολες, με ώρες εργασίας 10-14 ώρες ή και περισσότερο.
Οι εργάτες στην Αυστραλία απαίτησαν για πρώτη φορά μια μικρότερη εργάσιμη ημέρα στις 21 Απρίλη 1856. Ακολουθώντας το παράδειγμά τους, την 1η Μάη 1886, οι αναρχικές—συνδικαλιστικές οργανώσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες και τον Καναδά, καθώς και η Αμερικανική Ομοσπονδία Εργασίας και άλλοι υπερασπιστές των δικαιωμάτων των εργαζομένων, οργάνωσαν συγκεντρώσεις και διαδηλώσεις και κάλεσαν σε πανεθνική απεργία. Η απεργία αυτή ήταν πιο ριζοσπαστική στο Σικάγο.
Η απεργία της 1ης Μάη του 1886 συγκέντρωσε χιλιάδες εργάτες. Οι κουρασμένοι άνθρωποι, οι οποίοι δεν μπορούσαν πλέον να εργάζονται για 14 ώρες, βγήκαν με αιτήματα να μειωθεί η εργάσιμη ημέρα στις 8 ώρες. Οι μαζικές διαδηλώσεις και οι απεργίες συνεχίστηκαν για αρκετές ημέρες. Οι Αμερικανοί εργάτες είχαν πολλά παράπονα. Δεδομένων των δύσκολων ωρών εργασίας, αμείβονταν με εξαιρετικά χαμηλούς μισθούς και δεν είχαν κοινωνικές εγγυήσεις και ασφάλιση. Ο συνολικός αριθμός των απεργών ήταν τουλάχιστον 350.000. Από αυτούς, 10.000 βρίσκονταν στη Νέα Υόρκη, 11.000 στο Ντιτρόιτ και περίπου 40.000 στο απεργιακό κέντρο του Σικάγο.
Μετά την πρώτη απεργία, 1.500 άνθρωποι έχασαν τη δουλειά τους σε ένα εργοστάσιο στο Σικάγο. Έτσι, ακολούθησαν περισσότερες διαμαρτυρίες. Ως απάντηση, η διοίκηση προσέλαβε απεργοσπάστες, οι οποίοι παίρνουν το μέρος των εργοδοτών κατά τη διάρκεια των απεργιών, εμπλέκονται σε διαμάχες με τους αγωνιζόμενους εργάτες και εργάζονται στη θέση τους.
Ο κόσμος ήταν εξαιρετικά δυσαρεστημένος με τις ενέργειες της αστυνομίας κατά τη διάρκεια της ειρηνικής απεργίας των εργατών. Ως εκ τούτου, αρκετοί συνδικαλιστές εργαζόμενοι οργάνωσαν μια συγκέντρωση στην πλατεία Haymarket. Για να ενημερώσουν όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους, τύπωσαν και μοίρασαν φυλλάδια.
Η διαδήλωση πραγματοποιήθηκε το βράδυ της 4ης Μάη. Στην πλατεία συγκεντρώθηκε αρκετά μεγάλος αριθμός ανθρώπων, συμπεριλαμβανομένων γυναικών και παιδιών. Οι διαδηλωτές είχαν ήδη αρχίσει να διαλύονται από τις 10 μ.μ. λόγω της έντονης βροχόπτωσης. Η διαδήλωση ήταν απολύτως ήρεμη. Αυτό επιβεβαιώθηκε από το γεγονός ότι ο δήμαρχος της πόλης, ο οποίος ήταν επίσης παρών στην πλατεία, πήγε σπίτι του αφού πείστηκε για τις ειρηνικές προθέσεις των διαδηλωτών.
Όμως η αστυνομία στάλθηκε στην Haymarket για να καταστείλει την απεργία και να εκκενώσει την πλατεία. Ξαφνικά έσκασε μια χειροβομβίδα. Η έκρηξη έγινε στο σημείο που ήταν οι αστυνομικοί. Τραυματίστηκαν 67, οι 7 πέθαναν στη συνέχεια από τα τραύματα. Η αστυνομία ανοίγει πυρ κατά των συγκεντρωμένων εργατών σκοτώνοντας ανθρώπους και τραυματίζοντας περισσότερους από 200. Η επίσημη καταγραφή είναι 4 νεκροί, χωρίς να υπολογίζονται πόσοι τραυματίες πέθαναν στη συνέχεια. Ο ακριβής αριθμός των εργατών που σκοτώθηκαν δεν έγινε σαφής.
