Θεωρητικές προσεγγίσεις και μοντέλα | του Χρήστου Δημούλα
[Συνέχεια από το προηγούμενο άρθρο]
Η ποίηση είναι θεραπευτική μέθοδος που μπορεί να χρησιμοποιηθεί από κάθε σχολή θεραπείας.
Ψυχοδυναμική, γνωσιακή – συμπεριφοριστική, ανθρωπιστική εκφραστική, υπαρξιακή, λογοθεραπεία, προσέγγιση διαπροσωπικών σχέσεων, συστημική, gestalt, φεμινιστική και προσέγγιση ενσυνειδητότητας.
Η σύνδεση ή σύνθεση θεραπείας μέσω της ποίησης με διάφορες σχολές ψυχοθεραπείας, δείχνουν τη διαρκώς αυξανόμενη αναγνώριση της θεραπευτικής αξίας της ποίησης αν κι εδώ στην Ελλάδα, παρ’ όλο που είναι γεννήτρα χώρα ποιητών, τα ερευνητικά αποτελέσματα είναι ακόμη πολύ πίσω από άλλες μεγάλες χώρες σχετικά με τις αμέτρητες ερευνητικές προσπάθειες που τεκμηριώνουν τεκμηρίωση θετικότατη αποτελεσματικότητας.
Είμαστε ακόμη λίγοι που ασχολούμαστε με αγάπη και πίστη για αυτή την προσπάθεια.
Ψυχανάλυση και Ποίηση
Αν κι η ποίηση λειτουργεί ως ένα ερμηνευτικό εργαλείο, ωστόσο αναδύονται φωνές που προσεγγίζουν τη ψυχανάλυση ως μία μορφή ποίησης σαφώς ενταγμένη στις τέχνες του λόγου.
Αρκετοί συγγραφείς προτείνουν τη συνάντηση ψυχανάλυσης-ποίησης ή γενικά της λογοτεχνίας προς όφελος της ψυχανάλυσης. Η ψυχαναλυτική ερμηνεία και πρακτική είναι συνδεδεμένες με το τρόπο που η ψυχανάλυση χρησιμοποιεί το λόγο ώστε κι ο ψυχαναλυτής κι ο ψυχαναλυόμενος να κατανοήσουν τι συμβαίνει σε ενδοψυχικό αλλά και διυποκειμενικό επίπεδο,συνεπώς και στη θεραπευτική σχέση τους.
Τόσο το ποίημα όσο κι η αναλυτική διαδικασία δημιουργούν ισχυρές συνηχήσεις αλλά και παραμορφώσεις στην απήχηση ήχου και νοήματος. Υπάρχουν αναλογίες τόσο στο τρόπο που ακούει κανείς το ποίημα όσο στον τρόπο που ο αναλυτής ακούει και μιλά στον ασθενή και το αντίστροφο. Αντίστοιχα, ο θεραπευτής προσπαθεί ν’ ακούει τον ήχο, να συλλάβει το τι συμβαίνει μέσα απ’ τη μουσικότητα του ποιήματος αλλά και των συναισθημάτων.
Άλλωστε ο Freud υποστήριζε ότι η ανθρώπινη ψυχή είναι ένα ποιητικό όργανο.
Επίσης στην πράξη η ψυχανάλυση έχει καταστεί επιστήμη για τη μελέτη δημιουργικών ποιητικών στοιχείων που ενυπάρχουν στον ανθρώπινο καθημερινό λόγο. Άρα εύκολα θα δούμε πως η ποιητική τέχνη ενσωματώνεται ως εργαλείο στην ψυχανάλυση.
Ο ίδιος ο Freud άλλωστε επιχείρησε μέσω του μνημειώδους έργου του «Ερμηνεία των ονείρων», τη ψυχαναλυτική προσέγγιση λογοτεχνικών κειμένων μιας και ς’ αυτά υπάρχουν πολλές τραυματικές εμπειρίες. Επιπλέον έτσι κι αλλιώς έχει μελετήσει τη λογοτεχνία σε βαθμό τέτοιο που ο 10ος τόμος των απάντων του καλύπτει 9 μελέτες σε περίπου 300 σελίδες.
