Οι απαρχές και το όνομα των Δαφνών | του Νίκου Λουκαδάκη
Όταν μιλάς ή γράφεις για τον τόπο σου, πρέπει πάντα να ‘χεις στον νου σου τους προγόνους σου, όλους αυτούς που κείτουνται εκεί που σαλεύεις εσύ αξέγνοιος. Με ταπεινά και σεβαστικά λοιπόν ζάλα, κινώ τούτο το ταξίδι στο χωριό μου, στις Δαφνές.
Οι Δαφνές βρίσκονται 17 χιλιόμετρα νότια του Ηρακλείου, απλωμένες πάνω σε ένα λόφο, 317 μέτρα πάνω από τη θάλασσα. Η θέση του χωριού ανάμεσα σε δυο εύφορες Επαρχίες, του Μαλεβιζίου και του Τεμένους, καθώς και το εύκρατο κλίμα, αποτέλεσαν σαφώς την αιτία εγκατάστασης των πρώτων κατοίκων.
Το χωριό αναφέρεται για πρώτη φορά σε έγγραφο του 1268, όπου η Μονή Παλιανής εκχωρείται μαζί με όλη της την περιουσία στη λατινική αρχιεπισκοπή Κρήτης, όμως είναι σίγουρο ότι η περιοχή κοντά στο χωριό κατοικούνταν πριν από την συγκεκριμένη ημερομηνία. Ας δούμε τι αναφέρεται σχετικώς στο βιβλίο της Γωγώς Κουγιουμουτζάκη: Δαφνές Ηρακλείου Κρήτης, ο τόπος μας, στη σελίδα 46: «Ένα είναι βέβαιο ότι πριν από τη θεμελίωση του χωριού, υπήρχαν εγκατεσπαρμένα σε διάφορα σημεία της περιοχής και στα άξια λόγου αγροκτήματα, διάφορα Μετόχια, οικογενειακές αγροικίες, των οποίων και σήμερα διακρίνονται και σώζονται ικανά ερείπια των κτισμάτων και ερείπια εκκλησιών. Αυτό δηλώνει ότι εκεί υπήρχαν κατοικίες περισσοτέρων οικογενειών, όπως στα παρακάτω σημεία. 1) Στο Σκυλοχωριό, 2) στον Ατσίνατο, 3) στην Ξερολιά, 4) στον Άγιο Κωνσταντίνο…(να συμπληρώσω εδώ και το Ασπροχωριό) είναι πιθανόν οι κάτοικοι των Μετοχίων, αφού συμφώνησαν ίσως και αφού εκτίμησαν την αξία της περιοχής Δαφνές, απετέλεσαν τους πρώτους θεμελιωτές του χωριού, διότι από τότε που κτίστηκε το χωριό, έπαψε κάθε μέριμνα για τα Μετόχια, οι κάτοικοι των οποίων φαίνεται να εγκατέλειψαν και μετακόμισαν στις Δαφνές…(Αρχείο Εμμανουήλ Μπαφάκη 1960)…Οι αρχικοί κάτοικοι του χωριού Δαφνές ήταν οι οικογένειες Γαβαλά, Καραντινού και Σενετάκη… Οι Σενετάκηδες και οι Γαβαλάδες μετοίκησαν εις Δαφνές από το Σκυλοχωριό οι δε Καραντινοί από το Μετόχι Ατσίνατος…(Γρατσέας 2013, σσ. 115, 116)…».
Σχετικά με το όνομα του χωριού η προφορική παράδοση λέει ότι υπήρχαν δάφνες στην πλατεία, δίπλα στην Αγία Ζώνη, όπως αναφέρει άλλωστε και ο Στέργιος Σπανάκης στο έργο του: «Πόλεις και χωριά της Κρήτη», (τόμος Α’, σελίδα 248). Αυτή η εκδοχή όμως είναι υπό αμφισβήτηση μιας και το όνομα του χωριού συναντάται, όπως αναφέραμε ήδη, σε βενετικά έγγραφα από το 1268 ως Dafnes, πολύ πριν την ύπαρξη του ναού της Αγίας Ζώνης.
Το όνομα του χωριού σίγουρα είναι φυτωνυμικό, προέρχεται δηλαδή από το φυτό δάφνη: « Η προέλευση της ονομασίας του χωριού από το ομώνυμο φυτό, σχετίζεται άμεσα με τη λατρεία του θεού Απόλλωνα και βασίζεται στους ακόλουθους τρεις άξονες: τη συνάφεια του Απόλλωνα με το φυτό της δάφνης και τον χαρακτηρισμό του ως Δαφνίτης, τα ευρεθέντα αρχαιολογικά ευρήματα ναού προς τιμήν του συγκεκριμένου θεού και τα τοπωνύμια που έχουν ως σήμερα διασωθεί…μαρτυρείται τουλάχιστον από το 1320…οικισμός ονόματι Απόλλωνας στη συγκεκριμένη περιοχή. Αυτός ο οικισμός τοποθετείται μεταξύ της κρήνης Καρακόβρυση και της εκκλησίας του Αγίου Νικολάου, η οποία διασώζεται έως και σήμερα και βρίσκεται δυτικά από την Ιερά Μονή της Θεοτόκου (Παλιανή). Επιπρόσθετα ο ποταμός σε αυτήν τη λαγκάδα (ο οποίος βρίσκεται κάτω από την περιοχή Σταυρός, διαρρέει τον Άγιο Κωνσταντίνο, Τσικούρι, Ατσίνατο, που αποτελούν Δαφνιανή περιοχή) ονομάζεται ακόμα και σήμερα Απόλλωνας, ενώ στον διπλανό οικισμό της Παλλάδας, σε κοντινή απόσταση από την Ιερά Μονή Παλιανής, στο χώρο που βρίσκεται σήμερα ο Άγιος Νικόλαος του Πύργου υπάρχουν εμφανή ίχνη του αρχαίου ναού του Απόλλωνα. ( Δαφνές Ηρακλείου Κρήτης, ο τόπος μας, Στέφανος Γρατσέας, Επίμετρο σελίδα 547, 549)…».
Έτσι λοιπόν αρχίζει η περιδιάβαση στον τόπο, στην ιστορία και στους ανθρώπους του χωριού μου, ενός χωριού που μέσα στους αιώνες εξελίχθηκε σε κεφαλοχώρι, λόγω της εργατικότητας, της πίστης και της φιλοπατρίας των Δαφνιανών.
Λουκαδάκης Νίκος
«Ο Δαφνιανός»
Νίκος Λουκαδάκης
Ο Νίκος Λουκαδάκης γεννήθηκε στο Ηράκλειο Κρήτης το 1973. Μεγάλωσε σε μια εποχή και σε ένα περιβάλλον που του επέτρεψε να αγαπήσει τα βιβλία, τη γνώση και το απαύγασμα της ανθρώπινης τέχνης, την ποίηση. Εργάζεται σε μεγάλη βιομηχανία της Κρήτης και είναι παντρεμένος με δύο παιδιά. Αρθρογραφεί σε εβδομαδιαία βάση στην τοπική εφημερίδα της Κρήτης «Αντίλαλος», για την λαογραφία, τη γλώσσα και την ιστορία μας.
