Μη κρατικά μεζεδάκια | του Νίκου Σαραντάκου
Που βέβαια τα λέω έτσι επειδή συζητιέται στη Βουλή το (αντισυνταγματικό, λέω εγώ) νομοσχέδιο για τα «μη κρατικά» πανεπιστήμια, που είναι ένας καλός ευφημισμός για το «ιδιωτικά πανεπιστήμια», -ή αλλιώς «μη κρατικά μη πανεπιστήμια», που τα λέει ο δημοσιογράφος Θεόφιλος Σιχλετίδης στο Κόκκινο της Θεσσαλονίκης.
Αλλά δεν έχουμε μεζεδάκια σχετικά με το θέμα, απλώς ο τίτλος αντικατοπτρίζει τη συγκυρία. Εδώ που τα λέμε σκέφτηκα να τα πω και «ζαχαρομπαμπάδικα μεζεδάκια», μια και προχτές στο Τουίτερ έγινε σαματάς με την αποστροφή του λόγου του Δημήτρη Κουτσούμπα, ακριβώς στη συζήτηση για τα μη κρατικά μη πανεπιστήμια, ότι στις σκανδιναβικές χώρες «έχουν πάρα πολύ πικρή πείρα από την επιβολή διδάκτρων που οδηγούν ακόμα και σε αυτή τη σαπίλα, νέες κοπέλες, φοιτήτριες, να οδηγούνται να αναζητούν «sugar daddies» για να χορηγήσουν τις σπουδές τους, με γνωστά ανταλλάγματα φυσικά».
Εγραψα κι εγώ ότι η διατύπωση ήταν άστοχη, διότι κατανέμει μέρος της ευθύνης στα θύματα, ενώ δεν είναι ανάγκη να αναφέρει φύλο. Θα προτιμούσα μια διατύπωση όπως «πολλοί προτρέπουν φοιτητές και φοιτήτριες να βρουν πλούσιους ερωτικούς συντρόφους για να αντεπεξέλθουν στα διδακτρα» ή κάτι τέτοιο, που να αναδεικνύει και την ευθύνη των μεσαζόντων ή και ακόμα καλύτερα των πελατών.
Και, ακριβώς, το πρώτο μεζεδάκι μας αφορά την τρικυμία που ξέσπασε (μέσα στο ποτηράκι) για την άστοχη (λέω εγώ) διατύπωση του Δ. Κουτσούμπα.
Το Τμήμα Φεμινιστικής Πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ σε ανακοίνωσή του στηλιτεύει την τοποθέτηση του Δημ. Κουτσούμπα, υποστηρίζοντας ότι «η ισότητα δεν είναι μια λέξη προς τέρψιν ψήφων».
Κάποιο μπλέξιμο έγινε εδώ. Οι ψήφοι δεν τέρπονται, μόνο οι ψηφοφόροι. Μπορούμε να πούμε ότι κάτι γίνεται «προς άγραν ψήφων», μπορούμε να πούμε ότι γίνεται «προς τέρψη των ψηφοφόρων» (ή προς τέρψιν αν είμαστε μεταξωτοί) αλλά «προς τέρψιν ψήφων» δεν στέκει.
* Κι άλλο ένα με μπλέξιμο, δυστυχώς σε μια δυσάρεστη είδηση που ήρθε πολύ ταιριαστά, θα έλεγε κανείς, τη μέρα της γυναίκας, όταν μια κακοποιημένη γυναίκα συνελήφθη από την αστυνομία στον χώρο εργασίας της, ύστερα από μήνυση του κακοποιητή συζύγου της.
Ο τίτλος λοιπόν στο in.gr είναι:
Από θύμα κακοποίησης με ασφαλιστικά μέτρα εν ισχύ κατέληξε με χειροπέδες.
Αλλά αν δεν μας αρέσει η δοτική «εν ισχύι», μπορούμε πάντοτε να την αποφύγουμε γράφοντας «σε ισχύ» -όπως άλλωστε διαβάζουμε στο κυρίως άρθρο του in.gr: Την ώρα που βρίσκονταν σε ισχύ τα ασφαλιστικά μέτρα…
Προφανώς τον τίτλο του άρθρου δεν θα τον έβαλε ο συντάκτης, αλλά ο υλατζής -ο οποίος είχε μόλις αποφασίσει να φορέσει μεταξωτές περισκελίδες, στις οποίες και μπουρδουκλώθηκε.
