Μεζεδάκια της Κυριακής | του Νίκου Σαραντάκου
Της Κυριακής αντί για το συνηθισμένο Σάββατο, διότι χτες είχαμε 1η του μηνός, κι έτσι το Μηνολόγιο εκτόπισε τα μεζεδάκια για σήμερα. Αυτό βέβαια σημαίνει ότι το καθιερωμένο για την Κυριακή λογοτεχνικό (ή συναφές) μας ανάγνωσμα αναβάλλεται για την επόμενη Κυριακή, μια διευθέτηση που έχει ξαναγίνει όταν η πρώτη του μηνός πέφτει Σάββατο.
Χτες ήταν πρώτη Οκτωβρίου, οπότε παραδοσιακά κάποιοι ευχήθηκαν «καλό φθινόπωρο». Επειδή όμως οι θερμοκρασίες είναι καλοκαιρινές, είδα στο Τουίτερ μια φίλη να εύχεται «καλό καλοκαιρόπωρο». Βέβαια, εδω στην Εσπερία ο καιρός και το θερμόμετρο είναι όντως οκτωβριανά.
Καθώς έγραφα το άρθρο, χτες, ήρθε η θλιβερή είδηση για τον θάνατο του Σταμάτη Κόκοτα. Αντιστάθηκα στον στιγμιαίο πειρασμό να κάνω λογοπαίγνιο στον τίτλο του άρθρου με την απώλεια -και τι να έλεγα δηλαδή; «ασταμάτητα»; Αλλά με μια σχετική είδηση θα ξεκινήσουμε τα σημερινά μας μεζεδάκια, ένα μεζεδάκι αλιευμένο από τις νεκρολογίες που πρόχειρα γράφτηκαν σε διάφορους ιστότοπους, που το εντόπισε, πρέπει να πω, ο φίλος Φώντας Τρούσας στο Φέισμπουκ.
* Όπως βλέπετε σε αυτή τη νεκρολογία, αναφέρονται τρία από τα «σπουδαία» τραγούδια του Σταμάτη Κόκοτα, μόνο που το τρίτο, το «Δελφίνι δελφινάκι» δεν έχει βέβαια σχέση με τον εκλιπόντα, αφού το τραγούδησε ο Γιάννης Καλατζής -και απ’ όσο μπορώ να θυμηθώ, ο Κόκοτας δεν το έχει καν δισκογραφήσει σε κάποια επανεκτέλεση.
Και να πεις ότι δεν υπάρχουν πηγές… Τέλος πάντων, όταν γράφεις στο γόνατο αυτά γίνονται.
* Βλέπουμε συχνά να γράφεται, λαθεμένα αλλά εξηγήσιμα, «έδωσε το παρόν (π.χ. σε μια εκδήλωση)». Φίλος μού στέλνει ένα παρεμφερές εύρημα αλλά πιο σπάνιο. Σε ηπειρώτικο σάιτ γράφτηκε, το περασμένο Σάββατο, για τον Γιαννιώτη ολυμπιονίκη της κωπηλασίας:
Παρόν στον τελικό του Παγκόσμιου πρωταθλήματος το μεσημέρι της Κυριακής θα είναι ο Στεφανος Ντούσκος. Ο Γιαννιώτης Ολυμπιονίκης πήρε την 3η θέση στον ημιτελικό του σκιφ ανδρών κάνοντας συντήρηση δυνάμεων με χρόνο 6:51.54 και θα διεκδικήσει ένα μετάλλιο που δεν έχει κατακτήσει ποτέ Έλληνας κωπηλάτης στο θεσμό.
Παρεμπιπτόντως, τελικά ο Ντούσκος βγήκε δυστυχώς έκτος.
* Φίλος έστειλε φωτογραφία αφίσας που αναγγέλλει μια εκδήλωση. Δεν την βάζω εδώ για να διαφημίσω την εκδήλωση, που άλλωστε έχει γίνει πια, αλλά για να επισημάνω τον λογοπαικτικό ρηματικό τύπο «Επαρτάρουμε» αντί για το αναμενόμενο «παρτάρουμε».
