Μεζεδάκια με το ChatGPT | του Νίκου Σαραντάκου
Θα μπορούσα να τα πω αποκριάτικα μεζεδάκια, αφού έχουμε το τελευταίο σαββατοκύριακο της Αποκριάς, αλλά επέλεξα αυτόν τον τίτλο για να τραβήξω την προσοχή σε ένα από τα μεζεδάκια της πιατέλας, που το θεωρώ όχι μόνο αστείο αλλά και τραγικό.
Το βρήκα στο Τουίτερ, συγκεκριμένα από τον Θεόδωρο Λύτρα, που κι αυτός το αναμετέδιδε.
Βλέπετε, σχολιασμένη, την πρώτη σελίδα από ένα επιστημονικό πέιπερ (εντάξει, δημοσίευση) που δημοσιεύτηκε στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό, το Surfaces and Interfaces.
Όπως βλέπετε, η εισαγωγή ξεκινάει με τη φράση Certainly, here is a possible introduction for your topic, και ακολουθεί η εισαγωγή.
Η φράση αυτή είναι μια τυπική εισαγωγική φράση που χρησιμοποιεί το ChatGPT όταν απαντάει σε χρήστες, αλλά δεν έχει κανέναν λόγο ύπαρξης διαφορετικά -όσοι έχουν γράψει τέτοια πέιπερ το καταλαβαίνουν.
Τι συνέβη; Είναι απλό. Φαίνεται πως ο συντάκτης ανέθεσε στο μποτάκι, το Τσατ Τζιπιτί, να του γράψει την εισαγωγή, δίνοντάς του βέβαια το υπόλοιπο πέιπερ. Του είπε “Γράψε μου μια εισαγωγή γι’ αυτό το άρθρο, προκειμένου να τη δημοσιεύσω σε επιστημονικό περιοδικό. Μην ξεχάσεις παραπομπές”.
Το μποτάκι έκανε τη δουλειά του, ο συντάκτης πήρε κόπι-πάστε το έτοιμο κείμενο και το μετέφερε, αλλά ξέχασε να σβήσει τη μαρτυριάρικη πρώτη πρόταση!
Απερίγραπτη προχειρότητα, θα πείτε -και θα έχετε δίκιο. Αλλά υπάρχουν και χειρότερα.
Το πέιπερ με αυτό το οφθαλμοφανές ψεγάδι, στάλθηκε στον υπεύθυνο του περιοδικού, ο οποίος το διάβασε και το έκρινε άξιο για περαιτέρω επεξεργασία. Το έστειλε σε έναν, δύο, τρεις κριτές, να κάνουν το λεγόμενο peer review. Tο ενέκριναν κι αυτοί. Κρίθηκε άξιο δημοσίευσης. Πέρασε από επιμελητές, διορθωτές, σαράντα κύματα ώσπου να τυπωθεί. Και κανείς δεν πρόσεξε ότι ο βασιλιάς έχει ξεχάσει να φορέσει το παντελόνι του;
Αν περνάνε τέτοια λάθη, καταλαβαίνει κανείς πώς είναι το επίπεδο των επιστημονικών περιοδικών, σχολίασε κάποιος. Και δεν έχει άδικο.
* Και προχωράμε στα υπόλοιπα μεζεδάκια της πιατέλας, με κάτι πιο πεζό. Διαβάζω λοιπόν σε ηπειρώτικο ιστότοπο ότι οι βουλευτές Νοτοπούλου και Μπάρκας του ΣΥΡΙΖΑ ζητούν «Ο κ. Χρυσοχοΐδης να ενσκύψει στα σοβαρά καταγγελλόμενα εκ μέρους της ΕΑΥΘ και να προβεί στις απαραίτητεςενέργειες»
Δεν ξέρω αν το λάθος είναι του ιστότοπου ή των βουλευτών αλλά είναι παραλλαγή σε συνηθισμένο λάθος. Το συνηθισμένο είναι να καλούν κάποιον να “ενσκήψει” σε ένα πρόβλημα, ενώ ενσκήπτω, όπως έχουμε πει χίλιες φορές, κανονικά λέγεται για κάποιο κακό που εμφανίζεται ξαφνικά, πχ μια καταιγίδα. Αλλά βέβαια η έλξη από το “σκύβω” είναι πολύ δυνατή -και το “εγκύπτω”, που θα πει αυτό ακριβώς που θα θέλαμε εδώ, δεν είναι πολύ κοινό ρήμα.