* Φίλος στέλνει οθονιά από αθλητικό ιστότοπο.
Και με ρωτάει: Υπάρχει επίρρημα «κατακράτως»;
Όπως βλέπετε, στο άρθρο γίνεται λόγος για αγώνες βόλεϊ γυναικών, σε έναν από τους οποίους η ΑΕΚ «ηττήθηκε κατακράτως».
Κατά κράτος είναι κανονικά, αλλά πώς θα πετύχουμε τον στόχο να φτάσει η γλώσσα μας τα 5 εκατομμύρια λέξεις, αν δεν πλάθουμε συνεχώς καινούργιες;
* Μέσα στη βδομάδα είχαμε και την υπόθεση της διαρροής ηλεκτρονικών διευθύνσεων, που χρησιμοποίησε η ευρωβουλεύτρια Άννα Μισέλ Ασημακοπούλου για αποστολή μαζικών μηνυμάτων. Η υπόθεση φαίνεται να έχει αρκετό βάθος, και αυτό μάλλον υπαινίχθηκε ο Αλέξης Χαρίτσης της Νέας Αριστεράς σε πρόσφατες δηλώσεις του, αλλά κάπου τα μπέρδεψε -ή δεν μεταφέρθηκαν σωστά οι δηλώσεις του.
Είπε: Βρισκόμαστε μπροστά σε ένα διαφαινόμενο σκάνδαλο αντίστοιχο με αυτό της Cambridge Analytica επί Τραμπ. Φαίνεται ότι δεν έχουμε δει ακόμα την κορυφή του παγόβουνου.
Αλλά την κορυφή του παγόβουνου βλέπουμε μόνο, το ορατό τμήμα του, και μεταφορικά το ορατό τμήμα ενός προβλήματος, ενώ το αθέατο, το βυθισμένο στη θάλασσα είναι πολύ μεγαλύτερο.
Εκτός αν είπε «δεν έχουμε δει παρά την κορυφή του παγόβουνου» και από τη μαμή ως τη λεχώνα χάθηκε η λέξη.
* Γουστόζικη ανορθογραφία σε διαφήμιση του Φέισμπουκ, από αυτές που βγαίνουν τυχαία.
Αντυπηρετική κομπρέσσα
Διώχνει τους υπηρέτες δηλαδή. Βέβαια, αφού το «υπηρέτης» ‘επαιρνε δασεία μια φορά κι έναν καιρό, κανονικά θα έπρεπε να είναι «ανθυπηρετική» αλλά ο κανόνας αυτός δεν τηρείται πάντοτε στις μέρες μας, που λέμε πεντέξι, αντηλιακό, αυτοκινητάμαξα, αντιύλη αντί για πενθέξι, ανθηλιακό, αυτοκινηθάμαξα, ανθύλη.
Εντάξει, πλάκα κάνω. Αντιπυρετική είναι η κομπρέσα (ή ίσως η κομπρέσσα, με ένα σίγμα παραπάνω θα κατεβάζει ακόμα λίγο τον πυρετό). Αλλά μου άρεσε η εναλλακτική επανανάλυση, αντί «αντι+πυρετός» να θεωρήσει «αντί + υπηρέτης».
* Και μια παρωνυχίδα από μια κατά τα άλλα πολύ στενάχωρη είδηση, για μια γυναίκα που βγήκε στο μπαλκόνι και απειλούσε να αυτοκτονήσει, όταν ήρθαν να τη βγάλουν από το σπίτι της, που είχε εκπλειστηριαστεί.
Το σχετικό ρεπορτάζ έχει τίτλο:
Ένταση στον Βύρωνα: Απειλεί να αυτοκτονήσει γυναίκα που της κατασχέτουν το σπίτι
Ο φίλος που το στέλνει, στέκεται στον τύπο «κατασχέτουν». Αλλά είναι μάλλον παλιά περίπτωση μεταπλασμένου ενεστώτα, φτιαγμένος από τον αόριστο («κατέσχεσα» πχ κατά το θέτω -> έθεσα), που βολεύει περισσότερο από το «κατάσχω», όπως και το «καταχράζομαι» είναι πιο βολικό από το «καταχρώμαι».