Το παραπανίσιο αρκτικό έψιλον παραπέμπει βέβαια στο διαφημιστικό σύνθημα της μπίρας Μάμος, «Εζυμώθηκε με πάθος», με την περιττή σήμερα, αλλά υποχρεωτική στην καθαρεύουσα του 1876, χρονική αύξηση.
Φαίνεται πως η χρονική αύξηση ακούγεται τόσο παράξενη σήμερα, που αυτό το αρκτικό ε- απλώς λειτουργεί ως σήμα κατατεθέν της εταιρείας.
Με την ευκαιρία, το ρήμα «παρτάρω», που είναι πια αρκετά συχνό, δεν έχει λεξικογραφηθεί από κανενα λεξικό μας. Βέβαια, είναι προφανές ότι θα λείπει από το ΛΚΝ (έκδ. 1998), αλλά δεν το καταγράφουν ούτε τα νεότερα λεξικά: Μπαμπινιώτη, ΜΗΛΝΕΓ ή Χρηστικό. Το Χρηστικό, παρεμπιπτόντως, έχει λήμμα «πάρτι άνιμαλ», αλλά όχι το «παρτάρω».
* Ο σκακιστικός κόσμος συγκλονίζεται από ένα σκάνδαλο, τις κατηγορίες του παγκόσμιου πρωταθλητή Μάγκνους Κάρλσεν εναντίον του 19χρονου ανερχόμενου Αμερικανού σκακιστή Χανς Νίμαν για απάτη.
Ο Κάρλσεν έχασε από τον Νίμαν σε τουρνουά στις αρχές Σεπτεμβρίου, αν και έπαιζε με τα λευκά, κάτι που σταμάτησε ένα σερί 53 παρτίδων χωρίς ήττα, και αμέσως αποσύρθηκε από το τουρνουά εκείνο.
Σε επόμενο τουρνουά, όταν κληρώθηκε αντίπαλος του Νίμαν (με τα μαύρα τώρα) εγκατέλειψε μετά τη δεύτερη κίνησή του και μετά κατηγόρησε ευθέως τον Νίμαν ότι κλέβει στις παρτίδες. (Παρεμπιπτόντως, τελικά ο Κάρλσεν κέρδισε αυτό το τουρνουά). Ο ίδιος ο Νίμαν έχει αναγνωρίσει ότι έκλεψε στο παρελθόν σε ηλεκτρονικές παρτίδες στον ιστότοπο chess.com, όταν ήταν 12χρονος και 16χρονος, κάτι για το οποίο έχει αποκλειστεί από τον ιστότοπο, αλλά αρνήθηκε ότι έχει κλέψει σε παρτίδα με φυσική παρουσία πάνω απ’ τη σκακιέρα.
Και πώς έχει κλέψει; Κάποιοι λένε ότι έχει έναν συνεργό που αναπαράγει την παρτίδα σε υπολογιστή και τον ειδοποιεί συνθηματικά για την κίνηση που πρέπει να παίξει με δονήσεις, σε έναν δονητή που ο Νίμαν (υποτίθεται ότι) τον έχει κρύψει εκεί που φανταστήκατε.
Λοιπόν, σε ένα άρθρο που ανασκοπεί το επεισόδιο, διαβάζουμε απόσπασμα από συνέντευξη που έδωσε ο Νίμαν:
Μετά τη νίκη του Niemann επί του Carlsen, είχε πει ότι «από κάποιο γελοίο θαύμα» είχε μαντέψει ποιο θα ήταν το ασυνήθιστο άνοιγμα του αντιπάλου του και είχε προετοιμαστεί γι’ αυτό. «Πρέπει να είναι ντροπιαστικό για τον παγκόσμιο πρωταθλητή να χάνει από εμένα», δήλωσε ο Νίμαν.
