Τιτανικά μεζεδάκια | του Νίκου Σαραντάκου
Αύριο ψηφίζουμε, οπότε κανονικά θα έβαζα τίτλο «Μεζεδάκια πριν ανοίξουν οι κάλπες» ή κάτι ανάλογο, όπως έχω κάνει σε αντίστοιχα Σάββατα πριν από τη μέρα των εκλογών, αλλά αφού η προσοχή όλων βρισκόταν στο βαθυσκάφος των βαθύπλουτων που θέλησε να επισκεφτεί το ναυάγιο του Τιτανικού, και όχι στις εκατοντάδες βαθύπτωχους που πνίγηκαν πολύ πιο άδοξα στην Πύλο, είπα να υποκύψω και να αλλάξω τον τίτλο.
* Και ξεκινάω με κάτι σχετικό με το δυστύχημα του βαθυσκάφους, με το ερώτημα ενός φίλου.
Ο φίλος στέλνει λινκ από άρθρο για το θέμα:
Έκρηξη διέλυσε το υποβρύχιο Τitan – Βρέθηκαν 5 μεγάλα συντρίμμια. Απώλεια πίεσης στο θάλαμο οδήγησε σε έκρηξη. Όσα ανακοίνωσαν οι αρχές για το υποβρύχιο Titan.
Όμως είναι δύσκολο να φανταστούμε το υποβρύχιο να μπορεί να εκραγεί όταν βρίσκεται υπό τόση μεγάλη εξωτερική πίεση. Άλλωστε η είδηση μιλάει και για «απώλεια πίεσης στο θάλαμο» (και όχι για αύξηση πίεσης).
Τα διεθνή πρακτορεία μιλάνε για “implosion”:
Missing Titanic sub crew believed to be dead after ‘catastrophic implosion’
Εμείς πώς θα έπρεπε να το πούμε -ρωτάει ο φίλος.
Την απόδοση του implosion την είχαμε συζητήσει τη μέρα των προηγούμενων εκλογών, τότε με μεταφορική σημασία. Ενδόρρηξη είναι μια καλή απόδοση, που την είδα να χρησιμοποιείται και για το βαθυσκάφος.
Βέβαια, κάπου διάβασα ότι στο Τιτάν μετά την ενδόρρηξη έγινε και έκρηξη, διότι ο αέρας μέσα στο σκάφος πρέπει να αναφλέχτηκε (σικ, ρε) από την πίεση.
* Στην τηλεόραση μίλησε κάποιος εμπειρογνώμονας, ο οποίος, όπως βλέπω σε πολλούς ιστότοπους, χρησιμοποίησε επίσης τον όρο «ενδόρρηξη» που τον εξήγησε, εκλαϊκευικά, «έκρηξη προς τα μέσα».
* Να πάμε σε πιο πεζά θέματα.
Φίλος που προσέχει τη λεπτομέρεια, μου γράφει:
Διαβάζω σε άρθρο των Νέων κάτι που θα μπορούσε εκ πρώτης όψεως να θεωρηθεί ως απλό τυπογραφικό λάθος, νομίζω όμως ότι πρόκειται για κωμική υπερδιόρθωση: «Εάν και δεν έχει ομολογήσει, όλα τα στοιχεία οδηγούν στο ενδεχόμενο…»
Κι εγώ θεωρώ ότι είναι υπερδιόρθωση και ευπρεπισμός. Ο σύνδεσμος είναι «αν και». Κατά τη γνώμη μου, δεν υπάρχει «εάν και» ως δίλεκτο. Μόνο συμπτωματικά μπορούμε να το πούμε, π.χ. «Εάν και ο Γιάννης αρνηθεί, τότε να ματαιώσουμε την εκδρομή».
Ωστόσο, αυτό είναι η δική μου γνώμη. Με έκπληξη βλέπω στο ΛΚΝ (λήμμα «αν») να θεωρεί ότι υπάρχει «εάν και». Ο Μπαμπινιώτης, πάλι, χωρίς να το αποδοκιμάζει το «εάν και» το αγνοεί και έχει λήμμα «αν και».
