Πώς να μην αφήνετε τον καιρό σας να πάει χαμένος, του Ουμπέρτο Έκο
Ο Ουμπέρτο Έκο (Umberto Eco) γεννήθηκε στην Αλεσάντρια (Alessandria) της περιοχής Πιεμόντε (Piemonte) της βόρειας Ιταλίας το 1932. Το επώνυμο Έκο είναι το αρκτικόλεξο των λατινικών λέξεων Ex Caelis Oblatus, που σημαίνει «θεϊκό δώρο». Από το 1975 κατείχε την έδρα του καθηγητή Σημειωτικής στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια, ενώ από το 1988 είναι πρόεδρος του Διεθνούς Κέντρου Μελετών Σημειωτικής στο Πανεπιστήμιο του Σαν Μαρίνο. Η κλίση του δεν ήταν όμως τα νομικά και παρά τις πατρικές παραινέσεις, μετακινείται στο Τμήμα Φιλοσοφίας και ακολούθησε σπουδές Μεσαιωνικής Φιλοσοφίας και Λογοτεχνίας.
Η διδακτορική του διατριβή, ήταν για την αισθητική του Θωμά του Ακινάτη, η οποία εκδόθηκε το 1956, ως το πρώτο του πόνημα με τον τίτλο «Το αισθητικό πρόβλημα στον Θωμά τον Ακινάτη». Από το 1962 ως το τέλος του 1970 ο Έκο ανέπτυξε τη δική του θεωρία στη Σημειολογία. Το 1965 εξελέγη καθηγητής Οπτικών Επικοινωνιών στη Φλωρεντία και το 1966 καθηγητή της Σημειολογίας στο Μιλάνο. Το 1971 το Πανεπιστήμιο της Μπολόνια του προσέφερε τη θέση του τακτικού καθηγητή της Σημειολογίας και το 1974 ο Έκο οργάνωσε τον Διεθνή Σύνδεσμο Σημειολογικών Μελετών. Μέσα στη δεκαετία του ’70, άρχισε να γράφει τα μυθιστορήματά του, κάνοντας την αρχή με «Το όνομα του ρόδου», που τιμήθηκε με το βραβείο Strega το 1981 και το Medicis Etranger το 1982, ενώ πούλησε εκατομμύρια αντίτυπα σε όλο τον κόσμο. Ο ΄Εκο περνούσε τον καιρό του με τη γυναίκα του και τα δύο παιδιά τους ανάμεσα στο σπίτι του στο Μιλάνο (ένα διαμέρισμα-λαβύρινθο με μια βιβλιοθήκη 30.000 βιβλίων) και στο εξοχικό του στο Ρίμινι. Η Ιταλία βυθίστηκε σε πένθος στις 20 Φλεβάρη 2016 μετά τον θάνατο του Ουμπέρτο Έκο, του διανοούμενου και λογοτεχνικού γίγαντα που έγραψε το «Όνομα του Ρόδου» και θεωρήθηκε ως ένας από τους αγαπημένους γιους της χώρας του. Ο Έκο, ο οποίος έπασχε από καρκίνο, πέθανε στο σπίτι του στο Μιλάνο αργά το βράδι στις 19 Φλεβάρη, δήλωσε η οικογένειά του στα ιταλικά μέσα ενημέρωσης. Ήταν 84 χρονών. Η L’Espresso έγραψε: «Στις 19 Φλεβάρη 2016 μας άφησε ο καθηγητής, ο οποίος με τη στήλη του στην εφημερίδα μας ερμηνεύει το παρόν εδώ και πολλά χρόνια»…
Πώς να διαψεύσετε μια διάψευση και άλλες οδηγίες χρήσεως
Τα κείμενα που περιλαμβάνονται στη συλλογή «Πώς να διαψεύσετε μια διάψευση και άλλες οδηγίες χρήσεως» εμφανίστηκαν στην δεκαπενθήμερη ή εβδομαδιαία στήλη του «Το Φακελάκι της Αθηνάς» (La Bustina di Minerva), που δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό L’Espresso, και μερικά ακόμη κομμάτια, που κατά περιόδους εμφανίστηκαν στο ίδιο περιοδικό. Ακολουθήθηκε η χρονολογική σειρά, έτσι ώστε να είναι κατανοητές και συγγνωστές ορισμένες αναφορές στην επικαιρότητα (λόγου χάρη, είχε δοθεί ιδιαίτερη βαρύτητα στη εξήγηση τι είναι fax, διότι εκείνη την εποχή ήταν λιγότερο διαδεδομένο απ ότι τώρα). Ορισμένα κομμάτια είναι συνδυασμός από δύο ή περισσότερα «φακελλάκια».
