Μεζεδάκια στην πετσέτα | του Νίκου Σαραντάκου
Τον παλιό καιρό, οι οικοδόμοι και άλλοι εργάτες έπαιρναν μαζί το μεσημεριανό τους -ξηρά τροφή βεβαίως- μέσα σε μια πετσέτα. Αφού αυτή την εβδομάδα συζητάμε το κίνημα για ελεύθερες παραλίες, ή και κίνημα της πετσέτας, είχαμε και χτες λεξιλογικό άρθρο άλλωστε, ταιριάζει να τα πούμε έτσι τα μεζεδάκια μας.
Και ξεκινάμε με μια φωτογραφία που μου στέλνει φίλος. Χαρτί στη τζαμόπορτα μαγαζιού: Πωλείται ο εξωπλισμός του καταστήματος. Θα είναι εξοπλισμός εξωτερικού χώρου, φαίνεται (αν είναι εσωτερικού χώρου μήπως λέγεται «εσωπλισμός»; )
Δεν είχα ξαναδεί αυτή τη γραφή, πάντως. Προφανώς έλξη από το έξω, όπως στο *εξωστρακίστηκε που γράφουν πολλοί.
* Υπάρχει στη γραμματική το λεγόμενο σύστοιχο αντικείμενο, ας πούμε Ζει ζωή δυστυχισμένη ή Νίκησε περιφανή νίκη.
Φίλος μου στέλνει τίτλο του in.gr που μπορεί να χαρακτηριστεί, αν όχι σύστοιχο, τουλάχιστον δύστυχο αντικείμενο:
Τουρκία: Ανατέμνοντας την ανατομία της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής υπό τον Ερντογάν
Αν ανατάμουμε την τουρκική εξωτερική πολιτική, κάνουμε «ανατομία της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής».
Αν όμως ανατάμουμε την ανατομία της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής τι κάνουμε; Μια τρύπα στο νερό, ίσως.
* Τίτλος σε άρθρο στο Ποντίκι:
Γιώργος Τσελίκας: Τουρίστρια του έδωσε φιλί και ζήτησε και 2ο – «Μόνο με την άδεια του άντρα μου»
Ο φίλος που το στέλνει, μου λέει:
Διάβασα τον τίτλο και μπλέχτηκα. Νόμισα πως η τουρίστρια ζήτησε και δεύτερο (φιλί) και ο Τσελίκας απάντησε μόνο με την άδεια του άντρα μου.
Πράγματι, αν δεν διαβάσουμε το άρθρο βγαίνει ότι η τουρίστρια ζήτησε και δεύτερο φιλί, οπότε λογικό είναι η εντός εισαγωγικών φράση να λέγεται απότον Τσελίκα.
Όμως τελικά εκείνος ζήτησε δεύτερο φιλί και εκείνη έβαλε ως όρο την άδεια του άντρα της.
* Στο εξωτερικό, ο χαρακτηρισμός «γιαούρτι ελληνικού τύπου» έχει μεγάλη πέραση, και διάφορες εταιρείες κυκλοφορούν γιαούρτια στραγγιστά με ελληνικές ή ελληνοφανείς ονομασίες (Οikos και Yaos, αντίστοιχα). Είδα και την εξής συσκευασία, από την Ισπανία, που την κυκλοφορεί η αλυσίδα σουπερμάρκετ Dia και στον τίτλο παίζει με το όνομα της εταιρείας:
Το γιαούρτι, βλέπετε, είναι al estilo griego, ελληνικού στιλ -οι Ισπανοί δεν αγαπάνε το s με άλλο σύμφωνο στην αρχή της λέξης και τον Στάλιν τον έλεγαν Estalin. Στην εικόνα ο Φειδίας λαξεύει ένα άγαλμα να γλείφετε τα δάχτυλά σας.
Ή μήπως είναι ο Φιντίας που παράτησε τον Δάμωνα;
* Μια θαλασσινή και φιλοζωική είδηση
Παραλίγο να πνιγεί ένας γύπας ο οποίος αδύναμος και ταλαιπωρημένος έπεσε στη θάλασσα χωρίς να έχει τη δύναμη να πετάξει. Ευτυχώς ένας λουόμενος κολυμπώντας έφτασε στο άγριο πουλί και το έσωσε από άγριο πνιγμό. Το περιστατικό έγινε προχθές Παρασκευή σε απόκρημνη παραλία στην περιοχή του Γούδουρα Σητείας.
Eντάξει, αφού ο γύπας ανήκει στην άγρια φύση δικαιολογείται να τον πούμε «άγριο πουλί». Αλλά αν παρ’ ελπίδα πνιγόταν γιατί θα ήταν, σώνει και καλά, άγριος ο πνιγμός του;
Ή μήπως ισχύει η αρχή: Τα άγρια πουλιά άγρια πνίγονται;
* Σε άρθρο για τις εκρήξεις στη Ν. Αγχίαλο γράφτηκε αυτό που βλέπετε στο απόκομμα.
