Οι καλικάντζαροι | του Νίκου Λουκαδάκη
Τα έθιμα και οι δοξασίες του τόπου μας, αυτό το ξομπλιαστό σεντούκι με τους θησαυρούς που το έχουμε πια παραπετάξει, εκτός από τα προφανή που προσφέρουν (κοινωνική συνοχή, λαογραφική καταγραφή, ιστορική και θρησκευτική μνήμη), κρύβουν μέσα τους και λέξεις που έχουν απασχολήσει πολλούς φιλόλογους, λόγιους και ερευνητές της γλώσσας. Κυρίαρχη θέση ανάμεσα στις λαϊκές δοξασίες, όσον αφορά την ετυμολογία, κατέχουν οι καλικάντζαροι.
Οι καλικάντζαροι λοιπόν, σύμφωνα με την αστέρευτη λαϊκή φαντασία, είναι δαιμονικά πνεύματα που κατοικούν στα έγκατα της γης. Όλο τον χρόνο πριονίζουν το δέντρο που βαστάει τη γη, το δέντρο της ζωής, κι όταν μπαίνει το 12ήμερο των Χριστουγέννων (25 Δεκεμβρίου έως 6 Ιανουαρίου), μιας και ο Χριστός τότε είναι αβάφτιστος, ανεβαίνουν πάνω στη γη και κάνουν κάθε είδους σκανδαλιές. Μαγαρίζουν φαγητά και οικιακά σκεύη, πειράζουν τους ανθρώπους, αρπάζουν πράγματα κι ό, τι άλλο βάνει ο δαιμονικός τους νους. Όλα αυτά μέχρι την ημέρα των Φώτων όπου φοβούμενοι τους παπάδες με τις αγιαστούρες, ξαναχώνονται στα έγκατα της γης.
Η μορφή των καλικάντζαρων διαφέρει από τόπο σε τόπο, συνήθως όμως παρουσιάζονται ως μαυριδεροί, άσχημοι, με τρίχες παντού, ασούσουμοι, τραγοπόδαροι ή φορώντας ξύλινα παπούτσια. Για την προέλευση του μύθου αυτού έχουν γραφτεί πολλά. Αναζητώντας κοινά στοιχεία με παλαιότερες δοξασίες, θα βρούμε τον αρχαιότατο μύθο των Κήρων, όπου αναφέρεται ότι κατά την γιορτή των Ανθεστηρίων που ο Άδης ήταν ανοιχτός, επέστρεφαν οι ψυχές των νεκρών στον απάνω κόσμο και ενοχλούσαν τους ανθρώπους. Επίσης θα παρατηρήσει κανείς την ομοιότητα των καλικάντζαρων με τους Σάτυρους, τους ακόλουθους του θεού Πάνα, που παρουσιάζονται κι αυτοί ως τραγοπόδαροι, ασούσουμοι και πειραχτήρια.
Λουκαδάκης Νίκος
Νίκος Λουκαδάκης
Ο Νίκος Λουκαδάκης γεννήθηκε στο Ηράκλειο Κρήτης το 1973. Μεγάλωσε σε μια εποχή και σε ένα περιβάλλον που του επέτρεψε να αγαπήσει τα βιβλία, τη γνώση και το απαύγασμα της ανθρώπινης τέχνης, την ποίηση. Εργάζεται σε μεγάλη βιομηχανία της Κρήτης και είναι παντρεμένος με δύο παιδιά. Αρθρογραφεί σε εβδομαδιαία βάση στην τοπική εφημερίδα της Κρήτης «Αντίλαλος», για την λαογραφία, τη γλώσσα και την ιστορία μας.
