Δικτατορία 1967. Θυμόμαστε! Διδασκόμαστε; | του Θεματοφύλακα ιστορικής μνήμης
Τα χαράματα της 21ης Απρίλη 1967, ο ελληνικός λαός πληροφορούνταν από το ραδιόφωνο ότι «λόγω της εκρύθμου καταστάσεως από του μεσονυκτίου ο στρατός ανέλαβε τη διακυβέρνηση της χώρας». Λίγο αργότερα, θα ανακοινωθεί και Βασιλικό Διάταγμα, με το οποίο αναστέλλονταν όλα τα άρθρα 5, 6, 8, 10, 11, 12, 14, 18, 20, 95 και 97 του Συντάγματος, περί ατομικών δικαιωμάτων, ελευθεριών κλπ. Τέλος, μεταδίδονται ανακοινώσεις για απαγόρευση κυκλοφορίας οχημάτων και πολιτών στους δρόμους της Αθήνας, ανάληψης χρημάτων από τις τράπεζες, για διακοπή των μαθημάτων στα σχολεία, για κλείσιμο του Χρηματιστηρίου κ.ο.κ. Έτσι, το πρωί βρήκε την Αθήνα μέσα σ’ ένα σκηνικό τρόμου, που το συμπλήρωναν άριστα τα τανκς, τα στρατιωτικά αυτοκίνητα και οι περιπολίες στρατιωτών στους δρόμους. Δεν υπήρχε η παραμικρή αμφιβολία πως ολόκληρη η Ελλάδα είχε μπει στο γύψο.
Οι πραξικοπηματίες κινήθηκαν βάσει σχεδίου από τις 2 π.μ. της 21ης Απρίλη. Γρήγορα κατέλαβαν το Πεντάγωνο, τα βασικά υπουργεία και υπηρεσίες, τις τηλεπικοινωνίες και τους ραδιοσταθμούς. Επίσης συνέλαβαν το νόμιμο πρωθυπουργό Παναγιώτη Κανελλόπουλο, υπουργούς, πολιτικούς ηγέτες και απλούς πολίτες και, κυρίως, κομμουνιστές και αριστερούς. Μέχρι τις 30 Απρίλη, είχαν συλληφθεί 8.270, άνδρες και γυναίκες, από τους οποίους οι 6.118 εκτοπίστηκαν στη Γυάρο (Σπ. Λιναρδάτου: «Από τον Εμφύλιο στη χούντα», τόμος Ε΄, σελ. 437).
Το πραξικόπημα της 21ης Απρίλη 1967 διευθύνθηκε από μια ηγετική ομάδα 15 στρατιωτικών – κατά βάση συνταγματαρχών και αντισυνταγματαρχών – στην κορυφή της οποίας βρίσκονταν ο συνταγματάρχης Γεώργιος Παπαδόπουλος, ο συνταγματάρχης Νικόλαος Μακαρέζος και ο ταξίαρχος Στυλιανός Παττακός. Οι πραξικοπηματίες κατάφεραν να επιβληθούν εύκολα και να κρατήσουν τη διεύθυνση των πραγμάτων της χώρας για επτά ολόκληρα χρόνια. Πώς, όμως, έγινε δυνατό κάτι τέτοιο;
Για να μπορέσουμε να αναζητήσουμε τις αιτίες που οδήγησαν στο πραξικόπημα, είμαστε υποχρεωμένοι να στραφούμε στη δομή και στο περιεχόμενο του μετεμφυλιακού καθεστώτος, ενός καθεστώτος, που, χωρίς αμφιβολία, δεν ήταν μια συνηθισμένη αστική δημοκρατία.
Η πολιτική δημοκρατία μετά τον εμφύλιο ήταν, το λιγότερο, υποτυπώδης, αφού μια μεγάλη κατηγορία του πληθυσμού βρισκόταν υπό διωγμό. Ο αντικομμουνισμός οργίαζε. Το εργατικό και ευρύτερα το μαζικό – λαϊκό κίνημα βίωνε ανείπωτες διώξεις και απαγορεύσεις. Το ΚΚΕ ήταν παράνομο. Ένα μεγάλο μέρος της ηγεσίας και της βάσης του βρισκόταν στην πολιτική προσφυγιά, εκτός Ελλάδος. Τα στελέχη, τα μέλη, οι οπαδοί του, που ζούσαν στη χώρα, αλλά και οι αριστεροί – προοδευτικοί πολίτες βίωναν καθημερινά τον τρόμο που προκαλούσε ο αντίπαλος, με τις εκτελέσεις, τις φυλακίσεις, τις εκτοπίσεις, το ανελέητο κυνηγητό των διωκτικών αρχών, το χαφιεδισμό και τη δράση του λεγόμενου παρακράτους, που συντηρούνταν και ενισχυόταν από το ίδιο το κράτος, αφού ήταν στην πραγματικότητα μέρος του κράτους. Η οργάνωση αντισυγκεντρώσεων, η ενεργός συμμετοχή των παρακρατικών στο όργιο της βίας και νοθείας των εκλογών του ’61, αλλά και η οργάνωση δολοφονιών πολιτικών προσώπων, όπως έγινε, π.χ., στην περίπτωση του βουλευτή της ΕΔΑ Γρηγόρη Λαμπράκη, φανερώνουν του λόγου το αληθές.
