Αιματοβαμμένα μεζεδάκια | του Νίκου Σαραντάκου
Μη σας τρομάξει ο τίτλος, δεν έχω πάθει τίποτα, ούτε υπονοώ κάτι βίαιο ή τρομακτικό. Όπως έχει συμβεί και άλλες φορές, το σαββατιάτικο πολυσυλλεκτικό μας άρθρο με τα γλωσσικά στραβά και ανάποδα της εβδομάδας πήρε τον τίτλο του από ένα μεζεδάκι της πιατέλας. Συνήθως ξεκινάω με αυτό το σημαδιακό μεζεδάκι, αλλά σήμερα θα κάνω εξαίρεση και θα το αφήσω για το τέλος. Αν είστε ανυπόμονοι μπορείτε βέβαια να διακόψετε την ανάγνωση και να πάτε στο τέλος, αλλά δεν νομίζω πως είναι η ενδεδειγμένη μέθοδος.
Οπότε, ξεκινάμε με κάτι υποτιτλιστικό, που το έχω από την περασμένη εβδομάδα. Έχω κάμποσα υποτιτλιστικά αυτή τη φορα.
Tο συγκεκριμένο, τιστέλνει ένας φίλος, που γράφει:
Η ΕΡΤ συνεχίζει με συνέπεια τον υποτιτλισμό επιπέδου Λοουερ (το πολύ). Στη φωτογραφία η απόδοση του… infiltration, ένα από τα πολλά κατορθώματα. Ένα άλλο η συνεπής απόδοση του Dutch σε… Γερμανοί (σε σειρά για το ΒΠΠ μάλιστα), του trail σε σιδηροδρομική γραμμή, όρεξη να έχει κανείς.
Η σειρά (ή τηλεταινία δύο επεισοδίων) είναι στο έρτφλιξ, Restless. Πολύ καλογυρισμένη, αλλά με νεοψυχροπολεμικο μήνυμα που δεν μπορώ να σχολιάσω χωρίς σπόιλερ.
Και βέβαια, το ρήμα infiltrate δεν σημαίνει… φιλτράρω αλλά διεισδύω, ας πούμε σε έναν οργανισμό εχθρικής χώρας ή σε μια πολιτική οργάνωση, και λέγεται για κατασκόπους, χαφιέδες, διπλούς πράκτορες και τα συναφή.
* Και συνεχίζω υποτιτλιστικά, με άλλες παρατηρήσεις φίλου:
Οι μεταφράσεις είναι από τη σειρά The Lincoln lawyer που προβάλλεται στο Netflix.
Στο επεισόδιο 5 ακούμε και διαβάζουμε:
You’re a sweet talker – είσαι γαλίφης
It’s only for pr – είναι μόνο ρεκλάμα
Pen and paper – στυλό και τεφτέρι
It’s the women – σερσε λα φαμ
Cut and round – την κάνουν γυριστή
Μάλλον ο μεταφραστής προδίδει την ηλικία του. Και καλά εμείς οι μεγαλύτεροι κάτι καταλαβαίνουμε, οι πιτσιρικάδες όμως;
Δεν ξέρω αν μας διαβάζουν πιτσιρικάδες, αμφιβάλλω. Αλλά όλο και κάποιοι ημιπιτσιρικάδες (για να θυμηθώ τον νεολογισμό του Ν. Βούτση για τον 37χρονο γιο του) θα μας διαβάζουν, οπότε ζητώ την ετυμηγορία τους ως προς το αν είναι κατανοητές οι εκφράσεις που διάλεξε ο συνάδελφος στους υποτίτλους της σειράς.
Εμένα μου αρέσουν οι περισσότερες από τις παραπάνω επιλογές απόδοσης, ενώ συμφωνώ και με την προσέγγιση του υποτιτλιστή. Αλλά πιτσιρικά δεν με λες.
* Κι ένα αστείο τυπογραφικό λάθος από το thetoc.gr σε σχέση με τις μεταρρυθμίσεις που επέφερε η Ελισάβετ στις διατάξεις που διέπουν τα των εστεμμένων στη Βρετανία:
Μπορούν να γίνουν πολλά λογοπαίγνια με τον μουνάρχη, αλλά μας διαβάζει η μαμά μου, οπότε το προσπερνάω.
* Κι ένα γουστόζικο ορθογραφικό, από είδηση του αστυνομικού δελτίου:
Απίστευτες ώρες αγωνίας και φόβου έζησαν τα ξημερώματα της Τετάρτης ο ιδιοκτήτης οικίας στην περιοχή των Μαλίων, με τη σύζυγο και την κόρη του, όταν τέσσερις άγνωστοι εισέβαλαν μέσα σε αυτό, πιθανότατα από μπαλκονόπορτα που ήταν σε ανάκληση.