Ο Kαρλ Γιούνγκ κι η αναλυτική ψυχολογία για την ποίηση
Ο Καρλ Γκουστάβ Γιούνγκ, θεμελιωτής της αναλυτικής ψυχολογίας προσπάθησε μες απ’ αυτή να κατανοήσει τη τέχνη κι ειδικά την ποίηση. Γι’ αυτόν, προσδιορίζονται ως ψυχολογικές διεργασίες και δραστηριότητες. Στη βάση της ποιητικής δημιουργίας υπάρχει η φαντασιακή λειτουργία ενώ η ποιητική δημιουργία μετασχηματίζει τα πράματα σε σύμβολα και μεταφορές αποδίδοντας νέα νοήματα. Υποστηρίζει δυο μοντέλα ποίησης, με βάση την εξωστρέφεια κι εσωστρέφεια ενώ αντιθέτως δεν συμφωνούσε στην δυνατότητα ψυχολογικής προσέγγισης της ουσιώδους φύσης της ποίησης.
Η ψυχανάλυση ως ποιητική λειτουργία. Η οπτική του Λακάν
Ο Λακάν έλεγε πως η ψυχανάλυση λειτουργεί με ποιητικούς όρους κι η σημαντικότερη τεχνική της, η ερμηνεία, είναι ποιητική γραφή που συνιστά ως διαλεκτική ανάμεσα σε ποίηση και λογική. Η ποίηση φτάνει να λειτουργεί στα όρια του ψυχαναλυτικού λόγου και μας βοηθά να βρίσκουμε μια θέση στην τάξη των συμβόλων. Αυτός είναι κι ο απώτερος στόχος με το τέλος της θεραπείας. Άρα ο Λακάν είναι εισηγητής της ποίησης ως μέσο κατανόησης της ψυχαναλυτικής διαδικασίας.
( Συνέχεια στο επόμενο άρθρο )
Χρήστος Δημούλας
Χρήστος Δημούλας
Ο Χρήστος Δημούλας γεννήθηκε το 1977. Σπούδασε Δημοσιογραφία, Πολιτικές Επιστήμες, Ιστορία, Κολάζ, Δραματοθεραπεία, Παιδοψυχολογία, Ειδική Αγωγή κι Εκπαίδευση Α.Μ.Ε.Α.. Διδάχτηκε Θεατρικό Παιχνίδι, Θεραπεία μέσω της Ποίησης κι όλων των ειδών γραπτού λόγου.
Εργάζεται ως Δραματοθεραπευτής κι υπεύθυνος, συνεδριών, μαθημάτων κι εργαστηρίων θεραπευτικής γραφής.
Ενδιαφέροντα του: Λογοτεχνία, Εικαστικά, Θέατρο, Φωτογραφία, Γυμναστική, Ακτιβισμός, Ταξίδια, Κολάζ.
Συνιδρυτής του Συλλόγου Εργατικής και Λαϊκής Επιμόρφωσης «Δημήτρης Γληνός».
Εμπνευστής-συνιδρυτής του εργαστηρίου φωτογραφίας «ΦωτοΠρολετάριοι».
Συνιδρυτής της κοινωνικής-λογοτεχνικής ομάδας «Απόδραση στον Λόγο και την Τέχνη».
Μέλος της «Συντροφιάς των Ονειροπόλων» του Θεάτρου Άλφα.
Έχει εκδώσει τρία λογοτεχνικά βιβλία. Συμμετείχε σε δύο ανθολογίες και δημιούργησε την Ανθολογία Σύγχρονης Ελληνικής Αντιπολεμικής Ποίησης. Έκανε ως τώρα πέντε ατομικές εκθέσεις και συμμετείχε σε πέντε ομαδικές με κολάζ του.
Διατηρεί την στήλη συνεντεύξεων: «Συνέντευξη με τον Χρήστο» στο ηλεκτρονικό περιοδικό «Κoukidaki».
