Από…Κοπέλι έως…Τσούμαρος | του Νίκου Λουκαδάκη
Στα χνάρια των λέξεων
Δυο λέξεις πάλι στέκουν ομπρός μου. Δυο λέξεις χιλιοειπωμένες, απλές. Μα εδά ήμαθα μπλιο. Κιαμιά λέξη δεν την προσπερνάω αν δεν τηνε ξεψαχνίσω, αν δεν την αγγίξω, δεν τηνε μυρίζω, δεν τηνε γευτώ. Αν δεν τηνε απλώσω ομπρός μου να τηνε ψαχουλέψω ως το μεδούλι της. Ανοίγω τα κιτάπια του χρόνου, έτοιμος να γυρίσω τις θεόβαρες σελίδες μια-μια. Χτυπά η καρδιά μου σαν την πρώτη φορά που έκαμα ζάλο πάνω στα χνάρια των λέξεων. Σιμώνω ολόχαρος και πιάνω απ’ το χέρι την πρώτη λέξη.
Κοπέλι: Παντού την βρίσκω τούτη τη λέξη. Από τον Ερωτόκριτο του Κορνάρου ως τις σημερινές μαντινάδες, απ’ τη μια μεριά της Κρήτης ως την άλλη μα και σε πολλά νησιά της Ελλάδας. Απλή λέξη, ο αρσενικός τύπος της λέξης κοπέλα, μα όταν λέμε κοπέλι στην Κρήτη εννοούμαι το παιδί από την βρεφική ως την προεφηβική ηλικία αν και για τους γονέους, το σπλάχνο τους θα είναι για πάντα κοπέλι.
Η λέξη όμως τούτη κρύβει μέσα της μυστικά που με την πρώτη ματιά δεν τα θωρείς. Τον μεσαίωνα η λέξη κοπέλι(ν) σήμαινε νεαρό αγόρι, υπηρέτης και η κοπέλα, υπηρέτρια σε ταβέρνα, παρακόρη. Θεωρείται μάλιστα πως η ρίζα της είναι το Λατινικό copella (υποκοριστικό του coppa), που σημαίνει μικρή κούπα, κυπελλάκι. Έτσι λοιπόν οι μπεκρήδες στην ταβέρνα φώναζαν στην παρακόρη copella-copella, να φέρει δηλαδή κούπες με κρασί. Φυσικό ήταν στο τέλος να ακούει στη λέξη κοπέλα. Το ότι η λέξη συνδέεται με τις ταβέρνες το βλέπουμε και στον περίφημο Σαχλίκη ( Αφήγησης παράξενος του ταπεινού Σαχλίκη, 14ος αιώνας), όπου λέει: «…κόπελον έχουσιν ορθόν και λέγουσι τον κέρνα…».
Τσούμαρος: Τώρα βαστώ την άλλη λέξη, μα αυτή είναι ατίθαση, αγριωπή. Τσούμαρος ή τσίμαρος είναι ο ζωηρός νέος στην εφηβεία του, το αμούστακο παλικαράκι μα σημαίνει και τράγος. Την ξανοίγω από πάνω ως κάτω και πομένω με το στόμα ανοιχτό. Αλήθεια δεν περίμενα με τίποτα τούτη η λέξη να με ταξιδέψει τόσο μακριά. Την ψαχουλεύω καλά και βρίσκω ότι ο τσίμαρος είναι ο αρχαιοελληνικός χίμαρος (τράγος). Τη λέξη την γνωρίζουμε από την περίφημη Χίμαιρα, το μυθολογικό τέρας (το οποίο εκτός των άλλων είχε σώμα κατσίκας), μα χίμαιρα ήταν η αίγα που ήταν γεννημένη τον προηγούμενο χειμώνα και έχει την ίδια ρίζα (χειμ-ών) με τις λέξεις χειμάζω, χειμαδιό, χιόνι και χείμαρρος (ο ποταμός που τρέχει μόνο τον χειμώνα-χείμα-ρροος).
Πώς να μην τη ρέγεσαι τούτη τη λαλιά. Πώς να μη θες να σκαλώνεις συνέχεια στη ράχη της, χωρίς να κατέχεις που θα σε ταξιδέψει. Πιάνομαι γερά από την χιλιόχρωμη χαίτη της και δεν θέλω ποτέ να κατέβω από εδώ πάνω.
Λουκαδάκης Νίκος
Νίκος Λουκαδάκης
Ο Νίκος Λουκαδάκης γεννήθηκε στο Ηράκλειο Κρήτης το 1973. Μεγάλωσε σε μια εποχή και σε ένα περιβάλλον που του επέτρεψε να αγαπήσει τα βιβλία, τη γνώση και το απαύγασμα της ανθρώπινης τέχνης, την ποίηση. Εργάζεται σε μεγάλη βιομηχανία της Κρήτης και είναι παντρεμένος με δύο παιδιά. Αρθρογραφεί σε εβδομαδιαία βάση στην τοπική εφημερίδα της Κρήτης «Αντίλαλος», για την λαογραφία, τη γλώσσα και την ιστορία μας.
