Γιατί καταρρέουν οι αυτοκρατορίες | του Γιάννη Χατζηχρήστου
– Ή γιατί τώρα είναι η σειρά της 3ης Βρετανικής –
Στο πεδίο των Διεθνών Σχέσεων υπάρχει ακόμα μια ισχυρή θεωρία: Οι ηγεμονίες (δηλαδή τα μεγάλα, ισχυρά κράτη). Φυσικά όλες αυτές οι κλασσικές προσεγγίσεις συνεχίζουν να αγνοούν τις πιο σύγχρονες μεθοδολογικές προσεγγίσεις, όπως πχ της Κλειοδυναμικής του Peter Touchin, που με δάνεια εργαλεία των φυσικών επιστημών, μελετάει την Δυναμική της Ιστορίας.
Παρακάτω δεν θα δείτε μαθηματικούς τύπους στην προσπάθεια να διερευνηθεί το θέμα του τίτλου αυτού του άρθρου. Τούς έκρυψαν μέσα στις λέξεις για να μην φοβίζουν σε αυτή την άτυπη ανάλυση επί του τι πραγματικά γίνεται εκεί πάρα έξω. Μια παράμετρος θα αναλυθεί μόνο από τις πολλές: ΤΟ ΧΡΗΜΑ
Από όλες τις θεωρίες ξέρουμε ότι μια αυτοκρατορία αναδύεται πάντα ως παραγωγικό κέντρο, εξελίσσεται σε εμπορικό κέντρο και τελικά αναδεικνύεται σε χρηματοπιστωτικό κέντρο πριν παρακμάσει.
Αυτός ο κύκλος φαίνεται να αποτυπώνεται ιστορικά πολύ καλά στην άνοδο και την παρακμή της Ολλανδίας, μετά της Βρετανίας και τώρα των Ηνωμένων Πολιτειών, που ενδεχομένως να βρίσκονται ακόμα υπό την απειλή του 2ου Εμφυλίου τους, ακριβώς λόγω αυτού. Το τέλος και του χρηματοοικονομικού τους κύκλου, που έρχεται μετά από την παταγώδη αποτυχία του οικονομικού μοντέλου που κυριάρχησε μετά το 71, του νεοφιλελευθερισμού, και του τρόπου που κυριάρχησε ως προς τον τρόπο που παράγεται το ίδιο το χρήμα. Στις προηγούμενες αυτοκρατορίες σε σχέση με τον έλεγχο του χρυσού, τώρα με την ανεξέλεγκτη παραγωγή δανείων, απ’ όπου γεννάται το χρήμα και τα τοξικά παράγωγα του.
Χαρακτηριστικό και των τριών αυτών ιστορικά καταγεγραμμένων «ηγεμόνων-αυτοκρατοριών», είναι το ότι αναπτύχθηκαν σε «ναυτικά κράτη». Κράτη δηλαδή με ισχυρή αποικιοκρατική ή νεοαποικιοκρτική αντίληψη και πρακτικές, αυτές που επιβάλουν την ισχύ τους στις χώρες της περιφέρειας, που ελέγχουν δια των όπλων, παλιότερα των κανονιοφόρων, κυρίως των αεροναυτικών-διαστημικών σήμερα.
Ταυτόχρονα, μετά το 1990 έχουμε, όμως, την ανάδειξη και τριών «χερσαίων» εθνικών κρατών, της Κίνας, της Ινδίας και της Ρωσίας (ως τροφοδότη των δύο σε ενέργεια και πρώτες ύλες) ως μια νέα ευρασιατική «ηγεμονία». Αυτή ωρίμασε γρήγορα ως παραγωγικό κέντρο του πλανήτη και εξελίσσεται τώρα σε εμπορικό επί δύο σημαντικών αλληλοσυμπληρούμενων συνόλων έργων υποδομών, κυρίως μεταφορών, κόμβων και logistics. Κάποια υπό τον κωδικό One Belt Road Ανατολής – Δύσης που διευκολύνουν την εμπορική και πολιτική διείσδυση της Κίνας στον λεγόμενο Οικονομικό Νότο και ένα αντίστοιχο πλέγμα έργων Νότου – Βορρά, που στοχεύουν στην ανάπτυξη της Μόσχας ως το δυτικό μεγα-εμπορικο κέντρο αυτής της ζώνης, διασυνδέοντας την Ινδία, το Ιράν και την Τουρκία επί χερσαίων διαδρομών, με όλες τις άλλες που ξεκινούν από την Κίνα.
