Του Γεναριού ευωδιές και νοστιμάδες | του Νίκου Λουκαδάκη
Πώς ρέγομαι να σαλεύω στους λόφους και στους κάμπους του τόπου μου, Γενάρη, απόβροχα, με την πρωινή δροσούλα να μου μαργώνει τα μέλη και τη μυρωδιά της φύσης να μου μαργώνει τον νου. Θεριό ανήμερο ο Γενάρης, με χιόνια και με μπόρες μάχεται να χαλάσει τον κύκλο της φύσης, μ’ αυτή ανίκητη, ήδη έχει απλώσει το πράσινο πέπλο της παντού και δεν θ’ αργήσει να γεννήσει αθούς και καρπούς. Μες στο πράσινο τούτο πέπλο θα βρεις ευωδιές και νοστιμάδες που κάθε τέτοια εποχή γεμίζουν το λιτό τραπέζι της φάρας μας. Πρωταγωνιστές στο τραπέζι αυτό είναι τα γιαχνερά χόρτα. Τα ευωδιαστά αυτά ιάματα της γης, είναι πολλά κι έχουν ονόματα που μας καλούν να πατήσουμε στα χνάρια τους και να κλουθήσουμε τη στράτα της ιστορίας τους.
Μάραθο: Το σπουδαιότερο από τα βρώσιμα χόρτα. Άγνωστης ετυμολογίας, το όνομα του έχει βρεθεί σε πινακίδες Γραμμικής Β΄. Περιοχές σε όλη την Ελλάδα οφείλουν το όνομά τους σε τούτο το βοτάνι, με σημαντικότερη την ιστορική περιοχή του Μαραθώνα.
Άγριο πράσο: Πράσον στα αρχαία Ελληνικά. Οι διουρητικές του ιδιότητες μνημονεύονται από τον Ιπποκράτη και το πράσινο χρώμα έχει πάρει το όνομά του από το χορταρικό αυτό (πράσ-ινο= το χρώμα του πράσου).
Σταφυλίνακας: Ο μυρωδάτος σταφυλίνος των αρχαίων, με τον δαντελωτό αθό. Εάν τον ξεριζώσεις προσεκτικά την εποχή της ανθοφορίας του, θα διαπιστώσεις πως ο βολβός που έχει είναι το άγριο καρότο.
Κουρνοπόδι: Κορωνόπους στα αρχαία (κορωνό-πους=πόδι κουρούνας), πράγματι του φύλλο του μοιάζει πολύ με πόδι πουλιού.
Κουτσουνάδα: Είναι η γνωστή μας παπαρούνα. Το όνομα της (κουτσουνάδα-κουτσούνα= κούκλα) προφανώς το οφείλει στη χρήση των λουλουδιών της, ως παιχνίδι των κοριτσιών.
Γαλατσίδα: Γαλακτίτης, για τους Βυζαντινούς. Λέγεται έτσι γιατί θεωρείται πως βοηθά τη λεχώνα να κατεβάσει γάλα.
Γλυκοσυρίδα: Η Σερίς των αρχαίων με την αντιοξειδωτική δράση.
Καυκαλήθρα: Στα Ελληνιστικά χρόνια λεγόταν καυκαλίς. Η ετυμολογία της είναι άγνωστη. Εάν πάντως σκαλίσεις τη λέξη θα βρεις μέσα τον καύκο, το ποτήρι κρασιού των αρχαίων. Μιας λοιπόν και είναι γνωστό πως την καυκαλήθρα την έτριβαν στα ποτήρια τους οι πρόγονοί μας για να αρωματίσουν το κρασί, μπαίνεις σε πειρασμό να συνδέσεις (αυθαίρετα βέβαια) την συνήθεια αυτή με το όνομά της.
Αρχάτζικας: Ο σκάνδιξ της αρχαιότητας, πιο γνωστό ως μυρώνι. Επίσης λέγεται και χτένι της Αφροδίτης, αφού οι καρποί του με τις μυτερές άκρες μοιάζουν πράγματι με χτένι.
Λαγουδόχορτο: Λέγεται έτσι γιατί οι λαγοί κρύβονται στο θαμνώδες, ευωδιαστό τούτο βοτάνι για να μην μπορούν τα λαγωνικά να τους μυρίσουν.
Μαντιλίδα: Η γνωστή μας μαργαρίτα. Το όνομά της βέβαια το οφείλει στις «μαντικές» της ιδιότητες (μαντι-λίδα). Ως γνωστόν, μαδώντας μια μαργαρίτα μαθαίνεις αν ο έρωτάς σου έχει ανταπόκριση ή είναι μάταιος.
Σκούλος: Τραγοπώγων για τους πρόγονούς μας. Οι καρποί του έχουν πολλές μακριές τρίχες, έτσι οι αρχαίοι το είδαν σαν πηγούνι τράγου (τραγο-πώγων) και οι νεώτεροι σαν σκουλί, σαν τούφα δηλαδή μαλλιού.
Λάπαθο: Λέξη αρχαιότατη. Πιθανολογείται πως προέρχεται από το λαπαρός= μαλακός, χαλαρός, λέξη που συνδέεται με την κοιλιακή χώρα (Λαπαρο-σκόπηση), μιας και ήταν γνωστές στην αρχαιότητα οι θεραπευτικές του ιδιότητες στις παθήσεις της κοιλιάς.
Η γλώσσα μας είναι σπουδαία για πολλούς λόγους, αλλά ο κυριότερος είναι η απλότητα της. Σ’ αυτή την απλότητα οφείλει τον πλούτο της. Για να την κατανοήσεις πρέπει απλά να έχεις τα μάτια σου ανοιχτά. Για να την αγαπήσεις απλά πρέπει να βαδίσεις στα ευωδιαστά χνάρια των λέξεών της.
Λουκαδάκης Νίκος
«Ο Δαφνιανός»
Νίκος Λουκαδάκης
Ο Νίκος Λουκαδάκης γεννήθηκε στο Ηράκλειο Κρήτης το 1973. Μεγάλωσε σε μια εποχή και σε ένα περιβάλλον που του επέτρεψε να αγαπήσει τα βιβλία, τη γνώση και το απαύγασμα της ανθρώπινης τέχνης, την ποίηση. Εργάζεται σε μεγάλη βιομηχανία της Κρήτης και είναι παντρεμένος με δύο παιδιά. Αρθρογραφεί σε εβδομαδιαία βάση στην τοπική εφημερίδα της Κρήτης «Αντίλαλος», για την λαογραφία, τη γλώσσα και την ιστορία μας.