Εδώ έχουμε τη σπανιότερη παραλλαγή, “να ενσκύψει”. Τέτοιο ρήμα δεν υπάρχει βέβαια. Γιατί άραγε κανείς δεν λέει το σκέτο “να σκύψει πάνω από το πρόβλημα”; Το θεωρούν, ξέρω γω, αναξιοπρεπές;
* Δεν θυμάμαι αν το έχουμε ξαναβάλει, αυτό πάντως το συνάντησα εγώ ο ίδιος, δεν μου το έστειλαν. Η οθονιά είναι από ιστοσελίδα της Κοσμοτέ.
Με κάλεσαν να δώσω ένα μέιλ, το έδωσα, και μου έστειλαν εκεί έναν εξαψήφιο κωδικό. Και το μήνυμα μου ζητάει: “Εισήγαγε το ΡΙΝ που έχεις λάβει”.
“Εισάγαγε” είναι το “σωστό”, αλλά είναι εντελώς αχώνευτο. Στην Κύπρο θα χρησιμοποιούσαν τον αναλογικό τύπο, “Είσαξε”. Σας θυμίζει το “Λύσσαξε”; Καλύτερο το βρίσκω από το “εισάγαγε”.
Κάποιοι λένε “εισήγαγε”, βάζουν την αύξηση για να γλιστράει ο αχώνευτος τύπος. Κάποιοι άλλοι προτιμούν το “είσαγε”, που είναι βέβαια διαρκής τύπος, λες και θα δίνουμε συνέχεια κωδικό (π.χ. Είσαγε το ΡΙΝ σου μέχρι να πετύχεις το σωστό!).
Αλλά γιατί θα πρέπει να χρησιμοποιήσουμε το “εισάγω”, λες και κάνουμε εισαγωγές-εξαγωγές; Θα μας πέσει η μύτη αν πούμε: Βάλε, δώσε, πληκτρολόγησε βρε αδερφέ τον κωδικό σου; Γιατί να χρησιμοποιήσουμε το “εισάγω”; Μήπως οι δεσποτάδες φοράνε τα φαρδομάνικα κι όταν κάθονται και βλέπουν τηλεόραση στον καναπέ;
Και, στο τέλος τέλος, γιατί ο ενικός; Γνωριζόμαστε από παλιά, κυρία Κοσμοτέ; Κάναμε μαζί φαντάροι; Εισαγάγετε ίσως θα ήταν πιο ματζόβολο (ή, εισάξετε, που λένε και οι κουμπάροι).
* Σε κυπριακό ιστότοπο διαβάζω για μια θεατρική παράσταση:
«La Patronne: (γαλλικά) γυναίκα-αφεντικό». Η ηθοποιός-δημιουργός, Ναταλία Παναγιώτου, καλεί το κοινό…
Η γυναίκα-αφεντικό; Όπως λέμε «η γυναίκα-αράχνη»; Άμα το πούμε «αφεντικίνα» θα μας απολύσει;
* Κι ένα ακόμα μεζεδάκι, που είναι κυριολεκτικά μεζές.
Ο κατάλογος που βλέπετε είναι από ένα ελληνικό εστιατόριο της Νέας Υόρκης. Οι τιμές επομένως είναι σε δολάρια. Προφανώς θα έχουν κι άλλον κατάλογο στα αγγλικά.
Δεν υπάρχουν καθόλου λάθη, εκτός απ’ τις Γαρίδες τύγρης πάνω-πάνω.
Όσο για τις «γεμιστές κλάμες», κάτω-κάτω, πρόκειται για τα clams, που νομίζω πως τα λέμε «αχηβάδες».
Ή αχιβάδες; Το σωστό είναι με η. Λέτε να διάλεξαν τον αγγλισμό «κλάμες» για να αποφύγουν το ορθογραφικό δίλημμα; Πάντως, δεν αποκλείω το «κλάμες» να μην είναι έμπνευση του εστιάτορα, αλλά όντως να το λένε έτσι οι Έλληνες στην Αμερική.
* Τις προάλλες, συγκεκριμένα την Τρίτη που μας πέρασε, ο Κυριάκος Μητσοτάκης είπε στο ραδιόφωνο:
Μητσοτάκης τώρα (12/3) στον Σκάι (αναμετάδοση από το Κόκκινο):
Τα μέτρα μας για τον αθλητισμό «φαίνεται να έχουν παράγει αποτέλεσμα«.
