Το «αόρατο χέρι ρύθμισης των αγορών» του νεοφιλελευθερισμού ver1.0 τα έπαιξε! | του Γιάννη Χατζηχρήστου
Ζήτω η αrtificial intelligence toy ver2.0 σε ανατολή και δύση;
Θυμάστε εκείνη την «αόρατο χείρα» που μας έλεγαν οι νεοφιλελέ την προηγούμενη 30ετια, αυτό που αν αφεθούν οι αγορές χωρίς καμία κρατική εποπτεία θα τα ρύθμιζε όλα ωραία και καλά, και επί αυτής στηρίχθηκε όλο το αφήγημα της νεοφιλελέ παγκοσμιοποίησης νο1;
►Η εν λόγω χείρα «τα έπαιξε»!
Και μαζί με την συνειδητοποίηση της ανυπαρξίας της, ήρθε και η κατάρρευση όλου του οικοδομήματος της παγκοσμιοποίησης, που τώρα το γυρίζει πάλι στους προστατευτικούς εθνικισμούς και τις ζώνες εμπορίου υπό διαφορετικές διευθύνσεις και αποθετικά νομίσματα.
Όμως μην φανταστείτε ότι αυτό οδηγεί αυτόματα στην ιστορική δικαίωση του αντιπάλου δέους του καπιταλισμού του προηγούμενου αιώνα. Ο σοσιαλισμός (νοούμενος ως σύστημα ρύθμισης της οικονομίας από τον κρατικό κεντρικό σχεδιασμό – και ερήμην της βούλησης και δράσης των τοπικών κοινωνιών ή των συλλογικοτήτων τους, όπως εκφυλίστηκε) δεν τίθεται καν ως εναλλακτική του εκπεσόντος με πάταγο συστήματος, όσο και να τον αναμένει ο Κουτσούμπας. Ξέρετε ποιού εκπεσόντος, αυτού που ακόμα προσπαθεί να ρυθμίσει τις αγορές με αυξομειώσεις επιτοκίων των κεντρικών τραπεζών και δεν πετυχαίνει τώρα απολύτως τίποτα.
Τι έχει λοιπόν στον «ορατό ορίζοντα» ως επιλογή αυτός ο πλανήτης για να συνεχίσει να κινείται;
Αυτό καθορίζεται από πέντε «ανοιχτά μέτωπα», που μένουν σχεδόν απαρατήρητα (και στα αζήτητα σε ότι αφορά την διαμόρφωση της εγχώριας πολιτικής αντιπαράθεσης):
♦ Τι γίνεται, κατ’ αρχάς, στο μέτωπο αντιπαράθεσης ΗΠΑ – Κίνας και την ανάδειξη του ρόλου της τεχνητής νοημοσύνης για την παρακολούθηση των πάντων.
Οι διαμάχες μεταξύ κρατών, που τείνει να εξελιχθεί σε ένα πόλεμο αντιπάλων οικονομικών ζωνών, και μεταξύ εταιρειών που στοχεύουν σε κάποια παγκόσμια κυριαρχία, αντιπροσωπεύουν μια περίπλοκη αλληλεπίδραση μεταξύ των πιο ισχυρών παραγόντων του κόσμου.
Οι τεχνολογικοί γίγαντες βοηθούν στον καθορισμό του συνδυασμού εθνικισμού και παγκοσμιοποίησης των χωρών τους. Είναι επίσκοποι στο στρατηγικό και μακροπρόθεσμο παιχνίδι σκακιού των κρατών τους για την παγκόσμια δύναμη. Ωστόσο, οι τεχνολογικοί γίγαντες τύπου Amazon, Google, Alibaba ή Huawei αμφισβητούν επίσης την ισχύ των κρατών τους και συμβάλλουν στην εσωτερική πόλωση στις χώρες καταγωγής τους.
