Μεταπολυτεχνειακά μεζεδάκια | του Νίκου Σαραντάκου
Που βέβαια λέγονται έτσι επειδή δημοσιεύονται μια μέρα μετά την 50ή επέτειο της εξέγερσης του Πολυτεχνείου, αν και δεν περιλαμβάνουν μεζεδάκια σχετικά με τον εορτασμό ή με την επέτειο.
Και ξεκινάμε με μια απλή ακλισιά, έτσι για ορντέβρ.
Για την «έκρηξη της Αίτνα» γράφει ο τίτλος του άρθρου της ertnews. Προφανώς ο συντάκτης σκέφτηκε ότι αφού είναι «ξένο» το τοπωνύμιο πρέπει να μείνει άκλιτο. Κι ας έχει μπει η Αίτνα στην ελληνική γλώσσα εδώ και 25 αιώνες, κι ας κλινόταν πάντοτε.
Τζάμπα έπεσε ο καημένος ο Εμπεδοκλής «ες ρόον Αίτνης»…
* Και δεύτερη ακλισιά ή ίσως μισοκλισιά.
Το in.gr μεταφέρει τη βαρυσήμαντη είδηση ότι βρέθηκε σε κάποια αποθήκη στο Τατόι το νυφικό της Άννας Μαρίας, που ήταν χαμένο επί 59 χρόνια, μετά το γάμο της δηλαδή το 1964.
Και ενώ ο υλατζής στον τίτλο κλίνει σωστά το διπλό όνομα, μέσα στο άρθρο ο συντάκτης το μισοκλείνει:
Το νυφικό φόρεμα της Άννας Μαρία, στον γάμο της με τον τέως βασιλιά Κωνσταντίνο εντοπίστηκε στις αποθήκες στο Τατόι.
Τον άλλο συνδυασμό (της Άννα Μαρίας) δεν τον είδα.
* Κι ένα άλλο από την ertnews, που στέλνει φίλος. Τίτλος άρθρου:
Θεσσαλονίκη: Τηλεφώνημα για φάρσα σε σχολικό συγκρότημα
Ο φίλος λέει: Ή θα πούμε «Τηλεφώνημα για βόμβα» (ή: για τοποθέτηση βόμβας)» ή «Τηλεφώνημα-φάρσα».
Δίκιο φαίνεται να έχει διότι όποιος τηλεφώνησε είπε «Έχουμε βάλει βόμβα», δεν είπε «Σας κάναμε φάρσα».
Ή θα το δεχτούμε ως φραστική οικονομία; Πείτε.
* Και μια μετεωρολογική πρόβλεψη, με βάση τα μερομήνια.
Βαρύ χειμώνα λοιπόν προβλέπουν όσοι δίνουν βάση στα μερομήνια, με «έντονες βροχοπτώσεις, χιόνια,πολιτικό ψύχος…»
Φαίνεται πως θα επικρατήσει μεγάλη ψυχρότητα στις σχέσεις ανάμεσα στα πολιτικά κόμματα!
* Kι ένα απόφευγμα. Σε άρθρο επικριτικό για τον Στέφανο Κασσελάκη, ο Γιώργος Καρελιάς αναφέρει στην κατακλείδα:
Γι’ αυτό όσα γίνονται εδώ και ενάμιση μήνα στον ΣΥΡΙΖΑ μπορούν να περιγραφούν με την παροιμιώδη ρήση του Μέτερνιχ: «Είναι κάτι περισσότερο από έγκλημα, είναι λάθος»…
Είναι πολύ γνωστή η παροιμιώδης αυτή φράση. Συνήθως αποδίδεται στον Ταλεϊράνδο, κι εγώ αυτό ήξερα, αλλά ένα αποφθεγματοδιφικό σάιτ το αποδίδει ή στον Φουσέ ή σε κάποιον βουλευτή της Λωραίνης.
Πάντως ο Μέτερνιχ δεν την έχει πει.
* Κι άλλο ένα αποφθεγματικό, πάλι σχετικό με τον Στ. Κασσελάκη. Στην προχτεσινή του συνέντευξη στον Νίκο Χατζηνικολάου (η απομαγνητοφώνηση εδώ) ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ λέει:
«Θα σας πω, άκουσον μεν, πάταξον δε. »
Μόνο που ο Θεμιστοκλής το είπε αντίστροφα: Πάταξον μεν άκουσον δε -και η σειρά έχει σημασία. Έτσι που το είπε ο Θεμιστοκλής στον Ευρυβιάδη σημαίνει: Χτύπα με αν θες (πάταξον μεν) αλλά πάντως άκουσέ με.
