Βομβαρδισμένα μεζεδάκια | του Νίκου Σαραντάκου
Βομβαρδισμένα, όπως το νοσοκομείο, που δεν ξέρουμε αν τελικά χτυπήθηκε το ίδιο το κτίριο ή απλώς το πάρκιν του, και, το κυριότερο, δεν ξέρουμε ποιος το χτύπησε, και μάλλον ποτέ δεν θα μάθουμε. Βομβαρδισμένα επίσης όπως η πανάρχαιη εκκλησία του Αγίου Πορφυρίου στη Γάζα, ή ίσως όχι η ίδια η εκκλησία αλλά ένα παραδίπλα κτίριο, που πάντως μέσα του βρίσκονταν άνθρωποι, που σκοτώθηκαν. Μέσα στον κουρνιαχτό που σηκώνουν οι μπόμπες, είναι δύσκολο να δεις την αλήθεια.
Αλλά εμείς εδώ, από απόσταση ασφαλείας, ή ίσως όχι και τόσο, σήμερα σερβίρουμε μεζεδάκια.
Τέλος πάντων, ας ξεκινήσουμε με κάτι σχετικό με την πολύπαθη Γάζα, που σαν να μην της έφταναν όλα τ’ άλλα χτυπήθηκε και από την ακλισιά, αφού ο Σκάι (από εκεί είναι η οθονιά) έγραψε για την «Εκκένωση της Γάζα».
Αλλά βέβαια, ακόμα κι αν βρίσκεται σε ξένη χώρα, το τοπωνύμιο «Γάζα» είναι ελληνικό και μόνο ελληνικό. Ούτε στα αραβικά λέγεται έτσι, ούτε στα εβραϊκά, ούτε στα αγγλικά. Και βέβαια μιλάμε για τη Λωρίδα της Γάζας, και πάντοτε κλίνουμε το τοπωνύμιο.
Εγώ προσωπικά θα έκλινα επίσης, αν παρουσιαζόταν η περίσταση, και τη Ράφα, π.χ. «το συνοριακό φυλάκιο της Ράφας», αλλά σε αυτό δεν είναι ομόφωνη η άποψη καθώς κάποιοι αφήνουν άκλιτα τα ξένα τοπωνύμια που είναι αυτομάτως προσαρμοσμένα στο ελληνικό τυπικό ενώ άλλοι τα κλίνουν κατά περίπτωση.
Όμως τη Γάζα, πιστεύω, είναι λάθος να την αφήνουμε άκλιτη.
Μακάρι, βέβαια, να ήταν αυτό το μεγαλύτερο πρόβλημα των κατοίκων της Γάζας…..
* Οι οποίοι, αλήθεια, πώς λέγονται;
Στα Αγγλικά είναι Gazans, στα Γαλλικά είναι gazaoui, πώς είναι στα ελληνικά;
Στην αρχαιότητα ήταν Γαζαίοι, υπήρχαν μάλιστα οι Γαζαίοι πατέρες της εκκλησίας, όπως ο Προκόπιος ο Γαζαίος ή ο Αινείας ο Γαζαίος. Νομίζω ότι αυτό πρέπει να ισχύει και για τους σημερινούς κατοίκους της Γάζας, αλλά δεν το βλέπω να χρησιμοποιείται.
Συνήθως βλέπω να γίνεται αναφορά σε «Παλαιστίνιους» (αλλά Παλαιστίνιοι υπάρχουν και εκτός της Γάζας) ή, περιφραστικά, σε «κατοίκους της Γάζας.
Και βέβαια όχι… Γάζες, όπως έγραψαν τα Νέα σε πρόσφατο άρθρο, στο οποίο διαβάζουμε ότι «δεν υπάρχει κανένα κίνητρο για την Αίγυπτο να ανοίξει τώρα αυτό το πέρασμα και να επιτρέψει σε εκατοντάδες χιλιάδες Γάζες να ξεφύγουν από τον πόλεμο».
Πιο πάνω το άρθρο λέει για «ανθρώπους της Γάζας» και «κατοίκους της Γάζας», οπότε ίσως το «Γάζες» να είναι έργο του κορέκτορα -και της γενικής αφροντισιάς, θα έλεγα.
Επειδή λέει για «εκατοντάδες χιλιάδες Γάζες», αποκρούω την εκδοχή να το εννοεί μεταφορικά, όπως το «ένα, δύο, τρία, πολλά Πολυτεχνεία»!
