Καψωμένα μεζεδάκια | του Νίκου Σαραντάκου
Καψωμένα βέβαια επειδή έχουμε καύσωνα («κάψουνα» τον λέει η γειτόνισσα ενός φίλου) και όχι προς τιμήν του καθηγητή Ερατοσθένη Καψωμένου, που έχει κάνει γερές φιλολογικές εργασίες (υπήρξε και ο Στυλιανός Κ., πατέρας του μάλλον, κλασικός φιλόλογος και καθηγητής στο ΑΠΘ). Καψωμένα και χωρίς προοπτική να χαμηλώσει η θερμοκρασία -και ταυτόχρονα καψαλισμένα, αφού καίγεται κάθε μέρα κι άλλη περιοχή της χώρας -ας πούμε στη Ρόδο, όπου, διαβάζω, έρχονται ενισχύσεις με πυροσβέστες από τη Ρουμανία και τη Σλοβακία.
Έγραψα «πυροσβέστες» και ανησυχώ μήπως με μαλώσει ο αρμόδιος υπουργός, ο Β. Κικίλιας, ο οποίος δήλωσε πρόσφατα ότι είναι λάθος η λέξη «πυροσβέστης» (!) διότι στα αγγλικά είναι firefighter και «οι άνθρωποι είναι μαχητές και ρισκάρουν τη ζωή τους».
Εντάξει, θέλησε να πετάξει μια πολιτικάντικην ατάκα για να κολακεύσει τους πυροσβέστες που πράγματι κάνουν (και δυστυχώς θα συνεχίσουν να κάνουν) υπεράνθρωπες προσπάθειες -όταν όμως, εκτός περιόδου πυρκαγιών οι ίδιοι πυροσβέστες διεκδίκησαν τα υπεσχημένα, η πολιτεία έστειλε τα ΜΑΤ.
Καλό είναι να επαινούμε τους εργαζομένους, έστω και ανέξοδα, αλλά όχι και «λάθος» η λέξη «πυροσβέστης», επειδή στα αγγλικά την ίδια έννοια την παρασταίνουν κάπως διαφορετικά! (Και να φανταστείτε πως οι Γάλλοι τους λένε περίπου ξυλοκόπους-τρομπατζήδες, sapeurs-pompiers).
Και γιατί τάχα είναι «λάθος» ο πυροσβέστης; Σκοπός είναι να σβήνει κανείς τις φωτιές όχι απλώς να τις μάχεται και να καίγεται το σύμπαν, θα μπορούσε να πει κανείς ετοιμόλογος ετυμολόγος.
* Ακλισιά σε παραπολιτική στήλη του Οικονομικού Ταχυδρόμου, για κάποια Γενική Γραμματέα:
Οι κακές γλώσσες λένε, μάλιστα ότι έχει βρει συμπαραστάτη έναν… μόνιμο σύμβουλο φαρμακευτικής πολιτικής του εκάστοτε υπουργού Υγείας και αποτυχών πολιτευτή της ΝΔ.
Τον… αποτυχών πολιτευτή έχει βρει για συμπαραστάτη. Όλα αυτά πριν από τον Κλέων.Καψωμένα βέβαια επειδή έχουμε καύσωνα («κάψουνα» τον λέει η γειτόνισσα ενός φίλου) και όχι προς τιμήν του καθηγητή Ερατοσθένη Καψωμένου, που έχει κάνει γερές φιλολογικές εργασίες (υπήρξε και ο Στυλιανός Κ., πατέρας του μάλλον, κλασικός φιλόλογος και καθηγητής στο ΑΠΘ). Καψωμένα και χωρίς προοπτική να χαμηλώσει η θερμοκρασία -και ταυτόχρονα καψαλισμένα, αφού καίγεται κάθε μέρα κι άλλη περιοχή της χώρας -ας πούμε στη Ρόδο, όπου, διαβάζω, έρχονται ενισχύσεις με πυροσβέστες από τη Ρουμανία και τη Σλοβακία.
