Μεσοσεπτεμβριανά μεζεδάκια | του Νίκου Σαραντάκου
Χτες είχαμε 15 Σεπτεμβρίου, σήμερα 16, βρισκόμαστε παναπεί στη μέση του μήνα, οπότε διάλεξα αυτόν τον ουδέτερο και ημερολογιακό τίτλο, για να μη βάλω τίτλο απαισιόδοξο, μια και η Ελλάδα εξακολουθεί κομμένη στα δύο από τις συνέπειες της πλημμύρας στη Θεσσαλία, που ακόμα βρίσκεται κάτω από τα νερά -μάλιστα ο κ. Σταϊκούρας δήλωσε ότι γίνεται «αγώνας δρόμου» για ν’ ανοίξει ο δρόμος, η εθνική οδός.
Και παρόλο που μερικά από τα μεζεδάκια μας, αναγκαστικά, αναφέρονται στις πλημμύρες και τις συνέπειές τους, λέω να ξεκινήσω με κάτι άσχετο, από έναν άσχετο αλλά μεγάλο χορηγό των μεζεδακιών μας, τον συγγραφέα και γονατογράφο Τάκη Θεοδωρόπουλο.
Ο κύριος Τάκης, λοιπόν, δημοσίευσε προχτές στην Καθημερινή μια επιφυλλίδα με τίτλο «Τι Παΐσιος, τι Σπίλμπεργκ«. Eκεί γράφει:
….όπως στη «Νύχτα των ζωντανών νεκρών» του Σπίλμπεργκ, που αποδεικνύεται όχι απλώς μαέστρος της φρίκης αλλά και προφήτης
Μόνο που η ταινία αυτή, καλτ άλλωστε, είναι του Τζορτζ Ρομέρο, του βασιλιά της φρίκης. Καμιά σχέση με τον Σπίλμπεργκ. Και δεν είναι στιγμιαίο λάπσους, αφού τον Σπίλμπεργκ τον έβαλε και στον τίτλο του άρθρου, ο αθεόφοβος!
(Κι έτσι την πάτησε, διότι ο τίτλος δεν μπορεί να διορθωθεί αθόρυβα).
Στις μέρες μας, τέτοια λάθη αποφεύγονται με ένα κλικ του ποντικιού. Αλλά ούτε ένα κλικ δεν χαραμίζει ο κύριος Τάκης, τόσο σέβεται τον αναγνώστη.
Και βέβαια, τόσο σέβεται τον αναγνώστη της και η Καθημερινή. Και ο διευθυντής της, ο Αλέξης Παπαχελάς.
* Kαι συνεχίζουμε με ένα μαργαριτάρι της Αυγής, σε άρθρο σχετικό με την πλημμύρα.
Στο ρεπορτάζ για τις δηλώσεις του χοντρόπετσου δημάρχου Βόλου αναφέρεται:
Υπενθυμίζεται ότι η Ειρήνη Αγαπηδάκη το Σαββατοκύριακο συνέστηνε στους πολίτες των πληγέντων περιοχών να μην χρησιμοποιούν το νερό μέχρι να αποφανθούν οι επιστήμονες και υπάρξουν οι σχετικές επίσημες ανακοινώσεις.
Με άλλα λόγια, άλλο ένα παράδειγμα «πληγέντων περιοχών» από τ’ αμέτρητα που βλέπει κανείς κάθε φορά που… πλήττονται περιοχές.
Κερασάκι, το κάπως περίεργο «συνεστηνε» -γιατί όχι «συνιστούσε»;
* Νέο ρήμα εγεννήθη παρ’ ημίν, «βιοπραγώ», και το ουσιαστικό αυτού «βιοπραγία». Στην ανακοίνωση της ομάδας του Εθνικού κατά του Πανθρακικού, για τον μεταξύ τους αγώνα για το Κύπελλο, διαβάζουμε:
Ο αγώνας κυπέλλου Πανθρακικος – Εθνικός διακόπηκε στο 43′ αφού εκείνη την ώρα παράγοντας των γηπεδούχων εισήλθε στον αγωνιστικό χώρο και βιοπραγησε στον ποδοσφαιριστή της ομάδας μας Γεωργούση.
Και ο ιστότοπος βάζει στον τίτλο «η φωτογραφία από τη βιοπραγία».
Από τα συμφραζόμενα, εικάζουμε ότι «βιοπραγώ σε κάποιον» σημαίνει «του κάνω τον βίο αβίωτο».
* Καθώς η λέξη «πλημμύρα» συζητήθηκε πολύ, την είδαμε να γράφεται και ανορθόγραφα, όπως εδώ στο τουίτ του ευρωβουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ Πέτρου Κόκκαλη, o οποίος φαίνεται να ψέγει τον Στ. Κασσελάκη όχι για βεβήλωση της Μακρονήσου, όπως άλλοι συριζαίοι και αριστεροί, αλλά μάλλον για κατάχρηση της έκφρασης «η Ελλάδα κομμένη στα δύο».