Η μάχη μαίνεται όχι μόνο μεταξύ των εταιρειών και των κρατών καταγωγής τους. Οι ΗΠΑ αρνήθηκαν την πρόσβαση σε ορισμένες κινεζικές επιχειρήσεις στην αγορά των ΗΠΑ, όπως η απαγόρευση της Huawei, για να εμποδίσουν την ανάπτυξη της τεχνολογίας 5G. Εν τω μεταξύ, οι ΗΠΑ άσκησαν πίεση σε άλλες χώρες να ακολουθήσουν το παράδειγμά τους και να αποκλείσουν τις κινεζικές επιχειρήσεις από τις αγορές τους.
Η Google, αποδεικνύοντας την υποστήριξή της στις ΗΠΑ και έχοντας επίγνωση της απειλής που θέτει η κινεζική τεχνολογία για τη δική της επιχείρηση, περιόρισε την πρόσβαση της Huawei σε βασικές εφαρμογές smartphone, αναγκάζοντας την Huawei να χρησιμοποιήσει ή να αναπτύξει νέες. Από εκεί και πέρα, οι ΗΠΑ προσπάθησαν να αποτρέψουν τη διεθνή επιστημονική συνεργασία με μελετητές που εδρεύουν στην Κίνα.
Οι ΗΠΑ παρουσιάζουν αυτά τα μέτρα ως απαντήσεις στον αθέμιτο ανταγωνισμό της Κίνας. Οι κατηγορίες για ασέβεια από την Κίνα για την πνευματική ιδιοκτησία, τις κρατικές επιδοτήσεις και τον προστατευτισμό ενισχύουν μια γενικευμένη κριτική στο πολιτικό σύστημα της Κίνας.
Το «μεγάλο τείχος προστασίας» της Κίνας, με το οποίο περιορίζει τις ψηφιακές λειτουργίες των ξένων, θεωρείται ιδιαίτερα προκλητικό δεδομένης της σημασίας της συλλογής δεδομένων στον αγώνα τεχνητής νοημοσύνης. Σίγουρα, το τείχος προστασίας έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην μεγέθυνση της κινεζικής Alibaba και την Tencent στο να φτάσουν τη διαφορά σε αυτόν τον αγώνα.
Η Κίνα που έχει επίσης αναπτύξει προηγμένη τηλεπικοινωνιακή υποδομή, ενθάρρυνε τις εταιρείες τεχνολογίας της να προωθήσουν την υιοθέτηση και την καινοτομία της τεχνητής νοημοσύνης. Επιπρόσθετα ενθάρρυνε τη συνεργασία μεταξύ της βιομηχανίας και των δημόσιων πανεπιστημίων να αναπτύσσουν νέες υπηρεσίες επί εξειδικευμένου δικτύου, που σχεδιάστηκε να υποστηρίζει καλύτερα τις εφαρμογές επί των τεχνολογιών blockchain. Καθώς η Κίνα πλησιάζει την τεχνητή νοημοσύνη, αναδύονται κινεζικοί τεχνολογικοί γίγαντες και σε αυτό το πεδίο. Αυτό έχει κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου για τους αμερικανικούς τεχνολογικούς γίγαντες και την κυβέρνηση των ΗΠΑ.
Μια ad hoc ομάδα με την ονομασία National Security Commission on Artificial Intelligence (NSCAI) προεδρεύεται από τον Eric Schmidt, πρώην πρόεδρο της Google, και περιλαμβάνει ανώτερα στελέχη από την Google, τη Microsoft και την Amazon.
Το 2021, η ομάδα δημοσίευσε μια έκθεση που παρήγγειλε η κυβέρνηση των ΗΠΑ, η οποία υποστήριζε ισχυρά τον τεχνοεθνικισμό. Το NSCAI έγραψε:
«Για πρώτη φορά μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, η τεχνολογική κυριαρχία της Αμερικής – η ραχοκοκαλιά της οικονομικής και στρατιωτικής ισχύος της – απειλείται. Η Κίνα διαθέτει τη δύναμη, το ταλέντο και τη φιλοδοξία να ξεπεράσει τις Ηνωμένες Πολιτείες ως παγκόσμιος ηγέτης στην τεχνητή νοημοσύνη την επόμενη δεκαετία, εάν δεν αλλάξουν οι τρέχουσες τάσεις».