Έγραψα «πυροσβέστες» και ανησυχώ μήπως με μαλώσει ο αρμόδιος υπουργός, ο Β. Κικίλιας, ο οποίος δήλωσε πρόσφατα ότι είναι λάθος η λέξη «πυροσβέστης» (!) διότι στα αγγλικά είναι firefighter και «οι άνθρωποι είναι μαχητές και ρισκάρουν τη ζωή τους».
Εντάξει, θέλησε να πετάξει μια πολιτικάντικην ατάκα για να κολακεύσει τους πυροσβέστες που πράγματι κάνουν (και δυστυχώς θα συνεχίσουν να κάνουν) υπεράνθρωπες
προσπάθειες -όταν όμως, εκτός περιόδου πυρκαγιών οι ίδιοι πυροσβέστες διεκδίκησαν τα υπεσχημένα, η πολιτεία έστειλε τα ΜΑΤ.
Καλό είναι να επαινούμε τους εργαζομένους, έστω και ανέξοδα, αλλά όχι και «λάθος» η λέξη «πυροσβέστης», επειδή στα αγγλικά την ίδια έννοια την παρασταίνουν κάπως διαφορετικά! (Και να φανταστείτε πως οι Γάλλοι τους λένε περίπου ξυλοκόπους-τρομπατζήδες, sapeurs-pompiers).
Και γιατί τάχα είναι «λάθος» ο πυροσβέστης; Σκοπός είναι να σβήνει κανείς τις φωτιές όχι απλώς να τις μάχεται και να καίγεται το σύμπαν, θα μπορούσε να πει κανείς ετοιμόλογος ετυμολόγος.
* Ακλισιά σε παραπολιτική στήλη του Οικονομικού Ταχυδρόμου, για κάποια Γενική Γραμματέα:
Οι κακές γλώσσες λένε, μάλιστα ότι έχει βρει συμπαραστάτη έναν… μόνιμο σύμβουλο φαρμακευτικής πολιτικής του εκάστοτε υπουργού Υγείας και αποτυχών πολιτευτή της ΝΔ.
Τον… αποτυχών πολιτευτή έχει βρει για συμπαραστάτη. Όλα αυτά πριν από τον Κλέων.
* Και από την ακλισιά στη στραβοκλισιά -ή απλώς στην ανορθογραφία, σε είδηση του αστυνομικού δελτίου για μια δολοφονία στη Χαλκιδική.
Το κακό είναι ότι πηγή της είδησης είναι το ΑΠΕ/ΜΠΕ, οπότε ο «45χρονος ομοεθνείς» εμφανίστηκε σε δεκάδες ιστότοπους.
Υποτίθεται ότι γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο οι συντάκτες του ΑΠΕ έχουν μια παραπάνω ευθύνη -και άλλωστε αμείβονται αξιοπρεπώς. Αλλά μάλλον δίνουν σημασία σε άλλες πτυχές του δημοσιογραφικού λειτουργήματος, όπως είναι η προβολή του κυβερνητικού έργου.
* Εξ οικείων τα βέλη, ένα μαργαριτάρι από το left.gr.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης λοιπόν «ήρθε επειγόντΟς από τις Βρυξέλλες λόγω των πυρκαγιών».
Πάλι καλά που δεν ήρθε με… διαδικασία επείγοντΩς.
* Ο ανταποκριτής μας από τα Γιάννενα μου στέλνει ρεπορτάζ από εκδήλωση, όπου έγινε η δήλωση: Δυστυχώς σε όλους τους χώρους, όπως και σε χώρους άθλησης, μπορούν να συμβούν σοβαροί τραυματισμοί και περιστατικά που χρίζουν άμεσης επέμβασης
Βέβαια, η ανορθογραφία (χρήζουν είναι το σωστό γιατί αν πεις «χρειάζονται» ή κάτι τέτοιο σε διαγράφουν) βαραίνει μάλλον τον συντάκτη του ιστότοπου, εφόσον μεταφέρει προφορικό λόγο.
* Το διάβασα στο Φέισμπουκ, πού ακριβώς δεν θυμάμαι:
Η επιγραφή μέσα στον αρχαιολογικό χώρο: ΙΕΡΟ ΤΟΥ ΠΑΝΟΣ.
