8η ΜΑΡΤΗ: Σταθμός στην Ιστορία του Γυναικείου Κινήματος | της Μαίρης Γενετζάκη
Εκατόν δέκα τέσσερα χρόνια μετά από την καθιέρωση της Παγκόσμιας Ημέρας της Γυναίκας και τα προβλήματα μεγαλώνουν καθημερινά. Ο αγώνας των γυναικών για ισοτιμία είναι ένας μακρύς δρόμος με πολλά γυρίσματα .Το γυναικείο κίνημα προχωράει σ’ αυτό τον μακρύ δρόμο από το 1947 όταν η Μάργκαρετ Μπρέντ απαίτησε το δικαίωμα της ψήφου,αλλά και ακόμα πιο πριν όταν στις 8 του Μάρτη 1857 οι ράφτρες και οι υφάντρες της Νέας Υόρκης κατέβηκαν στους δρόμους διεκδικώντας ανθρώπινες συνθήκες εργασίας, μείωση των εξαντλητικών ωρών εργασίας από 16 σε 10 ώρες την ημέρα και ίσα μεροκάματα με τους άντρες. Η εξέγερση αυτή, που δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία αφού όπως θα δούμε είχαν προηγηθεί κι άλλες νωρίτερα ήταν μαζική, χτυπήθηκε από την Αστυνομία και πνίγηκε στο αίμα, εξέφρασε για πρώτη φορά τόσο έντονα την απόφαση των εργατριών να κατακτήσουν τη θέση τους στη ζωή και αποτελεί ορόσημο στον αγώνα των γυναικών για ισοτιμία. Η Δεύτερη Διεθνής Συνδιάσκεψη των σοσιαλιστριών Γυναικών στην Κοπεγχάγη το 1910 θέλοντας να τιμήσει τη μνήμη και τους αγώνες τους, καθιέρωσε μετά από πρόταση της Κλάρας Τσέτκιν την 8η του Μάρτη, Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας.
Η πρώτη όμως καταγεγραμμένη απεργία εργαζομένων γυναικών, έγινε στην αγγλική πόλη Ουόρτσεστερ το 1804 από τις εργάτριες που κατασκεύαζαν γάντια, ακολούθησαν οι Γαλλίδες καπελούδες το 1831. Αλλά και μετά το 1857, το 1875 οι εργάτες των υφαντηρίων άντρες και γυναίκες στην αγγλική πόλη Ντιούσμπερι, κατέβηκαν στους δρόμους διεκδικώντας καλύτερα μεροκάματα. Ήταν η πρώτη φορά που άντρες και γυναίκες εκπροσωπήθηκαν αποκλειστικά από γυναικεία συντονιστική απεργιακή επιτροπή.
Ακολουθεί το 1888 η απεργία των εργατών στις φάμπρικες κατασκευής σπίρτων του Λονδίνου, που παρά την προσπάθεια καταστολής με συλλήψεις, ξυλοδαρμούς και απολύσεις στέφθηκε με επιτυχία και πέτυχαν μερική αύξηση του μεροκάματου. Στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής η πρώτη αποκλειστικά γυναικεία απεργία έγινε στα 1820, στη Νέα Αγγλία, στις βιοτεχνίες ενδυμάτων με αιτήματα καλύτερες συνθήκες δουλειάς, αξιοπρεπείς μισθούς και μικρότερα ωράρια κι άλλες, το 1828 στο Ντόβερ. Ακολουθούν στη Μασαχουσέτη το 1834 και ειδικά η απεργία το 1836 από τις εργάτριες βαμβακιού, που ήταν τεράστια και φοβήθηκαν οι αρχές για επανάσταση. Δεν ήταν εύκολη δουλειά τότε οι κινητοποιήσεις.
Οι γυναίκες δούλευαν σε άθλιες συνθήκες εργασίας, ογδόντα μία ώρες την εβδομάδα για τρία δολάρια, τις υποχρέωναν να πιάνουν δουλειά από τις 5 το πρωί με ένα μόνο μισάωρο διάλειμμα στις 7 για να φάνε. Γίνονται κι άλλες απεργιακές κινητοποιήσεις στις ΗΠΑ τέλος του 1909 και αρχές του 1910 η απεργία της μπλούζας. Το Μάρτιο του 1912 οργανώνεται μια μεγάλη κινητοποίηση στη Νέα Υόρκη όπου απαίτησαν 10ωρη βάρδια, καλύτερες συνθήκες εργασίας, ίσο μισθό με τους άντρες, κατάργηση της παιδικής εργασίας και το δικαίωμα της ψήφου, το σύνθημά τους ήταν Ψωμί και Τριαντάφυλλα. Ακολουθούν κι άλλες το 1914, στη Γερμανία και στη Γαλλία και στην προεπαναστατική Ρωσία το 1917.
