Φουσκίτης, η «τρούφα» της Κρήτης! | του Γεώργιου Χουστουλάκη
Ο φουσκίτης σαν λέξη, θα ακούγεται μάλλον αστεία στους νέους σήμερα, αλλά δεν ξέρουν βέβαια, ότι κάποτε στους ανθρώπους της υπαίθρου, ήταν ένας εξαιρετικός μεζές, γιατί αν και πολύ μικρός ο φουσκίτης, ήταν κι αυτός ένα μανιτάρι και μάλιστα αρκετά διαδεδομένο τότε στην Κρητική ύπαιθρο!
Δεν έσκαβαν το χώμα για να το βρουν όπως την τρούφα, γιατί φύτρωνε στην επιφάνεια του εδάφους. Η επιστημονική του ονομασία είναι Licoperdon, και η λαϊκή του ονομασία αλπόπορδες!
Παράλληλα όμως, το μανιτάρι αυτό σαν ωριμάζει, βγάζει μια θαυματουργή σκόνη, κατάλληλη για φουσκάλες από εγκαύματα, μικρού ή μεγάλου βαθμού, αλλά και σε πληγές ανοιχτές, εκδορές ή και μώλωπες!
Τα μανιτάρια αυτά, για αυτό το λόγο τα λέγανε και «καϊλόφουσκες», ή «φουσκαμανίτες», «νταμπαρόφουσκες», «φούσκες της γης», και πολλά άλλα τοπικά ονόματα ανάλογα το χωριό και τον τόπο.
Τα εγκαύματα που τα λέγανε «καϊμαθιές» ή «καϊλες» ή «καϊματές», ήταν συχνό φαινόμενο σε μικρούς και μεγάλους, αλλά και τα ατυχήματα με τους τραυματισμούς δεν εξέλειπαν και τότε.
Το μανιτάρι αυτό ο φουσκίτης ήταν μικρό και στρογγυλό, όσο περίπου ένα μούσμουλο ή ένα μικρό αυγό κότας ή ένα αυγό πέρδικας. Σήμερα πλέον είναι εξαιρετικά σπάνιο να βρεθεί!
Ο κόσμος παλαιότερα, το μανιτάρι αυτό τον φουσκίτη, το είχε σε μεγάλη εκτίμηση, και το έκανε μαγειρευτό ή τηγανητό ομελέτα, όπως θα έκανε και τα άλλα είδη μανιταριών τότε, δηλαδή τους αγκαθίτες, τους κοπρίτες, τους γλιτσίτες, τους αρτυκίτες, και τα διάφορα άλλα είδη, τα οποία εμφανιζόταν τον χειμώνα με νοτιάδες, και μέρες με μεγάλη υγρασία.
Το μικρό μανιτάρι αυτό, ήταν το μόνο που δεν έμοιαζε με μανιτάρι, αλλά έμοιαζε περισσότερο με τρούφα, και φυσικά ήταν πεντανόστιμο!
Όταν τα μανιτάρια οι φουσκίτες ήταν ακόμα μικρά, ήταν άσπρα και στρογγυλά, και σε αυτήν την κατάσταση τα μάζευαν οι άνθρωποι της υπαίθρου, όταν είχαν σκοπό να τα μαγειρέψουν.
Από την άλλη όμως, το μανιτάρι αυτό όταν το έπιανε ο ήλιος, το δέρμα του σκούρυνε, γινόταν καφετί και πιο σκληρό.
Η ψίχα μέσα του μανιταριού, από λίγο πράσινη γινόταν κίτρινη προς καφετιά σκόνη. Η σκόνη αυτή ήταν θαυματουργή σε περιπτώσεις διαφόρων τραυματισμών αλλά και εγκαυμάτων!
Ακριβώς για τον λόγο αυτό ήταν γνωστός ο φουσκιτης σε όλους στα Κρητικά αγροτοχώρια. Οι άνθρωποι τότε φρόντιζαν στο «φαρμακείο» τους στο σπίτι, να έχουν φυλάξει καλού κακού και μερικές μπαλίτσες από καϊλόφουσκες, για επιπάσεις σκόνης, σε τυχόν πληγές ή εγκαύματα!
Ένα μικρό θαύμα της φύσης!
Όσο και να φαίνεται ασήμαντο το μανιτάρι αυτό, τυχαίνει να είναι το δεύτερο φυτικό είδος της φύσης, που στηρίζεται στο φαινόμενο της πιέσεως, όπως και η πικραγγουριά!
Η πικραγγουριά όπως ξέρουμε, παράγει πολλά μικρά αγγουράκια, και μέσα τους έχουν ένα πικρό υγρό και φυσικά τα σπόρια. Όσο ωριμάζει το αγγουράκι, με την ζέστη του ήλιου, δημιουργείται εσωτερική πίεση, και έτσι εκρήγνυται, αποσπάται από το φυτό, και συγχρόνως εκτοξεύονται τριγύρω όλα τα σπόρια, σε απόσταση 3 με 5 μέτρα!
Στην περίπτωση εδώ του φουσκίτη, δεν έχουμε εκτόξευση υγρού μαζί μα τα σπόρια, αλλά συσσώρευση αερίων, και έτσι η εσωτερική πίεση που δημιουργείται από τον ήλιο, κάνει τα εσωτερικά αέρια να εκτονώνονται, και να φεύγουν από μια τρύπα στο επάνω μέρος του, και όχι στο σημείο της ρίζας. Έτσι αυτόματα δημιουργείται μια τρύπα, και η τρύπα αυτή πλέον θα παραμένει όσο υπάρχει το μανιτάρι, και φυσικά όλα τα ώριμα μανιτάρια θα την έχουν!