Η αστυνομία συνέλαβε εκατοντάδες πολίτες. Για τη χειροβομβίδα κατηγορήθηκαν χωρίς κανένα στοιχείο οκτώ αναρχοσυνδικαλιστές από τους οργανωτές της διαδήλωσης, οι περισσότεροι ήταν Γερμανοί μετανάστες. Η δίκη έγινε με συνοπτικές διαδικασίες και αποφάσισε καταδίκη σε θάνατο όλων, πλην ενός που καταδικάστηκε σε 15 χρόνια φυλακή. Η υπεράσπιση υποστήριξε ότι είναι όλοι αθώοι και η χειροβομβίδα ήταν προβοκάτσια από τους μπράβους συγκεκριμένου γραφείου ιδιωτικών αστυνομικών που τους προωθούσε στα εργοστάσια για τη συγκρότηση του απεργοσπαστικού μηχανισμού. Έγινε έφεση. Ο κυβερνήτης μετέτρεψε σε ισόβια δύο θανατικές ποινές. Ένας από τους καταδικασμένους αυτοκτόνησε. Οι άλλοι τέσσερις —παρά τις διεθνείς διαμαρτυρίες— οδηγήθηκαν στην αγχόνη τραγουδώντας τη «Μασσαλιώτιδα». Η «δίκη των 8» είναι μία από τις μεγαλύτερες υποθέσεις κακοδικίας στις ΗΠΑ. Το 1893, επτά χρόνια αργότερα, ο κυβερνήτης του Ιλινόις παραδέχτηκε ότι και οι 8 ήταν αθώοι.
Οι κηδείες τους μετατράπηκαν και πάλι σε μαζικές διαδηλώσεις και έμειναν στην ιστορία του εργατικού κινήματος ως οι «Μάρτυρες του Σικάγο». Αλλά δεν ήταν η ημέρα της εκτέλεσής τους ή η ημέρα της τραγικής τους σύγκρουσης που οι συνάδελφοί τους εργάτες όρισαν ως ημέρα μνήμης τους, αλλά η 1η Μάη.
Τον Δεκέμβρη του 1888 στο Σεντ Λούις, το συνέδριο της Αμερικανικής Ομοσπονδίας Εργασίας (American Federation of Labor) ανακήρυξε την 1η Μάη ημέρα πανεθνικής δράσης για τα δικαιώματα των εργατών.
Το ιδρυτικό συνέδριο της Δεύτερης Διεθνούς έγινε στο Παρίσι από τις 14 μέχρι και την 21η Ιούλη 1889. Σ’ αυτό το συνέδριο που συγκλήθηκε από Γερμανούς και οργανώθηκε από Γάλλους μαρξιστές, πήραν μέρος 391 αντιπρόσωποι από 20 χώρες. Το συνέδριο αυτό, συγκέντρωσε πολλές από τις πιο γνωστές προσωπικότητες του παγκόσμιου εργατικού κινήματος.
Από το σύνολο των αντιπροσώπων οι 221 ήταν Γάλλοι, 81 ήσαν Γερμανοί, 22 Βρετανοί, 12 Ιταλοί, 14 Βέλγοι, 11 Αυστριακοί, 2 Ρώσοι και οι υπόλοιποι Ολλανδοί, Ισπανοί, Αμερικανοί (ΗΠΑ), Αργεντινοί κ.ά. Ανάμεσά τους βρίσκονταν οι μεγαλύτεροι ηγέτες του εργατικού κινήματος εκείνης της εποχής: Ο Κέιρ Χάρντυ και ο Τζων Μπαρνς από τη Μ. Βρετανία. Ο Βίλχελμ Λήμπκνεχτ, ο Έντουαρντ Μπερνστάιν, ο Γκ. Φον Φόλμαρ και η Κλάρα Τσέτκιν από τη Γερμανία. Ο Ζυλ Γκεντ, ο Πωλ Λαφάργκ, ο Σαρλ Λογκέ και ο μπλανκιστής, βετεράνος της παρισινής κομμούνας, Εντουάρ Βαγιάν από τη Γαλλία. Ο Ε. Βαν ντε Βέλντε, ο Ανσέελε και ο βετεράνος της Α’ Διεθνούς, πρώην προυντονικός, Σεζάρ ντε Παέπ από το Βέλγιο. Ο Α. Κόστα κι ο Τσιμπριόνο από την Ιταλία. Ο Βίκτωρ Άντλερ από την Αυστρία. Ο Πάμπλο Ινγλέσια από την Ισπανία. Ο Πέτρ Λαβρώφ κι ο Γκεόρκι Πλεχάνωφ από τη Ρωσία. Tέσσερις αντιπρόσωποι ήταν Aμερικάνοι. Oι Άμπε Kόχαν και Mαξ Πάιν ήταν αντιπρόσωποι των ενωμένων εβραϊκών συνδικάτων της Nέας Yόρκης.
