Μεζεδάκια από το καλάθι | του Νίκου Σαραντάκου
Ποιο καλάθι; Το καλάθι του νοικοκυριού, βεβαίως, που λανσαρίστηκε μετά βαΐων και κλάδων από τον (οΘντκ) υπουργό Ανάπτυξης και τελικά δείχνει να δικαιώνει όσους κρατούσαν μικρό καλάθι σε σχέση με την εξαγγελία.
Η πρώτη εμφάνιση του καλαθιού μας άφησε μερικά ωραία μιμίδια, όπως και την («επική» βέβαια) απάντηση «αρχίδια καπαμά» που έδωσε ηλικιωμένος σε ζωντανή μετάδοση όταν ρωτήθηκε πώς του φάνηκε το μέτρο. Κατά τ’ άλλα, τα σημερινά μεζεδάκια μας δεν έχουν σχέση με το καλάθι, απλώς το δανείστηκα για τον τίτλο.
Ξεκινάμε λοιπόν, με έναν τίτλο από το καλλιτεχνικό ρεπορτάζ.
Ο ηθοποιός Δημήτρης Πετρόπουλος λοιπόν φέρεται να δηλώνει: Με το Παρά Πέντε υπέστη μια βίαιη αλλαγή στη ζωή μου.
Υπέστην, βέβαια, αν εννοεί αυτό.
Αλλά θα ήταν λάθος να χρεώσουμε το λαθάκι στον ηθοποιό, διότι ακούγοντας το ηχητικό διαπιστώνουμε ότι είπε «… για να υποστώ μια βίαιη αλλαγή στη ζωή μου».
Επομένως, στον υλατζή του ιστότοπου θα το χρεώσουμε.
* Διαβάζω στα Υπογλώσσια του Φέισμπουκ σχόλιο του φίλου μας του Στέλιου με γλωσσικό ενδιαφέρον:
Λέγαμε προχθές για την μεταγραφή ξένων λέξεων στα ελληνικά, και νομίζω πως πέτυχα ένα απ τα πιο ακραία δείγματα χθες στο ΦΒ. Κοπέλα έγραφε (στα σοβαρά) την ταινία Σολάρις του Ταρκοφσκι ως «Σαλιάρις»
Και αντισχολιάζει κάποιο μέλος της ομάδας:
— Ο Πατιόμκιν έτσι θα το έλεγε!
(Και να μην πούμε για τον συγγραφέα του Σολάρις, τον Στανισλάβ Λεμ, που ο Ρογήρος θα μας πει ότι στα πολωνικά προφέρεται Στανισουάφ ή κάπως έτσι).
* Φίλος στέλνει ένα ενδιαφέρον (και εκτενές) άρθρο του καθηγητή και πρώην υπουργου Γιώργου Σταθάκη για τα ντράβαλα που περνάει το Ηνωμένο Βασίλειο. Εδώ όμως συζητάμε γλωσσικά, οπότε ο φίλος επισήμανε την εξής παράγραφο:
Το σχίσμα μύθων και πραγματικότητας είναι όντως αγεφύρωτο. Η Βρετανική οικονομία είναι πλέον μία κανονική οικονομία σε ένα διεθνές περιβάλλον όπου για δεκαετίες οι αναπτυσσόμενες χώρες, με προεξέχουσα την Κίνα και την Ινδία, αλλά όχι μόνο, αναπτύσσονται ταχύτερα από τις ανεπτυγμένες. Ο κόσμος γίνεται πολυπολικός και η Ευρώπη ως ενοποιημένος χώρος έχει πιο ισχυρή παρουσία έναντι ενός κατακερματισμού ευρωπαϊκού χώρου.
Σχολιάζει ο φίλος: Αυτό που λέει για την «προεξέχουσα Κίνα και Ινδία» μου χτύπησε λίγο στο μάτι. Είμαι υπερβολικός;
Εμένα πάλι μου χτύπησε στο μάτι και αυτό (εγώ ίσως θα έβαζα «προεξάρχουσα» ή κάτι πιο απλό) αλλά και «το σχίσμα μύθων και πραγματικότητας» αντί για το «χάσμα». Αλλά νομίζω πως αυτά είναι παρωνυχίδες.
* Σε άρθρο για τα απομνημονεύματα ενός σταρ, διαβάζουμε:
Με ατάκες όπως αυτή για τον Χιθ Λέτζερ και τον Κιάνου Ριβς (ατάκα για την οποία αναδίπλωσε)
Αναδίπλωσε; Ή μήπως «αναδιπλώθηκε»;
* Φίλος από την Κέρκυρα στέλνει αποσπασμα από αρθρο περί μαγειρικής -πώς φτιάχνεται το μπουρδέτο (προσοχή, κύριε στοιχειοθέτα, έγραφαν παλιότερα σε ανάλογες περιστάσεις).