Βέβαια, προς το παρόν ο μεταπλασμένος τύπος «κατασχέτω» παραμένει ελαττωμένου κύρους, αφού δεν έχει εκπορθήσει τις πύλες κανενός λεξικού, αλλά με την αυξημένη συχνότητα που έχει το δυσοίωνο αυτό ρήμα στη χειμαζόμενη χώρα μας μάλλον θα λεξικογραφηθεί και ο τύπος αυτός.
* Και τα άχρηστα εισαγωγικά της εβδομάδας, σε τηλεοπτικό ρεπορτάζ για τις ψησταριές της Τσικνοπέμπτης.
«Άναψαν» οι ψησταριές
Μα, δεν άναψαν; Σβηστές έψησαν τα κοψίδια; Αν και τώρα που το γράφω, σκέφτομαι ότι ίσως υπάρχει αιτιολόγηση. Δηλαδή να σκέφτηκαν το «άναψαν» περίπου σαν συνώνυμο με το «πήραν φωτιά», όπως θα έλεγαν π.χ. «πήραν φωτιά τα τηλέφωνα». Αλλά και πάλι, όταν έχεις ψησταριές…
* Διαβάζω ειδησάκι του αστυνομικού δελτίου για μια επεισοδιακή καταδίωξη αυτοκινήτου από αστυνομικούς, με πυροβολισμούς και ελιγμούς -«κινηματογραφική καταδίωξη» σύμφωνα με το κλισέ.
Λοιπόν, τελικά ο οδηγός ακινητοποιήθηκε και «συνελήφθη επί της οδού Νιρβάνας».
Κανονικά, είναι «οδός Νιρβάνα», για να τιμηθεί ο Παύλος Νιρβάνας, αλλά στην είδηση ταιριάζει και η νιρβάνα αφού ο συλληφθείς μετέφερε 15 κιλά κάνναβης.
* Κι άλλος ένας τύπος μειωμένου κύρους, μετά το «κατασχέτουν» που είδαμε πιο πάνω. Ο Ευκλείδης Τσακαλώτος, σε παρέμβασή του στο συνέδριο της Καθημερινής, είπε «σκεφτόντας σαν οικονομολόγος, έλεγα ότι…»
Σκεπτόμενος σαν οικονομολόγος, είναι ο κανονικός τύπος, αλλά, όπως έχουμε πει σε σχετικό άρθρο, αυτές οι ανορθόδοξες μετοχές είναι πιο διαδεδομένες απ’ όσο θα περίμενε κανείς -και συχνά πολύ βολικές.
* Αμφίσημος ή παραπλανητικός τίτλος τώρα. Τι συμπέρασμα βγάζετε όταν διαβάζετε τον εξής τίτλο:
Δήμος Βόλου: Απορρίφθηκε η ένσταση για την έκπτωση του αξιώματος του Αχ. Μπέου
Αν δεν ξέρουμε τα πραγματικά περιστατικά, μάλλον θα σκεφτούμε ότι πάρθηκε απόφαση να εκπέσει ο Μπέος από το αξίωμά του και έγινε ένσταση (από τον ίδιο ή κάποιον άλλο), η οποία απορρίφθηκε.
Στην πραγματικότητα, όμως, την ένσταση υπέβαλαν ανθυποψήφιοι του Μπέου, που ζητούσαν να ακυρωθεί η απόφαση του Πρωτοδικείου που τον ανακήρυξε δήμαρχο -και αυτή η ένσταση απορρίφθηκε.
Ίσως με παραπλάνησε το άρθρο («την έκπτωση») που δίνει την εντύπωση ότι η έκπτωση έχει συντελεστεί -ενώ χωρίς άρθρο («ένσταση για έκπτωση…») δεν δίνεται η ίδια εντύπωση.
Εσείς τι λέτε;
* Και κλείνω με δύο γουστόζικα, που μου αρέσουν εξίσου και δεν ξέρω ποιο να βάλω πρώτο και ποιο δεύτερο.
Ας είναι, κορόνα γράμματα. Nα το πρώτο, από έκθεση φωτογραφίας που διοργανώνεται στο Ηράκλειο Κρήτης.
Η έκθεση γίνεται στο φουαγιέ του Πολιτιστικού και Συνεδριακού Κέντρου.
O φίλος που το επισήμανε, φαντάστηκε τον εξής διάλογο:
-Ρε συ, πώς το γράφουμε εκείνο το φουαγιέ;
-Κάτσε, ανοίγω λεξικό.