Ανορθογραφία το *«πλυμμηρισμένη», ίσως ανορθογραφία και το τουίτ συνολικά, που έδωσε την ευκαιρία σε αντιπάλους του ΣΥΡΙΖΑ για κακεντρεχή σχόλια, όπως «Είναι σωστό εφοπλιστής να χτυπάει εφοπλιστή;»
Στο δικό της τουίτ, πάλι, η κ. Μιράντα Ξαφά γράφει σωστά «ζημιών από πλημμύρες» αλλά μετά, πλουραλιστικά, βάζει ταγκ #πλυμμήρες, ώστε να καλύψει και τις δύο εκδοχές!
Βέβαια, υπάρχει και τρίτη εκδοχή, «πλημύρα», με ένα μι, αλλά αυτήν τη χρησιμοποιεί μόνο ο κ. Μπαμπινιώτης και την έχει και στα λεξικά του. Πήγα στη σελίδα του στο Φέισμπουκ να δω, αλλά στην ανάρτηση που είχε για την καταστροφή δεν χρησιμοποιεί καθόλου τη λέξη, μόνο «όγκοι υετού» γράφει. Έχει κι ένα «νυκοκυριά» αλλά μάλλον πρόκειται για αβλεψία, όχι για άποψη. Ως Νικοκύρης έχω μια ευαισθησία στο θέμα.
* Πέρα από ορθογραφικά, οι πλημμύρες έφεραν και ετυμολογικές συζητήσεις. Βγήκε ο Άδωνης Γεωργιάδης στην τηλεόραση (εδω, στο 17.20 περίπου) και είπε ότι, επειδή έχει αγάπη για τη γλώσσα, να μην ξεχνάμε ότι η λέξη «Θεσσαλία» βγαίνει από το «θέσις αλός», ότι εκεί κάποτε ήταν θάλασσα. Το έχει ξαναπεί αυτό ο Άδωνης, σε ανύποπτο χρόνο, σαν επιχείρημα για τη «μαγεία της ελληνικής γλώσσας», αλλά τα σημερινά ετυμολογικά λεξικά δεν δέχονται την άποψη αυτή, που υποθέτω ότι είναι βυζαντινή ή νεότερη παρετυμολογία.
Το κακό είναι πως δεν υπάρχει κοινώς αποδεκτή άποψη για το όνομα της Θεσσαλίας, αν και οι ετυμολόγοι συμφωνούν ότι το τοπωνύμιο προήλθε από το όνομα του λαού, Θεσσαλοί (ήδη αυτό καταρρίπτει το «θέσις αλός»). Το γεγονός ότι το εθνωνύμιο έχει κάμποσες παραλλαγές (Πετθαλοί, Φεσσαλοί) δείχνει ότι μάλλον πρόκειται για προελληνικό όρο. Και όπως πάντα, η αβεβαιότητα είναι γόνιμο έδαφος για να ευδοκιμήσει πάνω του ο τσαρλατανισμός, που έχει το πλεονέκτημα ότι διατυπώνει μιαν άποψη με παρρησία και χωρίς επιφυλάξεις.
* Και για να κλείσει ο κύκλος με ανορθόγραφα κτλ. τουίτ, ας βάλω κι ένα του δημάρχου μας (όλοι είμαστε κατά βάθος έστω και λίγο δημότες Αθηναίων).
Λοιπόν, έγινε προχτές, εντελώς συμπτωματικά εικοσπέντε μέρες πριν από τις εκλογές, «το πρώτο βήμα για την επαναλειτουργεία του Ολυμπιακού Κολυμβητηρίου».
Τα επαναλειτουργεία σας, που έλεγε κάποιος.
* Για να φύγουμε από τα δικά μας και να πάμε στα διεθνή θέματα, ένα βαριά κακομεταφρασμένο άρθρο στο tvxs.gr ασχολείται με τη δίκη της Google.
Το κακό ξεκινάει ήδη από τον τίτλο: Δίκη της Google στις ΗΠΑ / Η πιο μεγάλη αντιμονοπωλιακή δοκιμή της εποχής του Διαδικτύο.
Δεν είναι δοκιμή, είναι δίκη (trial). Το πρωτότυπο, που δεν μπόρεσα να το εντοπίσω, θα έλεγε «antitrust trial» ή «anti-monopoly trial» (και οι δυο εκδοχές εμφανίζονται στη σχετική ειδησεογραφία.
Και μέσα στο κείμενο:
Σύμφωνα με τον αμερικανικό Τύπο, αυτή είναι η πρώτη δοκιμή μονοπωλίου της ομοσπονδιακής κυβέρνησης στη σύγχρονη εποχή του Διαδικτύου.
