«Έλληνες τραγουδώντας δήθεν τραγούδια του Μάρκου Βαμβακάρη, με αλλαγμένους στίχους, φρόντιζαν να μεταδοθεί στο γειτονικό «Canada Κομάντο», όπου γινόταν διαλογή των ρούχων και όπου γνώριζαν ότι εργάζονταν αρκετές Ελληνίδες, τι γινόταν μέσα στα κρεματόρια».
Η «άγνωστη» εξέγερση των Ελλήνων Εβραίων στο Άουσβιτς. Τραγουδούσαν Μάρκο Βαμβακάρη με αλλαγμένους στίχους που περιείχαν πληροφορίες για το σαμποτάζ. Ανατίναξαν ένα κρεματόριο!
Η μαρτυρία αυτή είναι του Ιταλού διανοούμενου, Πρίμο Λέβι, που βρέθηκε έγκλειστος στο κολαστήριο του Άουσβιτς, επιβεβαιώνει την γενναία στάση των Ελλήνων κρατουμένων που οδηγήθηκαν σε μια ηρωική εξέγερση στις 7 Οκτωβρίου 1944 μέσα στο εφιαλτικό στρατόπεδο συγκέντρωσης των Ναζί. Άγνωστες πτυχές αυτής της ιστορίας περιγράφει το ντοκιμαντέρ με τίτλο «The Revolt of the Greek Jews» που βασίστηκε στην έρευνα της Φωτεινής Τομάη, διευθύντριας των Ιστορικών Αρχείων του Υπουργείου Εξωτερικών με τίτλο «Greeks in Auschwitz-Birkenau». Πρόκειται για τη μοναδική περίπτωση εξέγερσης μέσα στα ναζιστικά στρατόπεδα, που είχε σχέδιο αλλά προδόθηκε την τελευταία στιγμή. Παρόλα αυτά, οι Έλληνες αιχμάλωτοι κατάφεραν να ανατινάξουν ένα από τα πέντε κρεματόρια του στρατοπέδου, το «Κρεματόριο 4»….
Μέσα σε ένα περιβάλλον θανάτου, οι Έλληνες συνειδητοποίησαν πως έπρεπε να ανακαλύψουν παρά τις απαγορεύσεις, μηχανισμούς συνεννόησης και στήριξης ο ένας για τον άλλο. «Η εξέγερση του στρατοπέδου του Άουσβιτς αφορούσε το «Κομάντο», που σημαίνει μια ομάδα εργασίας, η οποία ήταν του κρεματορίου και έγινε από τους ανθρώπους που δούλευαν εκεί. Τα κρεματόρια ήταν πέντε. Και όλα κάποτε δουλεύανε μαζεμένα. Ιδίως στους τελευταίους μήνες του Άουσβιτς. Είχαν προσυνεννοηθεί τα Κομάντο εκεί, που ονομάζονταν «Ζόντερκομάντο», και η διαφορά τους με τους υπόλοιπους ήταν ότι δεν είχαν καμία επαφή οι άνθρωποι του με τους άλλους», αποκαλύπτει ο Χάϊντζ Κούνιο, όμηρος στα γερμανικά στρατόπεδα εξόντωσης…
Την εξέγερση της 7ης Οκτωβρίου 1944, σχεδίασαν και εκτέλεσαν μέλη του «Ζοντερκομάντο», που σημαίνει «Ειδική Ομάδα Εργασίας». Τα μέλη αυτής της ομάδας υπήρξαν χωρίς αμφιβολία, οι τραγικότερες φιγούρες όλων των εγκλείστων του στρατοπέδου και σίγουρα η πιο αρρωστημένη επινόηση που εφηύρε ο νους των Ναζί. Το Κομάντο αυτό το αποτελούσαν Εβραίοι που έπρεπε να βάλουν μέσα στους φούρνους τους δικούς τους ανθρώπους. Σύμφωνα με τη ναζιστική ιδεολογία, έπρεπε να φανεί ότι οι Εβραίοι σκύβουν σε κάθε ταπείνωση, ακόμα και στην καταστροφή τους. Δώδεκα τέτοια Κομάντο δούλεψαν διαδοχικά στο Άουσβιτς. Το καθένα για λίγους μήνες. Κάθε νέο Κομάντο έκαιγε τα πτώματα των προηγουμένων, αφού κανένας τους δεν έπρεπε να επιζήσει ώστε να αποκαλύψει το φρικτό μυστικό εξόντωσης μέσα στα κρεματόρια. Με τον τρόπο αυτό ελεγχόταν και κάθε επιθυμία να εξεγερθούν, αφού παρέμεναν απομονωμένοι από το υπόλοιπο στρατόπεδο. Αλλά και σε αυτό ο πολυμήχανος ελληνικός νους βρήκε λύση. Έλληνες τραγουδώντας δήθεν τραγούδια του Μάρκου Βαμβακάρη, με αλλαγμένους στίχους, φρόντιζαν να μεταδοθεί στο γειτονικό «Canada Κομάντο», όπου γινόταν διαλογή των ρούχων και όπου γνώριζαν ότι εργάζονταν αρκετές Ελληνίδες, τι γινόταν μέσα στα κρεματόρια….