Αυτός ο παρακείμενος είναι λάθος, σαν να λέγαμε «έχει δίνει».
Κανονικά είναι «έχει παραγάγει» ή ο αναλογικός τύπος «έχει παράξει», που εγώ τον προτιμώ.
Όσο για την ουσία, θα έλεγα πως είναι πολύ νωρίς για να αποφανθούμε αν τα μέτρα έχουν φέρει, έχουν δώσει, έχουν παράξει αποτέλεσμα.
* Φίλος του ιστολογίου, μου έστειλε το εξής απόσπασμα από άρθρο του συγγραφέα Αλέξη Σταμάτη στο Βήμα. Δεν εμφανίζεται ονλάιν, γι’ αυτό και βάζω την οθονιά:
Οι τακτικοί αναγνώστες του ιστολογίου θα θυμούνται ίσως ότι το 2020 είχε πέσει στις Πανελλήνιες ένα κείμενο του κ. Αλέξη Σταμάτη, επίσης δημοσιευμένο στο Βήμα, και ότι τελικά αποδείχτηκε ότι ήταν αποτέλεσμα λογοκλοπής. Ένα-δυο χοντρά μεταφραστικά λάθη μάς είχαν υποψιάσει, εννοώ εμένα και κάτι φίλους στο Φέισμπουκ, και τελικά βρήκαμε το κείμενο που είχε (στραβο)μεταφράσει ο κ. Σταμάτης και το είχε παρουσιάσει μετριοφρόνως για δικό του. Περισσότερα, στο παλιό μας άρθρο.
Στο τωρινό άρθρο του κ. Σταμάτη υπάρχει επίσης ένα μεταφραστικό (ή πραγματολογικό; ) λάθος, αν και δεν φαίνεται αμέσως -ή, αν δεν ξέρεις τα πρόσωπα. Να το πάρει το ποτάμι; Ο γλωσσολόγος Μαρκ Όκραντ δεν είναι ειδικός στις ινδικές γλώσσες! Όπως βλέπετε στο άρθρο της Βικιπαίδειας, είναι ειδικός στις γλώσσες των Ινδιάνων -τις ινδιάνικες. Δεν ξέρω αν το λάθος είναι μεταφραστικό, ούτε υπονοώ βέβαια πως και αυτό το άρθρο του κ. Σταμάτη είναι λογοκλοπή, αλλά λάθος υπάρχει.
* Και ένα αστείο σουπεράκι από το Μέγκα:
Υπάρχει άραγε φάρμακο κατά του αδυνατίσματος; Θα μπορούσε, αν και οι περισσότεροι που ξέρω καταφέρνουμε να παχαίνουμε χωρίς καμιά έξωθεν βοήθεια!
Ολοφάνερα όμως, εδώ πρόκειται για φάρμακο αδυνατίσματος, για αδυνάτισμα.
* Και κάτι από τη δίκη της 12χρονης. Έκανε αίσθηση η πρόταση της εισαγγελέας (σικ, ρε) να προτείνει αθώωση του Ηλία Μίχου για βιασμό, αν και αυτό δεν σημαίνει ότι θα πέσει στα μαλακά, όπως είχαν αρχικά υποθέσει πολλοί.
Πολλοί ειδησεογραφικοί ιστότοποι, και μάλιστα εδραιωμένοι και επαγγελματικοί, ακούγοντας για εισαγγελέα σκέφτηκαν, φαίνεται, ότι ασφαλώς θα είναι άντρας. Κι έτσι, το CNN.gr έγραψε «προτείνει ο εισαγγελέας», η Athens Voice «η πρόταση του εισαγγελέα», ο Flash.gr «πρότεινε ο Εισαγγελέας».
Κι όμως, στατιστικά άμα το πάρεις, οι γυναίκες εισαγγελείς πρέπει να είναι περισσότερες.
* Φίλος μού έστειλε να διαβάσω ένα άρθρο της Καθημερινής, που θυμάται τη Μόνικα Λεβίνσκι (όπως συνηθίσαμε να την μεταγράφουμε). Το άρθρο είναι πράγματι αξιόλογο, αλλά επειδή πρώτα βγαίνει η ψυχή και μετά το χούι δεν μπόρεσα να μη σημειώσω μια μικρούτσικη ακυρολεξία.