Βασικός πυρήνας όλων αυτών των κομματιών είναι το «αφήστε με να διασκεδάσω» με μια απαραίτητη ειρωνεία προς τα ήθη μας, μια εξοικείωση με ορισμένα θέματα πολιτισμού και μια αντιμετώπιση της γλώσσας ως χώρο παιχνιδιού.
Κυκλοφόρησε το 2001 από τις Εκδόσεις Γνώση, ISBN 9789602356449, σε μετάφραση Έφης Καλλιφατίδη.
Περιεχόμενα:
Πως να παρουσιάσετε έναν κατάλογο τέχνης
Πως να οργανώσετε μια δημόσια βιβλιοθήκη
Πως να κάνετε έξυπνες διακοπές
Πως να αντικαταστήσετε ένα κλεμμένο δίπλωμα οδήγησης
Πως να ακολουθείτε τις οδηγίες
Πως να αποφεύγετε τις μεταδοτικές ασθένειες
Πως να ταξιδεύετε με ένα σολομό
Πως να κάνετε μια απογραφή
Πως να αγοράζετε gadgets
Πως να γίνετε ιππότης της Μάλτας
Πως να τρώτε στο αεροπλάνο
Πως να μιλάτε στα ζώα
Πως να γράψετε μια εισαγωγή
Πως να παρουσιάζετε στην TV
Πως να χρησιμοποιείτε την καταραμένη καφετιέρα
Πως να μην αφήνετε τον καιρό σας να πάει χαμένος
Πως να χρησιμοποιείτε τον ταξιτζή
Πως να διαψεύδετε μία διάψευση
Πως να ξεφορτώνεστε τα τηλεγραφήματα
Πως αρχίζει, πως τελειώνει
Πως να μην ξέρετε την ώρα
Πως να περνάτε στο τελωνείο
Πως να μη χρησιμοποιείτε ένα fax
Πως να αντιδράτε στα γνωστά πρόσωπα
Πως να αναγνωρίζετε μια ταινία πορνό
Πως να τρώτε παγωτό
Πως να μη λέτε «ακριβώς»
Πως να φυλάγεστε από τις χήρες
Πως να μη μιλάτε για ποδόσφαιρο
Πως να δικαιολογήσετε μια ιδιωτική βιβλιοθήκη
Πως να μη χρησιμοποιείτε το ασύρματο τηλέφωνο
Πως να ταξιδεύετε στα αμερικάνικα τρένα
Πως να διαλέγετε ένα αποδοτικό επάγγελμα
Πως να βάζετε αποσιωπητικά
Πώς να μην αφήνετε τον καιρό σας να πάει χαμένος
του Ουμπέρτο Έκο
Όταν τηλεφωνώ στον οδοντογιατρό μου, για να κλείσω ένα ραντεβού, κι εκείνος μου λέει ότι για ολόκληρη την επόμενη εβδομάδα δεν έχει ούτε μια ώρα ελεύθερη, εγώ τον πιστεύω. Είναι ένας αξιοπρεπής επαγγελματίας. Αλλά, όταν κάποιος με προσκαλεί σ’ ένα συνέδριο, σ’ ένα στρογγυλό τραπέζι ή με παρακαλεί ν’ αναλάβω την οργάνωση ενός συλλογικού έργου, να γράψω ένα δοκίμιο, να συμμετάσχω σε μια κριτική επιτροπή κι εγώ του λέω ότι δεν έχω ελεύθερο χρόνο, δε με πιστεύει. «Ελάτε τώρα, κύριε καθηγητά, λέει, ένας άνθρωπος, όπως εσείς, πάντα βρίσκει χρόνο». Προφανώς εμείς των ανθρωπιστικών επιστημών δε θεωρούμαστε σοβαροί επαγγελματίες, είμαστε χασομέρηδες.