■ Πρώτη συνέπεια: η αχρήστευση του Σουέζ ως του πλέον κρίσιμου σημείου του πλανήτη.
Αυτή η θεώρηση από την οπτική των «μαθηματικών των συστημάτων» έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον. «Οι ποσοτικές μεταβολές οδηγούν σε ποιοτικές πάντα», όπως θα το έλεγαν ίσως παλιότερα και οι θεωρητικοί του μαρξισμού. Όμως αυτή η «γραμμική» ανάγνωση δεν οδηγεί πάντα σε σωστά και παραγωγικά συμπεράσματα αν δεν επισημανθούν και ορισμένες πολύ σημαντικές «λεπτομέρειες»:
► Η πιο ηχηρή είναι αυτή που έχει να κάνει με τα «απόνερα» από την πτώση της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, που κράτησε 400 χρόνια (τερματίστηκε επίσημα μαζί και με την υπόλοιπη ευρωπαϊκή αποικιοκρατία με την κρίση του Σουέζ το 1956).
Έτσι, τις δεκαετίες που σηματοδοτήθηκαν από την παρουσία της Ελισάβετ στον θρόνο της Μεγάλης Βρετανίας, είχαμε σε αυτή δύο μεγάλα γεγονότα:
● Την οριστική διακοπή και των υπολειμμάτων της αποικιοκρατικής της περιόδου, που πέρασε δύο μεγάλες φάσεις. Μέχρι την Βικτώρια η πρώτη, μετά η δεύτερη βρετανική αυτοκρατορία που τερματίστηκε μετά την ήττα της στον πόλεμο του Σουέζ το 56 και την εθνικοποίηση του καναλιού από την κυβέρνηση Νάσερ.
● Ενώ η παλιά βρετανική αυτοκρατορία παρήκμασε τελείως, αμέσως μετά, επανεμφανίστηκε ξανά με διαφορετική μορφή!
Η τρίτη αυτή «αυτοκρατορία» δεν είναι μεν τόσο μεγάλη και δεν ενσωματώνει σημαντικά εδάφη, αλλά από οικονομική άποψη είναι πάρα πολύ σημαντική. Έτσι, ενώ η όλη θεωρία των κύκλων ηγεμονιών είναι πολύ σαγηνευτική και απλή περιέχοντας ένα στοιχείο αλήθειας, ο κόσμος εκεί έξω, ως συνήθως, παραμένει πολύ πιο πολύπλοκος.
Η «3η βρετανική αυτοκρατορία» στηρίζεται σε τρία μόνο απλά συστατικά:
♦ Την έννοια του «καταπιστεύματος»(trust) που εμφανίστηκε στην Αγγλία ως πρακτική ανώνυμης μεταβίβασης περιουσίας στις τελευταίες δύο σταυροφορίες. Αυτή εξελίχθηκε σταδιακά σε ένα σύνθετο νομικό καθεστώς ανωνυμίας για την αποφυγή φόρων, που ενσωματώθηκε περίτεχνα και στο περίφημο «Αγγλικό δίκαιο».
♦ Η λειτουργία του City του Λονδίνου, όπου και η έδρα της Τράπεζα της Αγγλίας ως ένα ιδιότυπο κράτος-μέσα-στο-κράτος του Ηνωμένου Βασιλείου, με ισχυρή αυτονομία από την νομοθεσία και τον εποπτικό έλεγχο της εκλεγμένης κυβέρνησης, αλλά ισχυρότατος δεσμούς με την βασιλική οικογένεια της Μ. Βρετανίας.
♦ Την επέκταση των τραπεζικών, παραΤράπεζικων και άλλων υπηρεσιών σκιώδους τραπεζικής που ανακαλύφθηκαν στο City σε ασήμαντα πρώην παράκτια νησιώτικα φυλάκια της Βρετανίας, τα γνωστά Παραδείσια Νησιά των offshore. Και δευτερευόντως και σε λίγο μεγαλύτερα, όπως η Κύπρος, η Μάλτα, η Σιγκαπούρη και το Ντουμπάι, όπου το αποτύπωμα αυτού του Αγγλικού δικαίου παρέμεινε ισχυρό. Από εκεί το κρυμμένο χρήμα μέσω των offshore καταλήγει (ή ελέγχεται) στο City του Λονδίνου!