Στην κασσελάκειο εκδοχή, θα σήμαινε: Άκου με αν θες, αλλά πάντως χτύπησέ με. Δεν είναι πολύ καλή τακτική.
* Κι ένα υποτιτλιστικό, από τη σειρά Peaky Blinders.
Ο γιατρός:
— Κυρία Σέλμπι, η κόρη σας έχει κατανάλωση.
Ανησυχεί εκείνη:
— Η κατανάλωση είναι μια πολύ μεταδοτική ασθένεια.
Θα μπορούσε να σταθεί κι έτσι, πράγματι η μανία για κατανάλωση είναι αρρώστια -και μπορεί να είναι και μεταδοτική, αλλά πάντως στη σειρά δεν ήθελαν να μεταδώσουν αντικαταναλωτικά μηνύματα. Κυριολεκτούσαν, διότι η καημένη η κόρη είχε φυματίωση.
Βλέπετε, στα αγγλικά, consumption είναι η κατανάλωση, είναι όμως, έστω κι αν κάπως έχει παλιώσει, η φυματίωση -ή μάλλον το ακριβές αντίστοιχο του όρου είναι η φθίση,μια λέξη που επίσης έχει κάπως παλιώσει, αλλά που λεγόταν πολύ τον καιρό που η φυματίωση θέριζε: θυμηθείτε και το τραγούδι Μάνα μου είμαι φθισικός.
Και μια παρωνυχίδα. Παλιότερα, οι περισσότεροι δεν θα λέγαμε: Η φυματίωση είναι μια πολύ μεταδοτική ασθένεια. Θα λέγαμε, «Η φυματίωση είναι πολύ μεταδοτική ασθένεια». Το αόριστο άρθρο σε τέτοιες φράσεις δεν είναι βέβαια λάθος στα ελληνικά, αλλά μπορεί θαυμάσια να παραλειφθεί, και για πολλούς είναι προτιμότερο να παραλειφθεί. Εδώ έχουμε σαφή επιρροή των αγγλικών, όπου το αόριστο άρθρο είναι υποχρεωτικό (consumption is a highly contagious disease…)
* Γλωσσικά και άλλα λάθη από σχόλια στο Φέισμπουκ δεν συνηθίζω να βάζω, διότι αν ήταν έτσι θα έπρεπε να γράφω πέντε άρθρα τη μέρα, αλλά αυτό, που μου το στέλνει φίλος, το βρήκα αστείο.
Σε συζήτηση για κάποιο παράπονο πελάτη από εταιρεία, επισημαίνει κάποιος λάθη, και σχολιάζει «100 λάθοι σε μία παράγραφο».
Εκατόν ένα, εκατόν ένα! που λέει και το ανέκδοτο (δεν το λέω, μας διαβάζει η μαμά μου).
* Και μια κοτσάνα από το ΑΠΕ, το κεντρικό μας κοτσανοδιανεμητήριο, που διανεμήθηκε βέβαια σε δεκάδες ιστοτόπους.
Στη Φλόριντα, οι υπερσυντηρητικές αρμόδιες αρχές εξοβέλισαν κάποια βιβλία από τις σχολικές βιβλιοθήκες. Οπότε, μια διάσημη ποπ τραγουδίστρια πήρε την πρωτοβουλία να χαρίσει αυτά τα απαγορευμένα βιβλία σε συναυλίες της.
Το σχετικό άρθρο του ΑΠΕ λέει:
Η P!NK θα χαρίσει 2.000 αντίτυπα απαγορευμένων βιβλίων στις επερχόμενες συναυλίες της στη Φλόριντα.
Η τραγουδίστρια της ποπ συνεργάστηκε με τον οργανισμό PEN America για να διανείμει αντίγραφα τεσσάρων βιβλίων που επί του παρόντος απαγορεύονται από σχολεία και βιβλιοθήκες στη Φλόριντα.
Τα βιβλία είναι τα: «The Family Book» του Τοντ Μπαρ, «The Hill We Climb» της Αμάντα Γκόρμαν, το «Beloved» του Τόνι Μόρισον και το «Girls Who Code» της Στάσια Ντόιτς.
