Η σκυλίτσα Λάικα – το πρώτο ζωντανό όν που πέταξε στο διάστημα. Ήταν 3 Νοέμβρη 1957
«Το πρώτο μεγάλο βήμα της ανθρωπότητας είναι να πετάξει έξω από την ατμόσφαιρα και να γίνει δορυφόρος της γης. Τα υπόλοιπα είναι σχετικά εύκολα, μέχρι την απόσταση από το ηλιακό μας σύστημα», έγραψε ο πατέρας της διαστημικής Κοσταντίν Τσιολκόφσκι (Константин Эдуардович Циолковский, 17/09/1857 – 19/09/1935).
Ήταν πραγματικά ένα μεγάλο βήμα για να το καταφέρουμε· ήταν απαραίτητο να ξεπεράσουμε πολλά εμπόδια διαφόρων ιδιοτήτων, για να λύσουμε πολλά διαφορετικά προβλήματα, πολλά από τα οποία προέκυψαν για πρώτη φορά στην ιστορία της επιστήμης και της τεχνολογίας. Αλλά το πρώτο, το πιο σημαντικό ερώτημα που έπρεπε να επιλυθεί ήταν αν μπορεί να διαβιώσει κάποιος στο διάστημα. Πώς θα υποστεί τον αντίκτυπο των παραγόντων πτήσης διαστημικών πτήσεων (έλλειψη βαρύτητας, υπερφόρτωση, θόρυβος, δόνηση, περιορισμός της κινητικότητας, απομόνωσης, ύπαρξης σε κλειστό περιορισμένο χώρο κ.λ.π.); Πώς θα γινόταν γνωστό αυτό χωρίς να σταλεί ένα ζωντανό άτομο στο διάστημα; Στα τέλη του 1948, στην ΕΣΣΔ, με την πρωτοβουλία του πατέρα των πυραύλων Σεργκέι Κορόλεφ (Сергей Павлович Королев, 12/01/1907 – 14/01/1966), άρχισαν εργασίες στην ΕΣΣΔ για τον προσδιορισμό των αντιδράσεων ενός εξαιρετικά περίπλοκου ζωντανού όντος στις επιπτώσεις των συνθηκών πτήσης πυραύλων.
Δημιουργήθηκε η Κρατική Επιτροπή για την οργάνωση και τη διεξαγωγή πτήσεων ζώων με πυραύλους και ο ακαδημαϊκός και μηχανικός Ανατόλι Μπλαγκονράβοφ (Анатолий Аркадьевич Благонравов, 14/06/1894 – 04/02/1975) έγινε ο πρόεδρός της μετά από σύσταση του Προέδρου της Ακαδημίας Επιστημών της ΕΣΣΔ, Σεργκέι Βασίλοφ (Сергей Иванович Вавилов, 24/03/1891 – 25/01/1951). Μετά από μακρές συζητήσεις, αποφάσισαν ότι το «βιολογικό αντικείμενο» της έρευνας θα ήταν σκύλος.
Στις 3 Νοέμβρη 1957 εκτοξεύτηκε ένας διαστημικός πύραυλος από το κοσμοδρόμιο Μπαϊκονούρ (Байконур), ο οποίος έφερε έναν δορυφόρο με το ίδιο όνομα «Σπούτνικ-2» (Спутник-2) στην τροχιά της Γης. Ήταν το δεύτερο τεχνητό διαστημικό σκάφος που κυκλοφόρησε γύρω από τη Γη. Και σε αντίθεση με τον προκάτοχό του, ήταν ένα πολύ περίπλοκο διαστημικό σκάφος. Αλλά το πιο σημαντικό: ήταν το πρώτο διαστημικό σκάφος με ένα ζωντανό όν στο διάστημα – ένα σκυλί με το όνομα Λάικα (Лайка).
