Η πρώτη Μαραθώνια πορεία Ειρήνης | του Αλκέτα Λεοννάτου
Στις 21 Απρίλη 1963 πραγματοποιήθηκε η πρώτη Μαραθώνια Πορεία Ειρήνης στην Ελλάδα. Αφετηρία ορίστηκε ο Τύμβος του Μαραθώνα και τερματισμός η Πνύκα. Η πορεία οργανώθηκε από το «Σύνδεσμο Μπέρτραντ Ράσελ» και την Ελληνική Επιτροπή για τη Διεθνή Υφεση και Ειρήνη, αντιπρόεδρος της οποίας ήταν ο Γρηγόρης Λαμπράκης, βουλευτής της ΕΔΑ. Είχαν προσκληθεί για να πάρουν μέρος πολλοί ξένοι ειρηνιστές απ’ όλο τον κόσμο – κυρίως από τη Βρετανία.
Η κυβέρνηση της ΕΡΕ με πρωθυπουργό τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, μετά από υπόδειξη των Αμερικανών απαγορεύει την πορεία και ανακοινώνει ότι όποιος επιχειρήσει να προσεγγίσει θα συλλαμβάνεται. Η προειδοποίηση αφορά και τους ξένους προσκεκλημένους. Τίθενται σε επιφυλακή Στρατός, Αστυνομία, Χωροφυλακή, παρακράτος, ακόμη και άνδρες του Λιμενικού (!) αφού έπρεπε να αποκοπεί και η προσέλευση… διά θαλάσσης.
Η αστυνομία είχε στήσει το στρατηγείο της στην Αστυνομική Διεύθυνση Αθηνών με επικεφαλής τον Διευθυντή Αστυνομίας Αθηνών Καραμπέτσο και τον Διοικητή Ασφαλείας Καραχάλιο. Εκεί βρισκόταν από το πρωί της 21ης Απριλίου και ο αντιεισαγγελέας Ροδόπουλος. Η Χωροφυλακή είχε στήσει το στρατηγείο της στην Αγία Παρασκευή, στα γραφεία της Διοίκησης Χωροφυλακής Αθηνών, με επικεφαλής τον ανώτερο διοικητή Χωροφυλακής προαστίων Τομαρά. Εκεί είχε εγκατασταθεί και ο αντιεισαγγελέας Χατζής.
Για να εμποδίσουν το λαό να πάρει μέρος στην πορεία ειρήνης, οι αστυνομικές δυνάμεις έκαναν εξονυχιστικούς ελέγχους στους πολίτες που πλησίαζαν τα μπλόκα, προχωρούσαν σε συλλήψεις, σε σωματικές έρευνες, απαγόρευαν την κίνηση των Ι.Χ., δεν επέτρεπαν σε κανένα να πλησιάσει προς την απαγορευμένη περιοχή.
Ο Γρηγόρης Λαμπράκης ξεκίνησε αξημέρωτα με το αυτοκίνητό του. Μαζί του είναι η γυναίκα του Ρούλα, η Γιούλα Λιναρδάτου και ο Κύπριος ποιητής Τεύκρος Ανθίας, ο οποίος ζούσε τότε στο Λονδίνο και είχε έρθει μαζί με τον Λαμπράκη μετά το τέλος της πορείας του Όλντερμάστον. Σε τέτοιες συνθήκες ξεκίνησε για το Μαραθώνα εκείνο το πρωί ο Γρ. Λαμπράκης. Το πρωί της Κυριακής 21 Απρίλη 1963, ώρα 8 ο Λαμπράκης ανεβαίνει στον Τύμβο, φωνάζει «Ζήτω η ειρήνη», και ξεδιπλώνει το πανό από το Όλντερμάστον, που το είχε κρυμμένο μέσα στο κουμπωμένο σακάκι του.
Αρχίζει μόνος του την πορεία κρατώντας ανοιχτό στο στήθος του το πανό με το σήμα του φιλειρηνικού κινήματος, φωνάζοντας: Ζήτω η Ειρήνη, ζήτω η Δημοκρατία. Ένας χωροφύλακας, από τους εκατοντάδες, φώναξε: «Κάτω η Ειρήνη!»… Ξεφεύγοντας από τα μπλόκα τον ακολουθεί ο 16χρονος Ανδρέας Μαμωνάς και
αμέσως τους ακολουθεί και ο κρεοπώλης Μπάμπης Παπαδόπουλος.