Αυτό το πλέγμα χαρακτηριστικών συγκέντρωσε μέσα σε 30-40 χρόνια μετά την κρίση του Σουέζ το 40% των χρηματοπιστωτικών δραστηριοτήτων του πλανήτη! Πάνω από τις μισές πράξεις που διενεργούνται μέσω αυτού του κέντρου αφορούν κινήσεις φοροδιαφυγής (από μεμονωμένους έως πολυεθνικών) και κινήσεις ξεπλύματος κάθε μορφής μαύρου χρήματος.
Το «Ελβετικό μοντέλο» παροχής τραπεζικής ανωνυμίας δεν μπόρεσε να ανταγωνιστεί το City. Ούτε το κοπιάρισμα αυτού του μοντέλου μετά το 73 από τις ΗΠΑ (Delaware, Chicago και Νέα Υόρκη κυρίως) κατάφερε να αποσπάσει πάνω από το 20% αυτής της χρυσοτόκου χρηματοπιστωτικής αγοράς.
Μετά την κατάργηση του «κανόνα του χρυσού» το 71 από τον Νίξον, στις ΗΠΑ αναπτύχθηκαν κυρίως οι χρηματιστηριακές υπηρεσίες και τα σύνθετα τοξικά τραπεζικά προϊόντα (και δευτερευόντως ορισμένοι κλάδοι όπως η αμυντική βιομηχανία η πληροφορική-ηλεκτρονικά-διαδίκτυο και κλάδοι της φαρμακοβιομηχανίας κυρίως).
Τα κέρδη των ελίτ που κυρίως πλουτίζουν σήμερα από τα παίγνια στην Wall Street κάπου πρέπει να «κρυφτούν» για φορολογικούς και άλλους λόγους.
Και έτσι γιγαντώθηκε η σκιώδης «Τρίτη Βρετανική Αυτοκρατορία», που σε κάποιο σημείο, έδειξε να ασφυκτιά κάτω από την επιτήρηση των εποπτικών αρχών της ΕΕ και, κυρίως, από το πλέγμα προστασίας των προσωπικών δεδομένων στο διαδίκτυο και το νομικό πλαίσιο ελέγχου της κίνησης μαύρου χρήματος δια των νέων ψηφιακών μέσων συναλλαγής. Αυτά που ο πολύς κόσμος λέει ακόμα «κρυπτονομίσματα».
Έτσι, μέσω του συντηρητικού κόμματος και κάποιων ακροδεξιών εθνικιστικών κομμάτων, έγινε το χατίρι της βασιλικής οικογένειας της Μ Βρετανίας, που ουσιαστικά είναι και ο θεματοφύλακας των συμφερόντων περί το City: ΤΟ ΒREXIT
Παρά τις σφοδρές αντιρρήσεις του Εργατικού Κόμματος, που υπό τον Τζέρεμι Κόρμπιν, κατάφερε να αποβάλει πολλά στοιχεία και βαρίδια της περιόδου της ενσωμάτωσης και αυτού του κόμματος στον νεοφιλελευθερισμό, κυριάρχησε το Brexit.
Και έσπευσε αμέσως η Μ. Βρετανία να προσφερθεί ως ο εταίρος που έχασε το μαγαζί στην συμμαχία AUKUS, το ΝΑΤΟ του Ινδικού – Ειρηνικού που έστησαν οι ΗΠΑ για την προετοιμασία της αντιπαράθεσης ΗΠΑ- Κίνας.
Όμως τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν κατά το σχέδιο των κύκλων του City.
