Λαζαρικά μεζεδάκια | του Νίκου Σαραντάκου
Επειδή σήμερα είναι του Λαζάρου, κι επειδή τίτλους όπως «Μεζεδάκια του Λαζάρου» ή «Λαζαρομεζεδάκια» ή «Μεζεδάκια των Βαγιών» κτλ. έχω ήδη χρησιμοποιήσει άλλες χρονιές στο ιστολόγιο μια και, όχι να το παινευτούμε, το φετινό θα είναι το δέκατο πέμπτο ιστολογικό μας Πάσχα.
Αν και με βάση τους αρχικούς σχεδιασμούς, αύριο θα είχαμε όχι μόνο Κυριακή των Βαΐων αλλά και εκλογές, οπότε τα μεζεδάκια μας θα ήταν προεκλογικά.
Ενώ τώρα δεν έχουμε εκλογικά μεζεδάκια, αλλά ένα συνηθισμένο μεζεδοάρθρο. Και ξεκινάμε με ένα άρθρο που συζητήθηκε πολύ τις τελευταίες μέρες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Προέρχεται από τον ιστότοπο nantiareport της «δημοσιογράφου» Νάντιας Αλεξίου, ο οποίος ειδικεύεται στο αστυνομικό ρεπορτάζ και βέβαια δεν παραλείπει να τονίζει την εθνική καταγωγή των διαφόρων εγκληματιών, όταν βεβαίως είναι αλλοδαποί.
Στο συγκεκριμένο άρθρο, ο σκοπός είναι να τονιστεί η αλβανική καταγωγή των εμπλεκομένων αλλά η συντάκτρια μάλλον το παράκανε. Πόσοι Αλβανοί χωράνε σε έναν τίτλο;
Φυσικά η συντάκτρια εκτός των άλλων γράφει στο γόνατο (αν υποθέσουμε ότι μπορεί να γράψει καλύτερα), οπότε φιλοτέχνησ εκαι μαργαριτάρια όπως «ο νυν Αλβανός σύντροφος» (προηγουμένως τι ήταν; τώρα πολιτογραφήθηκε Αλβανός;) ή το «σύντροφο και αδελφό της Αλβανής» (δεν είναι το ίδιο πρόσωπο, οι Πτολεμαίοι τα κάνανε αυτά -τον σύντροφο και τον αδελφό πυροβόλησε).
Και καθώς περιεργαζόμουν τον σκουπιδ… τον ιστότοπο βρήκα κι ένα άλλο άρθρο με την εξής ωραία διατύπωση:
Σε ένδειξη τιμής στην ηρωϊδα Ιπτάμενη ιατρο Σοφία Μπεφόν η οποία έχασε τη ζωή της όταν κατέπεσε το ελικόπτερο Agusta bell Α109 E Power το οποίο κατέπεσε η προτομή της είχε τοποθετηθεί σε πάρκο του Ν.Φαληρου
Πέρα από το «όταν κατέπεσε το ελικόπτερο το οποίο κατέπεσε», το πάρκο βρίσκεται στο Παλαιό Φάληρο, όχι στο Νέο. Είπαμε, δημοσιογραφία.
* Και συνεχίζω με κάτι αξιοπερίεργο, που μου έστειλε φίλος.
Eίναι από κάποια ιστοσελίδα που περιέχει τα στοιχεία επικοινωνίας του γραφείου μιας φίλης του -εδώ παραλείπονται τα ευαίσθητα δεδομένα βέβαια.
Το μεταφραστήρι περιέργως απέδωσε σωστά τα (εικαζόμενα) Mon, Tue, Wed, Thur, Fri του αγγλικού πρωτοτύπου, αλλά το Sun το ερμήνευσε κυριολεκτικά, Ήλιος, όπως άλλωστε και το Sat, που το απέδωσε Κάθονται.
Αλλά γιατί «κάθονται» αφού είναι παρελθοντικός χρόνος; Γιατί όχι «κάθονταν» ή «καθόταν»;
* Και μιλώντας για παρελθοντικούς χρόνους και τρίτα πρόσωπα, μου γράφει άλλος φίλος:
Διαβάζω τώρα είδηση «Νεκρός εντοπίστηκε ο 78χρονος που αγνοούνταν στα Ιωάννινα» και σκέφτομαι ότι θα «πρέπει» να έγραφε «αγνοούταν» (για να μην αρχίσουμε τα αγνοείτο και το πάμε αλλού το θέμα…)
Είναι δικό μου πρόβλημα που τα «νταν» στο τρίτο πρόσωπο μου τρυπούν τον εγκέφαλο;
Του απάντησα ότι στο τρίτο πληθυντικό το διατρητικό -νταν είναι απολύτως αναμενόμενο στον μεσοπαθητικό παρατατικό. Όσο για το τρίτο ενικό, στα ρήματα της κατηγορίας αυτής (αποτελούμαι, ασχολούμαι, θεωρούμαι κτλ) πολλοί όντως προτείνουν να χρησιμοποιείται ο τύπος του πληθυντικού (ασχολούνταν, ας πούμε) ενώ λιγότεροι χρησιμοποιούμε το «ασχολούταν», που είναι η δική μου προτίμηση αν δεν διαλέξω το «ασχολιόταν».