Στη χώρα μας από την επανάσταση του 1821 και μετά οι γυναίκες λαμβάνουν ενεργό μέρος στον αγώνα απελευθέρωσης από τη σκλαβιά των Τούρκων όπως Μαντώ Μαυρογένους, Μπουμπουλίνα Λασκαρίνα και άλλες ανώνυμες αγωνίστριες.
Η ιστορία του Ελληνικού Γυναικείου Κινήματος είναι δεμένη με τα προβλήματα και τους αγώνες της εργατικής λαϊκής τάξης. Στη αρχή της βιομηχανικής ανάπτυξης από το 1860 και μετά άρχισε να συγκεντρώνεται το προλεταριάτο και να αποκτά ταξική συνείδηση. Από το 1880 άρχισε η οργάνωση και οι διεκδικήσεις των εργατών και των εργατριών. Στα 1887 ιδρύεται η εφημερίς των κυριών από την Καλλιρρόη Παρρέν που τάραξε τα νερά, υπερασπιζόμενη το δικαίωμα των γυναικών στη δουλειά και τη μόρφωση και υπερασπίζεται τις γυναίκες απεργούς στα 1892 στην πρώτη απεργία στη χώρα μας ,παίρνοντας ξεκάθαρη θέση με τις εργάτριες, που μόλις κέρδιζαν το ψωμί τους. Το 20% των εργατών τότε ήταν γυναίκες.
Η πρώτη απεργία των εργατριών έγινε το 1892, όπως είπαμε, από τις υφάντρες του υφαντουργείου των αδελφών Ρετσίνα στον Πειραιά, όταν η εργοδοσία αποφάσισε να μειώσει το μεροκάματο από 80 λεπτά στα 65. To 1909 ιδρύθηκε το Εθνικό Συμβούλιο Ελληνίδων με στόχο την προώθηση της θέσης της γυναίκας σε όλους τους τομείς. Το 1911 με πρωτοβουλία της Καλλιρόης Παρρέν ιδρύεται το Λύκειο Ελληνίδων και το 1924 ιδρύεται ο Σύνδεσμος Ελληνίδων Επιστημόνων. Η Γυναικεία εκπαίδευση έχει αρχίσει να απασχολεί το κράτος από το 1890 με την ίδρυση των παρθεναγωγείων. Με το νομοσχέδιο όμως του 1915 αρχίζει η ίδρυση σχολείων, διδασκαλείων και γυμνασίων θηλέων. Πρώτο στη χώρα Φεμινιστικό Σωματείο, με πρόγραμμα καθαρών φεμινιστικών διεκδικήσεων, ήταν ο Σύνδεσμος Ελληνίδων που ιδρύθηκε το 1920 με μέλη την Αύρα Θεοδωροπούλου και άλλες. Το σωματείο έστειλε ψηφίσματα στη βουλή για ισονομία και ισοπολιτεία, ίσα δικαιώματα και για το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι. Ύστερα από αγώνες των γυναικών το 1930 αναγνωρίστηκε το δικαίωμα ψήφου στις δημοτικές εκλογές στις γυναίκες, αλλά με περιοριστικούς όρους, ηλικία πάνω από 30 και εγγράμματες την εποχή που το 70% των Ελληνίδων ήταν αναλφάβητες. Το 1934 τελικά έλαβαν μέρος οι γυναίκες και ψήφισαν στις δημοτικές εκλογές.
Στις 23 Απρίλη 1944 στις εκλογές για την ανάδειξη Εθνικού Συμβουλίου εκλέγονται για πρώτη φορά γυναίκες μετά από απόφαση της Π.Ε.Ε.Α., όπου παίρνουν μέρος όλοι άνω των 18 ετών. Εκλέχθηκαν 5 γυναίκες, Εθνοσύμβουλοι του Εθνικού Συμβουλίου Κορυσχάδων Μαρία Σβώλου, Χρύσα Χατζηβασιλείου, Φωτεινή Φιλιππίδου, Καίτη Νισυρίου -Ζεύγου, Μάχη Μαυροειδή. Και φτάνουμε τελικά μετά τον εμφύλιο στο 1952 για να δοθεί ψήφος στις γυναίκες, το δικαίωμα δηλαδή του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι. Το 1953 εκλέχθηκε μία βουλευτής η Ελένη Σκούρα, πρώτη Ελληνίδα βουλευτής και το 1956 εξελέγησαν δύο.