Όλα καλά και η πρωτοβουλία αξιέπαινη, αλλά τα φαινόμενα απατούν. Η Τόνι Μόρισον δεν ήταν άντρας, κι ας λεγόταν Τόνι! Και η αφροαμερικανίδα ποιήτρια ήταν και νομπελίστρια (το 1993) οπότε δεν θα έπρεπε να είναι τόσο άγνωστο το όνομά της.
Βέβαια, δεν είναι τόσο διάσημη όσο η Πινκ, το αναγνωρίζω.
* Aπό μια σελίδα του Euronews η οθονιά, όπου οι επισκέπτες καλούνται να δώσουν στοιχεία, μεταξύ άλλων να δηλώσουν το φύλο τους.
Θηλυκό ή άνδρας; Ή προτιμώ να μην απαντήσω;
Γιατί άραγε όχι «γυναίκα»; Ή, γιατί όχι «αρσενικό»;
* Κι ένα ακόμα μεταφραστικό, από άρθρο του Πρώτου Θέματος. Το άρθρο έχει τίτλο «Η αληθινή ιστορία: Η κρυφή ζωή του Μπερνστάιν και όσα δεν καταγράφει η ταινία «Maestro» για τη σχέση του με τον Μητρόπουλο«.
Εκεί παρατίθεται μεταφρασμένη η επιστολή της συζύγου του φημισμένου μαέστρου, της Φελίσιας, προς τον Μπερνστάιν.
Δυστυχώς το ενδιαφέρον αυτό κείμενο είναι φορτωμένο χοντρά μεταφραστικά λάθη, όπως μας δείχνει η ανεκδιήγητη φράση:
«όλο αυτό το αιματηρό χάος που είναι η “συνωμοσιακή” μας ζωή«, που μόνο ελληνικά δεν είναι.
Βλέποντας το «αιματηρό χάος» μάς γεννιέται η υποψία, για να μην πω βεβαιότητα, ότι το είναι κατά λέξη μετάφραση του «bloody mess». Και πράγματι, ο φίλος που το επισήμανε βρήκε το αρχικό κείμενο της επιστολής. και η υποψία επιβεβαιώνεται.
Η Φελίσια λέει στον Μπερνστάιν: the whole bloody mess which is our «connubial» life, δηλαδή Αυτό το απίστευτο χάος που είναι η «συζυγική» μας ζωή -τα εισαγωγικά δικά της.
Πού τη βρήκε η συντάκτρια την «συνωμοσιακή» ζωή; Και τι θα πει; Και τι φαντάστηκε γράφοντάς το; Λεξικό δεν ανοίγουμε τη σήμερον ημέρα όταν δεν ξέρουμε μια λέξη;
Πιο κάτω, η Φελίσια γράφει
I am willing to accept you as you are, without being a martyr or sacrificing myself on the L.B. altar.
Η συντάκτρια δεν παίρνει χαμπάρι τι είναι το L.B. και «μεταφράζει»:
Είμαι πρόθυμη να σε δεχτώ όπως είσαι, χωρίς να είμαι μάρτυρας ή να θυσιαστώ στην Αγία Τράπεζα.
Αλλά στην Αγία Τράπεζα δεν θυσιάζουν ανθρώπους. Η Φελίσια λέει «χωρίς να θυσιαστώ στον βωμό του L(eonard) B(ernstein)!
Έχει κι άλλα λάθη, πχ. στην αρχή το «ένιωθα … έρημη» αντί εγκαταλειμμένη (deserted) και βέβαια το «κάνουμε ο ένας τον άλλο μίζερο» στο τέλος, που είναι make each other miserable, δηλαδή κάνουμε ο ένας τον άλλο δυστυχισμένο, έχει και κάμποσα άτσαλα, αλλά αρκούν αυτά.
Και ενώ η εφημερίδα θεωρεί μεγάλης αξίας το άρθρο και γι΄αυτό προτάσσει αυστηρή προειδοποίηση που απειλεί «με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις» όποιον κάνει παράνομη χρήση του, δεν έβαλε έναν μεταφραστή να χτενίσει τη μετάφραση της επιστολής!
* Πλησιάζουν τα Χριστούγεννα, δείτε τις προσφορές των Lidl.
Όπως βλέπετε, το «Χριστουγεννιάτικο ημερολόγιο» είναι φτηνό, κάνει 1,65
Το «Χριστουγενιάτικο ημερογόλιο» όμως είναι πολύ ακριβότερο, παρόλο που έχει ένα νι λιγότερο, κατά τον τρόπο του Γιάνη Βαρουφάκη.
Τα ημερογόλια είναι σπανιότερα, βλέπετε.