Το βάρος του διαστημοπλοίου ήταν περίπου 500 κιλά. Έμοιαζε με μια κάψουλα σε σχήμα κώνου ύψους τεσσάρων μέτρων. Διέθετε πολλές κάμερες για επιστημονικά όργανα, ασύρματο, σύστημα τηλεμετρίας, μονάδα λογισμικού και σύστημα διατήρησης θερμοκρασίας και οξυγόνου στην καμπίνα.
Το «Σπούτνικ-2» ήταν αφιερωμένο στην 40ή επέτειο της Οκτωβριανής Επανάστασης. Η πτήση της Λάικα θα απαντούσε στο θεμελιώδες ερώτημα – μπορεί ένα ζωντανό ον να επιβιώσει σε τροχιά κοντά στη Γη υπό συνθήκες έλλειψης βαρύτητας και οξυγόνου;.
Όταν οι επιστήμονες αποφάσιζαν ποιό ζώο θα ήταν καλύτερο για διαστημικές πτήσεις, όπως είπαμε, επέλεξαν τον σκύλο. Ο λόγος είναι αρκετά απλός – τα σκυλιά είναι ταπεινά πλάσματα, μπορούν να εκπαιδευτούν. Οι Αμερικάνοι επέλεξαν πιθήκους, αλλά στην ΕΣΣΔ ήθελαν να ασχοληθούν με πιο ήρεμα ζώα, γι’ αυτό επέλεξαν σκύλους. Η Λάικα δεν ήταν το πρώτο ζωντανό πλάσμα στο διάστημα – πριν από αυτό, η Σοβιετική Ένωση έστειλε αρκετούς πυραύλους σε ύψος εκατοντάδων χιλιομέτρων και στη συνέχεια επέστρεφε η διαστημική κάψουλα με αλεξίπτωτο έχοντας σκύλους μέσα.
Υπήρχε λοιπόν μια ολόκληρη ομάδα σκύλων κοσμοναυτών, ακόμη και πριν ο πρώτος δορυφόρος πάει στο διάστημα. Ωστόσο, η τροχιακή πτήση έγινε ένα εντελώς νέο βήμα στην εξερεύνηση του διαστήματος. Έψαχναν για σκύλο που δεν ζύγιζε περισσότερο από 5-7 κιλά (οι μηχανικοί δορυφόρων έβαλαν αυτήν την απαίτηση από επιστήμονες).
Τα σκυλιά μιας καλής ράτσας δεν μπόρεσαν να επιλεχθούν, επειδή είναι πολύ κακομαθημένα, χρειάζονταν πολύ εκλεπτυσμένη τροφή και δεν ήταν πολύ ανθεκτικά. Ως εκ τούτου, τα σκυλιά ελήφθησαν από Καταφύγιο αδέσποτων ζώων Επιλέχθηκαν ημίαιμα σκυλιά λευκού χρώματος, γιατί αυτή ήταν η απαίτηση του φωτογράφου.
Στη συνέχεια, τα σκυλιά δοκιμάστηκαν σε φυγόκεντρους και άλλους προσομοιωτές, που θα χρησιμοποιηθούν αργότερα για τη δοκιμή ανθρώπων πιλότων. Όμως όλα τα λευκά σκυλιά, απορρίφθηκαν σύμφωνα με τα αποτελέσματα της εκπαίδευσης και δοκιμής σε φυγοκεντρητές και εξέδρες κραδασμών. Επιλέχθηκαν τελικά θηλυκά, επειδή ήταν ευκολότερο για αυτά να προσαρμοστούν. Τελικά, οι επιστήμονες επέλεξαν αρχικά 10 ζώα και μόνο τρία έγιναν φιναλίστ – η Λάικα (Лайка), η Αλμπίνα ( Альбина) και η Μούχα (Муха).
Στη συνέχεια, η όμορφη Μούχα έγινε «τεχνικός πιλότος», στην οποία δοκιμάστηκαν διάφορα συστήματα του διαστημικού σκάφους, αλλά στο έδαφος. Η Αλπίνα εκείνη την εποχή είχε ήδη κάνει δύο πτήσεις με έναν συμβατικό πύραυλο και κατέβηκε με αλεξίπτωτο, αλλά έμεινε έγκυος και απέκτησε μικρά κουτάβια. Οι επιστήμονες λυπήθηκαν τη μάνα, συνειδητοποιώντας ότι το ζώο δεν θα επέστρεφε ποτέ στη Γη. Ως εκ τούτου, επέλεξαν την Λάικα και η Αλμπίνα έγινε αναπληρωματική.