Μετά την πρώτη απεργία του 1892, στα 1920-1922 εκδηλώνονται πάλι αγώνες με τις πρώτες αγωνίστριες και τις πρώτες δολοφονίες αγωνιζομένων εργατριών, καπνεργάτριες, υφάντρες, αγρότισσες το 1924 και με τις απεργίες των εργατών του Παπαστράτου στα 1926 και αργότερα με τα γεγονότα του Μάη του 1936 στη Θεσσαλονίκη. Δίπλα στις καπνεργάτριες, ηρωικούς αγώνες έχουν και οι υφαντουργίνες και άλλες εργάτριες καθώς και οι αγρότισσες που συμμετέχουν στα ξεσηκώματα και στις πορείες πείνας της αγροτιάς. Στο διάστημα της φασιστικής δικτατορίας του Μεταξά πολλές ήταν οι γυναίκες που σύρθηκαν στις φυλακές, στις εξορίες και βασανίστηκαν. Ανάμεσά τους η Χρύσα Χατζηβασιλείου, Πρόεδρος της Πανελλαδικής Ένωσης Γυναικών. Σταθμός για το γιγάντωμα του γυναικείου κινήματος υπήρξε ο εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας στην περίοδο της αντίστασης κατά των Γερμανικών στρατευμάτων κατοχής την περίοδο 40-44. Μεγάλη υπήρξε η συμμετοχή και η δράση των γυναικών κατά αυτή την περίοδο, έπαιξαν σημαντικό ρόλο ως συνδετικός κρίκος με τους αντάρτες και όχι μόνο. Πάνω από μισά μέλη της Εθνικής Αντίστασης ήταν γυναίκες και από τα 600.000 μέλη της ΕΠΟΝ τα μισά ήταν κορίτσια. Σε 1.352 υπολογίζονται οι γυναίκες που κρεμάστηκαν, εκτελέστηκαν ή χάθηκαν. Ηρωικές μορφές της Αντίστασης ήταν η Λέλα Καραγιάννη, η Ηρώ Κωνσταντοπούλου και η Ηλέκτρα Αποστόλου που συνελήφθησαν, βασανίστηκαν και εκτελέστηκαν από τους Γερμανούς.
Για πρώτη φορά οι γυναίκες πήραν τόσο μαζικά μέρος σε λαϊκούς αγώνες αντίστασης, πολλές βασανίστηκαν, άλλες εκτελέστηκαν από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής και άλλες οδηγήθηκαν στο Άουσβιτς .
Στη δεκαετία του 1960 το γυναικείο κίνημα είναι μέρος του λαϊκού κινήματος για δημοκρατία και ειρήνη. Η Πανελλήνια Ένωση Γυναικών (Π.Ε.Γ) ιδρύεται το 1964 μέλος της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Δημοκρατικών Γυναικών (Π.Ο.Δ.Γ), που σκοποί της ήταν η πλήρης ισοτιμία ανδρών γυναικών σε πολιτικό, κοινωνικό, οικονομικό επίπεδο, προστασία μητρότητας, προβολή των αιτημάτων των εργαζομένων, ιδρύει επιτροπές, επιτροπή παιδείας, επιτροπή τοπικής αυτοδιοίκησης, επιτροπή εργασίας, μορφωτική επιτροπή. Έρχεται όμως η περίοδος της δικτατορίας 1967, όπου απαγορεύονται τα πάντα, βρίσκονται υπό διωγμό τα δικαιώματα και η δημοκρατία μπαίνει στο γύψο .Η Π.Ε.Γ διαλύεται το 1967, τα γραφεία της λεηλατούνται, μέλη της συλλαμβάνονται και εξορίζονται .
Μετά την πτώση της χούντας το 1974, φτάνουμε στο 1979 και τη δεκαετία του 1980, όπου ιδρύονται πολλές γυναικείες οργανώσεις και σωματεία η Ένωση Γυναικών Ελλάδας, η Κίνηση Δημοκρατικών Γυναικών, η Ομοσπονδία μας, Ομοσπονδία Γυναικών Ελλάδας και άλλες. Το 1983 γίνεται αναθεώρηση του οικογενειακού δικαίου και τη θέση της γυναίκας στην οικογένεια και την κοινωνία πού τελικά υπερψηφίστηκε το 1986.
