Πεζοπορία Ορειβατικού Συλλόγου Αγίου Νικολάου στην περιοχή Πάνω Μεραμπέλου
Την τελευταία Κυριακή του Μάρτη, η ομάδα του Ορειβατικού Συλλόγου Αγίου Νικολάου «πήρε τα βουνά» και πάλι, αφήνοντας πίσω κάθε δυσάρεστη είδηση για πόλεμο, πανδημία, πληθωρισμό κλπ, κλπ. Την Κυριακή 27 Μαρτίου 2022, μοιραστήκαμε μια ενδιαφέρουσα πεζοπορία, φυσιολατρικού, λαογραφικού και ιστορικού ενδιαφέροντος, στην περιοχή του Πάνω Μεραμπέλου. Ακολουθήσαμε την διαδρομή Φινοκαλιά-φαράγγι Σκοτεινής-μονή Αγίου Ανδρέα-Φινοκαλιά και διαπιστώσαμε για μια ακόμη φορά ότι ακόμη και οι πολυπερπατημένες, γνώριμες περιοχές επιφυλάσσουν αναπάντεχες εκπλήξεις.
Ξεκινήσαμε περπάτημα μέσα από τον οικισμό της Φινοκαλιάς, που είναι χτισμένος σε υψόμετρο 241μ, σε μια περιοχή με πολύ πέτρα και ξερολιθιές, απότομους γκρεμούς, μικρά και μεγάλα φαράγγια και παλιά μονοπάτια. Απέχει 32χλμ από τη Νεάπολη και το όνομα του προέρχεται από την λέξη «φινοκάλα», όπως αποκαλείται στην ανατολική Κρήτη η σκούπα. Ρίζα της είναι η βυζαντινή λέξη «το φινοκάλιν» από το ρήμα «φινοκαλώ» που σημαίνει σαρώνω, σκουπίζω.
Η φύση τριγύρω μας «λάμπει» ανοιξιάτικη κάτω από τον καταγάλανο ουρανό, συνταιριάζοντας απόλυτα την ανοιξιάτικη εικόνα της με το ημερολόγιο. Απρόσμενα ζεστός ο καιρός, παρότι οι πολύ χαμηλές θερμοκρασίες και οι χιονοπτώσεις στα ορεινά μας των προηγούμενων ημερών μας ανάγκασαν να αναβάλουμε την προγραμματισμένη πεζοπορία μας στο οροπέδιο του Λιμνάκαρου. Οι ανθισμένες μυγδαλιές, τα καταπράσινα χωράφια στρωμένα με το πανάκριβο χαλί, που μόνο η φύση ξέρει να κεντά με ανεμώνες, κόκκινες παπαρούνες, κίτρινες ξινήθρες, μαργαρίτες και ανθισμένες ασφεντηλιές, μας βεβαιώνουν πως η αναγέννηση της φύσης έχει αρχίσει και ο χειμώνας είναι πλέον παρελθόν…
Ξεκινάμε από το κέντρο του εγκαταλειμμένου σήμερα οικισμού, βαδίζοντας στα στενά σοκάκια, ανάμεσα από γκρεμισμένα σπίτια. Οι εντυπωσιακές καμάρες και τα περίτεχνα σκαλισμένα πελέκια στα πορτοπαράθυρα μας θυμίζουν ότι το χωριό γνώρισε μέρες ακμής σε παλιότερες δεκαετίες. Ακολούθησε όμως και αυτό την μοίρα των περισσότερων χωριών του Πάνω Μεραμπέλλου (η περιοχή ονομάζεται και Ενωμένες Πολιτείες λόγω των πολυάριθμων χωριών της), καθώς η αλλαγή της απασχόλησης των κατοίκων τους οδήγησε στους τουριστικά ανεπτυγμένους δήμους.
Κατευθυνόμαστε βόρεια, ακολουθώντας για περίπου δέκα λεπτά το παλιό μονοπάτι που είναι σκεπασμένο με χαμηλούς θάμνους, μέχρι την είσοδο του φαραγγιού. Ακολουθούμε την κοίτη του χειμάρρου που το διαρρέει, περπατώντας κάτω από δέντρα, ενώ οι αρωματικοί θάμνοι σκορπούν την μοσχοβολιά της ρίγανης και του φασκόμηλου στον αέρα.
Βασικό χαρακτηριστικό του φαραγγιού της Σκοτεινής είναι η πυκνή βλάστηση στα πρανή και οι πολυάριθμες σπηλιές, με πιο γνωστή τη σπηλιά της Δατσερολενιάς κοντά στην έξοδο, όπου για πολλά χρόνια διέμενε απομονωμένη μια ασυνήθιστη γυναίκα. Στη μέση περίπου του φαραγγιού διακρίνονται δύο πετρόκτιστα πηγάδια, τα οποία συγκέντρωναν το πολύτιμο για το άνυδρο Πάνω Μεραμπέλλο νερό της βροχής. Σε πολλά σημεία τα δένδρα που έχουν φυτρώσει μέσα στην κοίτη του ποταμού δημιουργούν μικρά τούνελ, που σε συνάρτηση με το βάθος και την στενότητα του φαραγγιού πιθανά να έδωσαν και την ονομασία «φαράγγι της Σκοτεινής», καθώς δεν αφήνουν πολύ φως να περάσει.