Στο τελευταίο στάδιο, και τα τρία σκυλιά εκπαιδεύτηκαν να ζουν στο χώρο της κάψουλας του «Σπούτνικ-2». Ήδη στο κοσμοδρόμιο του Μπαϊκονούρ, τη Λάικα την έβαζαν σε μια διαστημική κάψουλα για αρκετές ώρες κάθε μέρα, ώστε να συνηθίσει τον αυτόματο τροφοδότη, τις φόρμες και να δέχεται να φοράει ηλεκτρόδια πάνω της. Οι φόρμες του σκύλου ήταν στερεωμένες στη κάψουλα με μικρά ατσάλινα καλώδια. Το μήκος τους επέτρεπε στον σκύλο να κινηθεί λίγο. Στο τέλος αυτών των καλωδίων υπήρχαν αισθητήρες που έλεγχαν και θα μετέδιδαν πληροφορίες για το πώς θα συμπεριφερόταν η Λάικα στο διάστημα.
Στις 3 Νοέμβρη 1957 η Λάικα ήταν δύο χρονών και το βάρος της ήταν περίπου 6 κιλά. Πριν από την πτήση, η Λάικα υποβλήθηκε σε χειρουργική επέμβαση. Αρκετοί αισθητήρες εμφυτεύθηκαν στα πλευρά για να ελέγξουν την αναπνοή και τον παλμό κοντά στην καρωτίδα. Λίγες ώρες πριν από την εκτόξευση, η Λάικα τοποθετήθηκε στην καμπίνα υπό πίεση του διαστημικού σκάφους Σπούτνικ-2. Ωστόσο, μόλις μια ώρα πριν την έναρξη, μηχανικοί και βιολόγοι παραβίασαν τους κανόνες και άνοιξαν το πιλοτήριο για να δώσουν στον σκύλο να πιει λίγο νερό. Υπήρχε τροφοδοσία νερού στο χώρο του σκύλου στο Σπούτνικ, αλλά οι άνθρωποι ήθελαν να κάνουν κάτι ωραίο για ένα ζώο, που έφευγε για πάντα από τη Γη!
Το ότι δεν μπορούσε ποτέ να επιστρέψει στη Γη ήταν γνωστό από την αρχή. Το 1957, δεν υπήρχαν συστήματα για να επαναφέρουν ένα διαστημόπλοιο από το διάστημα. Ο όλος σκοπός της δημιουργίας τέτοιων συστημάτων θα είναι χρήσιμος μόνο αφού η δοκιμαστική πτήση της Λάικα αποδείξει ότι ένα ζωντανό ον μπορεί να επιβιώσει στο διάστημα και ως εκ τούτου χρειάζεται ένα σύστημα προσγείωσης για να επιστρέψει.
Το σύστημα επιβίωσης του διαστημόπλοιου, επέτρεπε στη Λάικα να ζήσει στην κάψουλα για επτά ημέρες. Επέζησε από την εκτόξευση, το απέδειξαν οι αισθητήρες. Όμως δεν έζησε επτά ημέρες, αλλά μόνο τέσσερις περιστροφές γύρω από τη Γη. Μετά από τέσσερις τροχιές γύρω από τη Γη, η θερμοκρασία στην καμπίνα ξεπέρασε τους 40°C και το σκυλί πέθανε από υπερθέρμανση. Ο Σπούτνικ-2 έκανε 2.570 περιστροφές γύρω από τη Γη και κάηκε στην ατμόσφαιρα στις 4 Απριλίου 1958.