Τα λέτε έτσι στην Κέρκυρα τα μπακαλιαράκια; τον ρωτάω
Όχι, μου απαντάει.
Προφανώς, θα πρόκειται για μπακαλιαράκια με φράκο, τι να πω.
* Μου λέει φίλος:
Ίσως το είδες ήδη, Brexitισμός, με μείξη ελληνικών και λατινικών στοιχείων.
Εγώ πάντως θα το έγραφα μπρεξιτισμό.
Δεν το είδα και δεν θα μου άρεσε αν το έβλεπα. Με ενοχλεί πολύ η ανάμιξη ελληνικού και λατινικού αλφαβήτου, εκτός αν έχουμε ευκαιριακά λογοπαίγνια που μόνο έτσι γίνονται κατανοητά.
Κι εγώ, λοιπόν, «μπρεξιτισμός» θα έγραφα.
* Διαβάζω ότι η υπουργός Πολιτισμού κ. Μενδώνη, απαντώντας από το βήμα της Βουλής στις επικρίσεις σε σχέση με τη συλλογή Στερν, είπε:
Είτε σας αρέσει είτε δεν σας αρέσει, η αλήθεια είναι μία. Διότι η επιστημονική αλήθεια είναι κάτι το οποίο χωρά πολύ μεγάλη συζήτηση. Γιατί η επιστημονική αξιωματικότητα θα πρέπει να συνδυαστεί με την αξιωματικότητα της υποστατικότητας.
Θυμάμαι στους Εντιμότατους φίλους μου, που όποτε ήθελαν να βρουν μια πρόχειρη δικαιολογία έλεγαν «πρέπει να γουρδώσω το περπούτσι παραμοίρα», αλλά τούτο εδώ, ομολογώ, ακούγεται πολύ πιο επίσημα. Ρισπέκτ!
* Με την ευκαιρία της 28ης Οκτωβρίου σχολιάστηκε πολύ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αυτή η φωτογραφία, που σχολιάστηκε βεβαίως με χλευασμό διότι δεν μπορεί να παρελαύνουν για την 28η Οκτωβρίου στη δεκαετία του 30!
Αλλά δεν ξέρουμε πού βρίσκεται το λάθος -δηλαδή, έγινε άραγε η παρέλαση μεταπολεμικά; Ή μήπως η παρέλαση έγινε πράγματι στη δεκαετία του 1930 αλλά με άλλην ευκαιρία;
Δυστυχώς δεν έχω ταλέντο να χρονολογώ παλιές φωτογραφίες, αλλά έτσι πρόχειρα που τη βλέπω θα έλεγα πως η φωτογραφία είναι μεταγενέστερη, μεταπολεμική.
* Τίτλος είδησης για τον «θαυματοποιό» ιερέα του Λυκαβηττού:
Παραμένει «ακάθεκτος» ο πατέρας Δημήτριος στους Αγίους Ισιδώρους του Λυκαβηττού
Ο συντάκτης το βάζει σε εισαγωγικά, τα οποία, στη συγκεκριμένη περίσταση, φαίνεται να είναι τα εισαγωγικά της αβεβαιότητας -δηλαδή, ξέρω ότι δεν είναι ακριβής ο όρος που χρησιμοποιώ, κάποιος παραπλήσιος είναι, αλλά πού να ψάχνω τώρα: τον κλείνω λοιπόν σε εισαγωγικά και απεκδύομαι την ευθύνη.
Σκέφτηκα βέβαια μήπως είναι κάποια ειδική εκκλησιαστική σημασία της λέξης, αλλά δεν βρήκα τίποτα. Οπότε, μάλλον ο συντάκτης ήθελε να πει ότι ο πάτερ (φυσικά) Δημήτριος παραμένει αμετακίνητος ή κάτι τέτοιο.
* Και μια πρωτότυπη ακλισιά.
Σε αρθρο για έναν… εξωγηπεδικό τραυματισμό του Γουέιν Ρούνεϊ (κανονικά προφέρεται Ρούνι, αλλά τότε θα τον συντομέψετε Γου. Ρούνι και θα μας κάνει αγωγή) διαβάζω:
Σε ελληνικό εστιατόριο στο Ντουμπάι ο Γουέιν Ρούνεϊ έπεσε θύμα του σπάσιμο των πιάτων από τον ίδιο του τον γιο. Ο τετράχρονος Κας άνοιξε το κεφάλι του πατέρα του κατά λάθος.