Αν πιάσει δηλαδή κάποιος από το έδαφος οποιοδήποτε ώριμο μανιτάρι φουσκίτη, και το πιέσει ανάμεσα στα δύο του δάχτυλα, θα διαπιστώσει ότι ήδη υπάρχει επάνω του αυτή η οπή, και πιέζοντας το, θα φύγει μια σκόνη σαν πούδρα προς τα έξω!
Τα παιδιά κάποτε που πήγαιναν στην εξοχή, τους άρεσε να πιάνουν τα μανιτάρια αυτά με τα δύο τους δάχτυλα και να τα πιέζουν μερικές φορές, για να κάνουν χάζι, βλέποντας από την τρύπα τους, καθώς έβγαινε αυτή η σκόνη έξω! Έτσι κατά κάποιον τρόπο το είχαν δει αυτό και σαν παιγνίδι, αν όμως είχαν και πληγή έβαζαν και στο σημείο! Τα παιδιά που ήταν γνώστες του μανιταριού, φυσικά τα μάζευαν σαν νεαρά λευκού χρώματος, για να τους τα μαγειρέψει αργά η μητέρα τους στο σπίτι. Πολλά παιδιά τα μάζευαν και σαν καϊλόφουσκες, και τα πήγαιναν σπίτι και τα φύλαγαν σε κάποιο ποτήρι, έτσι να υπάρχουν για παν ενδεχόμενο, αφού τα ίδια πάθαιναν συχνά εγκαύματα και τραυματισμούς! Έτσι η μόνη λύση τότε ήταν ο φουσκίτης, και αν δεν είχαν, πήγαιναν και έβρισκαν στην εξοχή και έκαναν επίπαση στο καμένο δέρμα, ή επάνω στις πληγές τους.
Ο κύριος Μύρωνας Μαραγκάκης από την Γαλιά που ασχολήθηκε χρόνια με τη κρητική λαογραφία, και 94 χρόνων σήμερα, θυμάται ένα περιστατικό, όπου του είχε συμβεί κάποτε στην Αθήνα. Είχε πάθει ένα είδος γάγγραινας στο χέρι του από καταπλάκωση βαρέως αντικειμένου. Η πληγή δεν έλεγε να κλείσει, και συνεχώς πετούσε ένα κρεάτωμα, για το οποίο πήγαινε και ξαναπήγαινε στον γιατρό του και του το αφαιρούσε. Ο κος Μύρος θυμήθηκε τότε, ότι είχε φυλάξει κάποιους φουσκίτες στο σπίτι του, και είπε να βάλει στην επίμονη πληγή, έτσι για δοκιμή! Με έκπληξη διαπίστωσε, πως η πληγή γιατρεύτηκε τελείως και μάλιστα σύντομα!
Σε επίσκεψη του και πάλι στον γιατρό, ο οποίος μάλιστα του προέβλεπε πιθανό καρκίνωμα, τον είδε έκπληκτο, σε σημείο που δεν πίστευε στα μάτια του το πώς γιατρεύτηκε! Ό κος Μύρος, τότε του ανέφερε την περίπτωση του φουσκίτη, πως με την σκόνη του γιατρέφτηκε! Ο δε ο γιατρός, δεν μπορούσε να το πιστέψει, γιατί ένα τόσο απλό μανιταράκι, ανέτρεψε όλες τις ιατρικές του επιστήμες, και αμφισβήτησε τα …πτυχία του!
Δεν είναι δυνατόν! Του έλεγε, να μην μπορεί να σε κάνει καλά η επιστήμη, και να σε κάνει καλά ένα τόσο δα μικρό μανιτάρι! Μετά όμως από κάποια σκέψη, ο γιατρός έδωσε την σωστή απάντηση για την περίπτωση, ότι η μούχλα του μανιταριού, είναι και αυτή πενικιλίνη, όπως και εκείνη εκείνη του ψωμιού που ανακάλυψε ο Φλέμιγκ!
Άλλο ένα θαυματουργό λοιπόν φάρμακο, που οι Κρητικοί κρατάνε από την αρχαιότητα, ίσως και από τις ιατρικές του Ιπποκράτη, και θεωρήσαμε καλώς να κάνουμε μνεία και για τον φουσκίτη, γυρνώντας κάποια χρόνια στο παρελθόν. Όχι γιατί ο θεωρούμε τόσο σημαντικό και σπουδαίο σήμερα, όσο να μην ξεχαστεί αυτό το συμπαθές μανιτάρι και τις παλιές συνήθειες από τους παλιούς, αλλά να το μάθουν και οι νεώτεροι.
Δεν μπορούμε σήμερα να πούμε πως έχει εξαφανιστεί τελείως από την φύση. Ακόμα κι αν δεν το συναντούμε μπροστά μας, είναι που έχει αραιώσει όπως και όλα τα είδη μανιταριών, και αυτά όπως λέμε τα κάνει η εκάστοτε χρονιά!
Αν μια χρονιά ευνοήσει ως προς τις κατάλληλες καιρικές συνθήκες, θα εμφανιστεί και πάλι, όπως έγινε και τη χρονιά που το συνάντησα και πήρα μάλιστα και τις φωτογραφίες, που σήμερα πλέον θεωρούνται σπάνιες.
Κείμενο – φωτογραφίες:
Γεώργιος Χουστουλάκης
.