Δεν μου αρέσει το «γελοίο θαύμα», παρόλο που είναι κατά λέξη μετάφραση των λεγομένων του Νίμαν:
Niemann said that “by some ridiculous miracle” he had guessed what his opponent’s obscure opening would be and prepared deeply for it that morning. “Magnus must be embarrassed to lose to me,” he said
Δεν μου αρέσει, αλλά δεν έχω καταλήξει τι θα έγραφα εγώ. Ίσως «κάποιο αλλόκοτο θαύμα» ή κάτι τέτοιο. Εσείς τι λέτε;
* Κι ένα υποτιτλιστικό, χτεσινό από το Mega.
Ένα χρόνο νωρίτερα; Ή μήπως ένα χρόνο πιο μετά, όπως λέει το αγγλικό;
Αλλά τι σημασία έχει; Τι σήμερα, τι αύριο, τι τώρα;
* Και η ακλισιά της εβδομάδας, που την επισημαίνει φίλος.
Μου γράφει:
Η επιδημία της ακλισιάς εξαπλώνεται και στα πιο κοινά ελληνικά ονόματα. Δείτε εδώ τίτλο:
Τάκης Ζαχαράτος: Κάνει την πιο ξεκαρδιστική μίμηση της Σοφία Χατζηπαντελή στο GNTM [vid]
Βέβαια, το «της Σοφία Χατζηπαντελή» θα μπορούσε να είναι απλώς τυπογραφικό λάθος. Ο φίλος που το στέλνει όμως σχολιάζει:
Δεν νομίζω ότι είναι τυπογραφικό λάθος. Μάλλον κάποιοι πιστεύουν ότι τα ονόματα όσων εμφανίζονται κάπου στο εξωτερικό, δεν πρέπει να κλίνονται!
* Καθώς ο Ερντογάν θέτει συνεχώς θέμα στρατιωτικής παρουσίας στα ελληνικά νησιά του Αιγαίου, ακούγεται όλο και περισσότερο η απλολογία «στρατικοποίηση/ αποστρατικοποίηση». Φίλος εντόπισε μια ακόμα εμφάνισή της σε τίτλο άρθρου του in.gr:
Τουρκία: Αποφασίζει τα βήματα της απέναντι στη «στρατικοποίηση» – Τα μηνύματα των ΗΠΑ
Θυμάμαι ότι είχα σχολιάσει την «αποστρατικοποίηση» που είχε πει ο… Ανδρέας Παπανδρέου το μακρινό 1985!
Ο ίδιος φιλος γράφει (αλλά χωρίς λινκ τεκμηριωσης, όμως γκουγκλίζεται) ότι περιστασιακά βλέπει και την «ανεξαρτοποίηση».
* Ο Δήμος Κομοτηνής θα οργανώσει γιορτή για την υποδοχή των πρωτοετών φοιτητών στην πόλη και στη σχετική αφίσα υπάρχει διαγλωσσικό λογοπαίγνιο.
ΓουέλΚΟΜ, παίζει με το αγγλικό Welcome, με το ΚΟΜ κεφαλαίο για την ΚΟΜοτηνή.
Δεν ξέρω αν το βρίσκετε πετυχημένο, εμένα στην αρχή με ξένισε αλλά τελικά δεν το βρίσκω κακό.
Όμως, ο συντάκτης του δελτίου τύπου είχε τη φαεινη ιδέα να μετατρέψει στο λατινικό αλφάβητο το σύνθημα, κι έτσι το λογοπαίγνιο χάνεται και δίνεται η εντύπωση ανορθογραφίας: που συμμετέχει δυναμικά στο WELΚΟΜ.
Αν θες να το γράψεις στα λατινικά, γράψε «στο Wel-KOMe», ώστε να φαίνεται. Χωρίς το Ε, ο αναγνώστης θεωρεί ότι το Κ είναι ανορθογραφία (ή ότι για κάποιο λόγο έχει μπει στα γερμανικά, αν δεν ξέρει γερμανικά).
* Σε μια ομάδα γλωσσικού ενδιαφέροντος στο Φέισμπουκ συζητήθηκε ο ελληνικός τίτλος μιας αμερικανικής ταινίας.
O αγγλικός τίτλος είναι Once upon a Time in Venice
και ο ελληνικός:
Κάποτε στην Καλιφόρνια.
Κάποιος λοιπόν σχολιαστής θεώρησε… λάθος τον ελληνικό τίτλο, διότι δεν μεταφέρει πιστά τον αγγλικό.
