Κλεώνεια μεζεδάκια | του Νίκου Σαραντάκου
Κλεώνεια, βέβαια, επειδή από προχτές χτυπάει τη χώρα ο καύσωνας που τον είπαμε Κλέωνα, κι έτσι αφθονούν οι τίτλοι του τύπου «Επέλαση του Κλέωνα» ή «Πού θα χτυπήσει ο Κλέων» -αν και κάποιοι προς στιγμή σκέφτηκαν τον ηθοποιό Κλέωνα Γρηγοριάδη, πρώην βουλευτή του ΜΕΡΑ25.
Σα να μη μας έφτανε η αφόρητη ζέστη, έχουμε και το πώς κλίνεται ο Κλέων, ένα ερώτημα που δεν θα το είχαμε αν λέγαμε «ο Κλέωνας». Επειδή όμως πληρώνουμε τον φόρο τρισχιλιετίας, λέμε «ο Κλέων», οπότε όπως είναι αναμενόμενο αρκετοί τον αφήνουν άκλιτο:
Aυτό ήταν αναμενόμενο, είπα. Λιγότερο αναμενόμενη για μένα ήταν η δεύτερη παραλλαγή, που και την άκουσα και τη διάβασα: του Κλέοντα -παράδειγμα:
Δεν την είχα ξανασυναντήσει, αλλά αν γκουγκλίσετε θα δείτε ότι υπάρχουν ανευρέσεις του «Κλέοντα» και τωρινές αλλά και σε παλιά κείμενα (εννοώ του 19ου αιώνα), με τον τύπο «Κλέοντος». Και, εδώ που τα λέμε, αφού ο λέων κάνει «του λέοντος» γιατί ο Κλέων να μην κάνει του Κλέοντος;
Δεν κάνει, και αυτά τα μαθαίνεις απέξω, δεν έχουν λογική με το γυμνό μάτι. Πολύ περισσότερο που ο Κρέων κάνει πράγματι «του Κρέοντος».
Φανταστείτε διάλογο, κάποιος που λέει «του Κλέοντος». Τον διορθώνουμε: του Κλέωνος. Οπότε μετά λέει «και του Κρέωνος». Οπότε τον διορθώνουμε: του Κρέοντος. Και εκεί ξεσπάει ο άνθρωπος, και με το δίκιο του, ότι τον κοροϊδεύουμε.
Και ο κλαίων κάνει «του κλαίοντος», βέβαια. Προς στιγμή είχα σκεφτεί να βάλω τίτλο «Κλαίοντα μεζεδάκια» αλλά κλαίοντες είμαστε εμείς, τουλάχιστον όσοι ακόμα δεν έχουν πάει σε κάποια παραλία.
* Κι ένα φοβερό μαργαριτάρι μίγμα ακλισιάς και αμηχανίας για τους έμφυλους τύπους, δυστυχώς από το left.gr.
Άγαλμα της πρώτης γυναίκα δύτρια με σκάφανδρο στο λιμάνι της Σύμης
Στη Σύμη έστησαν άγαλμα στην Ευγενία Μαστορίδου, η οποία το 1863 φόρεσε σκάφανδρο και έκανε κατάδυση στο λιμάνι της Σύμης για να πείσει τους (άνδρες βεβαίως) δύτες να φορούν κι εκείνοι σκάφανδρο και να μη βουτάνε γυμνοί -και δεν το έκανε από σεμνοτυφία βέβαια.
Η ακλισιά, εντάξει, είναι παρωνυχίδα. Αλλά η «γυναίκα δύτρια»; Υπάρχουν και άντρες δύτριες;
Επειδή διαβάζω στο κείμενο και για «άνδρες δύτες» σκέφτομαι μήπως πρόκειται για μετάφραση από τα αγγλικά, όπου πράγματι θα γινόταν λόγος για woman / female diver και για male / men divers.
Κατά τα άλλα, το άρθρο έχει ενδιαφέρον για την ιστορία της χρήσης σκαφάνδρων από τους σφουγγαράδες των Δωδεκανήσων -τα σκάφανδρα, λέει, επέτρεπαν στον βουτηχτή να μαζέψει περισσότερα σφουγγάρια, αλλά απαιτούσαν ειδική εκπαίδευση για την ασφαλή χρήση τους και τον πρώτο καιρό ήταν πολλοί οι σφουγγαράδες με σκάφανδρο (οι «μηχανικοί», υπάρχει και ο σχετικός χορός) που έμειναν παράλυτοι ή βρήκαν τον θάνατο.