♦ Η αλληλεξάρτηση μεταξύ των κρατών των ΗΠΑ και της Κίνας
και των ψηφιακών τους εταιρειών είναι εμφανής στην περίπτωση της επιτήρησης. Οι χαλαροί κανόνες διαχείρισης της προστασίας προσωπικών δεδομένων στις ΗΠΑ, επέτρεψε στους τεχνολογικούς γίγαντες να συλλέγουν δεδομένα χωρίς περιορισμούς. Σε αντάλλαγμα, η Google, η Apple και το Facebook τροφοδοτούν με δεδομένα ιδρύματα όπως η Υπηρεσία Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ.
►Οι κινεζικοί γίγαντες κάνουν ακριβώς το ίδιο με την δική τους κυβέρνησή.
Γενικότερα όμως, το μέγεθος και ο τρόπος λειτουργίας των τεχνολογικών κολοσσών απειλούν την κυριαρχία του κράτους ακόμη και σε υπερδυνάμεις όπως οι ΗΠΑ και η Κίνα, αφού τείνουν να τα υποκαταστήσουν. Το γεγονός ότι το Facebook λειτουργεί ως ένας μονοπωλιακός συλλέκτης προσωπικών δεδομένων υπό την μορφή καθεστώτος, αποτελεί παράδειγμα αυτού του προβλήματος. Η Alibaba και η Tencent αναλαμβάνουν μέρος των λειτουργιών των κρατικών εμπορικών τραπεζών στην Κίνα είναι ένα άλλο παράδειγμα. (Προς την ίδια κατεύθυνση λειτουργεί και ο ΟΤΕ με το γεωργιανό λογισμικό payze, που μπαίνει στα χωράφια της τραπεζικής λιανικής).
Η παγκόσμια εμβέλεια της μεγάλης τεχνολογίας ενισχύει την παγκόσμια κυριαρχία των ΗΠΑ και υποστηρίζει τη φιλοδοξία της Κίνας να την αμφισβητήσει. Όταν πρόκειται για συστάσεις πολιτικής, οι τεχνολογικοί γίγαντες γίνονται «τεχνο-εθνικιστές». Εξαρτώνται από την υποστήριξη του κράτους και η αυτονομία τους βρίσκεται υπό συνεχή διαπραγμάτευση. Χαρακτηριστικά και όσα παρατηρούνται τώρα στον πόλεμο προπαγάνδας περί του Ουκρανικού.
♦ Οι αλλαγές που προκαλούνται από την κατάρρευση της προηγούμενης παγκοσμιοποίησης
και οι ορατές προοπτικές δημιουργίας ελάχιστα συναλλασμένων μεταξύ τους ζωνών, δεν άφησαν όμως ανεπηρέαστη την ομάδα των Big Tech είτε των ΗΠΑ είτε της Κίνας.
►Απόδειξη: η κατάρρευση της πολύκροτης συνεργασίας Maersk (ο γίγαντας στην διανομή φορτίων containers με έλεγχο πάνω από 200 μεγάλα λιμάνια) με την IBM.
Οι εν λόγω δεινόσαυροι της προηγούμενης παγκόσμιοποίησης ανέπτυξαν ένα άκρως κεντροποιημένο σύστημα logistics χρησιμοποιώντας τις άκρως αποκερντρωμένες τεχνολογίες blockchain, που σας έχω φάει τα αυτιά τα τελευταία χρόνια, με στόχο τον περιορισμό του κόστους και του χρόνου διεκπεραίωσης των μεταφορών.
Έλα μου τώρα που αυτό το σύστημα που δεν δουλεύει σε ζώνες εταιρογενών νομισματικών συστημάτων (Οι συναλλαγές μέσω SWIFT δεν «μιλάνε» με αντίστοιχες του ρωσωκινεζικού ανάλογου). Έτσι το σύστημα Maersk/IBM καταρρέει, έχοντας ήδη κάψει και πολλά δισ ανάπτυξης του (μέσα και ο ΟΛΘ που την πάτησε από τις επιλογές του Σαββίδη επ’ αυτού).