Μια από τις σπουδαιότερες αποφάσεις του συνεδρίου είναι η καθιέρωση της Πρωτομαγιάς σαν ημέρας αγώνων και εκδηλώσεων των εργατών σ’ όλο τον κόσμο. Μετά από Γαλοαμερικανική πρόταση που διάβασε ο Raymond Lavigne, σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους εργάτες του Σικάγο, το συνέδριο ανακήρυξε την 1η Μάη 1890 ως «Ημέρα Αλληλεγγύης των Εργαζομένων του Κόσμου» και αποφάσισε να πραγματοποιούνται κάθε χρόνο εργατικές διαδηλώσεις εκείνη την ημέρα, να βγαίνουν στους δρόμους για να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους.
Το γεγονός αυτό αξιοποιήθηκε αμέσως από τα επαναστατικά σοσιαλιστικά κινήματα σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες. Την 1η Μάη 1890 η γιορτή πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά στην Αυστροουγγαρία, το Βέλγιο, τη Δανία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ιταλία, τη Νορβηγία, την Ισπανία, τη Σουηδία και τη Δανία. Στη Μεγάλη Βρετανία πραγματοποιήθηκε στις 4 Μάη. Το κύριο σύνθημα των διαδηλώσεων ήταν το αίτημα για οκτάωρη εργάσιμη ημέρα.
Το 1891, με απόφαση του Συνεδρίου των Βρυξελλών της Δεύτερης Διεθνούς, δόθηκε το δικαίωμα στα επιμέρους τμήματα κάθε χώρας να καθορίζουν ανεξάρτητα την ημερομηνία και τη μορφή του εορτασμού της 1ης Μάη.
Στη Ρωσική Αυτοκρατορία, η γιορτή αυτή γιορτάστηκε για πρώτη φορά το 1890 στη Βαρσοβία με μια πρωτομαγιάτικη απεργία, όπου 10.000 εργάτες συμμετείχαν σε απεργία. Το 1891, περίπου 200 επαναστάτες με επικεφαλής τον Μιχαήλ Μπρούσνιεφ οργάνωσαν την πρώτη παράνομη πρωτομαγιάτικη συγκέντρωση στην τότε πρωτεύουσα, την Αγία Πετρούπολη. Χρόνο με το χρόνο το κίνημα της Πρωτομαγιάς δυνάμωνε. Ήδη το 1914, έως και 500 χιλιάδες εργάτες, αγρότες, στρατιώτες και ναύτες συμμετείχαν σε απεργίες και διαδηλώσεις.
Η Πρωτομαγιά έγινε μια παγκόσμια εργατική γιορτή. Ανακηρυγμένη ως Ημέρα Διεθνούς Εργατικής Αλληλεγγύης, η γιορτή αυτή έγινε μια από τις κύριες ημέρες του έτους για πολλούς εργαζόμενους. Στην Ευρώπη και την Αμερική, στην Αυστραλία, όπου επιτρέπονταν οι πορείες και οι συνελεύσεις, οι εργάτες διοργάνωσαν μεγάλης κλίμακας εορτασμούς και διαδηλώσεις για να απαιτήσουν το σεβασμό των δικαιωμάτων και των ελευθεριών τους. Αυτό δεν είχε πάντα ειρηνική κατάληξη. Συχνά οι διαδηλωτές διαλύονταν με τη βία, συλλαμβάνονταν και καταδικάζονταν σε μακροχρόνιες ποινές φυλάκισης ή πυροβολούνταν.
Στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα, στην εποχή της ενίσχυσης των αριστερών και εργατικών δυνάμεων και της ανάδυσης της ΕΣΣΔ, ο ρόλος της Πρωτομαγιάς αυξήθηκε.
Διαβάστε ακόμη:
► Σύντομη αναδρομή στους γιορτασμούς της Εργατικής Πρωτομαγιάς!
► Σικάγο – Ο ματωμένος Μάης του 1886. Ρεπορτάζ του Χοσέ Μαρτί
► Το χρονικό της σφαγής του Σικάγου το 1886