Σε ό,τι αφορά το μετεμφυλιακό πολιτικό σύστημα, αυτό συγκροτήθηκε από τους εξής παράγοντες: Τα νόμιμα πολιτικά κόμματα, το παλάτι, το στρατό, ενώ στην κορυφή της πυραμίδας βρίσκονταν οι ΗΠΑ, που είχαν λόγο για κάθε τι, αφού χωρίς την έγκρισή τους τίποτα δε γινόταν. Τα πολιτικά κόμματα – παρόλο που η δημοκρατία ήταν κοινοβουλευτική – βρίσκονταν αρκετά ανίσχυρα απέναντι στο στρατό και το παλάτι, πράγμα που φάνηκε περίτρανα αρκετές φορές, ενώ ο στρατός – υπό τον απόλυτο πάντα έλεγχο των αμερικανικών υπηρεσιών – ήταν μια αυτόνομη δύναμη, που παρενέβαινε στις εξελίξεις και αποτελούσε τη χρυσή εφεδρεία του καθεστώτος, έτοιμος ανά πάσα στιγμή να πάρει την εξουσία στα χέρια του – όπως και, τελικά, έκανε.
Αν προσέξει κανείς τα προαναφερόμενα και μελετήσει σε βάθος την αλληλοδιαπλοκή τους, δεν θα δυσκολευτεί να αντιληφθεί πως η μήτρα που εξέθρεψε το πραξικόπημα και την 7χρονη δικτατορία ήταν το καθεστώς που επιβλήθηκε στην Ελλάδα μετά την απελευθέρωση και εδραιώθηκε μετά τον εμφύλιο πόλεμο.
Οι πραξικοπηματίες κατέλαβαν την εξουσία, θέτοντας σε εφαρμογή ένα ΝΑΤΟικό στρατιωτικό σχέδιο – γνωστό με την επωνυμία «Προμηθεύς» – που είχε καταρτίσει η Ατλαντική Συμμαχία για την κινητοποίηση των ελληνικών στρατιωτικών και άλλων κατασταλτικών δυνάμεων, ώστε να χτυπηθεί καίρια το προοδευτικό κίνημα της χώρας, σε περίπτωση που η «Συμμαχία» και η Ελλάδα θα εμπλέκονταν σε πόλεμο με τις σοσιαλιστικές χώρες! Το σχέδιο αυτό τροποποιήθηκε για την περιοχή της Αττικής και προσαρμόστηκε στις ανάγκες του πραξικοπήματος λίγο διάστημα πριν αυτό εκδηλωθεί. Το γεγονός αυτό και πλήθος άλλων, αλλά και ολόκληρος ο βίος και η πολιτεία της χούντας των συνταγματαρχών – που δε θα μπορούσε να σταθεί ούτε για μια ώρα στην εξουσία χωρίς αμερικανοΝΑΤΟική στήριξη – επιβεβαιώνουν πως το ΚΚΕ είχε απόλυτα δίκαιο στις εκτιμήσεις του, όταν, με προκήρυξή του προς τον ελληνικό λαό στις 21 Απρίλη 1967, υπογράμμιζε πως η δικτατορία ήταν έργο «που προετοιμάστηκε μεθοδικά και επίμονα» από την ντόπια αντίδραση και τον αμερικανικό ιμπεριαλισμό. Το ΚΚΕ, που πρωτοστάτησε στον αντιδικτατορικό αγώνα, κάλεσε τότε όλους τους Έλληνες και τις Ελληνίδες –ανεξαρτήτως των πολιτικών, ιδεολογικών και κομματικών τους τοποθετήσεων – να αγωνιστούν από κοινού για την ανατροπή της δικτατορίας, για την αποκατάσταση της δημοκρατίας και για να μη «μετατραπεί η Ελλάδα σε ορμητήριο του νεοφασισμού και επικίνδυνων πολεμικών τυχοδιωκτισμών του ιμπεριαλισμού στην Ευρώπη» (περιοδικό «Νέος Κόσμος» 5/1967, σελ. 5-6).
Σήμερα, τηρουμένων των ιστορικών αναλογιών, στην εποχή της ιμπεριαλιστικής νέας τάξης πραγμάτων, στην εποχή της περιστολής των λαϊκών δικαιωμάτων και των ελευθεριών, στην εποχή των πολεμικών τυχοδιωκτισμών στην Ευρώπη, στα Βαλκάνια και γενικότερα, χρειάζεται πάλι η μεγάλη λαϊκή πανστρατιά σε αντι-ιμπεριαλιστική, αντι-καπιταλιστική κατεύθυνση. Η οικοδόμηση ενός μαζικού λαϊκού μετώπου θα μπορέσει να γίνει η εγγύηση για τη νικηφόρα κατάληξη του αγώνα.
Θεματοφύλακας ιστορικής μνήμης