Λοιπόν, τα πυρομαχικά που καταστράφηκαν «δεν ήταν κρίσιμα για τα αεροσκάφη readiness» των πολεμικών μοιρών, τουλάχιστον σύμφωνα με έγκυρες πληροφορίες.
Με ρώτησε κάποιος στο Τουίτερ αν το μοντέλο readiness είναι καινούργιο μοντέλο της αεροπορίας της Νομανσλάνδης.
Όμως φαίνεται πως ο όρος «αεροσκάφη readiness», καλώς ή κακώς, που κακώς θα πω, χρησιμοποιείται από την πολεμική αεροπορία -τον βρίσκουμε, ας πούμε, εδώ.
Επειδή από στρατιωτικά δεν σκαμπάζω ιδιαίτερα, υποθέτω χωρίς καμιά βεβαιότητα ότι είναι αεροπλάνα που πρέπει να βρίσκονται ανά πάσα στιγμή σε επιχειρησιακή ετοιμότητα. Τώρα, γιατί δεν το λένε στου μπαμπά μας τη γλώσσα αλλά στη γλώσσα του αφέντη μας, αυτό δεν το ξέρω.
Νέο πύρινο μέτωπο στη Χίο: Μεγάλη φωτιά προκάλεσε… τροχαίο ατύχημα, συνελήφθη ο οδηγός
Και εύλογα γεννάται το ερώτημα: αφού το ατύχημα το προκάλεσε η μεγάλη φωτιά, γιατί συνελήφθη ο οδηγός;
Αλλά βέβαια πρόκειται για δημοσιογραφική σύνταξη, στην οποία προτάσσεται το υποτιθέμενο «βαρύ» στοιχείο, εδώ η φωτιά, η φωτιά που την προκάλεσε το τροχαίο ατύχημα.
* Σε ένα σάιτ που είναι ολόκληρο μηχανομεταφρασμένο, ίσως και μηχανοσυνταγμένο, διαβάζουμε τη συνταγή για να μαγειρέψουμε βραστές πατάτες.
Aνάμεσα στα μυστικά που έχουν οι επαγγελματίες μάγειρες για να πετυχαίνουν αυτό το τόσο δύσκολο φαγητό είναι να βάζουν στο τηγάνι «μαζί με το νυχτικό» ένα λαχανικό.
Αν διαλέξετε κρεμμύδι, πρέπει να προσέξετε «ο λαμπτήρας» «να σταλεί στο νερό καθαρισμένος αλλά ολόκληρος». Για το σκόρδο, αρκούν δυο γαρίφαλα.
Και εντάξει, τα γαρίφαλα είναι cloves, οι σκελίδες του σκόρδου (clover είναι το γαρίφαλο).
Ο λαμπτήρας, αν το σκεφτούμε λίγο, είναι το bulb, ο βολβός του κρεμμυδιού, που πρέπει να… σταλεί ολόκληρος στο νερό -δεν μας λέει αν πρέπει να τον στείλουμε με κούριερ ή αν αρκεί το απλό ταχυδρομείο.
Αλλά το νυχτικό; Εδώ σηκώνω τα χέρια ψηλά.
Καμιά ιδέα;
* Και μετά τη μηχανομετάφραση, ιδού κι ένα ανθρώπινο μεταφραστικό στραβοπάτημα.
Διαβάζω άρθρο για τον Τζιμ Τζάρμους, ο οποίος δεν έχει δει ταινίες της σειράς Πόλεμος των Άστρων αλλά ξέρει τόσα πολλά γι’ αυτες. Και λέει:
«Απεχθάνομαι το ότι ξέρω τόσα πολλά για αυτό και τους χαρακτήρες του. Γιατί είναι όλα στο κεφάλι μου ενώ δεν έχω δει κανένα; Γιατί ξέρω για τον R2-D2 και τον Νταρθ Βέιντερ χωρίς να είδα ποτέ κανένα έργο τους;»
Ο Τζιμ Τζάρμους έχει ένα σημείο εδώ.
He has a point, βέβαια, αλλά δεν έχει «ένα σημείο». Θα λέγαμε «δεν έχει κι άδικο εδώ ο Τζιμ Τζάρμους» ή «έχει ένα δίκιο εδώ» ή κάτι τέτοιο.
* Μου έστειλαν αυτό το απόκομμα από την Ημερησία, από ένα άρθρο για την κλιματική αλλαγή, και προσπαθώ να σκεφτώ πώς θα ήταν το πρωτότυπο.
«Η Ρώμη είναι ο θερμότερος μήνας του χρόνου»; Ποιητικό, δεν λέω, αλλά τι θέλει να πει ο ποιητής;
Και πάλι, σηκώνω τα χέρια ψηλά. Μπορώ να σκεφτώ ότι ίσως χάθηκε μια λέξη ή περισσότερες (π.χ. να ήταν Rome has experienced the hottest month…» αλλά και πάλι αναρωτιέμαι, δεν τα διαβάζει κανείς δεύτερη φορά; Ρητορική η ερώτηση βέβαια.