Κάθισα και τα λογάριασα. Και παρακαλώ τους συναδέλφους που κάνουν ανάλογα επαγγέλματα να δοκιμάσουν κι αυτοί και να μου πουν αν έχω δίκιο. Σ’ ένα μη δίσεκτο χρόνο υπάρχουν 8.760 ώρες. Οχτώ ώρες ύπνου, μια ώρα για ξύπνημα και τουαλέτα, μισή ώρα για γδύσιμο και για να βάλεις το χωνευτικό πάνω στο κομοδίνο και όχι περισσότερο από δυο ώρες για γεύματα μας κάνουν 4.170 ώρες. Δύο ώρες για τις μετακινήσεις στην πόλη μάς κάνουν 730 ώρες.
Με τρία δίωρα μαθήματα την εβδομάδα και ένα απόγευμα συναντήσεων με τους φοιτητές το Πανεπιστήμιο μου παίρνει, για τις είκοσι εβδομάδες στις οποίες συμπυκνώνεται η εκπαιδευτική περίοδος, 220 ώρες διδασκαλίας και πρέπει να προσθέσω άλλες 24 ώρες εξετάσεων, 12 συζητήσεων πτυχιακών εργασιών και 78 διαφόρων συνελεύσεων και συμβουλίων. Αν υπολογίσουμε ένα μέσο όρο πέντε πτυχιακών εργασιών ανά έτος, από 350 σελίδες η μία, οι οποίες διαβάζονται τουλάχιστον δύο φορές, πριν και μετά από την πρώτη παρουσίαση, με μέσο όρο τρία λεπτά ανά σελίδα, φτάνω στις 175 ώρες. Όσον αφορά τις ασκήσεις, επειδή πολλές τις κοιτάζουν οι συνεργάτες μου, περιορίζομαι στο να υπολογίσω τέσσερις ανά εξεταστική περίοδο, από τριάντα σελίδες η μία, πέντε λεπτά τη σελίδα μεταξύ ανάγνωσης και προκαταρκτικής συζήτησης και φτάσαμε στις 60 ώρες. Χωρίς να υπολογίζουμε την έρευνα, είμαστε ήδη σ’ ένα σύνολο 1.465 ωρών.
Διευθύνω ένα περιοδικό σημειακικής, το VS, που εκδίδεται τρεις φορές το χρόνο μ’ ένα σύνολο 300 σελίδων. Χωρίς να υπολογίζουμε τα χειρόγραφα που διαβάζω και απορρίπτω, αφιερώνοντας δέκα λεπτά στη σελίδα (αξιολόγηση, διόρθωση, δοκίμια), φτάσαμε στις 50 ώρες. Ασχολούμαι με δύο σειρές που άπτονται των επιστημονικών μου ενδιαφερόντων: αν υπολογίσουμε έξι βιβλία το χρόνο μ’ ένα σύνολο 1.800 σελίδων, δέκα λεπτά η σελίδα μάς κάνουν 300 ώρες. Για τα δικά μου κείμενα που μεταφράζονται, δοκίμια, βιβλία, άρθρα, εισηγήσεις σε συνέδρια, αν υπολογίσουμε μόνον τις γλώσσες που μπορώ να ελέγξω, βάζω ένα μέσο όρο 1.500 σελίδες το χρόνο με είκοσι λεπτά τη σελίδα (ανάγνωση, έλεγχος του πρωτοτύπου, συζήτηση με το μεταφραστή αυτοπροσώπως, τηλεφωνικά ή γραπτά) και φτάνουμε στις 500 ώρες. Έπειτα υπάρχουν τα πρωτότυπα κείμενα. Ακόμα κι αν πούμε ότι δε γράφω ένα βιβλίο, μεταξύ δοκιμίων, παρεμβάσεων σε συνέδρια, εισηγήσεων, σημειώσεων