* Και συνεχίζουμε μεσανατολικά, με ένα άρθρο του Χ. Χωμενίδη στα Νέα. Γράφει, ανάμεσα στα άλλα:
Παραθέτω ξανά την τελευταία πρόταση:
«Τέτοια ήταν η λαχτάρα να επανασυνδεθούν με τις ρίζες τους, ώστε άφησαν τα γίντις και τα λαντίνο που μιλούσαν στην εξορία και ανέστησαν και εκσυγχρόνισαν τα χίμπριου. Τη γλώσσα της Βίβλου.»
Εδώ βρίσκω μια μικρή ανακρίβεια κι ένα περίεργο λάθος. Το περίεργο, ακατανόητο για μένα, είναι ο όρος «χίμπριου». Πρόκειται βέβαια για τα εβραϊκά, τα οποία λέγονται Hebrew μόνο στα αγγλικά. Στα ελληνικά, λέμε «εβραϊκά». Είναι σαν να λέμε ότι οι Γάλλοι μιλάνε French.
Η ανακρίβεια είναι πως η «ανάσταση» και ο εκσυγχρονισμός της γλώσσας έγιναν μετά το 1947 που ιδρύθηκε το Ισραήλ.
Όχι, γενιές φιλολόγων και συγγραφέων καλλιέργησαν και εκσυγχρόνισαν (και απλοποίησαν) τα εβραϊκά της Βίβλου από τα τέλη του 19ου αιώνα και ύστερα τα δοκίμασαν ως προφορική γλώσσα, πριν από τον 2ο πόλεμο. Το 1947 οι γεννημένοι στην Παλαιστίνη Εβραίοι μιλούσαν στη συντριπτική πλειοψηφία τους εβραϊκά. Φυσικά, μετά τη δημιουργία του κράτους οι διαδικασίες επιταχύνθηκαν παντοδύναμες.
Αλλά εβραϊκά μιλούσαν, όχι… χίμπριου.
* Είχαμε όμως και δημοτικές εκλογές την περασμένη Κυριακή (και γέλασε λιγάκι και το χειλάκι μας). Ανάμεσα σε διάφορους αντιπαθητικούς που ηττήθηκαν ήταν και ο Καμπόσος, ο δήμαρχος Άργους. Προσέξτε όμως τίτλο άρθρου:
Καθαίρεσαι; Όχι ρε, δεν καθαίρομαι!
Αλλά και ορθογραφημένο, «καθαίρεσε», μόνο μεταφορικά θα ήταν δεκτό.
* Και συνεχίζοντας με τα εκλογικά, θα προσέξατε ίσως, στο μήνυμα του απερχόμενου Δημάρχου Αθηναίων Κ. Μπακογιάννη, ότι είπε:
«Η ευθύνη του αποτελέσματος φέρει αποκλειστικά εμένα». Το ακούτε εδώ, στο 1.25 του βίντεο
Ίσως ήθελε να πει «βαραίνει αποκλειστικά εμένα», που δεν θα ήταν κοτσάνα, αλλά έτσι είναι οι άριστοι.
Οι πλεμπαίοι, που ως αχ-άριστοι που είναι δεν τον ψήφισαν, ίσως θα προτιμούσαν κάτι σαν «φέρω την αποκλειστική ευθύνη για το αποτέλεσμα», ή, «την αποκλειστική ευθύνη … τη φέρω εγώ», αλλά τι ξέρουν αυτοί;
* Κι ένα σουπεράκι από τον Άλφα, που μιλάει για «αγέλη» κοριτσιών.
Εντάξει, το βάζει σε εισαγωγικά, που εδώ είναι τα λεγόμενα «εισαγωγικά της αμηχανίας», δηλαδή δεν βρίσκω τη σωστή λέξη, πώς να το πω, οπότε το βάζω σε εισαγωγικά.
Πες το ομάδα, πες το συμμορία, γιατί αγέλη;
* Κι ένα προφορικό, μη επιβεβαιώσιμο αλλά πολύ γουστόζικο, από φίλη στο ΦΒ, που διάβαζε την κόρη της, στο μάθημα της Ιστορίας, στην 6η δημοτικού.
Μητέρα: Πες μου έναν περιορισμό που επέβαλαν οι Οθωμανοί Σουλτάνοι στους Χριστιανούς υπηκόους τους.
Κόρη: Απαγορεύτηκαν οι Λετονίες.
Οι Εσθονίες και οι Λιθουανίες, όχι. (Οι λιτανείες, βέβαια).
Γέλασα πάρα πολύ.