* Τίτλος άρθρου σε εκπαιδευτικόν ιστότοπο:
Διορισμοί μονίμων εκπαιδευτικών δύο «ταχυτήτων» προανήγγειλε η υφ. Παιδείας
Ξεκινάμε με το αντικείμενο σε αιτιατική, αφού η υφυπουργός προανήγγειλε «διορισμοί» -όπως λέει και το ρεμπέτικο «βλέπω τέσσεροι παρέα» ή όπως έλεγε ο Χάρρυ Κλυνν «έχουμε και κρυφούς φωτισμοί».
Κι έπειτα, αν είναι να βάλουμε εισαγωγικά στο «δυο ταχυτήτων», που δεν είναι καθόλου υποχρεωτικό, πρέπει να βάλουμε σε ολόκληρη την έκφραση, όχι μόνο στο «ταχυτήτων».
* Και τελειώνω με μια είδηση που θα ενδιαφέρει όσους σκέφτονται να αγοράσουν καινούργιο κινητό τηλέφωνο.
Δείτε την αγγελία:
To «εξαιρετικό ακόμα» Galaxy S22+ (εγώ θα έλεγα «το ακόμα εξαιρετικό») πωλείται τώρα στη χαμηλότερη τιμή του -και, σε παρένθεση, «(χωρίς κορδόνια)»
Εσείς, αλήθεια, αγοράζετε κινητό με κορδόνια ή προτιμάτε τα παντοφλέ;
Ή μήπως το θέλετε με σκρατς;
Εντάξει, θα καταλάβατε ίσως ότι το πρωτότυπο έγραφε «(no strings attached)», ότι η τιμή αυτή ισχύει χωρίς άλλους όρους, χωρίς καμιά προϋπόθεση, χωρίς δεσμεύσεις -ας πούμε να πάρεις μαζί και μια συνδρομή σε πάροχο ή κάτι τέτοιο.
Καλό διακεκαυμένο σαββατοκύριακο σας εύχομαι, χωρίς κορδόνια!
05/08/2023
Νίκος Σαραντάκος
https://sarantakos.wordpress.com/
Ο Νίκος Σαραντάκος γεννήθηκε στο Παλαιό Φάληρο το 1959. Σπούδασε χημικός μηχανικός και αγγλική φιλολογία. Έχει εκδώσει δύο συλλογές διηγημάτων και άλλα βιβλία. Δουλεύει μεταφραστής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και μοιράζει το χρόνο του ανάμεσα σε Λουξεμβούργο και Ελλάδα. Ενδιαφέρεται για τη φρασεολογία, την ετυμολογία και τη λεξικογραφία καθώς και για την ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας. Συνεργάζεται με εφημερίδες και περιοδικά. Δημοσιεύει τα κείμενά του, γλωσσικά και άλλα, στο ιστολόγιό του sarantakos.wordpress.com/ και στο sarantakos.com. Σε μια άλλη ενσάρκωση, γράφει στα αγγλικά και στα γαλλικά για το μπριτζ (το παιχνίδι).
Τα βιβλία του:
«Για μια πορεία», διηγήματα (1984, β’ έκδ. 1988) εκδ. Σύγχρονη Εποχή
«Μετά την αποψίλωση», διηγήματα (1987, β’ έκδ. 1989) εκδ. Σύγχρονη Εποχή
«Μότσαρτ-Αλληλογραφία» (1991, β’ έκδ. 2001) εκδ. Ερατώ
«Το αλφαβητάρι των ιδιωματικών εκφράσεων» (1997) εκδ. Δίαυλος
«Γλώσσα μετ’ εμποδίων» (2007) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία» (2009) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Λέξεις που χάνονται» (2011) εκδ. Το Βήμα
«Λόγια του αέρα» (2013) εκδ. εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Οπωροφόρες λέξεις» (2013) εκδ. Κλειδάριθμος
«Η γλώσσα έχει κέφια» (2018) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Μύθοι και πλάνες για την ελληνική γλώσσα» (2019) εκδ. ΕΑΠ
«Το ζορμπαλίκι των ραγιάδων» (2020) εκδ. Του Εικοστού Πρώτου
Έχει κάνει την επιμέλεια στην έκδοση των βιβλίων:
«Συμποσιακά», του Κώστα Βάρναλη,
«Αττικά: 400 χρονογραφήματα (1939-1958) για την Αθήνα και την Αττική», του Κώστα Βάρναλη,
«Τα δεκατρία ντόμινα και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Τι είδα εις την Ρωσσίαν των Σοβιέτ», του Κώστα Βάρναλη,
«Ο μυστηριώδης φίλος και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Γράμματα από το Παρίσι», του Κώστα Βάρναλη,
«Τα μαραμένα μάτια και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Κάπου περνούσε μια φωνή», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Η νοσταλγία του Γιάννη», του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη,
«Famous Bridge Records», του David Bird,
«Bridge Hands to Make You Laugh…and Cry», του David Bird.