Δυο απόπειρες που προηγήθηκαν της 7ης Οκτωβρίου, ήταν εκείνες του Ιουλίου και Οκτωβρίου του ιδίου έτους, από δυο μόνιμους αξιωματικούς του ελληνικού στρατού, που είχαν συλληφθεί μετά την επιστροφή τους από το αλβανικό μέτωπο. Ήταν ο Ιωσήφ Βαρούχ που συνελήφθη στα Γιάννενα και ο Αλβέρτος Ερέρα από τη Λάρισα. «Ο τακτικός αξιωματικός του ελληνικού στρατού, ο Ερέρα, που ήταν και αυτός μέλος του Ζόντερκομάντο, κουβαλούσε τις στάχτες των νεκρών, τις οποίες έχυναν στη μικρή λιμνούλα που ήταν κοντά στα κρεματόρια. Κάποια στιγμή ο Γερμανός ο οποίος τον συνόδευε, κάτι του είπε και θύμωσε μαζί του και του έδωσε μια με την αξίνα στο κεφάλι και τον σκότωσε», αποκαλύπτει ο Χάϊντζ Κούνιο. Ο Ερέρα αν και πληγωμένος, κατάφερε να διαφύγει στο γειτονικό δάσος, μέχρι να τον ανακαλύψουν τα σκυλιά των SS. Αφού τον βασάνισαν και τον έγδαραν ζωντανό, τον έριξαν στους φούρνους μπροστά στα μάτια των υπολοίπων. «Τις επόμενες μέρες, οι Έλληνες του στρατοπέδου, μιλούσαν με περηφάνια για την πράξη του συμπατριώτη τους, που κατάφερε να σκοτώσει έστω και 2 μέλη των SS», έλεγε ο διασωθείς Ερρίκος Σεβίλλιας από την Αθήνα. Οι κρατούμενοι έπιασαν εκ νέου το σχέδιο για εξέγερση που είχαν αφήσει στη μέση. Κατόρθωσαν να προμηθευτούν ικανές ποσότητες δυναμίτη, από 4 γυναίκες που εργάζονταν στο γειτονικό εργοστάσιο της «Union», μέσα στο στρατόπεδο. Μια από αυτές, ήταν Ελληνίδα και την έλεγαν Σάρα.
Στις 7 Οκτωβρίου 1944, ημέρα Σάββατο, οι Γερμανοί επιχείρησαν να απομακρύνουν επιπλέον 200 άντρες, Έλληνες και Ούγγρους, που είχαν ήδη επιλεγεί για εξόντωση. Ήταν περίπου 02:30 το μεσημέρι, όταν μια ομάδα των SS έφτασε με ονομαστικούς καταλόγους για τη δεύτερη διαλογή. Σύμφωνα με τις διαθέσιμες μαρτυρίες, τα γεγονότα διαδραματίστηκαν ως εξής: Όταν άρχισαν να εκφωνούν, τα ονόματα των Ελλήνων, κανείς δεν απάντησε. Σε κάποια στιγμή ακούστηκε μια φωνή. Πιθανόν του Ιωσήφ Βαρούχ στα ελληνικά: «Θα γίνει, ναι ή όχι ρε το ντου που λέγαμε;». Αμέσως όρμησαν στους Γερμανούς φρουρούς, τους αφόπλισαν και οχυρώθηκαν μέσα στο «Κρεματόριο 3», με τα λίγα όπλα που διέθεταν, αναμένοντας από τους συντρόφους τους να κινηθούν. Δυστυχώς, αν και μυημένοι στο σχέδιο της εξέγερσης, οι άντρες στα άλλα κρεματόρια δεν κινήθηκαν, γιατί ο αιφνιδιασμός είχε χαθεί. Μόνο η ομάδα του «Κρεματορίου 2», κινητοποιήθηκε ενστικτωδώς, στο άκουσμα των πρώτων πυροβολισμών. Ο επικεφαλής, ένας κτηνώδης εγκληματίας και ένας στρατιώτης των SS, όπως θυμούνται οι επιζώντες, πετάχτηκαν ζωντανοί στους φούρνους. Ένας άλλος στρατιώτης ξυλοκοπήθηκε μέχρι θανάτου. Μέσα σε λίγη ώρα ισχυρές δυνάμεις της φρουράς, με πολυβόλα και σκυλιά, περικύκλωσαν την περιοχή και ξεκίνησε μια ηρωική, αλλά, απελπιστικά άνιση μάχη. Οι κρατούμενοι προσπάθησαν να κόψουν τα συρματοπλέγματα, ώστε να μεταφερθεί η εξέγερση και στο γειτονικό στρατόπεδο. Βλέποντας το μάταιο της αντίστασης, ανατίναξαν το «Κρεματόριο 4» με δυναμίτη και επιχείρησαν να διαφύγουν στο δάσος. Οι περισσότεροι έπεσαν από τα καταιγιστικά πυρά, ενώ οι υπόλοιποι που πιάστηκαν εκτελέστηκαν επί τόπου. Οι Έλληνες από τα άλλα κρεματόρια, αλλά και το γειτονικό «Canada Κομάντο», παρακολουθούσαν τα γεγονότα με δέος, ανήμποροι να αντιδράσουν. Μπόρεσαν όμως να ξεχωρίσουν μέσα στους κρότους και τα ουρλιαχτά, τα λόγια του ελληνικού Εθνικού Ύμνου….