για τα μαθήματα κτλ., φτάνουμε εύκολα στις τριακόσιες σελίδες. Αν υπολογίσουμε ότι μέχρι να σκεφτώ, να κρατήσω σημειώσεις, να δακτυλογραφήσω, να διορθώσω, μου παίρνει τουλάχιστον μια ώρα η σελίδα, φτάνουμε στις 300 ώρες. «Το Φακελάκι της Αθηνάς», με αισιόδοξους υπολογισμούς, μέχρι να βρω το θέμα, να κρατήσω σημειώσεις, να συμβουλευτώ κάποιο βιβλίο, να το γράψω, να το φέρω στις κατάλληλες διαστάσεις και να το στείλω ή να το υπαγορεύσω, μου παίρνει τρεις ώρες: πολλαπλασιάζω επί πενήντα δύο εβδομάδες και έχω 156 ώρες (δεν υπολογίζω τα έκτακτα άρθρα). Τέλος η αλληλογραφία, στην οποία αφιερώνω, μην μπορώντας να την αποφύγω, τρία πρωινά την εβδομάδα από τις εννιά ως τη μία, μου παίρνει 624 ώρες.
Υπολόγισα ότι μέσα στο 1987, αποδεχόμενος μόνον το δέκα τοις εκατό των προτάσεων που μου γίνονται και παριστάμενος μόνο σε συνέδρια αυστηρά του κλάδου μου, παρουσιάσεις εργασιών που διηύθυνα προσωπικά εγώ και οι συνεργάτες μου, αναπόφευκτες υποχρεώσεις (ακαδημαϊκές τελετές, συγκεντρώσεις των αρμόδιων υπουργείων), δαπάνησα 372 ώρες ουσιαστικής παρακολούθησης (χωρίς να υπολογίζω το νεκρό χρόνο). Καθώς πολλές απ’ αυτές τις υποχρεώσεις ήταν στο εξωτερικό, υπολογίζω 323 ώρες μετακινήσεων. Στον υπολογισμό μου αυτό πήρα υπόψη μου ότι μια διαδρομή Μιλάνο – Ρώμη παίρνει τέσσερις ώρες ανάμεσα σε ταξί για το αεροδρόμιο, αναμονή, ταξίδι, ταξί στη Ρώμη, τακτοποίηση στο ξενοδοχείο και μετακίνηση στο χώρο της συνάντησης. Ένα ταξίδι στη Νέα Υόρκη παίρνει 12 ώρες.
Το συνολικό άθροισμα είναι 8.094 ώρες. Αν τις αφαιρέσουμε από τις 8.760 που έχει ένας χρόνος, έχουμε ένα υπόλοιπο 666 ώρες, δηλαδή μια ώρα και σαράντα εννιά λεπτά την ημέρα, χρόνο τον οποίο αφιέρωσα σε: σεξ, συναντήσεις με φίλους και συγγενείς, κηδείες, ιατρικές θεραπείες, ψώνια, σπορ και θεάματα. Όπως βλέπετε, δεν υπολόγισα το χρόνο ανάγνωσης διαφόρων εντύπων (βιβλία, άρθρα, κόμικς). Αν δεχτούμε ότι διάβαζα στη διάρκεια των μετακινήσεών μου, μέσα σε 323 ώρες, με πέντε λεπτά τη σελίδα (καθαρή και απλή ανάγνωση και σημειώσεις), κατάφερα να διαβάσω 3.876 σελίδες, δηλαδή μόλις 12,92 βιβλία 300 σελίδων το καθένα. Και το κάπνισμα; Με εξήντα τσιγάρα τη μέρα, μισό λεπτό μέχρι να βρω το πακέτο, ν’ ανάψω και να σβήσω, είναι 182 ώρες. Δε γίνεται. Πρέπει να κόψω το κάπνισμα.
Ουμπέρτο Έκο