Σχόλιο διαβατών: Ααα, ποιος είναι ο Πάνος;
* Είναι ενθαρρυντικό να βλέπει κανείς εταιρείες να εμπνέονται, στην επικοινωνία τους με τους πελάτες, από τους μεγάλους Έλληνες ποιητές. Εδώ ας πούμε η Intersport, αναλύοντας την πολιτική επιστροφών που εφαρμόζει, μας θυμίζει τον μεγάλο Αλεξανδρινό:
Επέστρεψε εύκολα εάν το επιθυμείς -έχει και κάτι ποιητικό η φράση, δεν βρίσκετε;
Θα μου πείτε, και τι να γράψει; Το ασυμπάθιστο «επίστρεψε»; Όμως εδώ έχουμε μια εταιρεία που απευθύνεται σε πελάτες, γιατί να χρησιμοποιεί α) ενικό, β) προστακτική;
Το ξέρω ότι η ντιρεχτίβα που υπάρχει είναι στην εταιρική επικοινωνία να χρησιμοποιείται πάντα ο ενικός, αλλά εμένα με ενοχλεί. Όπως εγώ, αν τηλεφωνήσω στην εταιρεία, ή αν την επισκεφτώ, θα μιλήσω στον πληθυντικό στον εκπρόσωπό της, τον πωλητή της, τον συνεργάτη της, έτσι και η εταιρεία θέλω να μου μιλάει με τον ίδιο σεβασμό.
Στην προκειμένη περίπτωση, είτε η αποφυγή της προστακτικής (Μπορείς να επιστρέψεις) είτε του ενικού (Επιστρέψτε…) θα απέφευγε το δίλημμα ανάμεσα στο ασυμπάθιστο σωστό και στο «λάθος».
* Συνεχίζοντας στο θέμα του εταιρικού «ενικού της οικειότητας» (εύκολα αλλάζει σε σκαιότητα), τις προάλλες κάποιος φίλος στο Τουίτερ έγραψε για ένα παράπονο που είχε για μια πτήση της Ετζίαν, ότι τον έβαλαν να καθίσει μακριά από τη μικρή κόρη του, και μόνο πληρώνοντας θα μπορούσε να είναι κοντά της.
Η Ετζίαν απάντησε, σε δημόσιο τουίτ: Θα μπορούσες να μας στείλεις ένα DM με τον κωδικό της κράτησής σου για να το δούμε αμέσως;
Πολλοί σχολίασαν αρνητικά τον ενικό της επίπλαστης οικειότητας, οπότε η εταιρεία απάντησε:
Θα θέλαμε να σας διαβεβαιώσουμε ότι ο πιο φιλικός τόνος μέσω των social media καναλιών μας, σε καμία περίπτωση δεν υποδηλώνει έλλειψη σεβασμού αλλά τη διάθεση μας για μια πιο προσωπική επαφή με όλους εσάς που επικοινωνείτε μαζί μας μέσω των social καναλιών μας.
Πάντως, και εδώ αυτό είναι το ουσιώδες, το πρόβλημα λύθηκε και πατέρας και κόρη ταξίδεψαν σε διπλανές θέσεις.
* Οι αρχές, λέει η είδηση, εντόπισαν 15 τόνους «παράνομου φρέοντος».
Παραπονιόμαστε για την ακλισιά, σήμερα γράψαμε για «τον αποτυχών», το προηγούμενο Σάββατο για τον Κλέων, τώρα μας ενοχλεί που κλίνουν τη λέξη;
Αλλά το φρέον δεν είναι σαν το ρέον να κάνει του ρέοντος, είναι εμπορική ονομασία, στα αγγλικά μάλιστα (Freon) μιας κατηγορίας φθοροχλωρανθράκων (ή χλωροφθορανθράκων, αν είστε με την άλλη φράξια).
Πάντως, υγιές γλωσσικό ένστικτο δείχνει η ελληνοπρεπής κλίση του φρέοντος, όσο κι αν προτιμώ να το κρατήσουμε άκλιτο.
