Μεταχαλογουινικά μεζεδάκια | του Νίκου Σαραντάκου
Που τα αποκαλώ έτσι επειδή μόλις πέρασε το Χαλογουίν, φυσικά. Μια γιορτή που μέχρι πριν από 10-15 χρόνια ήταν σχεδόν άγνωστη στα μέρη μας -και που η καθιέρωσή της, περισσότερο κι από τον Άγιο Βαλεντίνο, αποτελεί ένδειξη της σχεδόν απόλυτης ομογενοποίησης που επικρατεί στην εποχή μας σε όλο σχεδόν τον πλανήτη. Εντάξει, μπορεί και απλώς να γερνάω γκρινιάζοντας ή να γκρινιάζω γερνώντας.
Πάντως, σχετικό με το Χαλογουίν είναι το πρώτο από τα μεζεδάκια της πιατέλας μας.
Μου το έστειλε φίλος και είναι, όπως μου γράφει «Από την αρχική σελίδα της Google, στο αφιέρωμα για το Halloween» -και πράγματι στις 31 Οκτωβρίου το καθημερινό doodle, όπως λέγεται, της Google ήταν αφιερωμένο στη γιορτή αυτή (κάποτε θα βάλουμε άρθρο).
Λέμε όμως στα ελληνικά «θα παίξουμε φάρσες»; -είτε είναι νυχτερινές είτε πρωινές;
Εγώ μέχρι τώρα μόνο «θα κάνουμε φάρσες» ξέρω.
Αντίθετα, στα αγγλικά λένε to play a prank / to play a trick ή to play a joke.
Οπότε, όπως βλέπετε, η επιρροή δεν περιορίζεται στα έθιμα.
* Διαβάζω για το πιτ μπουλ που πετάχτηκε από σπίτι και επιτέθηκε σε 11χρονο παιδί που έκανε ποδήλατο, στη Λούτσα. Θυμάμαι ότι το καλοκαίρι, πάλι στην Ανατολική Αττική, είχα διαπιστώσει κι ο ίδιος πόσο επικίνδυνα είναι για πεζοπόρους και ποδηλάτες τα (κυρίως δεσποζόμενα) σκυλιά σε ημιαστικές περιοχές, και είχα γράψει κάτι στο Φέισμπουκ, οπότε μία σχολιάστρια υποστήριξε πως το λάθος είναι δικό μου διότι, μη εξοικειωμένος με τα σκυλιά, τα φοβάμαι, και εκκρίνω κάτι που εκείνα το ανιχνεύουν και γίνονται επιθετικά. Να ισχύει άραγε ίδια δικαιολογία για το 11χρονο παιδί;
Τέλος πάντων, διαβάζω την ανακοίνωση της Αστυνομίας:
Στις 14:05 ώρα της 28/10/2023 μετέβη στο Α.Τ. Σπατών-Αρτέμιδας η μητέρα του ανήλικου 11 ετών και κατέθεσε ότι την 19:10 της 26/10/2023 ο γιος της δέχτηκε επίθεση από σκύλο ράτσας πιτ-μπουλ χρώματος λευκού….
Πρόσεξα τη γενική, Σπατών. Ώστόσο, πιο κάτω στην ανακοίνωση:
Μεταφέρθηκε αρχικά στο Κ.Υ. Σπάτων….
Οπότε, αν είναι αστυνομικό τμήμα είναι οξύτονο, Σπατών, ενώ αν είναι κέντρο υγείας είναι παροξύτονο, Σπάτων.
* Την οθονιά που βλέπετε μου τη στέλνει φίλος, μπασκετόφιλος και δη φίλος του Ολυμπιακού. Eίναι στιγμιότυπο από τη μετάδοση του πρόσφατου αγώνα μπάσκετ Ολυμπιακού – Παναθηναϊκού, όπου νίκησε ο Παναθηναϊκός σπάζοντας ένα διψήφιο αρνητικό σερί.
Προσέξτε δεξιά στη στατιστική, που υπολογίζονται τα επιτυχημένα σουτ «εντός πεδιάς» των δύο ομάδων.
Είναι συνηθισμένο ορθογραφικό λάθος και μπορεί να μπερδέψει, διότι πράγματι γράφουμε «πεδίο», «πεδιάδα», αλλά, προκειμένου για αθλήματα, έχουμε την «παιδιά» (πρβλ. και «αθλοπαιδιές»), που θα πει «το παιχνίδι» και κατ’ επέκταση «ο κανονικός χρόνος του παιχνιδιού». Από το παιχνίδι και η σημασία του αστεϊσμού, στην έκφραση «χάριν παιδιάς».