Όχι, είναι η πρώτη αντιμονοπωλιακή δίκη ή δίκη με βάση τη νομοθεσία κατά του σχηματισμού μονοπωλίων.
Σταχυολογώ καναδυό ακόμα, αν και το άρθρο έχει δεκάδες λάθη.
Ωστόσο, η Google διαβεβαίωσε ότι οι συμφωνίες της με την Apple και άλλους δεν ήταν αποκλειστικές και ότι οι καταναλωτές θα μπορούσαν εύκολα να αλλάξουν τις προεπιλεγμένες ρυθμίσεις των συσκευών τους για να επιλέξουν εναλλακτικούς κινητήρες.
Προφανώς το πρωτότυπο έλεγε engines, εννοώντας search engines, μηχανές αναζήτησης. Όχι κινητήρες!
Και:
Ένας δικαστής που διορίστηκε από τον Ομπάμα θα καταδικάσει την ποινή.
Ο ομοσπονδιακός δικαστής Amit P. Mehta, ο οποίος διορίστηκε στη θέση το 2014 από τον Πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα (2009-2017), θα καταδικάσει την ποινή σε αυτή τη δίκη χωρίς ένορκο.
Η δίκη είναι πράγματι χωρίς ενόρκους, αλλά πώς θα «καταδικάσει την ποινή»; Θα εκδώσει την απόφαση ο άνθρωπος, που μπορεί και να μην είναι καταδικαστική.
* Πλημμυρικά εισαγωγικά, μάλλον άχρηστα, σε άρθρο της Lifo: Τα ψάρια «κολυμπούν» στον πεζόδρομο της Γιάννουλης.
Τα εισαγωγικά για να μη νομίσουμε ότι κάνουν πεταλούδα ή κρόουλ.
* Σε άρθρο της Καθημερινής για πέντε αγαπημένους προορισμούς δημοσιεύτηκε αυτή η ωραία φωτογραφία από τη Λιβασόνα:
Mοιάζει πολύ με την Πλατεία Εμπορίου της Λισαβόνας, πάντως.
* Κι ένα ωραίο από το Google Translate, το οποίο πάντως δίνει ολοένα και λιγότερες αφορμές για κριτική.
Πώς αποδίδουμε στα ελληνικά το whataboutism;
Μα φυσικά, «τι μπουτισμός». Δεν είναι πολύ ωραίο;
* Κάτι ακόμα από τις πλημμύρες. Συζητήθηκε σε μια γλωσσική ομάδα του Φέισμπουκ ένα στιγμιότυπο από τηλεοπτικό κανάλι, όπου η ρεπόρτερ λέει «πίσω στην αποθήκη είναι 50 ζωντανά που πνίγηκαν», δηλαδή χρησιμοποιεί τον λαϊκό όρο «ζωντανά» για τα ζώα.
Και αναρωτήθηκαν κάποιοι αν είναι ζωντανά αφού πνίγηκαν κι αν θα πούμε «ζωντανά νεκρά».
Εντάξει, αν έλεγε «νεκρά ζωντανά» θα αναγνώριζα ότι ξενίζει, αλλά κατά τα άλλα δεν συμμερίζομαι την ενόχληση για τα «ζωντανά που πνίγηκαν». Άμα το πάμε ετυμολογικά, μάλιστα, και τα ζώα από το ρήμα «ζω» ετυμολογούνται, οπότε αν είναι οξύμωρο τα «νεκρά ζωντανά» κάποιος, λίγο περισσότερο αυστηρός ετυμολογιστής, θα θεωρούσε οξύμωρο και το «νεκρά ζώα», αφού δεν ζουν πια.
* Και η ακλισιά της πλημμύρας.
Συναγερμός για την υπερχείλιση της λίμνης Κάρλα, λέει ο τίτλος. Όχι όμως, η Κάρλα όταν είναι ελληνική λίμνη κλίνεται. Η αποξήρανση της Κάρλας. Όταν είναι ξένο γυναικείο όνομα θα μπορούσε να το αφήσει κανείς άκλιτο, π.χ. ο γάμος της Κάρλα Μπρούνι, αν και εγώ θα το έκλινα και τότε.
Το ενδιαφέρον είναι ότι μέσα στο άρθρο υπάρχει ένα «της Κάρλας». Κι αν προσέξετε το url του άρθρου, δεν αποκλείεται και ο τίτλος αρχικά να ήταν «της λίμνης Κάρλας» και κάποιος… ιταλομαθής να τον διόρθωσε!