Το σπάσιμο, του σπάσιμο λοιπόν. Που μου θυμίζει πως όταν υπηρετούσα στον στρατό ήταν αρκετά συχνή η ακλισιά «του τάγμα ΓΕΣ», αλλά μόνο σε αυτό το δίλεκτο, αλλιώς το τάγμα κλινόταν κανονικά (πχ αναφορά τάγματος, ο γιατρός του τάγματος).
* Κι άλλη μια ακλισιά, από το Πρώταγκον, σε άρθρο για τον Λεξ, τον ράπερ που η απήχησή του προβληματίζει πολλούς:
Ο ΛΕΞ γράφει στίχους που εκφράζουν πλατιά κομμάτια της κοινωνίας και ειδικά των νέων. Όμως οι στίχοι του δεν είναι -ούτε θα έπρεπε να είναι- πολιτικά μανιφέστο.
Άμα αρχίσουμε να αφήνουμε άκλιτο και το μανιφέστο, ζήτω που καήκαμε!
* Και μια τρίτη ακλισιά, το έχει η εβδομάδα φαινεται. Αυτή τη φορά σε άρθρο με διαστημικό θέμα.
Ο τίτλος:
Η ΝASA ανακοίνωσε αποστολή σε αστεροειδή αξίας 10.000 τετράκις εκατ. δολάρια
Φυσικά, αξίας 10.000 τετράκις εκατ. δολαρίων.
Πέρα όμως από αυτό, προσέξτε την αναφορά «10.000 τετράκις εκατομμύρια». Ούτε 10 πεντάκις εκατομμύρια (πτωχό το διψήφιο νούμερο), ούτε 10.000.000 τρισεκατομμύρια (πολλά μηδενικά).
Και βέβαια, θα μπορούσε κάποιος να πει ότι στον τίτλο υπάρχει και αμφισημία. Διότι, πού αναφέρεται η αξία των 10.000 κτλ. δολ.; Στην αποστολή ή στον αστεροειδή;
Θα μου πείτε, ότι οι αστεροειδείς δεν έχουν εμπορική αξία. Χμμμ…. δεν έχουν προς το παρόν.
* Κι ένα γραπτό σαρδάμ ή, ίσως, κοντραπετερία, που τη λένε οι Γάλλοι.
Νυχτάκι φωτός, αντί, βέβαια, φωτάκι νυκτός.
Θυμάμαι ένα ωραίο που είχε ποστάρει παλιά στη στήλη του ο Γιάννης Χάρης, που είχε συνεχείς τέτοιες κοντραπετερίες -ή μάλλον δεν το θυμαμαι παρά μόνο την κατάληξη, όπου ο αφηγητής αφού έχει διηγηθεί τα παθήματά του, καταλήγει: Μουνάς, γελάκι;
(Ο μακαρίτης ο Γιάννης Αργύρης έκανε πολλές τέτοιες κοντραπετερίες πχ Κάθε καϊμάνι και λιμός. Είχα προτείνει, στο βιβλίο μου Η γλώσσα έχει κέφια, να ονομαστούν «αργυρισμοί»).
* Και ένα εκπαιδευτικό. Και πάλι, δεν θα πάρω θέση για την ουσία του ζητήματος, αλλά απλώς θα σχολιάσω τα γλωσσικά. Στο Ηράκλειο ο διευθυντής ενός σχολείου βρίσκεται σε αντιπαράθεση με την τοπική ΕΛΜΕ. Γράφει επιστολή σε τοπικό ιστότοπο, όπου χρησιμοποιεί την εκφραση «το σχολείο δεν μπορεί να λειτουργήσει υπό την ομηρία των μειοψηφιών».
Ο ιστότοπος διορθώνει μπαμπινιωτιστί την ορθογραφία: Σχολεία σε ομηρΕΙα -έτσι το γράφει το λεξικό του Μπαμπινιώτη, ενώ η σχολική ορθογραφία και το ΛΚΝ έχουν «ομηρία».
Απαντά η ΕΛΜΕ, και μεταξύ άλλων αναφέρει:
Λόγοι σεβασμού στη δημοσιογραφική δεοντολογία, αλλά και στην ιστορία και τις δημοκρατικές αρχές του σωματείου μας, επιτάσσουν μια σύντομη και οριστική απάντηση στη θέση του διευθυντή του 7ου Γυμνασίου που δημοσιοποιήθηκε στο creta live, η οποία αντιστρέφει την πραγματικότητα και επιδιώκει να εμφανίσει το διευθυντή –που έκανε «Δήλωση Εναντίωσης» στον Εισαγγελέα εναντίον 18 ανηλίκων μαθητών του (!)– ως τιμητή της δημοκρατικής λειτουργίας και της διεκδικητικής δράσης του σωματείου μας.