Λοιπόν, η συντάκτρια μάς διηγείται ότι το 2019 η Χίλαρι Κλίντον με την κόρη της, την Τσέλσι, βρισκόταν σε περιοδεία για την προώθηση του βιβλίου Gutsy Women (Γυναίκες με κότσια, το αποδίδει εύστοχα η συντάκτρια), που το είχαν γράψει μαζί, και εκεί είχαν βιογραφίες γυναικών που «έκαναν τη διαφορά». Εκεί λοιπόν, ένας δημοσιογράφος ρώτησε:
«Με ποιο σκεπτικό απέχει η Μάργκαρετ Θάτσερ από το βιβλίο;»
Αλλά βέβαια δεναπείχε η Θάτσερ από το βιβλίο. Απουσίαζε. Διαφέρει.
* Και κάτι από τη συνέντευξη του Στέφανου Κασσελάκη στο Μέγκα. Δεν εννοώ τη διαβεβαίωσή του ότι «ο ελληνικός λαός γνωρίζει και το Πόθεν και το Έσχες μου», που τη χαρακτηρίζω αναληθή, διότι εγώ τουλάχιστον δεν γνωρίζω τίποτε από τα δύο.
Πρόσεξα όμως μια μικρούλα γενικομανία της Ράνιας Τζίμα, που τον ρώτησε «θα μετέλθετε τέτοιων μεθόδων;».
Όχι όμως. Μετέρχομαι μεθόδους, με αιτιατική συντάσσεται, από παλιά.
* Κι ένα πολύ αστείο μεταφραστικό, από μηχανάκι βεβαίως, στην τεχνική περιγραφή μιας κάμερας -μάλλον από αυτές που μπαίνουν σε σπίτια.
Δεν είναι εξαιρετικό το «ψήφισμα 2 βουλευτών» που διαθέτει η κάμερα; Τόσο ισχνή πλειοψηφία έχει;
Και εξίσου αστείο, στο τέλος, είναι το «0.002 Λουξεμβούργο». Είπαμε ότι είναι μικρούτσικο το Μεγάλο Δουκάτο, αλλά να μην μας ρίχνετε και στο τρίτο δεκαδικό ψηφίο!
Θα μαντέψατε πώς ήταν το πρωτότυπο.
Το Λουξεμβούργο είναι βέβαια LUX.
Όσο για το ψήφισμα, ασφαλώς είναι resolution, που είναι βέβαια το ψήφισμα, είναι και η αποφασιστικότητα, είναι και η επίλυση ενός προβλήματος.
Αλλά, προκειμένου για κάμερες δεν είναι τίποτε απ’ όλ’ αυτά, είναι απλώς η ανάλυση της κάμερας. Και οι δυο βουλευτές δεν είναι παρά τα 2 ΜP resolution, ανάλυση 2 μεγαπίξελ, όχι 2 Members of Parliament!
Έχει κι άλλα λάθη η σελίδα του προϊόντος, αλλά αυτά μού φάνηκαν τα πιο αστεία. Τα άλλα, αφήνονται ως άσκηση, που λέγαμε.
* Τίτλος σε κυπριακό ιστότοπο: Εντοπίστηκε νεκρός ο Παναγιώτης Κλείου. Είχε δηλωθεί ως ελλείπον
Μας παραξενεύει το «ελλείπον» αλλά και μας ενοχλεί η ακλισιά, έτσι;
Αν όμως διαβάσουμε και το άρθρο θα δούμε ότι ο άτυχος 75χρονος «είχε δηλωθεί ως ελλείπον πρόσωπο» και μετά βρέθηκε νεκρός. Προφανώς οι κουμπάροι τον αγνοούμενο τον λένε «ελλείπον πρόσωπο», από το αγγλικό missing. Οπότε είναι κυπριωτισμός, στον δε τίτλο εννοείται το «πρόσωπο».
* Άρθρο στο Πρόταγκον για ένα υποβρύχιο που έσπασε τον πάγο. Κυριολεκτικά τον έσπασε, οπότε ευτυχώς δεν έχουμε εισαγωγικά.
Πού όμως; Στον τίτλο, λέει Αρκτική.
Στην πρώτη παράγραφο, «στην παγωμένη επιφάνεια της Αρκτικής».
Αλλά στην τελευταία παράγραφο «Η Ανταρκτική είναι από τα πεδία σύγκρουσης των μεγάλων δυνάμεων…»
Τελικά το σωστό είναι αυτό που πλειοψηφεί, η Αρκτική.