* Κι άλλο ένα προφορικό, που μου το είπε φίλος του ιστολογίου, ο οποίος το άκουσε το βράδυ των εκλογών, την Κυριακή, στις 9.15 μμ περίπου, στο πάνελ του Μέγκα, αν και, όπως λέει, δεν είναι 100% σίγουρος ότι έτσι ειπώθηκε. Δεν μπόρεσε να βρει το βίντεο της εκπομπής στο αρχείο του σταθμού για να βεβαιωθεί.
Νομίζει λοιπόν ο φίλος μας ότι ο Θάνος Πλεύρης, καλεσμένος στο πάνελ, συμβούλεψε την αντιπολίτευση «να έχει περισσότερη αμετροέπεια» Αλλά, όπως μου λέει ο φίλος, μπορεί να παράκουσε.
* Και πάλι για τη Γάζα, τούτη τη φορά μεταφραστικό. Συζητήσαμε προχτές την απόλυση του Βρετανού σκιτσογράφου Στιβ Μπελ από τη Γκάρντιαν, αναφέραμε και τη φράση που του είπε ένα στέλεχος της εφημερίδας: Jewish bloke, pound of flesh, antisemitic trope.
Σε σχετικό άρθρο του Έθνους, η φράση αυτή αποδίδεται:
Οι Εβραίοι μπλοκάρουν (!!), λίβρα σάρκας, αντισημιτικό σχήμα λόγου
Άλλο όμως το block και άλλο το bloke (τύπος, μάγκας, άνθρωπος)
* Συνεχίζουμε αμείλικτα μεσανατολικά. Ο Δημήτρης Πολιτάκης στη Λάιφο παραθέτει ένα εξαιρετικό απόσπασμα του Αιγύπτιου κωμικού Μπάσεμ Γιουσέφ:
«ΑΥΤΟΙ ΟΙ ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΙΟΙ είναι πολύ δραματικοί, κλαίγονται διαρκώς ότι «το Ισραήλ μας σκοτώνει». Αλλά δεν πεθαίνουν ποτέ, όλο επιστρέφουν. Είναι πολύ δύσκολο να τους σκοτώσεις. Το ξέρω γιατί είμαι παντρεμένος με Παλαιστίνια. Έχω προσπαθήσει πολλές φορές, αλλά ποτέ δεν καταφέρνω να τη βγάλω από τη μέση… Δεν κάνω μαύρο χιούμορ. Προσπαθώ πραγματικά κάθε φορά, αλλά εκείνη χρησιμοποιεί τα παιδιά μας ως ανθρώπινες ασπίδες».
Και σχολιάζει ο Πολιτάκης:
Το χιούμορ κόκαλα δεν έχει και κόκαλα τσακίζει. Το παραπάνω είναι ένα απόσπασμα από την προχθεσινή συνέντευξη του διάσημου Αιγύπτιου κωμικού (και πολλά παραπάνω) Μπάσεμ Γιουσέφ στην εκπομπή Uncensored του λιπαρού Πιρς Μόργκαν.
Όλα καλά, αλλά γιατί «λιπαρός» ο Πιρς Μόργκαν; Λιπαρές είναι κάποιες τροφές, κάποια φαγητά. Φίλη του ιστολογίου εξέφρασε την απορία στο Φέισμπουκ και ύστερα μια άλλη φίλη σκέφτηκε ότι κατά πάσα πιθανότητα εννοείται το αγγλικό oily, που είναι μειωτικός χαρακτηρισμός για κάποιον, θα λέγαμε γλοιώδης, γλίτσας.
Δεν βρήκα κάποιο άρθρο από το οποίο να κακομεταφράστηκε η λέξη, αλλά στο γκουγκλ η φράση «oily Piers Morgan» βγάζει πεντέξι ανευρέσεις, παλιότερες, οπότε μάλλον αυτή είναι η λύση του μικρομυστηρίου.
* Με τούτα και με κείνα θυμήθηκα τον Τάκη Θεοδωρόπουλο, ο οποίος σε πρόσφατη επιφυλλίδα του διέπραξε ένα πολύ πρωτότυπο ορθογραφικό λάθος, που μέχρι στιγμής έχει μείνει αδιόρθωτο:
Yποδόριο, έτσι γράφεται. Ίσως το «υποδόρροιο» να έχει επηρεαστεί από τη «διάρροια», τι να πω.