Εν αναμονή του επόμενου αντίστοιχου συστήματος που θα λαμβάνει υπ όψη την αρχιτεκτονική της μετά-παγκόσμιοποίησης σε τουλάχιστον τρεις ζώνες «φίλιων χωρών» (του δολαρίου, του αντί-δολαρίου της Ευρασίας/Κίνας και τον ενδιάμεσο χώρο των IBIS (Ινδία, Βραζιλία, Ινδονησία, Νοτ. Αφρική) που θέλει να είναι «και με τον αστυφύλαξ και με τον χωροφύλαξ»), πολλά θα γίνουν. Και ήδη γίνονται…
Αυτό που γίνεται με τον κατακερματισμό των δικτύων logistics εμφανίστηκε ως τάση πολύ πιο γρήγορα και έντονα στον ψηφιακό κόσμο. Όπως μ’ αυτήν της κρίσης της πλατφόρμας Netflix, που χάνει συνεχώς από μικρούς τοπικούς πάροχους περιεχομένου.
♦ Η ΕΕ σε ρόλο ρυθμιστή, αλλά ανύμπορη να αντιδράσει. Κοινώς εκτός μάχης.
Η ΕΕ στερείται αντίστοιχων τεχνολογικών κολοσσών. Όσες εταιρείες υψηλής τεχνολογίας είχαν αναπτυχθεί στο πρώτο κύμα ανάπτυξης των τεχνολογιών πληροφορικής 1970-2000 (Philips, Nixdorf, Bull, Olivetti κλπ) δεν κατάφεραν να επιβιώσουν στους γρήγορους ρυθμούς προσαρμογής που επιβάλλει η τεχνολογία σε αυτό το επίπεδο.
Παρ όλα αυτά, η τεχνολογική ισχύς της ΕΕ συντηρείται από την επιδοτούμενη Έρευνα & Ανάπτυξη που γίνεται στα πολύ υψηλού επιπέδου Ακαδημαϊκά ιδρύματα που διαθέτει σε συνεργασία με μικρομεσαίες τεχνολογικές εταιρείες ή spin offs, που συντηρούνται μέσα από τις επιδοτήσεις ύψους πάνω των 100 δισ. € προγραμμάτων μέχρι το 27, όπως το Horizon Europe, το Creative ή το Digital Europe.
Το αποτέλεσμα τους μέχρι τώρα, ως προς την παραγωγή και διάθεση τελικών προϊόντων πενιχρό. Συνήθως οι πιο πετυχημένες προσπάθειες σε όλους τους τομείς καταλήγουν να εξαγοραστούν από funds υπό Αμερικανική σημαία. Το μόνο που την ξεχωρίζει είναι η τεχνολογική της υπεροχή στις τεχνολογίες κατασκευής chips πυκνότητας 3 νανομέτρων (κυριαρχεί μια Ολλανδική εταιρεία).
Ένα άλλο σημείο άμυνας της ΕΕ είναι οι περιορισμοί που έθεσε στην ασύδοτη δράση των Big tech του διαδικτύου ως προς τα προσωπικά δεδομένα των Ευρωπαίων πολιτών δια των Digital Data & Service Acts που δημοσίευσε, αλλά και του κανονιστικού πλαισίου λειτουργίας των ψηφιακών νομισμάτων.
Με την δημοσίευση τους, οι πέντε μεγάλες Αμερικανικές εταιρείες Facebook, Apple, Amazon, Netflix και Google άρχισαν να χάνουν το 50% της χρηματιστηριακής τους αξίας, πριν από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία. Απώλειες ύψους γύρω στα 7 τρισ $ μέχρι τώρα, σε μια πτωτική πορεία που δεν έχει σταματήσει ακόμα, για παρόμοιους λόγους όπως αυτούς που έδειξε πιο πάνω το παράδειγμα της Netflix και της Maersk/IBM!
