Εξαπριλιάτικα μεζεδάκια | του Νίκου Σαραντάκου
Τη Δευτέρα που μας πέρασε είχαμε 1η Απριλίου, δηλαδή Πρωταπριλιά, και είπαμε πρωταπριλιάτικα ψέματα (όσοι είπαμε, τέλος πάντων). Σήμερα έχουμε 6η Απριλίου και σερβίρουμε μεζεδάκια, που με λίγη καλή θέληση μπορούμε να τα πούμε «εξαπριλιάτικα». Στο παρελθόν έχω βάλει τίτλο «Δευτεραπριλιάτικα μεζεδάκια», δυο φορές μάλιστα, σήμερα είπα να κάνω ένα άλμα.
Όσο για τα πρωταπριλιάτικα ψέματα, δεν είπαμε πολλά, διότι έχει χάσει το νόημά του το έθιμο -τι ψέμα να πεις σε μια χώρα όπου σφάζεται μια γυναίκα έξω από το αστυνομικό τμήμα όπου είχε πάει να ζητήσει βοήθεια, μπροστά στα μάτια του φρουρού, ο οποίος υπηρετούσε ενώ είχε προφυλακιστεί και ενώ είναι υπόδικος για υπόθεση με πλαστά διαβατήρια;
Στο Τουίτερ πάντως είδα μερικά γουστόζικα πρωταπριλιάτικα πειράγματα, όπως αυτό που είπαν για τον φίλο μας τον Δύτη, που κάποιος φίλος του έδωσε συγχαρητήρια για την έκδοση της μονογραφίας του «Καταγραφή των κρυφών σχολειών που λειτούργησαν στον ελλαδικό χώρο κατά την τουρκοκρατία», εκδόσεις Γεωργιάδη – Βιβλιοθήκη των Ελλήνων.
Υπήρξαν και πιο σοβαρά πρωταπριλιάτικα, όμως για πιο λίγους, όπως το τουίτ για μια χιττιτική πινακίδα που αφηγείται την άλωση της Τροίας.
Στα σόσιαλ συζητήθηκε επίσης πολύ, και κάμποσοι το πίστεψαν, το πρωταπριλιάτικο της Ζούγκλας, που αποκάλυπτε, τάχα, τα SMS που αντάλλαξε η Μαρέβα Γκραμπόφσκι με τον Βαγγέλη Μαρινάκη. Εδώ η αρχική «είδηση».
Κι ένα αδιόρατο μεταπρωταπριλιάτικο στα Νέα ή έστω λάθος σχετικά με την 1η Απριλίου:
Ζέστη και σκόνη πράγματι μάς ταλαιπώρησαν τη μέρα εκείνη, που όμως δεν ήταν «σήμερα, Τρίτη 01/04», ήταν Δευτέρα!
* Φίλος στέλνει ένα διαφημιστικό ταβέρνας, στο οποίο, πάνω πάνω, υπάρχει η ενδιαφέρουσα ανορθογραφία «διοξίδειο».
Τι σχέση έχει με την ταβέρνα το διοξείδιο του θείου δεν ξέρω, αλλά έτσι γραμμένο μού θυμίζει κάποιο ίδρυμα ή νοσοκομείο ή κάτι τέτοιο, το Διοξίδειο, που θα το έχτισε ομογενής ευεργέτης, ο Διοξίδης, σαν το Ωνάσειο ή το Ζάππειο.
(Παρεμπιπτόντως, αν το ξέρατε, τα λεξικά Μπαμπινιώτη προτιμούν την -ετυμολογικώς ορθή, όπως λένε- γραφή «οξίδιο» και «διοξίδιο»).
* Εκτενές άρθρο στο news247 για τον Ιμάμογλου που νίκησε στις εκλογές στην Κωνσταντινούπολη.
Ο οποίος Ιμάμογλου έπαιζε τερματοφύλακας στα νιάτα του, σε ερασιτεχνικό επίπεδο, όπως και ο Ερντογάν άλλωστε. Διαβάζουμε ότι «χρησιμοποίησε το πιο δημοφιλές σπορ της γείτονας, ως εργαλείο της ρητορικής του».