Βέβαια, Βενετία, ή μάλλον Venice, υπάρχει και στην Καλιφόρνια, είναι μια γειτονιά του Λος Άντζελες με μεγάλη και πολύ γνωστή τοπικά πλαζ.
Οπότε, ο Αμερικανός που διαβάζει Once upon a Time in Venice μάλλον θα σκεφτεί την αμερικάνικη παραλία. Ωστόσο, ο Έλληνας που θα διάβαζε «Κάποτε στη Βενετία» σίγουρα θα σκεφτόταν γόνδολες, εννοώ ότι θα σκεφτόταν την ιστορική πόλη της Ιταλίας, τη γαληνοτάτη.
Προσωπικά, βρίσκω απόλυτα εύστοχη την ελληνική απόδοση -κι ας μην μεταφέρει κατά λέξη το περιεχόμενο του αμερικανικού τίτλου. Και έχω να πω ότι είναι μεγάλη μάστιγα οι αγγλομαθείς του Λόουερ που ανακαλύπτουν λάθη κάθε φορά που ένας τίτλος δεν έχει μεταφραστεί κατά λέξη!
* Η υπουργός Παιδείας έπαιξε σε αγώνα μπιτς βόλεϊ με υπαλλήλους του υπουργείου, αλλά η ομάδα της ηττήθηκε. Όπως διαβάζω στο σχετικό ρεπορτάζ:
Διότι, όπως λένε οι «κακές» γλώσσες, στην αντίπαλη ομάδα, που και αυτή αποτελούνταν από υπαλλήλους του υπουργείου Παιδείας, συμμετείχε η Πρωταθλήτρια Ευρώπης του Beach Volley και συμμετέχΩΝ στους Ολυμπιακούς Αγώνες Βασιλική Καραντάσιου…
Η συμμετέχων λοιπόν!
* Το επισήμανε ο Γιάννης Χάρης στο Φέισμπουκ, αλλά το άκουσε και φίλος, οπότε το μεταφέρω εδώ με βεβαιότητα ότι ειπώθηκε.
Το είπε, λέει, η Ζήνα Κουτσελίνη στην εκπομπή της («Αλήθειες με τη Ζήνα») στον STAR, αναφερόμενη στον Αλέξη Κούγια:
… του ξέφυγε ερήμην του λόγου.
Πολύ ωραίο παράκουσμα του αρχαίου περσικού «εν τη ρύμη του λόγου», που το μετατρέπει σε «ερήμην». Δεν ξέρω γιατί, αλλά θυμήθηκα την ωραία λέξη «μυαλοφυγόδικος».
* Στις οδηγίες για την παρακολούθηση δεμάτων στον ιστότοπο της ACS βλέπουμε ότι ο χρήστης καλείται να δώσει «τον αριθμό αποστολής ή απών σημειώματος».
(Το «εισάγετε» της επόμενης παραγράφου ας το προσπεράσουμε).
Τι είναι αυτό, πέρα από την εντυπωσιακή ακλισιά;
Προφανώς, είναι το σημείωμα που αφήνει ο διανομέας στο σπίτι του παραλήπτη όταν δεν τον βρει εκεί (ή όταν βαριέται να χτυπήσει το κουδούνι, όπως λένε οι κακές γλώσσες).
Θα το λέγαμε «σημείωμα απουσίας» ή κάτι τέτοιο, έτσι δεν είναι; Πώς έγινε «απών σημείωμα»;
Ο φίλος που το έστειλε υποθέτει ότι η διαδρομή για την παραγωγή του μαργαριταριού είναι η εξής:
Πρώτα κάποιος, με όχι μητρική γλώσσα τα αγγλικά, απέδωσε το σημείωμα απουσίας ως «missing note» στα αγγλικά, στοχεύοντας στους ξενόγλωσσους πελάτες. Μπαρούφα νο 1. Μετά το αυτόματο μεταφραστήρι έκανε το missing note «απών σημειώματος». Αν είχε ξεκινήσει από τα ελληνικά κι έγραφε Σημείωμα Απουσίας και ζητούσε από το μεταφραστήρι το αγγλικό θα του έλεγε Absence Note και θα ήταν όλα εντάξει.