Το μπλέξιμο είναι ότι η τυποποιημένη έκφραση «εντός παιδιάς» αποδίδει το αγγλικό field goal, και, προκειμένου για το μπάσκετ, εννοεί τα δίποντα και τα τρίποντα, που μπαίνουν στον κανονικό χρόνο του παιχνιδιού και όχι τις ελεύθερες βολές. Οπότε, αφού αποδίδει το field, πεδίο, είναι εύλογο το μπέρδεμα. Είχε γράψει πριν από μερικούς μήνες ο Παντελής Μπουκάλας:
Το τριήμερο του φάιναλ-έιτ του Κυπέλλου μπάσκετ, στο Ηράκλειο, είδαμε πολλές φορές στην κρατική οθόνη το λαθεμένο «εντός πεδιάς». Ξέρουμε ότι ο όρος μεταφράζει έναν αντίστοιχο αμερικανικό. «Τα σουτ εντός παιδιάς είναι τα σουτ εντός παιχνιδιού (δίποντα, τρίποντα) που ο Αμερικανοί τα λένε field goal», έγραφε το 2018 ο Γιάννης Φιλέρης στο παιχνιδιάρικο «μεγάλο ερμηνευτικό λεξικό μπάσκετ» που δημοσίευσε στην αθλητική ιστοσελίδα «Contra». Αλλά και το Λεξικό της Ακαδημίας παραθέτει και ερμηνεύει τη φράση «εκτός/εντός παιδιάς».
Να παρασύρονται όσοι γράφουν «εντός πεδιάς» από το «field», που σημαίνει (και) πεδίο; Και τότε, αν η γενική της άφαντης λέξης είναι «της πεδιάς», η ονομαστική της ποια είναι; «Η πεδιά»; Μάλλον. Γιατί αν ήταν «η πεδιάς», τότε θα γράφαμε «εντός πεδιάδος». Και τα γήπεδα δεν θα ‘χαν παρκέ αλλά χορταράκια, χαμομηλάκια κτλ.
* Οι ακλισιές της εβδομάδας είναι υπουργικές -υφυπουργικές για την ακρίβεια, αν και εθιμοτυπικώς και οι υφυπουργοί ως υπουργοί προσαγορεύονται.
Ο υφυπουργός εξωτερικών κ. Κώτσηρας, λοιπόν, που για να πω την αμαρτία μου δεν τον θυμόμουν, αναφέρει διάφορες χώρες που οι πρέσβεις τους επέδωσαν διαπιστευτήρια στην Πρόεδρο της Δημοκρατίας.
Η Ισλανδία και η Νέα Ζηλανδία κλίνονται βέβαια, όπως και η Μοζαμβίκη.
Όχι όμως η Ονδούρα, όχι η Νικαράγουα, όχι και η Γκάμπια -ίσως επειδή είναι εξωτικά μέρη, μακρινά. Και κοντά στα ξερά κάηκε και η Ανδόρα, που επανέκτησε το δεύτερο ρο της αλλά έχασε την κλίση της.
Αναρωτιέμαι αν το Υπ.Εξ. έχει κατάλογο με τα ονόματα χωρών, όπως έχουν οι μεταφραστικές υπηρεσίες της ΕΕ, στον οποίο κατάλογο βρίσκω: Δημοκρατία της Ονδούρας, Δημοκρατία της Νικαράγουας, Πριγκιπάτο της Ανδόρας, Δημοκρατία της Γκάμπιας.
Αν δεν έχει, ας τον υιοθετήσει!
* Μου έστειλαν και ένα στιγμιότυπο από τη συνάντηση του Στέφανου Κασσελάκη με τους συγγενείς των θυμάτων των Τεμπών.
Αν προσέξετε στο βιντεάκι, στο 3.06 περίπου, στο τέλος δηλαδή, ο Κασσελάκης λέει «θα το κάνουμε μέχρι τέλους, μέχρι να υπάρχει πλήρη δικαιοσύνη για εσάς, όσο χρειαστεί».