* Κι ένα περίεργο μπέρδεμα από τον Σκάι -ή, για να είμαι δίκαιος, αν και το άρθρο που είδα εγώ δημοσιεύτηκε στον Σκάι, η πηγή του είναι το μεγάλο κοτσανοπρατήριο, το ΑΠΕ, που έχει σήμερα την τιμητική του.
Αφού λοιπόν διαβάσουμε ότι το μουσείο του Λούβρου ανακοίνωσε έναν άγνωστο πίνακα του Τσιμαμπούε, στο τέλος του άρθρου μαθαίνουμε επίσης ότι:
Το μουσείο ανακοίνωσε επίσης την πρόσφατη απόκτηση του «Marine Terrace», έργου του 1855 του Γάλλου ρομαντικού συγγραφέα και πολιτικού Βίκτωρος Ουγκό. Και τα δύο έργα θα παρουσιαστούν στο φιλότεχνο κοινό σε ειδική έκθεση-εκδήλωση, προγραμματισμένη για τις αρχές του 2025.
Ότι ο Βίκτωρ Ουγκό ήταν προικισμένος, το ξέρουμε -αλλά ήταν τάχα και ζωγράφος ο μέγιστος συγγραφέας; Ή δεν πρόκειται για πίνακα;
Όχι, δεν πρόκειται για πίνακα, αλλά για πρώιμη μορφή φωτογραφίας.
Και όχι, δεν είναι έργο του «ρομαντικού συγγραφέα και πολιτικού» Βίκτωρος Ουγκό (1802-1885) αλλά του δημοσιογράφου και φωτογράφου δευτερότοκου γιου του, του Σαρλ Ουγκό (1826-1871).
Η φωτογραφία τραβήχτηκε στο νησί Γκέρνσεϊ περί το 1855. Ο Βίκτωρ Ουγκό βρισκόταν εκεί αυτοεξόριστος με την οικογένειά του μετά την ανάρρηση στο θρόνο του Λουδοβίκου- Ναπολέοντα το 1851. Η φωτογραφία δείχνει το σπίτι της οικογένειας Ουγκό -και μπορείτε να τη δείτε εδώ.
Ίσως βέβαια τη σύγχυση να επέτεινε το γεγονός ότι ο Σαρλ είχε ως δεύτερο όνομα και το Βικτόρ, όπως και ο αδελφός του François-Victor, ενώ ήταν και ελάσσων συγγραφέας, πάντως όχι πολιτικός όπως ο πατερας του. Οπότε, ή Σαρλ Ουγκό ή Σαρλ- Βικτόρ Ουγκό, πάντως σκέτος Βικτόρ ή Βίκτωρας Ουγκό σε καμία περίπτωση.
* Και ένας μακάβριος τίτλος:
Σκυλιά αναζητούν για ίχνη των θυμάτων.
Εγώ θα έλεγα «αναζητούν ίχνη». Ή, «ψάχνουν για ίχνη». Ευπρεπισμός μάλλον, από τη δεύτερη διατύπωση, πάντως το «αναζητώ» δεν ήταν αμετάβατο. Βέβαια, παρωνυχίδα -ιδίως σε τόσο τραγικά συμφραζόμενα.
* Κι ένα ακόμα μεταφραστικό σχετικό με τα Φιλαράκια -είχαμε δει και σε προηγούμενο μεζεδοάρθρο.
Ο Σκάι μεταφράζει μια δημοσίευση της Lisa Kudrow στο Ίνσταγκραμ, όπου απευθύνεται στον μακαρίτη πλέον Μάθιου Πέρι.
Στο «Πυροβόλησε τον πιλότο» το «Friends» και αμέσως μετά βρεθήκαμε στη πρώτη γραμμή του NBC.
Το «Πυροβόλησε τον πιλότο» είναι μια από τις πιο αγαπημένες σειρές της… Νομανσλάνδης!
Βλέπετε, η ηθοποιός έγραψε: Shot the pilot, Friends Like Us, got picked up then immediately, we were at the NBC Upfronts.
Δεν είναι τίτλος ταινίας ή σειράς, λέει απλώς (χωρίς να βάζει αντωνυμίες, σε οιονεί προφορικό ύφος)γυρίσαμε το πιλοτικό επεισόδιο!!
Μην πυροβολείτε τον πιλότο -ή τον πιανίστα!
* Και θα τελειώσω με μιαν ακυρολεξία σε άρθρο του Πρώτου Θέματος για τα Εξάρχεια.
