Κάλαντα εξορίας ― Χριστούγεννα του 1948 | Γιώργης Φαρσακίδης
«Το 1946 στήθηκε στον Αϊ-Στράτη ένα από τα πρώτα μεταπολεμικά Στρατόπεδα Συγκέντρωσης των αντιφρονούντων στο καθεστώς. Ακολούθησαν δεκαπέντε χρόνια κράτησης χωρίς δίκη και καταδίκη. Δεκαπέντε ατέλειωτα χρόνια, να οργανώσουμε τη ζωή μας, να ανεβάσουμε το μορφωτικό-πολιτιστικό μας επίπεδο.
Όσο φουντώνει ο εμφύλιος πόλεμος τόσο αυξάνουν και οι πολύωρες καταμετρήσεις, καψόνια, έρευνες, ξυλοδαρμοί, κρατητήρια. Σύντροφοί μας, αγωνιστές της Αντίστασης, φεύγουν για πάντα από το πλάι μας, ν’ αντιμετωπίσουν στρατοδικεία κι εκτελεστικά αποσπάσματα.
Τις ζοφερές επιπτώσεις του εμφυλιοπολεμικού κλίματος και τις δυσοίωνες προοπτικές μιας επικείμενης μεταγωγής μας στο Μακρονήσι, τις αντιπαλεύουμε με το χιούμορ, το καλαμπούρι, το πείραγμα. Με τους στίχους και τις γελοιογραφίες που φιλοξενεί (με άμεσο κίνδυνο για τη ζωή μας) το παράνομο στρατοπεδικό μας περιοδικό.»
Τα χριστουγεννιάτικα κάλαντα δημοσιεύτηκαν στο παράνομο στρατοπεδικό περιοδικό των εξορίστων του Αη Στράτη. Περιέχονται στο βιβλίο του αγωνιστή εικαστικού καλλιτέχνη και συγγραφέα Γιώργη Φαρσακίδη «Πολιτιστικά και ευτράπελα: από τα στρατόπεδα εξορίστων» που κυκλοφόρησε το 2014.
Κάλαντα εξορίας ― Χριστούγεννα του 1948
Χριστός γεννάται σήμερον εδώ στην εξορία
αλλά με τρόπο ανώμαλο και με ταλαιπωρία
γιατί σαν το έμαθε ο «Βαν Φλιτ» έγινε θηριώδης
κι αφρίζων και μαινόμενος σαν βασιλεύς Ηρώδης
συνέλαβε αυτοστιγμεί χωρίς κανέναν λόγον
τον Ιωσήφ, την Παναγιά, την φάτνη των αλόγων
και τελικά της γένεσης εφέτος το μυστήριον
συνετελέσθη στου σχολειού μέσα το κρατητήριον!
Καλήν εσπέραν άρχοντες κι αν είναι ο ορισμός σας
Χριστού την Θείαν γένεση να πω στ’ αρχοντικό σας
Καλήν εσπέραν άρχοντα γέρο Κατσουλιδάκη
που με την άλλη αλεπού, με τον Παπουτσιδάκη
κι οι δυο χριστουγεννιάτικα κι oι δυο πάνω στην ώρα
ήρθατε στους εξόριστους σαν μάγοι με τα δώρα
κι αντί λιβάνου και χρυσού, αντί χαράς κι ελπίδας
φέρατε ως δώρο την γνωστή περικοπή μερίδας…
Χριστός γεννάται σήμερον εν Βηθλεέμ τη πόλη
οι ουρανοί αγάλλονται, χαίρει η κτίση όλη
και τα φτωχά στομάχια μας αγάλλονται επίσης
γιατί ύστερα από βάσανα και πόνους και στερήσεις
θα κάνουμε Χριστούγεννα με μια γενναία μάσα
ογδόντα δράμια χοιρινό μαγειρευτό με πράσα!
Πολιτιστικά και ευτράπελα: από τα στρατόπεδα εξορίστων – Αθήνα: Αυτοέκδoση, 2014, ISBN: 9786188066427
Στο έργο του αυτό ο Γιώργης Φαρσακίδης περιγράφει την καθημερινή ζωή στα στρατόπεδα συγκέντρωσης του Άη Στράτη (1948-1961) και Μακρονήσου (1949-1950) δίνοντας έμφαση σε ευτράπελα περιστατικά και στις πολιτιστικές – ψυχαγωγικές στιγμές της ζωής των εξορίστων.