* Γράψαμε τις προάλλες για το Πρόταγκον και τους… φανταστικούς αρθρογράφους του, τώρα ας δούμε ένα μαργαριτάρι του Πρόταγκον, γεωγραφικό.
Η Εσθονία χαρακτηρίζεται χώρα της κεντρικής Ευρώπης, που βέβαια δεν είναι. Τον καιρό της διεύρυνσης της ΕΕ, το 2004, χρησιμοποιήθηκε ο συλλογικός όρος «χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης», και η Εσθονία ανήκε στις χώρες αυτές, όπως και οι άλλες βαλτικές χώρες, αλλά ασφαλώς δεν ανήκει στην κεντρική Ευρώπη -στην ανατολική θα τη βάλουμε, ίσως και στη βόρεια.
* Φίλος στέλνει λινκ σε άρθρο για σειρές του Νέτφλιξ, όπου διαβάζω:
Η ιστορία ακολουθεί μια χίπισσα που κάνει τη μποέμικη ζωή της, τη Merve, η οποία η οποία θα πάρει με το κακό τα χαμπάρια της σε σχέση με την άρνησή της να μεγαλώσει.
Πέρα από το διπλό «η οποία», αναρωτιέμαι τι σημαίνει «θα πάρει με το κακό τα χαμπάρια της». Διαβάζοντας παρακάτω, ότι «Με το κεφάλι της στα σύννεφα της μόδας και του design και χωρίς να χρησιμοποιεί το πτυχίο της στη διοίκηση επιχειρήσεων, η μητέρα της θα την ενημερώσει πως το κτίριό τους πρόκειται να κατασχεθεί«, υποθέτω ότι θα πει κάτι σαν «θα προσγειωθεί απότομα στην πραγματικότητα».
Μια και η σειρά είναι τουρκική, αναρωτιέμαι μήπως ο συντάκτης διάλεξε τα χαμπάρια για κουλέρ λοκάλ. Έτσι κι αλλιώς όμως, η διατύπωση μου είναι ακατανόητη.
* Και συνεχίζουμε με κάτι άλλο τούρκικο, από την προεκλογική κίνηση.
Η ΟΠΠΕ, η Ομάδα Παρακολούθησης Πρωτοσέλιδων Εστίας, επισημαίνει το απόσπασμα που βλέπετε.
Μας φάνηκε κάπως αστεία η αναφορά στην ετυμολογία της λέξης. Ο φίλος μας ο Ακίνδυνος πολύ έξυπνα σχολίασε: Οι λεβέντες δεν επιτίθενται με τούρκικες λέξεις, είναι μπαμπέσικο.
Βέβαια, νομίζω ότι ο Μητσοτάκης διάλεξε το «ντεμέκ» όχι επειδή είναι λέξη τουρκικής ετυμολογίας, αλλά επειδή μιλούσε στη Θεσσαλονίκη και ήθελε να χρησιμοποιήσει μια χαρακτηριστικά βορειοελλαδίτικη λέξη -είπαμε, οι λογογράφοι του είναι αριστοτέχνες.
Να πούμε εδώ ότι «ντεμέκ» σημαίνει «δήθεν» στα ελληνικά, αλλά το τουρκικό demek, από το ρήμα «λέω», όταν χρησιμοποιείται ως επίρρημα σημαίνει «να πούμε, δηλαδή». Η μετατόπιση από το «δηλαδή» στο «δήθεν» μπορεί να έγινε στα τουρκικά των Βαλκανίων, πάντως το σλαβομακεδονικό демек (όχι το καθιαυτού) σημαίνει και «δηλαδή» και «δήθεν».
* Kαθώς το ένα φέρνει το άλλο, μου γράφει φίλος από Θεσσαλονίκη, ο οποίος, κατά δήλωσή του, ποτίζει τις ντομάτες του την ώρα που διαβάζετε το άρθρο. Ο φίλος επισημαίνει άρθρο του Λίμπεραλ, όπου υπάρχει το εξής:
Θα περίμενε κανείς ότι οι χρηματιστηριακές αρχές θα αναλάμβαναν άμεσα δράση για να προστατεύσουν το επενδυτικό κοινό. Αμ δε! Η μετοχή της εταιρείας συνέχισε να διαπραγματεύεται σαν να μην είχε συμβεί το παραμικρό.