* Κι ένα γραπδάμ (γραπτό σαρδάμ) σε τίτλο:
Η Ουκρανία ανέβαλε την ευθύνη, αντί «ανέλαβε».
Εκτός πια αν ανέβαλε την ανάληψη της ευθύνης, τι να πω.
* Και κάτι το ποιητικόν.
Η νεοελληνίστρια Θάλεια Ιερωνυμάκη, φίλη στο Φέισμπουκ, αλίευσε από ιστότοπο που ασχολείται με την ποίηση, τρομάρα του, το εξής άγνωστο και αθησαύριστο ποίημα του Καρυωτάκη:
Θέλουν να τους μιλάς τα σπίτια,
να τους μαθαίνεις αριθμητική·
ποιοί έφυγαν, ποιοί έμειναν.
Να τούς αφήνεις τα μάτια,
να‘χουν
να δακρύζουν.
Το ποίημα αυτό του Καρυωτάκη είναι άγνωστο και αθησαύριστο διότιδεν είναι του Καρυωτάκη. Όχι μόνο δεν είναι του Καρυωτάκη, αλλά δεν θα μπορούσε ποτέ να είναι του Καρυωτάκη, διότι δεν έγραφε έτσι ο Καρυωτάκης, ούτε στη φόρμα και ούτε στο περιεχόμενο. Κι αν με κάποιο υπερφυσικό τρόπο δείχναμε στον Καρυωτάκη μια σελίδα τυπωμένη, με το ποίημα αυτό και την υπογραφή του, μάλλον θ’ αυτοκτονούσε πριν πάρει τη μοιραία μετάθεση για την Πρέβεζα.
Όμως, στο Διαδίκτυο είναι μόδα να παίρνει κανείς μια ροζ σαπουνόφουσκα, να τη συνοδεύει με μια φωτογραφία, είτε πορτρέτο άσχετου ποιητή είτε άλλη, και να το ρίχνει στο κυβερνοπέλαγος -κι είναι γνωστό πως όταν κάτι συνοδεύεται από φωτογραφία αποκτά δεκαπλάσια πειστικότητα.
Το κατασκεύασμα αυτό λοιπόν προστίθεται στη μακρά χορεία των «αποποιημάτων», των ποιημάτων που αποδίδονται σε άλλον ποιητή από τον δημιουργό τους. Όπως έγραψε και η ίδια η Ιερωνυμάκη.
Αν είχα γεννηθεί ποιήτρια θα έγραφα ένα ποίημα
για το ποίημα
του Μπόρχες που δεν είναι του Μπόρχες
για την ανεπίδοτη επιστολή
της Πολυδούρη που δεν είναι της Πολυδούρη
για το «Όταν ήρθαν να πάρουν…»
του Μπρεχτ που δεν είναι του Μπρεχτ
για «Όταν σε απογοητεύει ένας άνθρωπος μη το αναλύεις πολύ… Δεν έφταιγε ο ίδιος… Τόσος ήταν»
του Αναγνωστάκη που δεν είναι του Αναγνωστάκη
και τώρα για τα σπίτια που θέλουν να τους μιλάς και να τους μαθαίνεις αριθμητική.
Κάποιος φίλος ανέφερε το «όποια κι αν είναι η ερώτηση η απάντηση είναι ο άνθρωπος» του Μπρετόν που όχι μόνο δεν είναι του Μπρετόν αλλά βρίσκεται στον ακριβή αντίποδα όλων των πραγμάτων που πίστεψε ποτέ ο Μπρετόν, ενώ ένας άλλος ανέφερε το «Βρες χρόνο» του Ρίτσου που δεν είναι του Ρίτσου.
Τελικά τ’ αποποιήματα είναι αρκετά για να διοργανωθεί ποιητική βραδιά -ή για να γράψουμε ένα άρθρο στο ιστολόγιο!
* Και συνεχίζουμε στο βασίλειο της παραποίησης και της παρωδίας, με μια παρωδία που θεωρήθηκε αληθινή. Έγραψε το σατιρικό σάιτ Βατράχι ότι με πρωτοβουλία του Πιερρακάκη, που είναι πλέον Υπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων βεβαίως βεβαίως, ότι οι εικόνες στους ιερούς ναούς θα αντικατασταθούν με τάμπλετ.
Και κάποια σάιτ το αναδημοσίευσαν, βάζοντας και… πηγή. Αυτό, το να θεωρείται αληθινή η είδηση ενός σατιρικού σάιτ, το έχουμε πει «βατραχιά» στο ιστολόγιο. Πολλοί την έχουν πατήσει.