Σε ανάκλιση όμως ήταν η μπαλκονόπορτα. Συνηθίσαμε τα λάθη με τη σύγκλιση στη θέση της σύγκλησης και τανάπαλιν, αυτό το σύνθετο εμφανίζεται σπανιότερα -και βέβαια δεν το πιάνει ο κορέκτορας.
*Και μια ακλισιά σε υπότιτλο της σειράς The Good Doctor.
Ο γιατρός έχει για γούρι ένα (απολιθωμένο, υποθέτω) δάχτυλο από σκελετό δεινοσαύρου, συγκεκριμένα από τρικεράτοπα.
Triceratops στα αγγλικά, όλα από εμάς τα πήρανε, τρικεράτωψ στην καθαρεύουσα, τρικεράτοπας στη δημοτική. Αλλά σε κάθε περίπτωση οι λέξεις κλίνονται, οπότε δάχτυλο τρικεράτοπα είχε για γούρι ο γιατρός.
* Φίλος μου στέλνει ένα λινκ προς μια ενδιαφέρουσα απόφαση δικαστηρίου, που διατάζει την εναλλασσόμενη κατοικία του παιδιού ανάμεσα στους δυο γονείς μετά το διαζύγιο. Θα μπορούσαμε να τη συζητησουμε επί της ουσίας, κι αν θέλετε τη σχολιάζετε, εδώ όμως ο φίλος μου επισημαίνει κάτι γλωσσικό στο σκεπτικό της απόφασης του δικαστηρίου:
Επομένως η άσκηση της επιμέλειας της ανήλικης πρέπει να ανατεθεί και στους δύο γονείς της από κοινού, οι οποίοι παρουσιάζονται ικανοί να ανταποκριθούν στο λειτουργικό αυτό καθήκον και να εξασφαλίσουν την ισόρροπη ανάπτυξη της προσωπικότητας της και τη διατήρηση της σταθερότητας και συνέχειας στις συνθήκες ανάπτυξης της με συναισθηματική ασφάλεια και ηρεμία, ιδίως ενόψει και των προβλημάτων υγείας που αντιμετωπίζει.
Ρωτάει (ή αναρωτιέται) ο φίλος: είναι σωστό το «ενόψει»; Δεν θα έπρεπε να το λέμε για κάτι μελλοντικό;
Πράγματι, τόσο το ΛΚΝ όσο και το λεξικό Μπαμπινιώτη αυτή την εντύπωση αφήνουν. Ο Μπαμπινιώτης το λέει και ρητά: για κάτι που γίνεται επειδή επίκειται κάτι άλλο να συμβεί: αναμένονται πολιτικές εξελίξεις ενόψει της εκλογής Προέδρου της Δημοκρατίας.
Οπότε, εγώ εδώ θα έβαζα «λαμβανοντας υπόψη και τα προβλήματα υγείας που αντιμετωπίζει» ή, πιο μεταξωτά, «λαμβανομένων υπόψη…». Αλλά δεν ξέρω αν μπορούμε να χαρακτηρίσουμε «λάθος» τη χρήση του «ενόψει».
* Φαίνεται πως εκτός από το Predator έχουμε και το Bredator.
Ίσως ήταν συναχωμένος ο συντάκτης ενώ υπαγόρευε.
* Τη βδομάδα που μας πέρασε είχαμε αλλεπάλληλους θανάτους ανθρώπων των τεχνών και των γραμμάτων, λες και η Ελισάβετ άνοιξε τον δρόμο -χάσαμε, με τη σειρά, τον Κώστα Καζάκο, τον Δημήτρη Παντερμαλή και την Ειρήνη Παπά. Ή Παππά;
Σχολίασε στο Φέισμπουκ ο φίλος μας ο Jago:
Αποφασίστε πώς θα γράφετε το επώνυμο της Παπά, με ένα ή με δύο π; Διεθνώς είναι Irene Papas, από τη Βικιπαίδεια στο IMDB. Στην ελληνική Βικιπαίδεια είναι Παπά ενώ υπάρχει η μαρτυρία του Παύλου Αγιαννίδη πως η ίδια προτιμούσε με ένα π. Εξάλλου το όνομα του συζύγου της ήταν Άλκης Παπάς.
Πράγματι, στα διάφορα σάιτ υπάρχει πλουραλισμός, ίσως ελαφρώς συχνότερη είναι η γραφή με δύο π.