Συνεχίζουμε κατηφορικά προς την έξοδο στην βόρεια ακτογραμμή, με τα πρανή ιδιαίτερα εντυπωσιακά από τους φλόμους, που με το διαφορετικό χρώμα τους ανάλογα με την εποχή τα χρωματίζουν με πρασινοκόκκινες πινελιές. Τα επιβλητικά τοιχώματα χαμηλώνουν όσο πλησιάζουμε στην έξοδο, όπου σχηματίζεται η γραφική, βοτσαλωτή παραλία της Σκοτεινής ανάμεσα στα βράχια. Μετά από ένα σύντομο δροσερό διάλειμμα δίπλα στα γαληνεμένα νερά του Κρητικού πελάγους ακολουθούμε το στενό μονοπάτι που ξεκινά λίγο πριν την παραλία και από την σπηλιά της Δατσερολενιάς, περνά από το ακρωτήριο Δρεπάνι και οδηγεί μετά από βάδισμα μιας περίπου ώρας στον μικρό κολπίσκο του β κάτω από το ομώνυμο μοναστήρι. Ένα από τα πάμπολλα μοναστήρια και ξωκλήσια που κοσμούν την περιοχή, καθώς το κεφαλοχώρι της περιοχής, η Φουρνή, ήταν πρωτεύουσα επαρχίας την περίοδο της Ενετοκρατίας και επισκοπή μετέπειτα. Η περιοχή έχει να επιδείξει σπάνιο πλούτο από βυζαντινά και μεταβυζαντινά μνημεία, οπότε δίκαια αποκαλείται και «Άγιον Όρος της Κρήτης».
Ακολουθούμε το μονοπάτι που ξεδιπλώνεται παράλληλα με την ακτογραμμή απολαμβάνοντας την μοναδική θέα, καθώς το σκουρογάλανο χρώμα του πελάγου ταιριάζει ιδανικά με καφεκόκκινο χρώμα της βραχώδους, απότομης ακτής. Λίγο πριν ξεκινήσουμε την ανηφορική πορεία προς το μοναστήρι περνάμε από μια μικρή πηγή, λίγα μέτρα πιο πάνω από το επίπεδο της θάλασσας. Το νερό της κυλάει σε μια δεξαμενή, με μια μισογκρεμισμένη καμάρα της περιόδου της ενετοκρατίας δίπλα της. Εκτός από τα θρησκευτικά μνημεία, σήμα κατατεθέν της περιοχής είναι και οι πολυάριθμες «στέρνες» (υδροδεξαμενές) και φυσικά οι ατελείωτοι «τράφοι» (δηλ. μαντρότοιχοι κατασκευασμένοι ξερολιθιά από πέτρα, χωρίς κονίαμα) που οριοθετούν μονοπάτια και αγροκτήματα.
Συνεχίζουμε ανηφορικά μέχρι το ξωκλήσι του Αγίου Ανδρέα, που είναι χτισμένο μέσα σε σπηλιά, λίγο ψηλότερα από τα βράχια της ακτής, σε ένα μικρό δασάκι με πεύκα, στο σημείο όπου παλιότερα λειτουργούσε βυζαντινό μοναστήρι. Σήμερα διατηρούνται λίγα κελιά, ο τάφος του ανακαινιστή του ναού Γ. Λαμπράκη, ενώ στο καμπαναριό της εκκλησίας διαβάζουμε την επιγραφή «δαπάνης λεπρών Σπιναλόγκας».
Από το βιβλίο των Charis Galou και Ann Bouras (Εγγλέζες που αγαπούν και γράφουν για τον τόπο μας, από τα παλιότερα μέλη της ομάδας) «Κυκλικές διαδρομές και φαράγγια της Ανατολικής Κρήτης», διαβάζουμε: «To 1850 o Ιωάννης Λαμπράκης βρήκε στα χαλάσματα το μοναστήρι και θέλησε να το αναστηλώσει. Προσπάθησε να συγκεντρώσει χρήματα αλλά απογοητεύτηκε όταν δεν τα κατάφερε, και έφυγε να δουλέψει στην θάλασσα ως ναυτικός κάνοντας εμπόριο μεταξύ των νησιών για να μπορέσει να μαζέψει το αναγκαίο ποσό. Η ιστορία λέει πως μια μέρα γυρίζοντας στην Κρήτη έπεσε το καράβι του σε τρομερή θύελλα, αλλά στάθηκαν τυχεροί και βγήκαν στην ακτή. Ο ναύτης Λαμπράκης μίλησε τότε στον καπετάνιο του για το μοναστήρι και το όνειρο του να το αναστηλώσει. Πήρε τον καπετάνιο και του έδειξε το σημείο και αυτός του έδωσε τα χρήματα που χρειαζόταν. Τότε αυτός το αναστύλωσε και έζησε από τότε εκεί ερημίτης μέχρι το θάνατο του.»
Η είσοδος της εκκλησίας οδηγεί μέσα στην σπηλιά, με την ξεχωριστά κατανυκτική ατμόσφαιρα. Τα καντύλια και οι εικόνες μέσα στο σπήλαιο και το τρεμάμενο φως των κεριών ταξιδεύουν τον προσκυνητή στο παρελθόν, ενώ το άγριο τοπίο αγνάντια στο πέλαγος σου υπενθυμίζει την μεγαλοσύνη της φύσης.
Κάνουμε διάλειμμα στον καλαίσθητο περίβολο του μοναστηριού με τα ξύλινα και σιδερένια σήμαντρα και στην συνέχεια επιστρέφουμε στην αφετηρία ακολουθώντας τον φιδογυριστό τσιμεντόδρο που καταλήγει στην Φινοκαλιά. Διανύσαμε περίπου 8χλμ στην ανοιξιάτικη λασιθιώτικη φύση σε 3 ώρες και 40 λεπτά, με αρχηγό τον Παναγιώτη Ευδαίμωνα.
Περισσότερες πληροφορίες στο blog του συλλόγου
Αρχηγός, φωτογραφίες, χάρτης: Παναγιώτης Ευδαίμων
Περιγραφή: Ελένη Λάμπρου