Ο φίλος που μου το έστειλε το θεωρεί λάθος, εγώ πάλι, αν και τυπικά είναι λάθος, μάλλον το επιδοκιμάζω, όπως είχα επιδοκιμάσει και το «η διεθνή» (ή, της διεθνής, δεν θυμάμαι) του Τσίπρα. Μένει βέβαια να δούμε αν και στη γενική θα πει «της πλήρης».
* Διάβασα πολλές επικρίσεις για το καινούργιο μουσείο για τη Μαρία Κάλλας, διάβασα κι ένα επαινετικό άρθρο στην Άθενς Βόις, όπου, όπως βλέπετε, ο κ. Μπιτζάνης, διευθύνων σύμβουλος της Τεχνόπολης, καμαρώνει ότι «στήσαμε ένα μουσείο, το οποίο φιλοδοξούμε ακόμη και για τον επισκέπτη που δεν ξέρει τίποτα παραπάνω από τον μύθο της Κάλλας, κυρίως μέσα από τον γάμο της με τον Ωνάση….»
Μα, δεν παντρεύτηκε ποτέ η Κάλλας τον Ωνάση, θα πείτε. Φαίνεται όμως ότι ο δαιμόνιος κ. Μπιτζάνης ανακάλυψε ότι έγινε κάποιος μυστικός γάμος -ίσως μάλιστα στο Μουσείο να έχει και φωτογραφίες από την τελετή, ποιος ξέρει;
Ίσως πάλι να είπε απλώς μια κοτσάνα, διότι μετά το κράξιμο που έπεσε στα σόσιαλ τώρα η διατύπωση έχει αλλάξει, τουλάχιστον στον ιστότοπο, και έχει γίνει: «κυρίως μέσα από τη σχέση της με τον Ωνάση».
Έτσι μάλιστα. Τα άλλα λάθη, που επισήμαναν ειδικοί, ίσως αξίζουν ειδικό άρθρο.
* Ένα ξεχωριστό γεγονός τη βδομάδα που μας πέρασε ήταν ο θάνατος του Μάθιου Πέρι, του ηθοποιού που υποδύθηκε τον ρόλο του Τσάντλερ στην πολυαγαπημένη σειρά Φιλαράκια.
Εγώ βέβαια για να πω την αμαρτία μου δεν έχω δει ούτε ένα επεισόδιο της σειράς και ο μόνος Τσάντλερ που ήξερα και αγαπούσα ήταν ο Ρέιμοντ, αλλά δεν τόλμησα να το ομολογήσω δημόσια στα σόσιαλ, σε σας το λέω για πρώτη φορά και μην το πείτε παραέξω, παρακαλώ πολύ.
Ωστόσο, μια φίλη μού έστειλε ένα εκτενές άρθρο των Νέων, που όσοι παρακολουθούσαν τη σειρά θα το βρουν ίσως ενδιαφέρον. Είναι μεταφρασμένο ή κακομεταφρασμένο από ένα άρθρο του BBC.com, η δε φίλη επισήμανε διάφορες αστοχίες, όπως το «οι θαυμαστές γιορτάζουν την ερμηνεία του» στην εισαγωγή του άρθρου, που είναι απόδοση του celebrate. Μάλλον «τιμούν», τι λέτε εσείς;
Ή, τι καταλαβαίνετε από το:
Ο Πέρι εξήγησε αργότερα στα απομνημονεύματά του, το 2022, πώς ακόνισε τη θέση του στην κωμωδία μέσω της ξεχωριστής ανάγνωσης των ατάκας του.
Έχουμε την τσαπατσουλιακλισιά στο τέλος -αλλά και τι να πει; Των ατακών του; Εδώ ήθελε ρηματική φράση: διαβάζοντας … τις ατάκες του. Έχουμε και το ελαφρώς ακατανόητο «ακόνισε τη θέση του στην κωμωδία».
Το πρωτότυπο: Perry later explained in his 2022 memoir how he honed his niche in comedy via his distinct line-readings
Και ναι μεν το to hone one’s skills το λέμε «ακόνισε τις δεξιότητές του» ή κάτι τέτοιο, και το hone κυριολεκτικά σημαίνει «ακονίζω» πχ ένα ξυράφι, αλλά εδώ δεν βγάζει νόημα να το αποδώσουμε έτσι. Θα μπορούσε να πει «πώς κατάκτησε/κέρδισε/έφτιαξε τη δική του θέση στην κωμωδία διαβάζοντας…»
Γενικά, το πρωτότυπο έχει πολλά σημεία που ζορίζουν -και που εδώ δεν μεταφράστηκαν με τον καλύτερο τρόπο. Θα άξιζε να μελετηθεί π.χ. σε κάποιο μεταφραστικό εργαστήρι.