«Το γέλιο στάθηκε ένας πολύτιμος σύντροφος σε δύσκολες ώρες. Θυμάμαι στο Μακρονήσι γελούσαμε συχνά, γελούσαμε πολύ. Με τη λύσσα του αλφαμίτη, με την κούρασή του να μας χτυπάει. Με την τρέλα, με τον πόνο, με τις πληγές μας. Με ό,τι σήμερα πια δε θα γελούσες ποτέ. Με το γέλιο δεμένες και οι πρώτες απόπειρες για ψυχαγωγία. Τα ανέκδοτα, το αστείο, το πείραγμα, στάθηκαν το ζωογόνο αντίδοτο στις καταλυτικές επιπτώσεις μιας πολύχρονης κράτησης. Και μπήκα στον πειρασμό, να καταγράψω, ξαναζώντας ό,τι έχει περισώσει η μνήμη. Και μέσα απ’ αυτά και η πληροφόρηση του ανυποψίαστου αναγνώστη, για κάποιες ιδιαιτερότητες της στρατοπεδικής μας ζωής αλλά και τη σφυρηλατημένη, σε ώρες δοκιμασίας, συντροφικότητα. Διαβάζοντας τούτα τα κείμενα, φίλος μου, γιατρός και ταξίαρχος, μου είχε πει με συγκίνηση: «Θαύμαζα πάντα την ανιδιοτελή προσφορά σας και σας είχα κατατάξει σ’ ένα ξεχωριστό είδος ανθρώπων, ρομαντικών και απόμακρων. Τώρα όμως, είναι σαν να σας έζησα και να σας έχω νοιώσει τόσο, μα τόσο, κοντινούς και οικείους»!».
Γιώργης Φαρσακίδης
Ο Γιώργης Φαρσακίδης γεννήθηκε στην Οδησσό της Σοβιετικής Ένωσης το 1926. Με μητέρα Ρωσίδα και πατέρα Πόντιο, εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του στη Θεσσαλονίκη το 1933. Ανταρτοεπονίτης, δεκαοχτώ χρονών, τραυματίστηκε δύο φορές σε μάχη με Γερμανούς και Βούλγαρους και έμεινε ανάπηρος στα δύο του χέρια. Κατά διαστήματα εξορίστηκε για την ιδεολογία του σε Μακρόνησο, Άη Στράτη, Γυάρο, Λέρο, συνολικά δεκαεξήμισι χρόνια.
Αυτοδίδακτος, στους τόπους εξορίας ζωγράφιζε θέματα με περιεχόμενο από τη ζωή των συγκρατούμενων συναγωνιστών του κι αργότερα από τους αγώνες του ελληνικού λαού.
Μετά την πτώση της χούντας, ο Γιώργης Φαρσακίδης δημοσιεύει εργασίες του σ’ εφημερίδες, εκθέτει και κυκλοφορεί τα έργα του. Το 1984, το βιβλίο του «Η πρώτη πατρίδα» παίρνει το πρώτο βραβείο της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών. Η εικαστική και η λογοτεχνική του δουλειά γίνεται γνωστή στη Σοβιετική Ένωση και σε άλλες χώρες. Κριτικά σχόλια και παρουσίαση του έργου του δημοσιεύονται στην Πράβντα, στην Ισβέστια, στη Σοβιέτσκαγια Κουλτούρα και άλλα έντυπα, ενώ μέρος της εργασίας του προβάλλεται από τη σοβιετική τηλεόραση. Καλεσμένος από την εφημερίδα Πράβντα στον γιορτασμό για τα 30 χρόνια της αντιφασιστικής νίκης, ο Γιώργης Φαρσακίδης τιμήθηκε για την αγωνιστική και καλλιτεχνική του δραστηριότητα με το Ανώτατο Χρυσό Μετάλλιο της Σοβιετικής Επιτροπής Ειρήνης. Έφυγε από τη ζωή στις 22 Ιούλη 2020, σε ηλικία 94 ετών.