Λίγο πριν από τη στροφή της Ραφήνας βγαίνει μέσα από τα χωράφια ο ηλεκτρολόγος Παντελής Γούτης και δίνει ένα φιλί στον Λαμπράκη.
Συνεχίζουν και οι τέσσερις την πορεία ειρήνης.
Ήδη έχει δεχτεί μια επίθεση στο ξεκίνημα, όταν προσπάθησαν να του πάρουν το πανό. Στη διασταύρωση της Ραφήνας είχε οργανωθεί μπλόκο από χωροφύλακες και παρακρατικούς. Του επιτίθενται, τον χτυπούν, του σκίζουν το σακάκι. Οι αρχές ασφαλείας και οι τραμπούκοι νεοφασίστες θα επιχειρήσουν να τον σταματήσουν και να τον σύρουν για τα… περαιτέρω στο παρακείμενο δάσος, αλλά η προσπάθειά τους θα αποτύχει χάρη στην επέμβαση όσων τον συνοδεύουν, των δημοσιογράφων και κατοίκων της περιοχής. Η παρουσία των δημοσιογράφων υποχρεώνει τους παρακρατικούς σε φυγή. Ο Λαμπράκης και οι συνοδοί του θα συνεχίσουν.
Περίπου 1.100 ειρηνιστές συνελήφθησαν και αρκετοί οδηγήθηκαν στο νοσοκομείο με ελαφρά τραύματα. Ανάμεσα στους ο Μίκης Θεοδωράκης, ο ζωγράφος Μίνως Αργυράκης, οι ηθοποιοί Μάνος Κατράκης, Αλέκος Αλεξανδράκης, Αλίκη Γεωργούλη, ο λογοτέχνης Στρατής Δούκας, ο γραμματέας του Μπέρτραντ Ράσελ Πατ Πολτ κ.ά.
Οι ξένοι φιλειρηνιστές που είχαν έρθει στη χώρα, ανάμεσά τους και ο αντιπρόσωπος του Μπέρτραντ Ράσελ, Πατ Ποτλ απελάθηκαν.
Ο Λαμπράκης θα συνεχίσει πότε μόνος του, πότε μαζί με μερικούς αγωνιστές που κατάφεραν να περάσουν από τα μπλόκα της Χωροφυλακής μέχρι το Πικέρμι, όπου τον συνέλαβαν. Κοντά στο Πικέρμι, ο Λαμπράκης μαζεύει λίγα αγριολούλουδα και τα τοποθετεί στο μνημείο των απαγχονισθέντων από τους Γερμανούς. Οι χωροφύλακες τα τσαλαπατούν!!! Λίγο πιο κάτω συλλαμβάνονται όλοι όσοι τον ακολουθούσαν εκτός από τον ίδιο. Κοντά στο Χαρβάτι όμως τον συλλαμβάνουν και τον απάγουν. Τον επιβιβάζουν βίαια σε καμιόνι και μετά από περιπλάνηση τρεισήμισι ωρών στα χωριά της περιοχής, μέσω της οδού Τατοΐου, τον εγκαταλείψουν στη Νέα Ιωνία.
Η πορεία όμως ειρήνης πραγματοποιήθηκε.