* Αυτό το πολύ μικρό απόκομμα από δικογραφία ή κι εγώ δεν ξέρω από τι, το έβγαλε στο Τουίτερ φίλος νομικός, σχολιάζοντας:
Είναι ουδώλως ψευδό ότι εμπιστεύομαι την γλωσσική ικανότητα των ανακριτικών υπαλλήλων.
Πρόκειται για ένα μικρό αριστούργημα αυτό το «ουδώλως ψευδό» αφού καταφέρνει μέσα σε δυο λέξεις να χωρέσει δύο ή τρία λάθη διαφορετικού είδους.
Υπάρχει το ορθογραφικό λάθος, ουδώλως αντί ουδόλως, υπάρχει το μορφολογικό λάθος, ψευδό αντί ψευδές, αλλά υποπτεύομαι πως υπάρχει επίσης και σημασιολογικό λάθος, διότι μάλλον ο υπάλληλος ήθελε να γράψει «εντελώς ψευδές» και όχι «ουδόλως».
Πολύ νόστιμο καραβιδάκι!
* Και μια μεγαλύτερη καραβίδα από την ΕφΣυν, που θα την παρουσιάσω αφού θυμίσω ότι στο ιστολόγιο λέμε «καραβίδα» τη συσσώρευση πολλών λαθών σε μια μικρή παράγραφο (εδώ για τη γέννηση του όρου). Σε αφιέρωμα για την επέτειο θανάτου του Τζορτζ Μπέρναρντ Σο, διαβάζουμε:
Φίλος και σύντροφος του θρυλικού Γουίλιαμ Μόρις, από τους πρωτεργάτες της Παρισινής Κομμούνας, καταρρακώθηκε από τη φονικότητα του Α’ Π.Π. και ίδρυσε μαζί με την Μπεατρίς και τον Σίντνεϊ Γουέμπ την περίφημη Φαβιανή Εταιρεία….
O φίλος που το ψάρεψε, σχολιάζει:
Για αρχή, ποιος μπορεί να ήταν «από τους πρωτεργάτες της Παρισινής Κομμούνας»; Σίγουρα όχι ο Σο, λόγω ηλικίας (γεννήθηκε το 1856) αλλά ούτε και ο Μόρις (παρότι ξέρουμε ότι συγκινήθηκε από τη σφαγή των Κομμουνάρων), αφού είναι πασίγνωστο ότι μπήκε στη στρατευμένη πολιτική αργά στη ζωή του, καμιά δεκαριά χρόνια μετά την Κομμούνα, και προσχώρησε στον επαναστατικό σοσιαλισμό ακόμα αργότερα. Ο Μόρις όμως (που πέθανε το 1896) πρόλαβε να ασκήσει κριτική στην «περίφημη Φαβιανή Εταιρεία», άρα η ίδρυσή της δεν είχε να κάνει με «τη φονικότητα του Α’ Π.Π.». Τέλος, αμφιβάλλω αν την εταιρεία την ίδρυσαν όντως οι Γουέμπ και ο Σο, έστω κι αν κάποια στιγμή ταυτίστηκαν μαζί της.
Και δίκιο φαίνεται να έχει ο φίλος μου, διότι κανείς από αυτούς που αναφέρονται δεν ήταν πρωτεργάτης της Κομμούνας, και διότι η Φαβιανή Εταιρεία ιδρύθηκε το 1884, πολύ πριν από τον Πρώτο Παγκόσμιο, ενώ στα ιδρυτικά μέλη της δεν αναφέρονται ο Σο και οι Γουέμπ που, πάντως, έγιναν μέλη της και στυλοβάτες της από νωρίς. Για τη σχέση της Φαβιανής Εταίρείας με τον Φάβιο τον Μελλητή και με τα κουκιά έχουμε γράψει.
* Σε ένα ενδιαφέρον άρθρο για τον συμβολισμό που έχουν τα καρπούζια σχετικά με την Παλαιστίνη, που τον αγνοούσα, η συντάκτρια αναφέρεται στην «Λεβαντική κουζίνα». Όχι όμως. Λεβαντίνικη κουζίνα το επίθετο, ο Λεβαντίνος το ανθρωπωνύμιο.