Από την άλλη, και τους λαμπτήρες Νέον άκλιτους τους έχουμε παρόλο που εδώ έχουμε ελληνική λέξη.
(Όσο για το πλαγκτόν, δεν είναι γαλλικό όπως πιστεύουν κάποιοι, ένας μάλιστα το πρόφερνε και γαλλοπρεπώς, οπότε κλίνεται κανονικά, του πλαγκτού).
* Αν δεν ήταν ο καύσωνας, τα μεζεδάκια μπορεί και να τα λέγαμε «σφηκιασμένα» αντί για καψωμένα, αφού τις προηγούμενες μέρες είχαμε πολύ θόρυβο για την παράσταση στην Επίδαυρο, όπου η Λένα Κιτσοπούλου διασκεύασε την κωμωδία Σφήκες του Αριστοφάνη ή έγραψε κείμενο βασισμένο στο αριστοφανικό.
Στα σόσιαλ, οι περισσότεροι έλεγαν για «τις» Σφήκες. Στους περισσότερους θεσμικούς ιστότοπους, για παράδειγμα στο σάιτ του Εθνικού Θεάτρου, που έκανε την παραγωγή, οι Σφήκες είναι αρσενικοί, όπως ήταν στα αρχαία.
Στην κριτική του thetoc.gr ο τίτλος έχει αρσενικό γένος, αλλά μέσα στο κείμενο είναι θηλυκό: Η Λένα Κιτσοπούλου καταφεύγοντας σε μια ελεύθερη διασκευή στις «Σφήκες» του Αριστοφάνη, όπου ο κωμωδιογράφος σατίριζε τη δικομανία των Αθηναίων, θέλησε κατά δική της δήλωση να εστιάσει σε σύγχρονες «Σφήκες»
Λογικό είναι να επηρεαζόμαστε από τον σύγχρονο (θηλυκό) τύπο, νομίζω. Βέβαια, ο κανονικός σύγχρονος τύπος είναι «σφήγκες», αλλά αυτό δεν κάνει να το λέμε.
* Φίλος από Γλασκώβη στέλνει την εξής οθονιά από το google maps
Η μετάφραση γίνεται αυτόματα στα ελληνικά επειδή το κινητό είναι ελληνικό, κι έτσι βλέπουμε κι ένα «Σούπερ μάρκετ με δεοντολογική εστίαση».
With an ethical focus, υποθέτω. Πώς θα το αποδίδατε εσείς;
* Εξ οικείων τα βέλη, αριθμός δύο, σε άρθρο από την Αυγή, με σοβαρό μεταφραστικό λάθος σε μια κατά τα άλλα ενδιαφέρουσα είδηση για έναν μυστηριώδη κύλινδρο που ξεβράστηκε σε παραλία της Αυστραλίας.
Παραθέτω δύο παραγράφους, αν και το ζουμί είναι στη δεύτερη:
Η Αυστραλιανή Διαστημική Υπηρεσία είπε τότε ότι ήταν πιθανό ο γιγάντιος κύλινδρος να είχε πέσει από ένα «ξένο όχημα εκτόξευσης στο διάστημα». Αυτό οδήγησε σε εικασίες ότι το αντικείμενο ήταν μια δεξαμενή καυσίμου ενός PSLV – των Polar Satellite Launch Vehicles που χρησιμοποιεί τακτικά ο Ινδικός Οργανισμός Διαστημικής Έρευνας (Isro) για την εκτόξευση δορυφόρων στο διάστημα.
Δεδομένου ότι ένα χρησιμοποιήθηκε πιο πρόσφατα την περασμένη Παρασκευή για να στείλει το διαστημόπλοιο Chandrayaan-3 σε τροχιά, οδήγησε σε εικασίες ότι τα συντρίμμια προήλθαν από αυτό – παρά τους ειδικούς που είπαν ότι το αντικείμενο βρισκόταν στο νερό για τουλάχιστον μερικούς μήνες. Οι φωτογραφίες που δείχνουν το εκτεταμένο εξώφυλλό του υποστηρίζουν αυτό το επιχείρημα.