Πολύ πιθανό να έγινε έτσι!
* Και κλείνω με έναν τίτλο που τον βρήκα πολύ διασκεδαστικό.
Πήγε για ψώνια και δείτε πώς μεγάλωσαν τα παιδιά της με τον Χρήστο Λούλη
Όταν πηγαίνεις για ψώνια τα παιδιά μεγαλώνουν γρήγορα, όλοι το ξέρουν αυτό.
Θυμίζει επίσης το ανέκδοτο εκείνο που λέει ο άλλος «πάω για τσιγάρα» και γυρίζει σε 20 χρόνια.
Οπότε, καλό σαββατοκύριακο, κι αν πάτε για ψώνια (κι έχετε μικρά παιδιά) μην παραξενευτείτε αν, επιστρέφοντας στο σπίτι, τα βρείτε να φοιτούν στο πανεπιστήμιο. Θα γλιτώσετε και τα έξοδα για τα φροντιστήρια.
02/10/2022
Νίκος Σαραντάκος
https://sarantakos.wordpress.com/
Ο Νίκος Σαραντάκος γεννήθηκε στο Παλαιό Φάληρο το 1959. Σπούδασε χημικός μηχανικός και αγγλική φιλολογία. Έχει εκδώσει δύο συλλογές διηγημάτων και άλλα βιβλία. Δουλεύει μεταφραστής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και μοιράζει το χρόνο του ανάμεσα σε Λουξεμβούργο και Ελλάδα. Ενδιαφέρεται για τη φρασεολογία, την ετυμολογία και τη λεξικογραφία καθώς και για την ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας. Συνεργάζεται με εφημερίδες και περιοδικά. Δημοσιεύει τα κείμενά του, γλωσσικά και άλλα, στο ιστολόγιό του sarantakos.wordpress.com/ και στο sarantakos.com. Σε μια άλλη ενσάρκωση, γράφει στα αγγλικά και στα γαλλικά για το μπριτζ (το παιχνίδι).
Τα βιβλία του:
«Για μια πορεία», διηγήματα (1984, β’ έκδ. 1988) εκδ. Σύγχρονη Εποχή
«Μετά την αποψίλωση», διηγήματα (1987, β’ έκδ. 1989) εκδ. Σύγχρονη Εποχή
«Μότσαρτ-Αλληλογραφία» (1991, β’ έκδ. 2001) εκδ. Ερατώ
«Το αλφαβητάρι των ιδιωματικών εκφράσεων» (1997) εκδ. Δίαυλος
«Γλώσσα μετ’ εμποδίων» (2007) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία» (2009) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Λέξεις που χάνονται» (2011) εκδ. Το Βήμα
«Λόγια του αέρα» (2013) εκδ. εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Οπωροφόρες λέξεις» (2013) εκδ. Κλειδάριθμος
«Η γλώσσα έχει κέφια» (2018) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Μύθοι και πλάνες για την ελληνική γλώσσα» (2019) εκδ. ΕΑΠ
«Το ζορμπαλίκι των ραγιάδων» (2020) εκδ. Του Εικοστού Πρώτου
Έχει κάνει την επιμέλεια στην έκδοση των βιβλίων:
«Συμποσιακά», του Κώστα Βάρναλη,
«Αττικά: 400 χρονογραφήματα (1939-1958) για την Αθήνα και την Αττική», του Κώστα Βάρναλη,
«Τα δεκατρία ντόμινα και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Τι είδα εις την Ρωσσίαν των Σοβιέτ», του Κώστα Βάρναλη,
«Ο μυστηριώδης φίλος και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Γράμματα από το Παρίσι», του Κώστα Βάρναλη,
«Τα μαραμένα μάτια και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Κάπου περνούσε μια φωνή», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Η νοσταλγία του Γιάννη», του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη,
«Famous Bridge Records», του David Bird,
«Bridge Hands to Make You Laugh…and Cry», του David Bird.