Όπως μας πληροφορεί ο συντάκτης, «ο πολιτικός μηχανικός και ειδικός στον συγκοινωνιακό σχεδιασμό κ. Δημήτρης Αναγνωστόπουλος, προκρίνει ασκαρδαμυκτί τη λύση της πλατείας.»
Τώρα, ασκαρδαμυκτί σημαίνει «χωρίς να ανοιγοκλείνω τα μάτια», «ατενώς», και χρησιμοποιείται μονάχα με ρήματα όπως τα «βλέπω, κοιτάζω, παρατηρώ», πχ στον Βιζυηνό: Μετά τας λέξεις ταύτας, τας οποίας επρόφερεν ισχυρώς και μετ’ επιβλητικού τρόπου, ύψωσε την κεφαλήν αυτής και με παρετήρησενασκαρδαμυκτί.
Πώς του ήρθε του κ. Τσακίρογλου να το χρησιμοποιήσει σαν συνώνυμο του «κατηγορηματικά, σαφώς»; Επειδή είναι εντυπωσιακό; Θυμάμαι έναν φίλο, που σχολίαζε παλιά εδωπέρα, που του άρεσε να χρησιμοποιεί ξεκάρφωτα (και με τον ανάλογο στόμφο) το «ασκαρδαμυκτί», περίπου με τη σημασία του άρθρου, ας πούμε: «Θα έρθεις το βράδυ;» «Ασκαρδαμυκτί!»
Αλλά εκείνος το έκανε για πλάκα…
18/11/2023
Νίκος Σαραντάκος
https://sarantakos.wordpress.com/
Ο Νίκος Σαραντάκος γεννήθηκε στο Παλαιό Φάληρο το 1959. Σπούδασε χημικός μηχανικός και αγγλική φιλολογία. Έχει εκδώσει δύο συλλογές διηγημάτων και άλλα βιβλία. Δουλεύει μεταφραστής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και μοιράζει το χρόνο του ανάμεσα σε Λουξεμβούργο και Ελλάδα. Ενδιαφέρεται για τη φρασεολογία, την ετυμολογία και τη λεξικογραφία καθώς και για την ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας. Συνεργάζεται με εφημερίδες και περιοδικά. Δημοσιεύει τα κείμενά του, γλωσσικά και άλλα, στο ιστολόγιό του sarantakos.wordpress.com/ και στο sarantakos.com. Σε μια άλλη ενσάρκωση, γράφει στα αγγλικά και στα γαλλικά για το μπριτζ (το παιχνίδι).
Τα βιβλία του:
«Για μια πορεία», διηγήματα (1984, β’ έκδ. 1988) εκδ. Σύγχρονη Εποχή
«Μετά την αποψίλωση», διηγήματα (1987, β’ έκδ. 1989) εκδ. Σύγχρονη Εποχή
«Μότσαρτ-Αλληλογραφία» (1991, β’ έκδ. 2001) εκδ. Ερατώ
«Το αλφαβητάρι των ιδιωματικών εκφράσεων» (1997) εκδ. Δίαυλος
«Γλώσσα μετ’ εμποδίων» (2007) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία» (2009) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Λέξεις που χάνονται» (2011) εκδ. Το Βήμα
«Λόγια του αέρα» (2013) εκδ. εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Οπωροφόρες λέξεις» (2013) εκδ. Κλειδάριθμος
«Η γλώσσα έχει κέφια» (2018) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Μύθοι και πλάνες για την ελληνική γλώσσα» (2019) εκδ. ΕΑΠ
«Το ζορμπαλίκι των ραγιάδων» (2020) εκδ. Του Εικοστού Πρώτου
Έχει κάνει την επιμέλεια στην έκδοση των βιβλίων:
«Συμποσιακά», του Κώστα Βάρναλη,
«Αττικά: 400 χρονογραφήματα (1939-1958) για την Αθήνα και την Αττική», του Κώστα Βάρναλη,
«Τα δεκατρία ντόμινα και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Τι είδα εις την Ρωσσίαν των Σοβιέτ», του Κώστα Βάρναλη,
«Ο μυστηριώδης φίλος και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Γράμματα από το Παρίσι», του Κώστα Βάρναλη,
«Τα μαραμένα μάτια και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Κάπου περνούσε μια φωνή», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Η νοσταλγία του Γιάννη», του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη,
«Famous Bridge Records», του David Bird,
«Bridge Hands to Make You Laugh…and Cry», του David Bird.