Αλλά στο πεντάλημμα του μεσοπαθητικού παρατατικού (ησχολείτο, ασχολείτο, ασχολούνταν, ασχολούταν, ασχολιόταν) έχουμε αφιερώσει ειδικό άρθρο.
* Κι ένα παραπολιτικό, ας πούμε. Με αφορμή την υποψηφιότητα του Μιθριδάτη στις εκλογές (με τον ΣΥΡΙΖΑ στον Νότιο τομέα της Β’ Αθηνών, οπότε μάλλον θα τον σταυρώσω) ο Χρ. Χωμενίδης έγραψε στο Φέισμπουκ:
* Όμως, παχυλός μπορεί να είναι ο μισθός κάποιου ή η αμοιβή για υπηρεσίες που παρέχει. Παχυλή επίσης μπορεί να είναι η άγνοια ή η αμάθεια.
Οι αγελάδες της παροιμιακής έκφρασης είναι παχιές, όχι παχυλές. Στη γενική «των παχιών αγελάδων», ή «των παχειών» αν θέλετε καθαρεύουσα, όχι «των παχέων» διότι είναι αρσενικό.
Οπότε, κ. Χωμενίδη, «την εποχή των παχιών αγελάδων», όχι «των παχυλών».
* Από μια διαφήμιση αυτοκινήτου (είχε κι ένα ωραίο τοπίο πιο πάνω αλλά το έκοψα)
Μου λέει ο φίλος που το στέλνει:
Το διάβασα τρεις φορές το
MINI COUNTRYMAN
ME ALL IN MINI PLUS
χωρίς να συνειδητοποιώ ότι το «ΜΕ» είναι «με», δηλαδή ελληνικό μέσα στη θάλασσα των αγγλικών, καθώς είναι ίδια τα γράμματα αυτά.
Κάπως σαν ΜΕ ΤΟΟ ή ΒΕΝΕΤΗ (Βενέτη ή Beneth; )
* Κι ένα ποδοσφαιρικό με μαθηματική χροιά ή μαθηματικό με ποδοσφαιρική χροιά, από αθλητικό ιστότοπο, για τους αγώνες της περασμένης Κυριακής:
Υπενθυμίζεται, ότι η απόσταση μεταξύ των δύο Δικεφάλων είναι μόλις τρεις βαθμοί. Εφόσον, ο ΠΑΟΚ κερδίσει απόψε την Ένωση θα την πιάσει στους 60 βαθμούς και θα παραμείνει τουλάχιστον στο -5 από τον πρωτοπόρο Παναθηναϊκό, που λογικά δεν θα λαθέψει εντός έδρας με τον Βόλο.
Βέβαια, τελικά ο ΠΑΟΚ έχασε και ο Παναθηναϊκός λάθεψε, αλλά ο αρθρογράφος εξετάζει τι θα γινόταν αν κέρδιζε ο ΠΑΟΚ και έφτανε στους 60 βαθμούς ενώ ο Παναθηναϊκός θα είχε 62, 63 ή 65 ανάλογα με το αποτέλεσμα του δικού του αγώνα.
Θεωρητικά είναι σωστό να λέμε «τουλάχιστον στους -5» αφού αν μειωνόταν η διαφορά, π.χ. με νίκη του ΠΑΟΚ και Χ του ΠΑΟ σε 3 βαθμούς το -3 είναι μεγαλύτερο του -5 !
Από την άλλη όμως όταν μιλάμε για διαφορά (σε απόλυτη τιμή) θα λέγαμε «το πολύ» αντι «τουλάχιστο». Εγώ τουλάχιστον θα έγραφα «το πολύ στους 5 βαθμούς».
* Kαι μια πολύγλωσση πινακίδα σε κατάστημα, από τον ανταποκριτή μας στις Βρυξέλλες.
Καλωσορίσατε λοιπόν σε γαλλικά, ολλανδικά και αγγλικά, αλλά «καλωσόρισμα» στα ελληνικά.