Ο φίλος που το στέλνει θεωρεί ότι δεν στέκει εδώ ο τιμητής, αλλά νομίζω ότι σωστά (δηλ με τη σημασία που καταγράφεται στα λεξικά) χρησιμοποιείται ο όρος: κάποιος που κρίνει και επικρίνει τις γνώμες και τις πράξεις των άλλων.
Αντίθετα, στην επιστολή του κ. διευθυντή ψάρεψα ένα «καταδικάζει, προσβάλει και απειλεί», που θα έπρεπε να είναι «προσβάλλει».
* Και κλείνω με ένα ωραιότατο σαρδάμ -ελπίζω, δηλαδή, να είναι σαρδάμ- σε άρθρο της Λάιφο για τη Φόνισσα, που πρόκειται να γυριστεί με πρωταγωνίστρια την Καρυοφυλλιά Καραμπέτη.
Λοιπόν,
Η Καρυοφυλλιά Καραμπέτη θα υποδυθεί την Φραγκοσυριανού, σε νέα ταινία για την «Φόνισσα» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη.
Ιδού και η οθονιά:
Όμως η ηρωίδα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη λεγόταν Φραγκογιαννού. Η Φραγκοσυριανού μάλλον του Αλέξανδρου Βαμβακάρη είναι ηρωίδα -ή του Μάρκου Παπαδιαμάντη.
05/11/2022
Νίκος Σαραντάκος
https://sarantakos.wordpress.com/
Ο Νίκος Σαραντάκος γεννήθηκε στο Παλαιό Φάληρο το 1959. Σπούδασε χημικός μηχανικός και αγγλική φιλολογία. Έχει εκδώσει δύο συλλογές διηγημάτων και άλλα βιβλία. Δουλεύει μεταφραστής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και μοιράζει το χρόνο του ανάμεσα σε Λουξεμβούργο και Ελλάδα. Ενδιαφέρεται για τη φρασεολογία, την ετυμολογία και τη λεξικογραφία καθώς και για την ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας. Συνεργάζεται με εφημερίδες και περιοδικά. Δημοσιεύει τα κείμενά του, γλωσσικά και άλλα, στο ιστολόγιό του sarantakos.wordpress.com/ και στο sarantakos.com. Σε μια άλλη ενσάρκωση, γράφει στα αγγλικά και στα γαλλικά για το μπριτζ (το παιχνίδι).
Τα βιβλία του:
«Για μια πορεία», διηγήματα (1984, β’ έκδ. 1988) εκδ. Σύγχρονη Εποχή
«Μετά την αποψίλωση», διηγήματα (1987, β’ έκδ. 1989) εκδ. Σύγχρονη Εποχή
«Μότσαρτ-Αλληλογραφία» (1991, β’ έκδ. 2001) εκδ. Ερατώ
«Το αλφαβητάρι των ιδιωματικών εκφράσεων» (1997) εκδ. Δίαυλος
«Γλώσσα μετ’ εμποδίων» (2007) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία» (2009) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Λέξεις που χάνονται» (2011) εκδ. Το Βήμα
«Λόγια του αέρα» (2013) εκδ. εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Οπωροφόρες λέξεις» (2013) εκδ. Κλειδάριθμος
«Η γλώσσα έχει κέφια» (2018) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Μύθοι και πλάνες για την ελληνική γλώσσα» (2019) εκδ. ΕΑΠ
«Το ζορμπαλίκι των ραγιάδων» (2020) εκδ. Του Εικοστού Πρώτου
Έχει κάνει την επιμέλεια στην έκδοση των βιβλίων:
«Συμποσιακά», του Κώστα Βάρναλη,
«Αττικά: 400 χρονογραφήματα (1939-1958) για την Αθήνα και την Αττική», του Κώστα Βάρναλη,
«Τα δεκατρία ντόμινα και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Τι είδα εις την Ρωσσίαν των Σοβιέτ», του Κώστα Βάρναλη,
«Ο μυστηριώδης φίλος και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Γράμματα από το Παρίσι», του Κώστα Βάρναλη,
«Τα μαραμένα μάτια και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Κάπου περνούσε μια φωνή», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Η νοσταλγία του Γιάννη», του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη,
«Famous Bridge Records», του David Bird,
«Bridge Hands to Make You Laugh…and Cry», του David Bird.