Η Αγγλική Εταιρεία για την Προστασία των Ζώων «ευαισθητοποιήθηκε» κι έστειλε στον Χρουστσόφ μια έγγραφη διαμαρτυρία για την κακομεταχείριση του σκύλου. Ήταν πραγματικά ιδιαίτερα δύσκολο για εκείνους τους ανθρώπους που ετοίμασαν τη Λάικα για την πτήση· την τάιζαν, έπαιζαν μαζί της, την πήγαιναν βόλτα… Ο σκύλος τους αγαπούσε και τους εμπιστευόταν και την έστειλαν στο θάνατο. Τι μπορούσαν να κάνουν; Ακόμα δεν ήξεραν πώς να προσγειώσουν διαστημόπλοια στη Γη. Έμεινε να μας παρηγορεί το γεγονός ότι τα ιατρικά και βιολογικά δεδομένα, που ελήφθησαν, παρείχαν ανεκτίμητο υλικό για την προετοιμασία του ανθρώπινου σώματος για πτήση στο διάστημα. Η πτήση της Λάικα επιβεβαίωσε ότι ένα ζωντανό πλάσμα θα μπορούσε να επιβιώσει στο διάστημα από την είσοδο στην τροχιά και την έλλειψη βαρύτητας. Έτσι, ένα συνηθισμένο ημίαιμο, άνοιξε την πόρτα στον άνθρωπο για εξερεύνηση του διαστήματος. Ο Σεργκέι Κορόλεφ αγαπούσε πολύ όλα τα σκυλιά που έγιναν «κοσμοναύτες» – δοκιμαστές πυραύλων και διαστημικών σκαφών στο Μπαϊκονούρ και στο εκπαιδευτικό πεδίο Καπουστίν Γιαρ (Капустин Яр). Και ο θάνατος της Λάικα ώθησε τον σχεδιαστή να επιταχύνει τη δημιουργία του διαστημικού σκάφους που θα επέστρεφε. Η πρώτη πτήση του πρωτότυπου διαστημόπλοιου «Βοστόκ» (Восток9 κατέληξε σε αποτυχία – τα σκυλιά Λίσιτσκα (Лисичка) και Τσάικα (Чайка) πέθαναν λόγω της έκρηξης του μπλοκ «Γ» του πρώτου σταδίου. Αλλά η επόμενη πτήση ήταν επιτυχημένη – τα γνωστά σκυλιά Μπέλκα (Белка) και Στρέλκα (Стрелка), όχι μόνο πέταξαν στο διάστημα, αλλά επέστρεψαν και στη γη. Στη συνέχεια, η Στρέλκα γέννησε υγιείς απογόνους και ένα από τα κουτάβια της στάλθηκε στην κόρη του προέδρου Κέννεντυ (J.F.Kennedy).
Το 2008, στη Ρωσία ανεγέρθηκε ένα μνημείο. Πρόκειται για έναν πύραυλο δύο μέτρων με ένα μικρό περήφανο σκυλί στην κορυφή, τη Λάικα που άνοιξε έναν μεγάλο δρόμο στο διάστημα για όλη την ανθρωπότητα. Το μνημείο της Λάικα στο Ινστιτούτο Στρατιωτικής Ιατρικής. (γλύπτης ο Πάβελ Μεντβέντεφ (Павел Медведев).
Τα στοιχεία της πτήσης:
Εκκίνηση 3 Νοέμβρη 1957, 02:30 UTC
Διαστημικό όχημα Спутник 8К71ПС
Πλατφόρμα εκκίνησης Байконур, ПУ No1/5
Διάρκεια πτήσης 162 ημέρες στην τροχιά, μέχρι 4 Απρίλη 1958
Τεχνικά χαρακτηριστικά του Спутник:
Μάζα 508.3 kg
Μεγάλη ημιτροχιά 7314,2 χλμ.
Εκκεντρικότητα 0.09892
Κλίση 65,33 °
Περίοδος κυκλοφορίας 103,7 λεπτά
Απόγειο 1660.0 χλμ
Περίγειο 212,0 χλμ
.
Θεματοφύλακας ιστορικής μνήμης