Ο φίλος που το στέλνει παραξενεύεται από τον τύπο «της γείτονας». Πράγματι, η γείτων της γείτονος ή η γειτόνισσα της γειτόνισσας. Αλλά ενώ λέμε «η γείτων» και εννοούμε την Τουρκία (και στις μέρες μας μονο την Τουρκία λέμε έτσι), δεν υπάρχει τύπος «η γείτονα» και βέβαια η γειτόνισσα λέγεται μόνο κυριολεκτικά, για πρόσωπα. Αν θέλαμε να αποφύγουμε το «της γείτονος» θα λέγαμε «της γειτονικής χώρας ή «στους γείτονες».
Στο ίδιο άρθρο, που έχει κάμποσες αβλεψίες, προσέχω τη φράση «προσπάθησε να τον υπογράψει η Φενέρμπαχτσε», που ακολουθεί την παράδοση μεταβατικοποίησης του διαρρέω ή του επικοινωνώ.
* Και συνεχίζω μεταβατικά, δηλαδή στο ίδιο θέμα.
Φίλος γλωσσολόγος στέλνει απόσπασμα από δήλωση της μητέρας της Ελένης Τοπαλούδη: Μου αιμορραγούν την ψυχή.
Πάλι ένα αμετάβατο που γίνεται μεταβατικό. Και συνεχίζει ο φίλος: Μάλλον είχε δίκιο η Θεοφανοπούλου-Κοντού, η μεταβατικοποίηση είναι σοβαρή τάση της γλωσσικής αλλαγής.
Συμφωνώ, του λέω, νομίζω ότι μπορούμε να λήξουμε τη σχετική συζήτηση.
Αρκεί να μην το διαρρεύσουμε, μου απαντάει, γιατί θα αγανακτήσουμε τον κόσμο που θα νομίζει ότι το επικοινωνούμε επειδή θέλουμε να τους τρέξουμε.
* Κι ένα ωραίο λαθάκι σε ανακοίνωση της Περιφέρειας Πελοποννήσου, που επαναλαμβάνει σε περίληψη εγκύκλιο του Υπουργείου Γεωργίας (που τη βρίσκετε εδώ).
Πρόκειται για προειδοποίγηση για το λεπιδόπτερο Spodoptera fungiperda, που αποτελεί απειλή για κάποιες καλλιέργειες.
Οι κάμπιες λοιπόν, προνύμφες στην ειδική ορολογία, εμφανίζουν «καβαλιστική συμπεριφορά». Δηλαδή; Μελετάνε την Καμπάλα; Κάμπιες να μελετάνε την Καμπάλα θα ήταν σουρεαλιστικό, αλλά αν δούμε το πλήρες κείμενο του Υπουργείου, απ’ όπου έγινε η περίληψη, θα καταλάβουμε περί τίνος πρόκειται:
Οι μεγαλύτερες προνύμφες εμφανίζουν καβαλιστική συμπεριφορά ώστε τελικά μια με δύο προνύμφες σε κάθε θέση ανάπτυξης να επιβιώνουν.
Προφανώς κανιβαλική συμπεριφορά εμφανιζουν οι προνύμφες, αλληλοτρώγονται και επιβιώνουν οι πιο δυνατές.
* Φραστικό λάθος του πρωθυπουργού στην ομιλία που έκανε πρόσφατα στο Μοσχάτο.
Στο βίντεο, στο 10:37 λέει: «Δεν μπορώ να μην ξεχάσω, ότι την πρώτη μου ίσως πολιτική εμφάνιση την είχα κάνει στο καρναβάλι του Μοσχάτου τον Φεβρουάριο του 2003»
Ή δεν μπορώ να ξεχάσω ή δεν μπορώ να μη θυμηθώ. Δύσκολο πράγμα οι διπλές αρνήσεις -ή τα καρναβάλια.
* Και για λόγους ισορροπίας, ένα λαθάκι από τον Στ. Κασσελάκη, ο οποίος σε προχτεσινό τουίτ του έγραψε:
Ζητάω την ψήφο σας για να μπορέσει να ανθίσει η επιχειρηματικότητα. Να υπάρξει υγιής ανταγωνισμός, ρευστότητα από τις τράπεζες και ασφαλώς να αλλάξουμε το φορολογικό πλαίσιο και να εισάγουμε μια προοδευτική φορολογική κλίμακα
Την προοδευτική φορολογική κλίμακα, υποθέτω, δεν θα την εισάγουμε συνεχώς, μέχρι να πετύχει, θα τηνεισάξουμε (ή: θα την εισαγάγουμε, που είναι και το επισήμως αποδεκτό) μία φορά.