* Και να πάμε σε πιο ανώδυνα θέματα. Φίλη του ιστολογίου στέλνει μια κριτική του Ιάσονα Τριανταφυλλίδη όπου υπάρχουν δυο παράξενες χρήσεις του «όπου».
Η πρώτη: περιοδικό Θεάματα από το 1948 έως το 1984 όπου το περιοδικό έκλεισε
Αυτό θα μπορούσαμε να το δεχτούμε οριακά, αν και κανονικά χρειάζεται κάτι χρονικό: οπότε, όταν.
Η δεύτερη: γιατί στην Αμερική μετριούνται εισπράξεις ενώ στην Ελλάδα αριθμός εισιτηρίων όπου είναι πιο σωστό.
Αυτό ούτε οριακά: «που είναι το πιο σωστό», «το οποίο είναι το πιο σωστό».
* Να κλείσουμε επίσης ανώδυνα με μια φωτογραφία που στέλνει φίλος από την Πάτρα. (Aπό την Πάτρα είναι η φωτογραφία, ο φίλος ήταν περαστικός από εκεί).
Όπως λέει και ο ίδιος, τρία στον παρά είναι αυτά τα λάθη, πολύ συνηθισμένα, αλλά εξακολουθούν να τον εντυπωσιάζουν. Είναι και από αυτά που δεν τα πιάνει ο κορέκτορας.
Αλλά και πάλι, ποιος θα έγραφε σήμερα «η ρίψις»; Θεία δίκη, ας πούμε, το λάθος.
* Μακάρι να ‘ταν τέτοια – όλα μας τα σεκλέτια, φίλτατοι!
21/10/2023
Νίκος Σαραντάκος
https://sarantakos.wordpress.com/
Ο Νίκος Σαραντάκος γεννήθηκε στο Παλαιό Φάληρο το 1959. Σπούδασε χημικός μηχανικός και αγγλική φιλολογία. Έχει εκδώσει δύο συλλογές διηγημάτων και άλλα βιβλία. Δουλεύει μεταφραστής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και μοιράζει το χρόνο του ανάμεσα σε Λουξεμβούργο και Ελλάδα. Ενδιαφέρεται για τη φρασεολογία, την ετυμολογία και τη λεξικογραφία καθώς και για την ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας. Συνεργάζεται με εφημερίδες και περιοδικά. Δημοσιεύει τα κείμενά του, γλωσσικά και άλλα, στο ιστολόγιό του sarantakos.wordpress.com/ και στο sarantakos.com. Σε μια άλλη ενσάρκωση, γράφει στα αγγλικά και στα γαλλικά για το μπριτζ (το παιχνίδι).
Τα βιβλία του:
«Για μια πορεία», διηγήματα (1984, β’ έκδ. 1988) εκδ. Σύγχρονη Εποχή
«Μετά την αποψίλωση», διηγήματα (1987, β’ έκδ. 1989) εκδ. Σύγχρονη Εποχή
«Μότσαρτ-Αλληλογραφία» (1991, β’ έκδ. 2001) εκδ. Ερατώ
«Το αλφαβητάρι των ιδιωματικών εκφράσεων» (1997) εκδ. Δίαυλος
«Γλώσσα μετ’ εμποδίων» (2007) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία» (2009) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Λέξεις που χάνονται» (2011) εκδ. Το Βήμα
«Λόγια του αέρα» (2013) εκδ. εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Οπωροφόρες λέξεις» (2013) εκδ. Κλειδάριθμος
«Η γλώσσα έχει κέφια» (2018) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Μύθοι και πλάνες για την ελληνική γλώσσα» (2019) εκδ. ΕΑΠ
«Το ζορμπαλίκι των ραγιάδων» (2020) εκδ. Του Εικοστού Πρώτου
Έχει κάνει την επιμέλεια στην έκδοση των βιβλίων:
«Συμποσιακά», του Κώστα Βάρναλη,
«Αττικά: 400 χρονογραφήματα (1939-1958) για την Αθήνα και την Αττική», του Κώστα Βάρναλη,
«Τα δεκατρία ντόμινα και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Τι είδα εις την Ρωσσίαν των Σοβιέτ», του Κώστα Βάρναλη,
«Ο μυστηριώδης φίλος και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Γράμματα από το Παρίσι», του Κώστα Βάρναλη,
«Τα μαραμένα μάτια και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Κάπου περνούσε μια φωνή», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Η νοσταλγία του Γιάννη», του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη,
«Famous Bridge Records», του David Bird,
«Bridge Hands to Make You Laugh…and Cry», του David Bird.