* Φίλος στέλνει τον εξής τίτλο άρθρου:
Δασαρχείο Χαλκίδας: Κατάσχεση 80 κιλών «τσάι σιδερίτης»
Γράφει ο φίλος:
Με τα εισαγωγικά απαλλασσόμαστε από την υποχρέωση να κλίνουμε το ουσιαστικό; Τσαγιού τύπου σιδερίτης, φαίνεται λογικότερο.
Και μέσα στο άρθρο διαβάζουμε για την «προστασία του είδους με την ονομασία ‘τσάι σιδερίτης’ «, όπου εδώ καλώς μένει στην ονομαστική.
* Κι ένα αθλητικό, διότι έχουμε και μεταγραφές. Από ποιον πήρε η Άρσεναλ τον Τίμπερ;
Από τον Άγιαξ, λέει ο τίτλος. Από την Αϊντχόφεν, λέει ο υπότιτλος. Σημειώσατε 1, από τον Άγιαξ ήρθε ο παίχτης.
* Γράφει φίλος:
Εγραψε το ΑΠΕ σε κείμενο «τετραμελής οικογένειες» το πήραν σχεδόν όλοι χωρίς αλλαγή. Εξαιρέσεις που είδα Καθημερινή, Ντοκουμέντο, που το διόρθωσαν. Μερικοί το έκαναν και τίτλο!
* Και μια αλλαγή φύλου σε ρεπορτάζ σχετικά με την Πανεπιστημιακή Αστυνομία που ανακοινώθηκε ότι καταργείται κι ύστερα ότι δεν καταργείται.
Από το Μαξίμου, πάντως, το μήνυμα δεν φαίνεται να έχει λάβει η… Ντόρα Μπακογιάννη, η οποία μίλησε στον Ρ/Σ «Παραπολιτικά» και όχι μόνο εμφανίστηκε σίγουρη για την κατάργηση της Πανεπιστημιακής Αστυνομίας, αλλά συμφώνησε ότι η απόφαση αυτή είναι προς τη σωστή κατεύθυνση.
Ο βουλευτής Χανίων δήλωσε χαρακτηριστικά «για την πανεπιστημιακή αστυνομία νομίζω ότι είναι μια σωστή απόφαση η κατάργησή της και η ανάληψη της ευθύνης από τα πανεπιστήμια και από τα ιδρύματα οι οποίοι έχουν υποχρέωση και βεβαίως από εκεί και πέρα καλούν την Αστυνομία όταν πρέπει».
Ο βουλευτής Χανίων είναι η Ντόρα Μπακογιάννη. Όταν λέω πως οι επίκοινοι τύποι κρύβουν μέχρι εξαφανίσεως τις γυναίκες…
* Γουστόζικο μεταφραστικό, νομίζω από τη Ναυτεμπορική, αν και πρέπει να το έχουμε συζητήσει και παλιότερα:
Οι κινέζικες γιάρδες δεν είναι κάποιο μέτρο μήκους, διαφορετικό από τις αγγλικές γιάρδες!
Είναι, απλούστατα, τα ναυπηγεία, αγγλιστί shipyards, που συχνά συντομεύονται σε yards. Για να πω την αλήθεια, δεν αποκλείω εντελώς, στη αργκό των εφοπλιστών (δεν έχουν μόνο οι πορτοφολάδες τη δική τους αργκό), να έχει εμφανιστεί ο τύπος «γιάρδα = ναυπηγείο» αλλά και πάλι με ξενίζει.
* Η Νομανσλάνδη, ή μάλλον η Απωνία, η πρωτεύουσα της Χώρας των Αγνώριστων, απέκτησε αεροδρόμιο. Όπως γράφει άρθρο στο Χάφιποστ, «απεργία στο αεροδρόμιο Γκάτφουικ» απειλεί τις διακοπές των Βρετανών.
Από την άλλη, το Φ και το Γ είναι πλάι πλάι στο πληκτρολόγιο.
* Υπάρχει λέξη «πανκομματικός»; Αυτό με ρωτάει φίλος, που τη συνάντησε σε δήλωση υποψήφιου Περιφερειάρχη στην Ήπειρο:
Από την πρώτη στιγμή, στις αρχές και αξίες μας, δηλώσαμε πως είμαστε υπεράνω κομμάτων και στην πορεία με αφορμή τις Εθνικές εκλογές γράψαμε και τον όρο “πανκομματικοί”, άνθρωποι δλδ που ψηφίζουμε όλα τα κόμματα.