-Πότε έμαθες και τα λεξικά, ρε;
-Να, το βρήκα! fuajé
-Ωραία, στείλε δελτία τύπου, βάλ’ το και στο σάιτ, στο πρόγραμμα, στην έκθεση φωτογραφίας.
Αν το έγραφαν «φουαγιέ», θα τους έπεφτε η μύτη, φαίνεται.
(Στα γαλλικά, foyer γράφεται. Το πρώτο γράμμα το πέτυχαν σωστό, δεν λέω).
* Και κλείνω με το άλλο που μου άρεσε, μεταφραστικό αυτό.
Σε άρθρο για τους νέους και την τηλεργασία, που πρέπει να έχει και άλλα μεταφραστικά προβλήματα αν κρίνω από το απόσπασμα που βλέπετε, πετυχαίνω το απίθανο:
το βόειο κρέας του Gen Z [των νέων που γεννήθηκαν μεταξύ 1995 και 2005] με τις ώρες εργασίας
Ποιο βόειο κρέας;
Μα, φυσικά το beef!
Αλλά, όπως θα θυμάστε από πρόσφατο άρθρο μας, beef είναι η έχθρα, η κόντρα, η αντιπάθεια!
Έχει κι άλλα κωμικά λάθη το άρθρο (μπορείτε να το βρείτε εδώ) αλλά ωχριούν μπροστά στο… βόειο κρέας.
Καλό σαββατοκύριακο και… μακριά από βόειο κρέας!
9/3//2024
Νίκος Σαραντάκος
https://sarantakos.wordpress.com/
Ο Νίκος Σαραντάκος γεννήθηκε στο Παλαιό Φάληρο το 1959. Σπούδασε χημικός μηχανικός και αγγλική φιλολογία. Έχει εκδώσει δύο συλλογές διηγημάτων και άλλα βιβλία. Δουλεύει μεταφραστής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και μοιράζει το χρόνο του ανάμεσα σε Λουξεμβούργο και Ελλάδα. Ενδιαφέρεται για τη φρασεολογία, την ετυμολογία και τη λεξικογραφία καθώς και για την ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας. Συνεργάζεται με εφημερίδες και περιοδικά. Δημοσιεύει τα κείμενά του, γλωσσικά και άλλα, στο ιστολόγιό του sarantakos.wordpress.com/ και στο sarantakos.com. Σε μια άλλη ενσάρκωση, γράφει στα αγγλικά και στα γαλλικά για το μπριτζ (το παιχνίδι).
Τα βιβλία του:
«Για μια πορεία», διηγήματα (1984, β’ έκδ. 1988) εκδ. Σύγχρονη Εποχή
«Μετά την αποψίλωση», διηγήματα (1987, β’ έκδ. 1989) εκδ. Σύγχρονη Εποχή
«Μότσαρτ-Αλληλογραφία» (1991, β’ έκδ. 2001) εκδ. Ερατώ
«Το αλφαβητάρι των ιδιωματικών εκφράσεων» (1997) εκδ. Δίαυλος
«Γλώσσα μετ’ εμποδίων» (2007) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία» (2009) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Λέξεις που χάνονται» (2011) εκδ. Το Βήμα
«Λόγια του αέρα» (2013) εκδ. εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Οπωροφόρες λέξεις» (2013) εκδ. Κλειδάριθμος
«Η γλώσσα έχει κέφια» (2018) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Μύθοι και πλάνες για την ελληνική γλώσσα» (2019) εκδ. ΕΑΠ
«Το ζορμπαλίκι των ραγιάδων» (2020) εκδ. Του Εικοστού Πρώτου
Έχει κάνει την επιμέλεια στην έκδοση των βιβλίων:
«Συμποσιακά», του Κώστα Βάρναλη,
«Αττικά: 400 χρονογραφήματα (1939-1958) για την Αθήνα και την Αττική», του Κώστα Βάρναλη,
«Τα δεκατρία ντόμινα και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Τι είδα εις την Ρωσσίαν των Σοβιέτ», του Κώστα Βάρναλη,
«Ο μυστηριώδης φίλος και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Γράμματα από το Παρίσι», του Κώστα Βάρναλη,
«Τα μαραμένα μάτια και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Κάπου περνούσε μια φωνή», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Η νοσταλγία του Γιάννη», του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη,
«Famous Bridge Records», του David Bird,
«Bridge Hands to Make You Laugh…and Cry», του David Bird.