Eδώ που τα λέμε, και η γαλλική λέξη (Bienvenue) αλλά και η αγγλική σημαίνουν τόσο το καλωσόρισμα όσο και το «καλώς ορίσατε!», και το μπέρδεμα συνεχίζεται με το ισπανικό, όπου το bienvenida, αν δεν κάνω λάθος, είναι το «καλωσορίσατε» όταν το λέμε σε γυναίκα (σε άντρα είναι bienvenido) αλλά και το καλωσόρισμα γενικώς και ανεξαρτήτως φύλου.
Να μας πουν οι τουρκομαθείς, αλλά και το τουρκικό karsιlama νομίζω πως δεν χρησιμοποιείται ιποτέ ως χαιρετισμός αντίστοιχος του «καλωσορίσατε» αλλά μόνο σημαίνει το «καλωσόρισμα». (Τα υπόλοιπα θα τα εξετάσουμε όταν και αν κάποτε γράψουμε άρθρο για τον καρσιλαμά).
* Σε διαφήμιση παιδικού βιβλίου, από τις εκδόσεις Ίκαρος, που τη βρίσκουμε σε πολλούς ιστότοπους (παράδειγμα), διαβάζουμε:
ΚΟΥΝΕΛΟΣ & ΑΡΚΟΥΔΑ 3. ΙΠΤΑΜΕΝΟΣ ΜΕΖΕΣ
Ένα παραμύθι για τη φιλία, για την αποδοχή και για τη χρησιμότητα που έχουν τα κακά μύρτιλο.
Ελπίζω να είναι τυπογραφικό λάθος και να μην έχει εξαπλωθεί η ακλισιά μέχρι τα μύρτιλα, καλά ή κακά.
* Κι ένα κλασικό παράδειγμα ελληνοβαρεμένης παραγλωσσολογίας, σε νέα συσκευασία, από το Φέισμπουκ:
Kαταλάβατε; Επειδή οι Άραβες γράφουν από δεξιά προς τα αριστερά, είχαν γράψει ZEUS κι εμείς καταλάβαμε SUEZ! Τώρα, γιατί δεν το έγραψαν στα αραβικά αλλά χρησιμοποίησαν το λατινικό αλφάβητο, αυτό δεν μας το λέει ο κ. Φώτης Ρουβάς που είναι η πηγή.
* Κι ένα που περίσσεψε από την προηγούμενη εβδομάδα, αλλά έχει ενδιαφέρον. Σε άρθρο για το Άμστερνταμ, που προσπαθεί να αποθαρρύνει τους νεαρούς ταραξίες τουρίστες από τη Μεγάλη Βρετανία, διαβάζουμε:
Μεγαλύτερες από τη ζωή διαφημιστικές πινακίδες που αναρτώνται στην περιοχή των κόκκινων φώτων δείχνουν φωτογραφίες….
Καταρχάς, το red-lights district έχει επικρατήσει, και σωστά, να το λέμε γειτονιά/περιοχή «των κόκκινων φαναριών» -είναι άλλωστε και ο τίτλος της παλιάς ελληνικής ταινίας. Κι έπειτα, και πιο σοβαρό, το αγγλικό larger-than-life (διότι αυτό έγραφε το πρωτότυπο: Larger-than-life billboards…) δεν μεταφράζεται κατά λέξη! Προκειμένου για πινακίδες, θα το λέγαμε «εντυπωσιακές, χτυπητές». Για άνθρωπο, «πληθωρικός» ή κάτι ανάλογο.
Πιο πάνω, προσέχω τα δεινά της γενικής:
συμπεριλαμβανομένων κρουαζιέρων με βάρκα στο κανάλι με απεριόριστο αλκοόλ, βραδιές με «μπριζόλες και στριπτίζ» και βόλτες…
Καταρχάς, πολύ πιο βολικό θα ήταν το including να το αποδίδαμε «τα οποία περιλαμβάνουν…» ή κάτι τέτοιο. Θα απέφευγε έτσι ο συντάκτης και το δίλημμα «κρουαζιέρων» ή «κρουαζιερών» (εγώ αυτό θα έβαζα). Αλλά όπως βλέπετε, είτε ασυνείδητα είτε προκειμένου να αποφύγει τα «βραδιών» και «βολτών» το γύρισε μετά σε αιτιατική.
* Αστεία διατύπωση σε τίτλο για τραγικό συμβάν:
Γέλασα με την παρατήρηση κάποιου χρήστη στο Τουίτερ: Ύστερα από 6 χρόνια, έπρεπε να το καταλάβουν ότι το ψάρι δεν θα ήταν φρέσκο.
(Ο Ντάνος βέβαια δεν είχε πιάσει το ίδιο ψάρι, αλλά κάποιο άλλο αυτού του είδους).