O γρήγορα μεταβαλλόμενος κόσμος και ο «πόλεμος» που διεξάγεται μετά την κατάρρευση της παγκοσμιοποίησης, αν τον δεις με ένα πιο ευρυγώνιο φακό, θα καταλήξεις (και χωρίς την χρήση πολύπλοκων μαθηματικών γραμμικών ή μη γραμμικών συστημάτων) στα πιο κάτω συμπεράσματα σε σχέση με αυτόν:
◘ Ανεξάρτητα από την έκβαση της σύγκρουσης Ανατολής Δύσης ως σύγκρουση ναυτικών – χερσαίων κρατών, οι κατά τόπους ελίτ τους θα συνεχίσουν να έχουν την ανάγκη να κρύβουν κάπου τον πλούτο τους. Ως εκ τούτου, αν δεν μεταβληθεί κάτι δραστικά, η τεράστια ληστεία αναδιανομής από τους κάτω σε όλο τον πλανήτη σε αυτούς τους ελάχιστους, που αποτελούν σήμερα την παγκόσμια ελίτ, θα συνεχίσει να «θρέφει» τη διαφθορά που στηρίζει όλο αυτό το πλέγμα που σχηματοποιείται μέχρι σήμερα με την «3η Βρετανική Αυτοκρατορία». Εκτός αν αρχίσουν να αναπτύσσονται άλλα ανταγωνιστικά στην ζώνη του «Κόκκινου καπιταλισμού», οπότε τότε το σημερινό σύστημα City-Παρθένα Νησιά θα πρέπει να περιοριστεί στον μισό πλανήτη. Η 3η Βρετανική Αυτοκρατορία έλαβε τέλος! To γνωστό «διαίρει και βασίλευε» εφαρμόζεται τώρα στον πλανήτη από άλλους, αφήνοντας την Βρετανία στην παρακμή και διαιρεμένη από τις κοινωνικές ανισότητες που άφησε πίσω του η περίοδος Θάτσερ – Μπλερ στο έλεος των ορέξεων της παλιάς της αποικίας που επαναστάτησε για κάτι φόρους στο τσάι.
◘ Η προσπάθεια του Μπάιντεν (κυρίως λόγω της πίεσης της Αριστερής Πτέρυγας του Δημοκρατικού Κόμματος) να φορολογήσει με 15% και όλες τις offshore, μετατέθηκε λόγω του Ουκρανικού Πολέμου για μετά το 2023. Μη παραξενευτείτε αν πάει ακόμα μακρύτερα, στις Αμερικανικές Καλένδες (έχει πάει ήδη για τις μεγάλες εταιρίες του διαδικτύου, που εξαιρέθηκαν του φόρου 15% από την αρχή…)
◘ Ότι και να κάνει η Ευρασία για να ενσωματώσει, δήθεν απελευθερωτικά, τον οικονομικό Νότο από τα χρέη της Δύσης, θα αποτυγχάνει όσο και οι ελίτ της Ρωσίας, Κίνας, Ινδίας κλπ θα συνεχίζουν να καταφεύγουν (έστω μέσω Τουρκίας, Ντουμπάι ή Κατάρ) στο έλεγχο των χρημάτων τους, κυρίως από το City του Λονδίνου. Ως εκ τούτου, ας θεωρείται περίπου ως δεδομένη η πίεση στις βρετανικές ελίτ να «μαζευτούν», παραδίδοντας μεγάλο μέρος από εκείνο το 40% στον έλεγχο της Ουάσιγκτον. Τώρα ήρθε η ώρα για να κάνουν παιχνίδι τα «μεγάλα παιδιά».
◘ Αυτή η πίεση μεταφέρθηκε τις τελευταίες ημέρες και εντός ενός από τους τελευταίους ακραιφνείς πυλώνες του Θατσερικού νεοφιλελευθερισμού ver1.0 (ο άλλος είναι η ΝΔ του Μητσοτάκη), θέτοντας σε αχρηστία όλο το ακραία νεοφιλελέ οικονομικό πρόγραμμα των συντηρητικών. Αυτές οι απολιθωμένες ιδέες δεν είναι πλέον συμβατές με την νέα αρχιτεκτονική της πολυπολικής μετα-παγκοσμιοποίησης!
Προφανώς, ότι έστω και έτσι, αναδεικνύεται πλέον πολύ πιο φανερά απ’ ότι στο πρόσφατο παρελθόν ως μόνη λογική οδός «σπασίματος» της αλυσίδας διαφθοράς-ηγεμονίας να είναι αυτή που ξεκινάει από την κατάργηση του μονοπωλιακού ρόλου των Τραπεζών. Ιδιαίτερα των εμπορικών, ως εκδοτών χρήματος. Σήμερα μέσω των δανείων, αύριο ίσως με πιο συνθετικό τρόπο εισάγοντας και κρίσιμα εμπορεύματα στο σχετικό καλάθι, χωρίς να αλλάζει όμως έτσι τίποτα επί της ουσίας. Οι μηχανισμοί των στρατιών των λογιστών για να βρίσκουν μονοπάτια διαφυγής του μεγάλου πλούτου θα παραμένουν ανέπαφοι! Αλλά για κάθε ζώνη ξεχωριστά. Και ίσως κάποια στιγμή να μην απαιτούνται καθόλου. Τότε έρχεται και ο τελικός μαρασμός των υπολειμμάτων της παλιάς θαλασσοκράτηρας.