Για να το δούμε πιο καθαρά, ας αντικαταστήσουμε το «εισάγω» με το περίπου ισοδύναμο «καθιερώνω». Θα καθιερώσουμε μια νέα φορολογική κλίμακα, δεν θα «καθιερώνουμε».
* Ρελάνς στα λάθη πολιτικών αρχηγών με το εξής απόσπασμα από το πόθεν έσχες του Κυριάκου Μητσοτάκη (στη σελ. 10).
Πιθανότατα τη δήλωση τη σύνταξε κάποιος λογιστής, και ο πρωθυπουργός απλώς την υπέγραψε, ωστόσο βγάζει μάτι το «ενπεριέχει» αντί «εμπεριέχει» και, πιο αστεία, η «γωνική» παροχή -ίσως το οικόπεδο να είναι γωνιακό. Η συνδιοκτησία είναι μπόνους.
* Mια πολύ εκνευριστική ακλισιά στην Καθημερινή, στη στήλη της ιστορικής αναδρομής (Σαν σήμερα) -αν και το λινκ μπορεί να ανοιγει μόνο σε όσους έχουν εγγραφεί στον ιστότοπο.
Ο τίτλος:
Σαν σήμερα: 31 Μαρτίου 1905 – Ξεσπά η Πρώτη Κρίση του Μαρόκο
Και στο κείμενο, πάνω από πέντε φορές: η κρίση του Μαρόκο, η υπόθεση του Μαρόκο, η ανεξαρτησία του Μαρόκο και πάει λέγοντας.
Γιατί, ωγαθοί, «του Μαρόκο» και όχι «του Μαρόκου»;
Επειδή είναι ξένο, θα πουν. Ξένο; Σε ποια γλώσσα; Morocco είναι στα αγγλικά, Maroc στα γαλλικά, αλ-Μαγκριμπίγια ή κάτι τέτοιο στα αραβικά.Στα ιταλικά πράγματι είναι Marocco, αλλά γιατί να το αφήσουμε άκλιτο ενώ μας έρχεται έτοιμο, συμμορφωμένο στο ελληνικό τυπικό;
(Θα πείτε: το Μονακό γιατί μένει άκλιτο; Μα, το Μονακό -που τουλάχιστον έτσι το λένε στα γαλλικά- είναι το στραβό, όχι το Μαρόκο!)
* Γουστόζικη αβλεψία στα Νέα, σε άρθρο για τη λήξη του σχολικού έτους.
Και ενώ γράφει, ας πούμε, ότι:
Οι ενδοσχολικές εξετάσεις για την Α’ και Β’ Λυκείου θα πρέπει να ολοκληρωθούν στις 15 Ιουνίου και οι απολυτήριες για τη Γ’ Λυκείου στις 30 Μαΐου.
Το διδακτικό έτος στα Νηπιαγωγεία και Δημοτικά Σχολεία θα λήξει στις 14 Ιουνίου, ημέρα Παρασκευή.
στη λεζάντα της φωτογραφίας που συνοδεύει το άρθρο ο υλατζής είχε αλλού το μυαλό του:
Στις 14 Ιουνίου κλείνουν τα νοσοκομεία, γράφει.
Μόνο μην το δείξετε στον Άδωνη και του δώσετε ιδέες.
* Κι ένα υποτιτλιστικό.
Φίλος σχολιάζει τη μετάφραση μιας ταινίας. Μεταφέρω κόπι-πάστε:
Στην ταινία Hunter Killer με θέμα ένα αμερικανικό υποβρύχιο μπορεί να δεχθεί κανείς πώς είναι δύσκολο να μεταφράσεις το captain σε κάτι άλλο από «καπετάνιο» και όντως έτσι προσφωνούν τον κυβερνήτη ανεξαρτήτως βαθμού. Όταν δείχνει όμως δυο ανώτερους αξιωματικούς σε επίπεδο Πενταγώνου και ο ένας προσφωνεί «Ναύαρχε» λογικό είναι πως του απαντάει «Πλοίαρχε.»