(Δεν μου το βγάζεις από το μυαλό ότι η οικονομική αφαίμαξη της ΕΕ μέσω της ενεργειακής κρίσης που προκάλεσε η Ουκρανική κρίση είχε και σαν στόχο την τελική άρση αυτών των τειχών προστασίας των προσωπικών δικαιωμάτων των Ευρωπαίων, από τις ορέξεις των FAANG…)
♦ Οι τεχνολογικές εξελίξεις επί του διαδικτύου σε αυτόν τον πόλεμο.
Όλο αυτό πιο πάνω είναι το σκηνικό ενός (αθέατου) σκληρού πολέμου, που στοχεύει τελικά στην κατάκτηση του διαδικτύου και του ψηφιακού εμπορίου επί αυτού (το 60% του συνολικά παγκόσμιου μέχρι το 2030).
Το σκηνικό επί του μοντέλου «μάζευε data και βάλε την artificial intelligence να παίξει τον ρόλο της αόρατης χείρας των αγορών» με social credit scoring στην Κίνα η «bank credit scoring» στη Δύση και με chatbots ψαχτήρια τύπου GPT3 που δουλεύουν ΜΌΝΟ επί υπερσυγκεντρώσεων προσωπικών δεδομένων, κινδυνεύει τώρα να ανατραπεί και από την ίδια την τεχνολογική εξέλιξη του διαδικτύου προς το web3.0. Η αναμενόμενη επικράτηση στο ίντερνετ των τεχνολογιών αποκέντρωσης/προστασίας των προσωπικών δεδομένων που λέγονται blockchain, είναι πολύ ορατή πλέον. Αν αυτές επικρατήσουν, κάνουν περιττές τις μάχες ελέγχου και χειραγώγησης δια της τεχνητής νοημοσύνης που επιχειρούν τα κράτη ή οι τεχνο-εθνικισμοί των τεχνοφεουδαρχών τους!
Έτσι, πχ, «τελειώνουν» την τάση δημιουργίας δεινοσαύρων τύπου Netflix, ή ΙΒΜ και Μicrosoft που αποφασίζουν για μας, αλλά χωρίς εμάς για το ποια ταινία θα δούμε την επόμενη σεζόν ή από που θα περάσουν τα φορτία. Ήδη ξεκίνησαν στις ΗΠΑ οι πρώτες πλατφόρμες «συλλογικών παραγωγών» ταινιών μέσω της χρηματοδότησης τους μέσω ψηφιακών μέσων συναλλαγών, ένα νέο τύπο «κρυπτονομισματων» που λέγονται NFT. Οι κάτοχοι τους, εκτός από συλλογικοί επενδυτές της παραγωγής, έχουν και άλλα δικαιώματα. Όπως πχ να συμμετέχουν δημιουργικά στην διαμόρφωση του σεναρίου (και μέσα από ψηφιακές ψηφοφορίες). Ή στο να παρακολουθούν ότι οι πόροι που διέθεσαν πηγαίνουν και διανέμονται με διαφάνεια στους συντελεστές της παραγωγής, βάζοντας οριστικά τέλος στην περίφημη «λογιστική του Χόλυγουντ», ένα από τα μεγαλύτερα πλυντήρια μαύρου χρήματος των τελευταίων 90 χρόνων.
Αλλά «τελειώνουν» ταυτόχρονα και τον ρόλο των εμπορικών τραπεζών ως μονοπωλίων έκδοσης χρήματος μέσω των δανείων και των τοξικών τους παραγώγων (των derivatives), που τρέφονταν μέχρι σήμερα επί όλων αυτών. Μαζί τους και τις πυραμίδες των τροφικών αλυσίδων των κοράκων των κόκκινων δανείων τύπου Πάτση, με την εισαγωγή νέων εννοιών (όπως της κλασματικής ιδιοκτησίας στέγης) και τρόπων απόκτησης της μέσω νέου τύπου ψηφιακών μέσων συναλλαγών, όπως τα nfts, που μετατρέπουν το νοίκι σε ιδιοκτησία, χωρίς να καταστρέφουν τον κατασκευαστικό κλάδο.
Αυτή την στιγμή κινδυνεύουν να σκάσουν «κρυφά χρέη» του παρατραπεζικού συστήματος των funds ύψους 80 τρισ $!