Καταρχάς, αυτό το ξεκρέμαστο «ένα» στην αρχή της δεύτερης παραγράφου δεν στέκει καθόλου καλά. Θα πούμε «ένα τέτοιο όχημα».
Κατά δεύτερο, το εξώφυλλο! Προφανώς το πρωτότυπο είχε cover -περίβλημα, βρε παιδιά!
* Αυτόματη μετάφραση σε διαφημίσεις που βγαίνουν αυτόματα στο τέλος των άρθρων σε πολλούς ιστότοπους.
To πρωτότυπο θα έλεγε for almost nothing, αλλά το «οι απούλητοι φορητοί υπολογιστές πωλούνται σχεδόν καθόλου» έχει κάτι το ποιητικό, δεν βρίσκετε;
* Σε ρεπορτάζ για την υπόθεση κάποιου που κατηγορείται για δολοφονίες κατά συρροή, ενώ το αρνείται, διαβάζουμε:
Μετά την απολογία του στο δικαστήριο, ο Χιούερμαν φέρεται να ξέσπασε σε κλάματα, λέγοντας στον δικηγόρο του: «Δεν το έκανα εγώ αυτό». Ο δικηγόρος του, Μάικλ Μπράουν, δήλωσε ότι ο πελάτης του ήταν «συντετριμμένος» και χαρακτήρισε τα στοιχεία «εξαιρετικά περιστασιακά».
Εδώ ο όρος είναι circumstantial evidence, που αποδίδεται «απλές ενδείξεις», αλλά ο συνήγορος του κατηγορουμένου παίζει με τον όρο και, υποθέτω, λέει «extremely circumstantial». Θα μπορούσαμε να βάλουμε κάτι σαν «κάποιες ασθενέστατες ενδείξεις».
* Σε ρεπορτάζ της ΕφΣυν για έναν φονικό αιρεσιάρχη στην Αφρική διαβάζουμε:
Ο πάστορας Μακένζι κατηγορείται ότι λιμοκτονούσε τους οπαδούς του, τάζοντάς τους «άμεσο πέρασμα» στον παράδεισο πριν από την επικείμενη αποκάλυψη για την οποία μιλούσε στο κοινό του.
Ο φίλος που το στέλνει σχολιάζει: Δεν είναι κι άσχημο. Ένα λάθος που μας δακτυλοδείχνει ένα μικρούλι γλωσσικό κενό.
* Υπάρχει στο Facebook μια ομάδα που λέγεται «Μίλα μου λίγο ελληνικά» και έχει σκοπό, όπως βλέπετε στην πρώτη οθονιά, την εκπαίδευση με «λίγο ελληνικές λέξεις, λίγο ελληνική γραμματική, λίγο ελληνική κουλτούρα».
Πρόσφατα, η ομάδα συμπλήρωσε 1000 ακόλουθους, οπότε «σαν σωστοί influencers» αποφάσισαν να κάνουν «ένα giveaway».
Tο βρήκα λιγάκι οξύμωρο, εκτός αν το «λίγο» στον τίτλο το ερμηνεύσουμε κυριολεκτικά. Από την άλλη, αναγνωρίζω ότι τους ακόλουθους θα μπορούσαν να τους πουν και followers.
Σε σχέση με το «λίγο», θυμάμαι έναν διδάσκοντα στη σχολή Χημικών Μηχανικών για τον οποίο ο θρύλος έλεγε ότι είχε τόσο πολύ εκπαιδεύσει τον γιο του σε ακριβείς διατυπώσεις ώστε όταν του έλεγε «Έλα λίγο» το παιδί έκανε απλώς δυο τρία βήματα προς το μέρος του.
* Και κλείνω με ένα μαργαριτάρι που ψάρεψε ο φίλος Γιάννης Χάρης και το ανέβασε στο Φέισμπουκ. Αναφέρω τον Γιάννη Χάρη όχι μόνο για να μη διαμαρτύρεται ο Καίσαρας, αλλά και επειδή έμαθα μια καινούργια λέξη, αφού τον συντάκτη, τον Χάρη Συμβουλίδη, τον αποκαλεί «ο παρασυνονόματός μου».