Επίσης είναι δύσκολο όταν έχουν χάσει την επαφή με ένα υποβρύχιο να έχει «πρόβλημα το ράδιο» λες και ακούγανε Μελωδία FM! Oπότε radio μάλλον νοείται ο ασύρματος.
Ακόμα πιο δύσκολο όταν ο κυβερνήτης ενός υποβρυχίου δίνει εντολή «submerge the ship» προφανώς εννοεί να καταδυθούν και όχι να …βυθίσουν το πλοίο.
Πιο ασυγχώρητο όμως είναι το να αποδίδουν το «at the bottom of the sea» ως «στον πάτο του βυθού» εκτός του ότι δημιουργεί έτοιμη νοερή …ανταπάντηση!
Και κλείνω με μια ερώτηση προς το κοινό.
Δείτε το σουπεράκι αυτό.
Yποθέτω ότι οι δικηγόροι απαντούν στις δηλώσεις Κασσελάκη για διεθνείς παρατηρητές στις εκλογές.
Αλλά τι θα πει το «εγκυμωνάτε»; Εγκυμονείτε μήπως; Νόημα δεν βγάζει, παρόλο που λέμε ότι η κατάσταση «εγκυμονεί κινδύνους». Ποιο άλλο ταιριάζει; Σηκώνω τα χέρια ψηλά, καλή Εξαπριλιά!
6/4/2024
Νίκος Σαραντάκος
https://sarantakos.wordpress.com/
Ο Νίκος Σαραντάκος γεννήθηκε στο Παλαιό Φάληρο το 1959. Σπούδασε χημικός μηχανικός και αγγλική φιλολογία. Έχει εκδώσει δύο συλλογές διηγημάτων και άλλα βιβλία. Δουλεύει μεταφραστής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και μοιράζει το χρόνο του ανάμεσα σε Λουξεμβούργο και Ελλάδα. Ενδιαφέρεται για τη φρασεολογία, την ετυμολογία και τη λεξικογραφία καθώς και για την ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας. Συνεργάζεται με εφημερίδες και περιοδικά. Δημοσιεύει τα κείμενά του, γλωσσικά και άλλα, στο ιστολόγιό του sarantakos.wordpress.com/ και στο sarantakos.com. Σε μια άλλη ενσάρκωση, γράφει στα αγγλικά και στα γαλλικά για το μπριτζ (το παιχνίδι).
Τα βιβλία του:
«Για μια πορεία», διηγήματα (1984, β’ έκδ. 1988) εκδ. Σύγχρονη Εποχή
«Μετά την αποψίλωση», διηγήματα (1987, β’ έκδ. 1989) εκδ. Σύγχρονη Εποχή
«Μότσαρτ-Αλληλογραφία» (1991, β’ έκδ. 2001) εκδ. Ερατώ
«Το αλφαβητάρι των ιδιωματικών εκφράσεων» (1997) εκδ. Δίαυλος
«Γλώσσα μετ’ εμποδίων» (2007) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία» (2009) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Λέξεις που χάνονται» (2011) εκδ. Το Βήμα
«Λόγια του αέρα» (2013) εκδ. εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Οπωροφόρες λέξεις» (2013) εκδ. Κλειδάριθμος
«Η γλώσσα έχει κέφια» (2018) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Μύθοι και πλάνες για την ελληνική γλώσσα» (2019) εκδ. ΕΑΠ
«Το ζορμπαλίκι των ραγιάδων» (2020) εκδ. Του Εικοστού Πρώτου
Έχει κάνει την επιμέλεια στην έκδοση των βιβλίων:
«Συμποσιακά», του Κώστα Βάρναλη,
«Αττικά: 400 χρονογραφήματα (1939-1958) για την Αθήνα και την Αττική», του Κώστα Βάρναλη,
«Τα δεκατρία ντόμινα και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Τι είδα εις την Ρωσσίαν των Σοβιέτ», του Κώστα Βάρναλη,
«Ο μυστηριώδης φίλος και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Γράμματα από το Παρίσι», του Κώστα Βάρναλη,
«Τα μαραμένα μάτια και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Κάπου περνούσε μια φωνή», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Η νοσταλγία του Γιάννη», του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη,
«Famous Bridge Records», του David Bird,
«Bridge Hands to Make You Laugh…and Cry», του David Bird.