* Και κάτι για το βιογραφικό της, κάτι που υπάρχει σε πολλά σάιτ πανομοιότυπο, αρα ίσως προέρχεται από το Κεντρικό Πρατήριο Κοτσανών, το ΑΠΕ. Το επισήμανε πρώτος ο Φώντας Τρούσσας στο Φέισμπουκ:
Το 1972 εμφανίζεται στο πλευρό τού, αργότερα βραβευμένου με Όσκαρ Έλληνα συνθέτη Βαγγέλη Παπαθανασίου. Την πείθει να δοκιμάσει το ταλέντο της στο τραγούδι. Η Ειρήνη Παπά ηχογραφεί μαζί του το «666», τελευταίο άλμπουμ του μουσικού συγκροτήματος «Aphrodite’s Child», με αναφορές στην «Αποκάλυψη του Ιωάννη» και στιχουργική συμβολή του σκηνοθέτη Κώστα Φέρρη.
Kαταρχάς, η Ειρήνη Παπά είχε αρχίσει να τραγουδάει από τη δεκαετία του 1950. Έπειτα, ο ρόλος της στο άλμπουμ 666 εμφανίζεται υπερδιογκωμένος: στην πραγματικότητα έχει τα φωνητικά σε ένα μόνο κομμάτι του διπλού δίσκου, το Infinity (στο εξώφυλλο του δίσκου εμφανίζεται αντί για τίτλος το σύμβολο του απείρου, που δεν ξέρω πώς να το εμφανίσω εδώ). Και δεν τραγουδάει ακριβώς. Τέλος, είναι περίεργος ο όρος «στιχουργική συμβολή» εφόσον ο Κώστας Φέρρης έγραψε όλους τους στίχους του άλμπουμ.
* Κι ένα βιντεάκι από τις τελετές για την Ελισάβετ, με τη μεταφορά της σορού της στο Λονδίνο.
Η ανταποκρίτρια της ΕΡΤ στο Λονδίνο, κάτοικος Λονδίνου δηλαδή, ακούγεται να λέει, δυο ή τρεις φορές, «στο Γουέ(ν)στ Μίνιστερ». Στην αρχή μάλιστα λέει ότι ο Κάρολος είχε την πρώτη του επίσκεψη ως βασιλιάς «στα ανάκτορα του Γουένστ Μίνιστερ μαζί με τη βασιλική σύζυγοΣ Καμίλα».
Και ακλισιά και Δυτικός Υπουργός αντί για Γουεστμίνστερ, πολλή αριστεία έπεσε μαζεμένη.
* Κι άλλο ένα υποτιτλιστικό, που το είδα σε μια ομάδα του Φέισμπουκ.
Στο πρωτότυπο, ο Μπράντον λέει ειρωνικά σε κάποιον άσημο τραγουδιστή «Alright, Axl», που εννοεί τον Axl Rose, τον τραγουδιστή των Guns&Roses.
Ο υποτιτλιστής θεώρησε ότι το όνομα Αξλ δεν θα ηταν γνωστό στο κοινό του, οπότε τοπικοποίησε τη μετάφραση, διαλέγοντας μια εγχώρια βεντέτα, τον Βέρτη.
Πολλοί επέκριναν την επιλογή αυτή, κι εγώ έχω τις αμφιβολίες μου. Όταν βλέπεις μια αμερικάνικη σειρά περιμένεις αμερικάνικες αναφορές. Αλλά πάντως μου αρέσει ο τρόπος που σκέφτηκε ο συνάδελφος, αντί να μεταφέρει μηχανικά το Αξλ. (Ίσως να έλεγε έναν γνωστότερο Αμερικανό; Και ποιον; Σιγά ρε Πρινς; )
Ίσως όμως δείχνω τα χρόνια μου, διότι εγώ δεν είχα ακούσει τον Axl Rose αλλά μου λένε ότι είναι πασίγνωστος. Οπότε, σας ρωτάω, αν βλέπατε υπότιτλο «Σιγά ρε Axl» θα καταλαβαίνατε ποιον εννοεί;
* Και θα κλείσω με αυτό που σας προανάγγειλα, το αιματοβαμμένο μεζεδάκι.
Το κεντρικό δελτίο ειδήσεων του Star την Τετάρτη ήταν σε μεγάλο βαθμό αφιερωμένο στις τελετές υποδοχής της σορού της Ελισάβετ στο Λονδίνο, που είδαμε παραπάνω. Έδειξε όμως και τον Κάρολο που εκνευρίστηκε όταν του έδωσαν ελαττωματική πένα για να υπογράψει -ίσως μάθατε για το επεισόδιο.
Ο Κάρολος λοιπόν όταν είδε ότι από την πένα έτρεχε μελάνι και του λέρωσε τα χέρια, είπε “I can’t bear this bloody thing». Και οι φωστήρες του Star, στο 13.15 του βίντεο, το απέδωσαν ως εξής:
Δεν αντέχω αυτό το αιματοβαμμένο πράγμα !!
Δεν είναι αριστουργηματικό; Λες και μιλάει η Λαίδη Μάκβεθ όταν βλέπει τα χέρια της -ή κάτι ανάλογο, λες και βλέπει κάποιος ένα ματωμένο στιλέτο που μόλις έχει σκοτώσει κάποιον.