* Και κλείνω με ένα αστείο μεταφραστικό στην Καθημερινή, που μάλιστα έχει μείνει εκεί τόσες μέρες και δεν το έχουν διορθώσει.
Η εικόνα σε άρθρο για τις πορτογαλικές εκλογές.
Λεζάντα: Ο Λουίς Μαυροβούνιο μιλάει σε συγκέντρωση στη Λισαβόνα…
Μαυροβούνιο; Έχουν μαύρα βουνά στην Πορτογαλία; Εννοώ, έχουν τις λέξεις αυτές; Όλα πχια από μας τα πήρανε;
Όχι, όχι. Ο επικεφαλής της κεντροδεξιάς παράταξης, που νίκησε στις εκλογές, λέγεται Λουίς Μοντενέγκρο.
Και πράγματι αν διαβάσετε το άρθρο θα δείτε ότι πέντε ή έξι φορές αναφέρεται σωστά το όνομά του.
Στη λεζάντα όμως, περιέργως, «μεταφράστηκε» σε Λουίς Μαυροβούνιο, περίπου όπως λέμε Ζαχαρόβουνο τον Μαρκ Ζάκερμπεργκ!
Να είναι λάθος από μηχανάκι; Από πολύ απρόσεχτο άνθρωπο; («Τι το αφήνουν Μοντενέγκρο; Μαυροβούνιο λέγεται η χώρα!») Δεν ξέρω.
Ίσως πρέπει να ρωτήσουμε το ChatGPT!
16/3//2024
Νίκος Σαραντάκος
https://sarantakos.wordpress.com/
Ο Νίκος Σαραντάκος γεννήθηκε στο Παλαιό Φάληρο το 1959. Σπούδασε χημικός μηχανικός και αγγλική φιλολογία. Έχει εκδώσει δύο συλλογές διηγημάτων και άλλα βιβλία. Δουλεύει μεταφραστής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και μοιράζει το χρόνο του ανάμεσα σε Λουξεμβούργο και Ελλάδα. Ενδιαφέρεται για τη φρασεολογία, την ετυμολογία και τη λεξικογραφία καθώς και για την ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας. Συνεργάζεται με εφημερίδες και περιοδικά. Δημοσιεύει τα κείμενά του, γλωσσικά και άλλα, στο ιστολόγιό του sarantakos.wordpress.com/ και στο sarantakos.com. Σε μια άλλη ενσάρκωση, γράφει στα αγγλικά και στα γαλλικά για το μπριτζ (το παιχνίδι).
Τα βιβλία του:
«Για μια πορεία», διηγήματα (1984, β’ έκδ. 1988) εκδ. Σύγχρονη Εποχή
«Μετά την αποψίλωση», διηγήματα (1987, β’ έκδ. 1989) εκδ. Σύγχρονη Εποχή
«Μότσαρτ-Αλληλογραφία» (1991, β’ έκδ. 2001) εκδ. Ερατώ
«Το αλφαβητάρι των ιδιωματικών εκφράσεων» (1997) εκδ. Δίαυλος
«Γλώσσα μετ’ εμποδίων» (2007) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία» (2009) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Λέξεις που χάνονται» (2011) εκδ. Το Βήμα
«Λόγια του αέρα» (2013) εκδ. εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Οπωροφόρες λέξεις» (2013) εκδ. Κλειδάριθμος
«Η γλώσσα έχει κέφια» (2018) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Μύθοι και πλάνες για την ελληνική γλώσσα» (2019) εκδ. ΕΑΠ
«Το ζορμπαλίκι των ραγιάδων» (2020) εκδ. Του Εικοστού Πρώτου
Έχει κάνει την επιμέλεια στην έκδοση των βιβλίων:
«Συμποσιακά», του Κώστα Βάρναλη,
«Αττικά: 400 χρονογραφήματα (1939-1958) για την Αθήνα και την Αττική», του Κώστα Βάρναλη,
«Τα δεκατρία ντόμινα και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Τι είδα εις την Ρωσσίαν των Σοβιέτ», του Κώστα Βάρναλη,
«Ο μυστηριώδης φίλος και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Γράμματα από το Παρίσι», του Κώστα Βάρναλη,
«Τα μαραμένα μάτια και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Κάπου περνούσε μια φωνή», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Η νοσταλγία του Γιάννη», του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη,
«Famous Bridge Records», του David Bird,
«Bridge Hands to Make You Laugh…and Cry», του David Bird.