«Έστω και δια ολίγα λεπτά, ευρέθησαν ελεύθεροι», έλεγε αργότερα ο διασωθής Νατζέλ Ματζαρί.
Μια άλλη ομάδα που οχυρώθηκε, σε έναν αχυρώνα, κοντά στο χωριό Ραϊσκο, εξοντώθηκε όταν τα SS έβαλαν φωτιά στον αχυρώνα και τους έκαψαν ζωντανούς. Ελάχιστοι μπόρεσαν να διαφύγουν, όπως ο Ισαάκ Βενέτσια, που αργότερα ενώθηκε ξανά με τους συντρόφους του. Σε λίγες ώρες τα πάντα είχαν ηρεμήσει. Η εξέγερση είχε τελειώσει με πολύ βαρύ κόστος. Τα σώματα περίπου 250 νεκρών, μεταφέρθηκαν μπροστά στο εγκαταλελειμμένο «Κρεματόριο 4», ενώ ακόμα 200 από τους εξεγερμένους, που είχαν συλληφθεί, εκτελέστηκαν κατά δεκάδες επί τόπου. Οι απώλειες των Γερμανών SS, ήταν 3 υπαξιωματικοί νεκροί και 14 τραυματίες. «Είναι γεγονός ότι οι Έλληνες, που δούλευαν ως Ζόντερκομάντο, που δεν ακολούθησαν μεν την εξέγερση αλλά εξεγερθήκανε και αυτοί, είχαν υψώσει και ελληνικές σημαίες, από κουρέλια. Που βρήκαν το μπλε δεν το ξέρω, αλλά το άσπρο, υπήρχε από τα σεντόνια και κάτι βρώμικα καλύμματα που είχαμε και έφτιαξαν ελληνικές σημαίες», αφηγείται ο Χάϊντζ Κούνιο. Την επόμενη μέρα τα 450 θύματα αποτεφρώθηκαν στα κρεματόρια από τους 198 εναπομείναντες συντρόφους τους. Από τους Έλληνες μόνο 26 είχαν επιζήσει. Ο επίλογος της εξέγερσης του Άουσβιτς γράφτηκε στις 2 Ιανουαρίου 1945, όταν οι 4 κρατούμενες γυναίκες του γειτονικού εργοστασίου της Union, που είχαν προμηθεύσει τους Ζόντερκομάντος, με δυναμίτη, απαγχονίστηκαν μπροστά στις συγκρατούμενες τους. Μοναδική περίπτωση στα χρονικά των στρατοπέδων, αφού οι Γερμανοί δεν απαγχόνιζαν γυναίκες σύμφωνα με μαρτυρία του Χάϊντζ Κούνιο. Οι ήρωες αυτοί, που λίγα λεπτά πριν πεθάνουν είχαν ψάλει τον Εθνικό Ύμνο, ανεμίζοντας ένα κομμάτι ριγέ ύφασμα από τις στολές τους μιμούμενοι την ελληνική σημαία, θυμίζουν δίχως άλλο, παλαιότερα παραδείγματα της ελληνικής ιστορίας, όπως έγινε κατά την ηρωική έξοδο του Μεσολογγίου και την ανατίναξη στο Κούγκι και το Αρκάδι, από τις ενδοξότερες σελίδες της εθνικής μας ιστορίας….
* Έρευνα : Δημήτρης Τσακιλτζής (Διάδοση-Διάσωση Μικρασιατικού Πολιτισμού, Ρεμπέτικου & Λαϊκού τραγουδιού)
** Πηγές :
«The Revolt of the Greek Jews» Φωτεινής Τομάη
Ιστορικά Αρχεία Υπουργείου Εξωτερικών «Greeks in Auschwitz-Birkenau»
Μηχανή του χρόνου