Για του λόγου το αληθές:
Το bloody βέβαια είναι βρετανική έκφραση αγανάκτησης, πιο ήπια από το αμερικάνικο fucking, που όμως ποτέ δεν μεταφράζεται κατά λέξη -πρέπει να εχουμε βάλει σχετικό άρθρο αλλά τώρα δεν το βρίσκω.
Θα μπορούσε να αποδοθεί «Δεν το αντέχω αυτό το παλιόπραμα».
Βέβαια, όπως παρατήρησε στο Τουίτερ (όπου έδωσα μια πρόγευση) ένας φίλος του ιστολογίου, θεωρητικά θα μπορούσαν το I cannot bear this bloody thing να αποδοθεί: Δεν μπορώ, αρκούδα [χαϊδευτικό της βασιλικής συζύγου], αυτό το αιματοβαμμένο πράμα!
* Και επί του πιεστηρίου, κι άλλο ένα μεταφραστικό μαργαριτάρι, από τον skai.gr. Σε άρθρο για την καθημερινή ρουτίνα και τις παραξενιές του Κάρολου διαβάζουμε ότι «βάζει τους παρκαδόρους του να περνάνε μια ίντσα (2,54 εκατοστά) οδοντόκρεμας στην οδοντόβουρτσά του κάθε πρωί».
Ναι, το valet parking είναι το παρκάρισμα από παρκαδόρο, αλλά η λέξη, βρε παιδιά, έχει κι άλλες σημασίες. Τους προσωπικούς του υπηρέτες βάζει να εκτελούν αυτό το νευραλγικό καθήκον.
* Καλό Σαββατοκύριακο -και χρόνια πολλά στη Σοφία, την Πίστη, την Αγάπη και την Ελπίδα, αν υπάρχουν!
17/09/2022
Νίκος Σαραντάκος
https://sarantakos.wordpress.com/
Ο Νίκος Σαραντάκος γεννήθηκε στο Παλαιό Φάληρο το 1959. Σπούδασε χημικός μηχανικός και αγγλική φιλολογία. Έχει εκδώσει δύο συλλογές διηγημάτων και άλλα βιβλία. Δουλεύει μεταφραστής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και μοιράζει το χρόνο του ανάμεσα σε Λουξεμβούργο και Ελλάδα. Ενδιαφέρεται για τη φρασεολογία, την ετυμολογία και τη λεξικογραφία καθώς και για την ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας. Συνεργάζεται με εφημερίδες και περιοδικά. Δημοσιεύει τα κείμενά του, γλωσσικά και άλλα, στο ιστολόγιό του sarantakos.wordpress.com/ και στο sarantakos.com. Σε μια άλλη ενσάρκωση, γράφει στα αγγλικά και στα γαλλικά για το μπριτζ (το παιχνίδι).
Τα βιβλία του:
«Για μια πορεία», διηγήματα (1984, β’ έκδ. 1988) εκδ. Σύγχρονη Εποχή
«Μετά την αποψίλωση», διηγήματα (1987, β’ έκδ. 1989) εκδ. Σύγχρονη Εποχή
«Μότσαρτ-Αλληλογραφία» (1991, β’ έκδ. 2001) εκδ. Ερατώ
«Το αλφαβητάρι των ιδιωματικών εκφράσεων» (1997) εκδ. Δίαυλος
«Γλώσσα μετ’ εμποδίων» (2007) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία» (2009) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Λέξεις που χάνονται» (2011) εκδ. Το Βήμα
«Λόγια του αέρα» (2013) εκδ. εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Οπωροφόρες λέξεις» (2013) εκδ. Κλειδάριθμος
«Η γλώσσα έχει κέφια» (2018) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Μύθοι και πλάνες για την ελληνική γλώσσα» (2019) εκδ. ΕΑΠ
«Το ζορμπαλίκι των ραγιάδων» (2020) εκδ. Του Εικοστού Πρώτου
Έχει κάνει την επιμέλεια στην έκδοση των βιβλίων:
«Συμποσιακά», του Κώστα Βάρναλη,
«Αττικά: 400 χρονογραφήματα (1939-1958) για την Αθήνα και την Αττική», του Κώστα Βάρναλη,
«Τα δεκατρία ντόμινα και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Τι είδα εις την Ρωσσίαν των Σοβιέτ», του Κώστα Βάρναλη,
«Ο μυστηριώδης φίλος και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Γράμματα από το Παρίσι», του Κώστα Βάρναλη,
«Τα μαραμένα μάτια και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Κάπου περνούσε μια φωνή», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Η νοσταλγία του Γιάννη», του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη,
«Famous Bridge Records», του David Bird,
«Bridge Hands to Make You Laugh…and Cry», του David Bird.