* Μια παρωνυχίδα από άρθρο στη Ναυτεμπορική:
Συνοπτικά, ο Λέναρτσιτς επαναλαμβάνει σήμερα την περίφημη φράση από τους Νεκρικούς Διαλόγους του Λουκιανού: «Ουκ αν λάβεις παρά του μη έχοντος». Αυτό είπε ο Μένιππος στον Χάροντα, όταν δεν είχε να του δώσει τον οβολό που όφειλε, αφού τον πέρασε με τη βάρκα του από τον Αχέροντα. Δεν μπορείς να λάβεις κάτι από εκείνον που δεν έχει. Το ταμείο της ΕΕ είναι …μείον.
Ο φίλος που το στέλνει, θεωρεί ότι θα έπρεπε να χρησιμοποιηθεί η αρχαία ευκτική, «ουκ αν λάβοις», όπως ήταν στο αρχαίο πρωτότυπο. Και πράγματι, ειδικά εφόσον ο συντάκτης κάνει αναφορά στην πηγή, συμφωνώ ότι θα έπρεπε να είναι «λάβοις».
* Και κλείνω με μιαν ακόμα ανορθογραφία, αλλά αυτή τη φορά περίοπτη.
Δεν την έβγαλα εγώ τη φωτογραφία, αλλά αυθεντική θα πρέπει να είναι. Ζύγιση βεβαίως, μία από τις λίγες τρισύλλαβες λέξεις που έχουν τα τρία i του αλφαβήτου μας (πόσες ακόμα να υπάρχουν; μια ακόμα είναι η βύθιση).
Από την άλλη, λέξη «ζύγηση» θα μπορούσε να υπάρχει, από το ρήμα «ζυγέω», μπαίνω στη γραμμή (στο δημοτικό δεν μας λέγανε: ζυγηθείτε – στοιχηθείτε; )
Και ίσως τα φορτηγά, πριν τη ζύγιση, να μπαίνουν και σε ζύγηση, ποιος ξέρει.
* Καλό σαββατοκύριακο να έχουμε, χωρίς πυρκαγιές και χωρίς πλημμύρες!
16/09/2023
Νίκος Σαραντάκος
https://sarantakos.wordpress.com/
Ο Νίκος Σαραντάκος γεννήθηκε στο Παλαιό Φάληρο το 1959. Σπούδασε χημικός μηχανικός και αγγλική φιλολογία. Έχει εκδώσει δύο συλλογές διηγημάτων και άλλα βιβλία. Δουλεύει μεταφραστής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και μοιράζει το χρόνο του ανάμεσα σε Λουξεμβούργο και Ελλάδα. Ενδιαφέρεται για τη φρασεολογία, την ετυμολογία και τη λεξικογραφία καθώς και για την ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας. Συνεργάζεται με εφημερίδες και περιοδικά. Δημοσιεύει τα κείμενά του, γλωσσικά και άλλα, στο ιστολόγιό του sarantakos.wordpress.com/ και στο sarantakos.com. Σε μια άλλη ενσάρκωση, γράφει στα αγγλικά και στα γαλλικά για το μπριτζ (το παιχνίδι).
Τα βιβλία του:
«Για μια πορεία», διηγήματα (1984, β’ έκδ. 1988) εκδ. Σύγχρονη Εποχή
«Μετά την αποψίλωση», διηγήματα (1987, β’ έκδ. 1989) εκδ. Σύγχρονη Εποχή
«Μότσαρτ-Αλληλογραφία» (1991, β’ έκδ. 2001) εκδ. Ερατώ
«Το αλφαβητάρι των ιδιωματικών εκφράσεων» (1997) εκδ. Δίαυλος
«Γλώσσα μετ’ εμποδίων» (2007) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία» (2009) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Λέξεις που χάνονται» (2011) εκδ. Το Βήμα
«Λόγια του αέρα» (2013) εκδ. εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Οπωροφόρες λέξεις» (2013) εκδ. Κλειδάριθμος
«Η γλώσσα έχει κέφια» (2018) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Μύθοι και πλάνες για την ελληνική γλώσσα» (2019) εκδ. ΕΑΠ
«Το ζορμπαλίκι των ραγιάδων» (2020) εκδ. Του Εικοστού Πρώτου
Έχει κάνει την επιμέλεια στην έκδοση των βιβλίων:
«Συμποσιακά», του Κώστα Βάρναλη,
«Αττικά: 400 χρονογραφήματα (1939-1958) για την Αθήνα και την Αττική», του Κώστα Βάρναλη,
«Τα δεκατρία ντόμινα και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Τι είδα εις την Ρωσσίαν των Σοβιέτ», του Κώστα Βάρναλη,
«Ο μυστηριώδης φίλος και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Γράμματα από το Παρίσι», του Κώστα Βάρναλη,
«Τα μαραμένα μάτια και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Κάπου περνούσε μια φωνή», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Η νοσταλγία του Γιάννη», του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη,
«Famous Bridge Records», του David Bird,
«Bridge Hands to Make You Laugh…and Cry», του David Bird.