Η οθονιά από το Αθηνόραμα.
Γράφει ο συντάκτης: Όλα αυτά ίσως τα περιμένεις … με την ίδια έννοια που κάνεις και την ειρήνη σου για το ότι θα ακούσεις διάσημες άριες τεμαχισμένες….
Εσείς κάνετε την ειρήνη σας; Ή είστε τίποτα πλεμπαίοι που απλώς αποδέχεστε ένα ελαφρά δυσάρεστο γεγονός, συμβιβάζεστε με μια ιδέα που δεν σας πολυαρέσει;
Απάντησα στον Γιάννη ότι αν λέγεσαι Ανταλκίδας ή Νικίας τότε, ασφαλώς, κάνεις την ειρήνη σου.
Καλό σαββατοκύριακο να έχουμε, ει δυνατόν κάτω από σαραντάρια. Και το λέω αυτό αν και Σαραντάκος!
22/07/2023
Νίκος Σαραντάκος
https://sarantakos.wordpress.com/
Ο Νίκος Σαραντάκος γεννήθηκε στο Παλαιό Φάληρο το 1959. Σπούδασε χημικός μηχανικός και αγγλική φιλολογία. Έχει εκδώσει δύο συλλογές διηγημάτων και άλλα βιβλία. Δουλεύει μεταφραστής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και μοιράζει το χρόνο του ανάμεσα σε Λουξεμβούργο και Ελλάδα. Ενδιαφέρεται για τη φρασεολογία, την ετυμολογία και τη λεξικογραφία καθώς και για την ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας. Συνεργάζεται με εφημερίδες και περιοδικά. Δημοσιεύει τα κείμενά του, γλωσσικά και άλλα, στο ιστολόγιό του sarantakos.wordpress.com/ και στο sarantakos.com. Σε μια άλλη ενσάρκωση, γράφει στα αγγλικά και στα γαλλικά για το μπριτζ (το παιχνίδι).
Τα βιβλία του:
«Για μια πορεία», διηγήματα (1984, β’ έκδ. 1988) εκδ. Σύγχρονη Εποχή
«Μετά την αποψίλωση», διηγήματα (1987, β’ έκδ. 1989) εκδ. Σύγχρονη Εποχή
«Μότσαρτ-Αλληλογραφία» (1991, β’ έκδ. 2001) εκδ. Ερατώ
«Το αλφαβητάρι των ιδιωματικών εκφράσεων» (1997) εκδ. Δίαυλος
«Γλώσσα μετ’ εμποδίων» (2007) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία» (2009) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Λέξεις που χάνονται» (2011) εκδ. Το Βήμα
«Λόγια του αέρα» (2013) εκδ. εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Οπωροφόρες λέξεις» (2013) εκδ. Κλειδάριθμος
«Η γλώσσα έχει κέφια» (2018) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Μύθοι και πλάνες για την ελληνική γλώσσα» (2019) εκδ. ΕΑΠ
«Το ζορμπαλίκι των ραγιάδων» (2020) εκδ. Του Εικοστού Πρώτου
Έχει κάνει την επιμέλεια στην έκδοση των βιβλίων:
«Συμποσιακά», του Κώστα Βάρναλη,
«Αττικά: 400 χρονογραφήματα (1939-1958) για την Αθήνα και την Αττική», του Κώστα Βάρναλη,
«Τα δεκατρία ντόμινα και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Τι είδα εις την Ρωσσίαν των Σοβιέτ», του Κώστα Βάρναλη,
«Ο μυστηριώδης φίλος και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Γράμματα από το Παρίσι», του Κώστα Βάρναλη,
«Τα μαραμένα μάτια και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Κάπου περνούσε μια φωνή», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Η νοσταλγία του Γιάννη», του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη,
«Famous Bridge Records», του David Bird,
«Bridge Hands to Make You Laugh…and Cry», του David Bird.