►«Πόλεμος» άλλου επιπέδου αυτός, αφού αναδεικνύει, για πρώτη φορά, την σημασία της εμπλοκής των «κοινοτήτων» των χρηστών του νέου διαδικτύου στην έκβαση του. Η συλλογική ευφυΐα και διαμοιραζόμενη γνώση, λειτουργεί ακόμα πιο αποτελεσματικά από κάθε αλγόριθμο τεχνητής ευφυίας, θέτοντας τις προϋποθέσεις και αυτή η τεχνολογία να τεθεί κάτω από ένα στοιχειώδη δημοκρατικό έλεγχο.
Η οριζόντια διασύνδεση των «ψηφιακών κοινοτήτων» που λειτουργούν, συνήθως, ως μονοθεματικές αλλά υπερτοπικά, είναι μια ακόμη πρόκληση που οδηγεί σε μια τελείως διαφορετική «παγκοσμιοποίηση». Εκεί όπου οι τεχνολογικοί εθνικισμοί και οι ολιγάρχες πίσω τους, να μην έχουν σχεδόν καμία ισχύ με τα μέσα που διαθέτουν σήμερα!
Υπό το φως των επειγουσών παγκόσμιων προκλήσεων, υπάρχει ανάγκη για νέες μορφές παγκόσμιας διακυβέρνησης διά της σύνθεσης αυτών των δημιουργικών δυνάμεων της κοινωνίας μέσω της ανταλλαγής γνώσεων πέρα από τους κανονισμούς της αγοράς. Αυτή με το αόρατο χέρι που θα τα ρύθμιζε όλα, έπαιξε και έχασε.
Έτσι, μην παραξενευτείτε αν από εδώ και πέρα οι συντηρητικοί θα υπερασπίζονται τα συμφέροντα των ελίτ περιχαρακωμένοι σε άγονους εθνοαπομονωτισμούς και η προοδευτική ευρύτερη αριστερά θα διαμορφώνει τους όρους της επόμενης, έτσι ορισμένης, παγκοσμιοποίησης!
Το λες και life is a bitch όλη αυτή την ανατροπή των πάντων και όσων ξέραμε μέχρι τώρα.
Τι δεν καταλαβαίνεις;
Γιάννης Χατζηχρήστος
Ο Γιάννης Χατζηχρήστος γεννήθηκε το 1958 στην Αθήνα. Αφού αποφοίτησε από το Μαθηματικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Πατρών συμμετείχε στην υλοποίηση σύνθετων έργων πληροφορικής και επικοινωνιών στον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα για πολλά χρόνια. Από οικογένειες από την μια μεριά συντηρητικών Κωνσταντινουπολιτών (από την πλευρά του πατέρα του) και μελών του ΚΚΕ/ΕΛΑΣ από την άλλη (από την πλευρά της μητέρας του), δραστηριοποιήθηκε στην Αριστερά από τα μαθητικά του χρόνια, το 1973.
Τα τελευταία χρόνια ανέπτυξε δράση για την εμπέδωση της αμεσοδημοκρατίας στην Αριστερά και την αυτοδιοίκηση. Ενδιαφέρεται για την ανάπτυξη του κοινωνικού μη κρατικού τομέα της οικονομίας ως βασικού μοχλού ανάπτυξης, κυρίως στον πρωτογεννή και τον χρηματοπιστωτικό τομέα, καθώς και για την ανάπτυξη νέων μη ιεραρχικών ενεργειακών δικτύων. Τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντα του εστιάζονται κυρίως στην Εφαρμογή της δημοκρατίας & της Αμεσοδημοκρατίας στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, στον Κοινωνικό Τομέα Οικονομίας, στην Ενεργειακή Πολιτική, στις Πολιτικές Υγείας, στην Αγροτική Πολιτική καθώς και στην Πληροφορική και Παραγωγική Ανασυγκρότηση.
Έχει εκδώσει τα βιβλία:
Ανασκαφή στο μέλλον, μυθιστόρημα, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2006
Το φ του φόβου, μυθιστόρημα, 2014