Παλιά λέγαμε «υπερκομματικός». Εδώ ο υποψήφιος θέλει να εισάξει (σικ, ρε) μια διάκριση που δεν ξέρω αν έχει βάση.
Παλιότερα επίσης θα έγραφαν «παγκομματικός», όπως Παγκορινθιακός που έπαιξε στην πρώτη διοργάνωση Α’ Εθνικής στο ποδόσφαιρο το 1959. Αλλά ο Παγκορινθιακός υποβιβάστηκε και διαλύθηκε, ενώ υπό την επίδραση του πανκ (πλάκα κάνω) τώρα οι περισσότεροι θα απέφευγαν σε νεολογισμούς την τροπή παν + κ… = παγκ…
* Και κλείνω με κάτι επίσημο, θεσμικό. Από το gov.gr και τη σελίδα της Επιταγής Επαγγελματικής Κατάρτισης:
Επίππεδο εκπαίδευσης, γράφει. Απλή απροσεξία, που έδωσε όμως λαβή για κάμποσα καλά λογοπαίγνια, όπως ότι πρέπει να ερωτηθεί το αρμόδιο Ιππουργείο. Βέβαια, αν το επίππεδο προέρχεται από τον ίππο, που έπαιρνε δασεία, τότε θα περιμέναμε «εφίππεδο», ίσως όμως είναι ιωνικός τύπος, με ψίλωση.
Είδατε τι λέμε για να δροσερέψουμε με τον Κλέων; Ή με τον Κλέοντα;
15/07/2023
Νίκος Σαραντάκος
https://sarantakos.wordpress.com/
Ο Νίκος Σαραντάκος γεννήθηκε στο Παλαιό Φάληρο το 1959. Σπούδασε χημικός μηχανικός και αγγλική φιλολογία. Έχει εκδώσει δύο συλλογές διηγημάτων και άλλα βιβλία. Δουλεύει μεταφραστής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και μοιράζει το χρόνο του ανάμεσα σε Λουξεμβούργο και Ελλάδα. Ενδιαφέρεται για τη φρασεολογία, την ετυμολογία και τη λεξικογραφία καθώς και για την ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας. Συνεργάζεται με εφημερίδες και περιοδικά. Δημοσιεύει τα κείμενά του, γλωσσικά και άλλα, στο ιστολόγιό του sarantakos.wordpress.com/ και στο sarantakos.com. Σε μια άλλη ενσάρκωση, γράφει στα αγγλικά και στα γαλλικά για το μπριτζ (το παιχνίδι).
Τα βιβλία του:
«Για μια πορεία», διηγήματα (1984, β’ έκδ. 1988) εκδ. Σύγχρονη Εποχή
«Μετά την αποψίλωση», διηγήματα (1987, β’ έκδ. 1989) εκδ. Σύγχρονη Εποχή
«Μότσαρτ-Αλληλογραφία» (1991, β’ έκδ. 2001) εκδ. Ερατώ
«Το αλφαβητάρι των ιδιωματικών εκφράσεων» (1997) εκδ. Δίαυλος
«Γλώσσα μετ’ εμποδίων» (2007) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία» (2009) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Λέξεις που χάνονται» (2011) εκδ. Το Βήμα
«Λόγια του αέρα» (2013) εκδ. εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Οπωροφόρες λέξεις» (2013) εκδ. Κλειδάριθμος
«Η γλώσσα έχει κέφια» (2018) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Μύθοι και πλάνες για την ελληνική γλώσσα» (2019) εκδ. ΕΑΠ
«Το ζορμπαλίκι των ραγιάδων» (2020) εκδ. Του Εικοστού Πρώτου
Έχει κάνει την επιμέλεια στην έκδοση των βιβλίων:
«Συμποσιακά», του Κώστα Βάρναλη,
«Αττικά: 400 χρονογραφήματα (1939-1958) για την Αθήνα και την Αττική», του Κώστα Βάρναλη,
«Τα δεκατρία ντόμινα και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Τι είδα εις την Ρωσσίαν των Σοβιέτ», του Κώστα Βάρναλη,
«Ο μυστηριώδης φίλος και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Γράμματα από το Παρίσι», του Κώστα Βάρναλη,
«Τα μαραμένα μάτια και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Κάπου περνούσε μια φωνή», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Η νοσταλγία του Γιάννη», του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη,
«Famous Bridge Records», του David Bird,
«Bridge Hands to Make You Laugh…and Cry», του David Bird.