Μετά τα μέσα της δεκαετίας του ’90 και το 2000 παρατηρείται μια εξασθένηση του γυναικείου κινήματος και φτάνουμε μετά από πολλές απεργιακές κινητοποιήσεις για ισοτιμία και δικαιώματα στη βία κατά των γυναικών στις μέρες μας που πάντα υπήρχε, αλλά τώρα παρατηρείτε αύξηση στην έμφυλη βία για την οποία αγωνιζόμαστε και καταδικάζουμε.
Η Ομοσπονδία μας παλεύει όλα αυτά τα χρόνια πάντα στην πρώτη γραμμή δίπλα και μαζί με τις εργαζόμενες, τις μητέρες, τις άνεργες, τις φοιτήτριες, τις συνταξιούχες, τις αγρότισσες, τις εργάτριες, για ισοτιμία για καλύτερες συνθήκες δουλειάς, για το 8ωρο , για τη μητρότητα, για τη δημόσια και δωρεάν παιδεία, για τη δημόσια και δωρεάν υγεία, για τον πολιτισμό, τον αθλητισμό, για τα δικαιώματα των παιδιών.
Μετά όμως από τόσους αγώνες τόσες κατακτήσεις, αφού κατακτήσαμε το 8ωρο και το 35ωρο για τη βδομάδα, την άδεια μητρότητας, ερχόμαστε σήμερα να εργάζονται άντρες και γυναίκες 10ωρα και 12ωρα.Υποχώρησαν οι μισθοί και οι συντάξεις με την εφαρμογή των μνημονίων και οι συνθήκες εργασίας χειροτέρεψαν. Ζούμε την εμπορευματοποίηση της υγείας, της παιδείας, του πολιτισμού, του αθλητισμού, ενώ θα έπρεπε να είναι κοινωνικά αγαθά. Αντί στη σύγχρονη, την ψηφιακή εποχή να δουλεύουμε λιγότερο και με καλύτερους μισθούς και συντάξεις και να απολαμβάνουμε τις ελεύθερες μας ώρες, όπως κανονικά θα έπρεπε, ζούμε στο άγχος και την ανασφάλεια.
Αντί λοιπόν να πηγαίνουμε μπροστά ανάλογα και με τα μέσα που έχει στη διάθεσή του ο σύγχρονος άνθρωπος, η σύγχρονη κοινωνία, πάμε ολοταχώς πίσω, τότε που δεν μπορούσαν οι άνθρωποι να πληρώσουν για την περίθαλψή τους ή για να σπουδάσουν τα παιδιά τους, περισσότερες ώρες δουλειάς με λιγότερο μισθό και περισσότερες απαιτήσεις από το κράτος προς τον πολίτη .
Οι μεγάλοι γυναικείοι εργατικοί αγώνες φωτίζουν και σήμερα το δρόμο του αγώνα και της συλλογικής δράσης για να διεκδικήσουμε όλα όσα μας στερούν, όλα όσα μας πήραν πίσω και όλα όσα δικαιούμαστε για εμάς και τα παιδιά μας.
Διεκδικούμε σταθερή δουλειά με σταθερό ωράριο και λιγότερες ώρες εργασίας με αξιοπρεπείς μισθούς και συλλογικές συμβάσεις που θα καλύπτουν τις ανάγκες μας, κατοχυρωμένη Κυριακάτικη αργία, μέτρα υγείας και ασφάλειας στην εργασία, ουσιαστική προστασία της μητρότητας και του γυναικείου οργανισμού στους χώρους δουλειάς.
Σύγχρονες, αποκλειστικά δημόσιες και δωρεάν κοινωνικές υποδομές και υπηρεσίες για την Παιδεία, για την Υγεία, για την Πρόνοια , την Προσχολική Αγωγή.
Δεν συμβιβαζόμαστε με την εμπορευματοποίηση των κοινωνικών αγαθών της Υγείας και της Παιδείας.
Δεν αποδεχόμαστε τη συμμετοχή της χώρας μας στους ιμπεριαλιστικούς πολέμους στην Ουκρανία, στην Ερυθρά Θάλασσα και στην Παλαιστίνη που συντελείται η γενοκτονία του λαού της.
Είμαστε δίπλα στις αγρότισσες και τους αγρότες που παλεύουν για το δίκιο τους.
Δυναμώνουμε τον αγώνα μας για όλα τα παραπάνω .
Παλεύουμε ασυμβίβαστα για την ισοτιμία!
* Η Μαίρη Γενετζάκη είναι πρόεδρος του Δ.Σ. της Ομάδας Γυναικών Αρχανών, μέλος της ΟΓΕ