► Η επέκταση όμως της σημασίας του ίντερνετ ως κυρίου δρόμου διεξαγωγής του εμπορίου, με εξωτραπεζικά ψηφιακά μέσα συναλλαγών που θα αντικρίζονται με κάτι πιο πραγματικό της πραγματικής οικονομίας (απ ότι είναι τα δάνεια σήμερα), και ο περιορισμός της ισχύος των BigTech, ως των νεων «Cities of London» επί του ίντερνετ, πρέπει να θεωρηθούν ως πραγματική ιστορική ευκαιρία. Και όχι ως απειλή, αφού αυτό που πραγματικά απειλείται είναι το City και όσοι τρέφονται από αυτό. Μπας και ξεπεράσουμε ποτέ, μέσω αυτών των στόχων και με μία και καλή, το σύμπλεγμα της θεωρίας των ηγεμονιών…
Δεν ξέρω αν θα μπορέσουμε διαφορετικά να ονειρευτούμε (έστω) ένα μέλλον για τα παιδιά μας και τα εγγόνια τους, που δεν θα συνεχίσει να υποφέρει από παθολογίες και διαφθορά, με τις ιστορικές ρίζες των αιτιών που τις συντηρούν και τις διογκώνουν στις τελευταίες σταυροφορίες και κάτι ξεπερασμένα μετα-φέουδαρχικά σχήματα «αυτοκρατοριών» με λόρδους-ελιτ, βασιλικές δηθενιές και ψευτογκλαμουριά, που στήθηκαν σαν μία πολύ καλά στημένη προμετωπίδα για να κρύβεται πίσω της ένα πολύ σάπιο παρασιτικό σύστημα, που κυρίως εκφράζεται πολιτικά από συντηρητικούς ενοίκους της Downing Streets νο 10.
Τι άλλο δεν κατανοείς γι αυτήν την εποχή;
Γιάννης Χατζηχρήστος
[Οι φωτογραφίες που συνοδεύουν το άρθρο είναι από το έργο «Escape into Reality (What Does a Painting Think?)» του Τσέχου γλύπτη και ζωγράφου Michal Trpák, τσιμέντο, ακρυλικό, ξύλο, 2007]
Ο Γιάννης Χατζηχρήστος γεννήθηκε το 1958 στην Αθήνα. Αφού αποφοίτησε από το Μαθηματικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Πατρών συμμετείχε στην υλοποίηση σύνθετων έργων πληροφορικής και επικοινωνιών στον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα για πολλά χρόνια. Από οικογένειες από την μια μεριά συντηρητικών Κωνσταντινουπολιτών (από την πλευρά του πατέρα του) και μελών του ΚΚΕ/ΕΛΑΣ από την άλλη (από την πλευρά της μητέρας του), δραστηριοποιήθηκε στην Αριστερά από τα μαθητικά του χρόνια, το 1973.
Τα τελευταία χρόνια ανέπτυξε δράση για την εμπέδωση της αμεσοδημοκρατίας στην Αριστερά και την αυτοδιοίκηση. Ενδιαφέρεται για την ανάπτυξη του κοινωνικού μη κρατικού τομέα της οικονομίας ως βασικού μοχλού ανάπτυξης, κυρίως στον πρωτογεννή και τον χρηματοπιστωτικό τομέα, καθώς και για την ανάπτυξη νέων μη ιεραρχικών ενεργειακών δικτύων. Τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντα του εστιάζονται κυρίως στην Εφαρμογή της δημοκρατίας & της Αμεσοδημοκρατίας στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, στον Κοινωνικό Τομέα Οικονομίας, στην Ενεργειακή Πολιτική, στις Πολιτικές Υγείας, στην Αγροτική Πολιτική καθώς και στην Πληροφορική και Παραγωγική Ανασυγκρότηση.
Έχει εκδώσει τα βιβλία:
Ανασκαφή στο μέλλον, μυθιστόρημα, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2006
Το φ του φόβου, μυθιστόρημα, 2014,