* Και κλείνω με την εικόνα που βλέπετε, από τη συσκευασία της τσικουδιάς μάρκας Dobro.
Παρατηρώ με ενδιαφέρον την αναφορά σε τετράχρονη παλαίωση, διάστημα αρκετά μεγάλο θα έλεγα, δεν ενοχλούμαι από την απόδοση tsikoudia (τι άλλο; η υπογράμμιση δεν είναι δική μου), αλλά το dobro character δεν θα το άφηνα έτσι, παρόλο που η επωνυμία του ποτού είναι Dobro.
Ο ξένος αναγνώστης δεν καταλαβαίνει τη σημασία της λέξης, εκτός αν είναι Σλάβος, οπότε θα την καταλάβει μεν, αλλά όχι με ακρίβεια (dobro θα πει «καλός, ευθύς» στα βουλγάρικα και σε άλλες σλαβικές γλώσσες, από εκεί το πήραμε). Ίσως έπρεπε σε παρένθεση να προστεθεί κάτι σαν honest. \
Ίσως πάλι, αφού και το meraki έγινε διεθνής όρος στο μάρκετινγκ, να γίνει και το dobro, ώστε να περηφανευόμαστε για τις ελληνικές λέξεις που κατακτούν τον κόσμο (μαζί με τη μπέσα και το κέφι βεβαίως).
Καλό σαββατοκύριακο!
04/11/2023
Νίκος Σαραντάκος
https://sarantakos.wordpress.com/
Ο Νίκος Σαραντάκος γεννήθηκε στο Παλαιό Φάληρο το 1959. Σπούδασε χημικός μηχανικός και αγγλική φιλολογία. Έχει εκδώσει δύο συλλογές διηγημάτων και άλλα βιβλία. Δουλεύει μεταφραστής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και μοιράζει το χρόνο του ανάμεσα σε Λουξεμβούργο και Ελλάδα. Ενδιαφέρεται για τη φρασεολογία, την ετυμολογία και τη λεξικογραφία καθώς και για την ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας. Συνεργάζεται με εφημερίδες και περιοδικά. Δημοσιεύει τα κείμενά του, γλωσσικά και άλλα, στο ιστολόγιό του sarantakos.wordpress.com/ και στο sarantakos.com. Σε μια άλλη ενσάρκωση, γράφει στα αγγλικά και στα γαλλικά για το μπριτζ (το παιχνίδι).
Τα βιβλία του:
«Για μια πορεία», διηγήματα (1984, β’ έκδ. 1988) εκδ. Σύγχρονη Εποχή
«Μετά την αποψίλωση», διηγήματα (1987, β’ έκδ. 1989) εκδ. Σύγχρονη Εποχή
«Μότσαρτ-Αλληλογραφία» (1991, β’ έκδ. 2001) εκδ. Ερατώ
«Το αλφαβητάρι των ιδιωματικών εκφράσεων» (1997) εκδ. Δίαυλος
«Γλώσσα μετ’ εμποδίων» (2007) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία» (2009) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Λέξεις που χάνονται» (2011) εκδ. Το Βήμα
«Λόγια του αέρα» (2013) εκδ. εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Οπωροφόρες λέξεις» (2013) εκδ. Κλειδάριθμος
«Η γλώσσα έχει κέφια» (2018) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Μύθοι και πλάνες για την ελληνική γλώσσα» (2019) εκδ. ΕΑΠ
«Το ζορμπαλίκι των ραγιάδων» (2020) εκδ. Του Εικοστού Πρώτου
Έχει κάνει την επιμέλεια στην έκδοση των βιβλίων:
«Συμποσιακά», του Κώστα Βάρναλη,
«Αττικά: 400 χρονογραφήματα (1939-1958) για την Αθήνα και την Αττική», του Κώστα Βάρναλη,
«Τα δεκατρία ντόμινα και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Τι είδα εις την Ρωσσίαν των Σοβιέτ», του Κώστα Βάρναλη,
«Ο μυστηριώδης φίλος και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Γράμματα από το Παρίσι», του Κώστα Βάρναλη,
«Τα μαραμένα μάτια και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Κάπου περνούσε μια φωνή», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Η νοσταλγία του Γιάννη», του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη,
«Famous Bridge Records», του David Bird,
«Bridge Hands to Make You Laugh…and Cry», του David Bird.