Ο Γρηγόρης Λαμπράκης μόλις αφέθηκε ελεύθερος, έστειλε προς τον πρωθυπουργό, τον υφυπουργό Εσωτερικών, τον πρόεδρο της Βουλής, τους αρχηγούς των κομμάτων, την ΕΕΔΥΕ και τον Σύνδεσμο «Μπ. Ράσελ», το παρακάτω τηλεγράφημα:
«Ο πόθος του δημοκρατικού λαού μας διά πορείαν ειρήνης από τον Μαραθώνα εις Αθήνας επραγματοποιήθη. Εκκινήσας από την κορυφήν του Τύμβου του Μαραθώνος, συνελήφθην εις το 28ον χιλιόμετρον και βιαίως επετάχθην εις στρατιωτικόν φορτηγόν αυτοκίνητον, κρατηθείς παρανόμως, αντισυνταγματικώς επί 3 1/2 ώρας. Εντολή του αντισυνταγματάρχου Πιστόλη και του ταγματάρχου Βραδή, φρορούμενος υπό οκτώ χωροφυλάκων, με περιόδευσαν κατά γκανγκστερικόν τρόπον ώσπερ κατάδικον κοινού ποινικού δικαίου εις τα χωρία Ν. Μάκρη, Μαραθώνα, Σούλι, Γραμματικόν, Καπανδρίτι, Τατόιον όπου και με εγκατέλειψαν. Διαμαρτύρομαι εντονότατα διά την παράνομον κράτησίν μου, διά τη σκαιάν και βάναυσον συμπεριφοράν των μοιράρχων Φωτίου Τζουμάνη, Ιωάννου Λεοντσαράκου, ανθυπασπιστού, Τάκη Χαραλαμπόπουλου, Χωροφύλακος Ρ147, Αντωνίου Λαγοπάτη μοιράρχου και Αθανασίου Λαγοπάτη Ταγματάρχου, εναντίον των οποίων υποβάλλω μήνυσιν διά επενεχθείσας ταλαιπωρίας μου. Δυστυχώς, διεπίστωσα ότι η Δημοκρατία δεν υπάρχει εις την Ελλάδα όταν εκλεκτοί του λαού κυριολεκτικώς καταρρακώνονται».
Στη συνέχεια ο Γρηγόρης Λαμπράκης δήλωσε στον Τύπο: «Η πορεία ειρήνης, έστω και συμβολικά έγινε, μολονότι η κυβέρνησις έλαβε μέτρα που ούτε στην κατοχή είχαμε γνωρίσει. Ακολουθώντας πολιτική βάσεων και πυρηνικών υποβρυχίων «Πολάρις» δε θέλησε να επιτρέψη στο λαό να εκδηλώση τη θέλησί του για ειρήνη. Δεν το κατόρθωσε». Ο σπόρος είχε πέσει στη γη και γρήγορα θα απέφερε καρπούς. Το ελληνικό κίνημα ειρήνης – όπως και κάθε προοδευτικό κίνημα σ’ αυτό τον τόπο – πέρασε από φωτιά και σίδερο.
Ο Λαμπράκης μετά την πορεία ξαναφεύγει για Λονδίνο, μαζί με τον Ανθία. Η Φρειδερίκη, που είχε αναγκαστεί να μείνει μερικές μέρες σε κάποια βασιλική κατοικία στην εξοχή, για να γλιτώσει τις συνεχείς διαδηλώσεις, επιστρέφει στο Λονδίνο και γίνεται πάλι στόχος των διαδηλωτών. Στις 28 Απριλίου, ο Λαμπράκης επισκέπτεται το ξενοδοχείο Κλάριτζες μαζί με την Μπέτυ Αμπατιέλου και ζητάει ακρόαση από τη βασίλισσα. Δεν γίνεται δεκτός. Δίνει συνέντευξη τύπου όπου δηλώνει ότι στην Ελλάδα κυβερνάει όχι ο πρωθυπουργός, όχι ο βασιλιάς, αλλά η βασίλισσα. Γυρίζοντας πίσω η Φρειδερίκη σύμφωνα με μαρτυρία του Γεράσιμου Τσιγάντε, του γραμματέα των ανακτόρων, η Φρειδερίκη είχε αναφωνήσει:: «Δεν θα με απαλλάξει κανείς από αυτόν»;
Λίγες μέρες μετά, στις 22 Μάη 1963, με την κάλυψη της χωροφυλακής, χτυπήθηκε από τους παρακρατικούς Εμμανουηλίδη και Γκοτζαμάνη, πάλεψε με το θάνατο πέντε μέρες και στις 28 Μάη 1963 άφησε την τελευταία του πνοή στο νοσοκομείο Αχέπα της Θεσσαλονίκης.
Κι ασφαλώς η ιστορία του Γρηγόρη Λαμπράκη και του ελληνικού κινήματος ειρήνης είναι άκρως διδακτική, με επίκαιρα μηνύματα, αφού η παγκόσμια ειρήνη σήμερα εξακολουθεί να είναι το ζητούμενο, οι ιμπεριαλιστικοί πόλεμοι γίνονται ολοένα και πιο συχνοί και η άρχουσα τάξη της Ελλάδας συμμετέχει ενεργά σ’ αυτούς γιατί αυτό επιτάσσουν τα συμφέροντά της.
Αλκέτας Λεοννάτος
Αλκέτας Λεοννάτος