* Και κλείνουμε με μια αινιγματική διαφήμιση στην οποία έχω άγνωστες λέξεις.
Η διαφήμιση ρωτάει:
Γδαρίζει εύκολα το Gel Polish σας;
Εγώ δεν βάφω τα νύχια μου και δεν ξέρω κιόλας τι ακριβώς είναι το Gel Polish (υποψιάζομαι πως δεν είναι πολωνικό, θα ήταν Polish Gel), οπότε δεν μπορώ να πω αν συνηθίζεται να γδαρίζει ή όχι -αλλά το κυριότερο είναι ότι δεν ξέρω τι θα πει «γδαρίζει».
Να πρόκειται άραγε για λέξη φτιαγμένη από το μηχανάκι που έκανε τη μετάφραση;
Να είναι υβρίδιο από το «γδέρνεται» και το «ξεφτίζει»;
Πάντως, και αυτό είναι το πιο εντυπωσιακό, δεν πρόκειται για «λέξη άπαξ»!
Πράγματι, αν γκουγκλίσετε θα το βρείτε σε πολλές διαφημίσεις. Ας πούμε:
Το χαλί σκάλας κατασκευασμένο από αντιολισθητικό υλικό δεν γδαρίζει το δάπεδο
ή
(για ένα κινητό τηλέφωνο) Γδαρίζει πολύ γρήγορα, χρησιμοποιώ κανονικά παιχνίδια, η μπαταρία έχει καλή απόδοση και η κάμερα είναι κανονική
ή
Γδαρίζει το laminate δάπεδο;
Κι εδώ σταματάω. Καλό σαββατοκύριακο και προσέξτε μη γδαρίσετε το δάπεδο!
08/04/2023
Νίκος Σαραντάκος
https://sarantakos.wordpress.com/
Ο Νίκος Σαραντάκος γεννήθηκε στο Παλαιό Φάληρο το 1959. Σπούδασε χημικός μηχανικός και αγγλική φιλολογία. Έχει εκδώσει δύο συλλογές διηγημάτων και άλλα βιβλία. Δουλεύει μεταφραστής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και μοιράζει το χρόνο του ανάμεσα σε Λουξεμβούργο και Ελλάδα. Ενδιαφέρεται για τη φρασεολογία, την ετυμολογία και τη λεξικογραφία καθώς και για την ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας. Συνεργάζεται με εφημερίδες και περιοδικά. Δημοσιεύει τα κείμενά του, γλωσσικά και άλλα, στο ιστολόγιό του sarantakos.wordpress.com/ και στο sarantakos.com. Σε μια άλλη ενσάρκωση, γράφει στα αγγλικά και στα γαλλικά για το μπριτζ (το παιχνίδι).
Τα βιβλία του:
«Για μια πορεία», διηγήματα (1984, β’ έκδ. 1988) εκδ. Σύγχρονη Εποχή
«Μετά την αποψίλωση», διηγήματα (1987, β’ έκδ. 1989) εκδ. Σύγχρονη Εποχή
«Μότσαρτ-Αλληλογραφία» (1991, β’ έκδ. 2001) εκδ. Ερατώ
«Το αλφαβητάρι των ιδιωματικών εκφράσεων» (1997) εκδ. Δίαυλος
«Γλώσσα μετ’ εμποδίων» (2007) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία» (2009) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Λέξεις που χάνονται» (2011) εκδ. Το Βήμα
«Λόγια του αέρα» (2013) εκδ. εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Οπωροφόρες λέξεις» (2013) εκδ. Κλειδάριθμος
«Η γλώσσα έχει κέφια» (2018) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Μύθοι και πλάνες για την ελληνική γλώσσα» (2019) εκδ. ΕΑΠ
«Το ζορμπαλίκι των ραγιάδων» (2020) εκδ. Του Εικοστού Πρώτου
Έχει κάνει την επιμέλεια στην έκδοση των βιβλίων:
«Συμποσιακά», του Κώστα Βάρναλη,
«Αττικά: 400 χρονογραφήματα (1939-1958) για την Αθήνα και την Αττική», του Κώστα Βάρναλη,
«Τα δεκατρία ντόμινα και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Τι είδα εις την Ρωσσίαν των Σοβιέτ», του Κώστα Βάρναλη,
«Ο μυστηριώδης φίλος και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Γράμματα από το Παρίσι», του Κώστα Βάρναλη,
«Τα μαραμένα μάτια και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Κάπου περνούσε μια φωνή», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Η νοσταλγία του Γιάννη», του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη,
«Famous Bridge Records», του David Bird,
«Bridge Hands to Make You Laugh…and Cry», του David Bird.