Η μετοχή συνέχισε να διαπραγματεύεται -ο φίλος μας ενίσταται: είναι αποθετικό ρήμα, πάντοτε ενεργητικής διάθεσης, και σχηματίζει την παθητική διάθεση περιφραστικά πχ «να τίθεται υπό διαπραγμάτευση» ή «να αποτελεί αντικείμενο διαπραγματεύσεως».
Οι μετοχές «που διαπραγματεύτηκαν» είναι από τα συχνότερα «παθητικά αποθετικά» που τείνουν να νομιμοποιηθούν -μαζί με τους εκμεταλλευόμενους. Είναι τόσο δύσκαμπτη η «σωστή» λύση, που ελάχιστα ελκυστική φαντάζει. Ίσως θα μπορούσαμε να νεολογίσουμε, με το ρήμα «αγοραπωλώ» -έτσι, η μετοχή συνέχισε να αγοραπωλείται χωρίς κανένα πρόβλημα.
* Κι άλλο ένα κοινό λάθος, από άρθρο για κάτι μπερδεμένα κόλπα με αεροπορικά εισιτήρια.
Το κόλπο, δηλαδή η μέθοδος, λέγεται skiplagging και, αν κατάλαβα καλά, προσπαθεί να εκμεταλλευτεί το γεγονός ότι, κάποιες φορές, η απευθείας πτήση είναι ακριβότερη από την πτήση με ενδιάμεσο προορισμό.
Προσέξτε πάντως ότι είναι μέθοδος που «ελλοχεύει κινδύνους». Δεν ελλοχεύει βέβαια, εγκυμονεί κινδύνους -ή, αν τη χρησιμοποιήσετε, ελλοχεύουν κίνδυνοι.
* Από το ρεπορτάζ για τη συνέντευξη τύπου που έδωσαν οι υποψήφιες και οι υποψήφιοι που κόπηκαν ή υποβαθμίστηκαν από τα ψηφοδέλτια της Πλεύσης Ελευθερίας (πολύ θα χαρώ αν μείνει εκτός Βουλής αν και φοβάμαι ότι θα μπει):
15 πρωτεύσαντες γυναίκες αντικαταστάθηκαν από άνδρες
Το κακό είναι πως δεν αντικαταστάθηκαν από άντρες μόνο στα ψηφοδέλτια της Πλεύσης αλλά και στη μετοχή που βάλατε. Κανονικά, πρωτεύσασες. Κι αν σας ξενίζει, «15 γυναίκες που πρώτευσαν [στις περιφέρειές τους]»
* Γέλασα με το μεταφραστήρι.
Το άρθρο δεν είναι από τη Βικιπαίδεια, είναι από τη Μπριτάνικα -όποιος είναι καλός στην αρχαία ιστορία ίσως θυμάται τη λέξη.
Στην ελληνική (απο μηχανάκι βέβαια) μετάφραση του άρθρου αυτού λοιπόν, που έχει θέμα την ιστορία της Αϊτής, βλέπουμε ότι εξέχοντα ρόλο στην επανάσταση και στις μετέπειτα έριδες έπαιξε και ένας Κύπριος, ο Ερρίκος Χριστοφή!
Αν όμως κοιτάξουμε το πρωτότυπο κείμενο ο ενθουσιασμός μας διαλύεται, διότι πρόκειται για κάποιον Henry Christophe, που το μηχανάκι θέλησε να τον πολιτογραφήσει κουμπάρο!
* Φίλος δικός μου και της τζαζ μού στέλνει δελτίο τύπου της AN Music, που υπάρχει στο Φέισμπουκ, για μια καινούργια κυκλοφορία, τον Κιθ Τζάρετ να παίζει σονάτες του ΚΦΕ Μπαχ (στα αγγλικά CPE Bach, αναγνωρίζω ότι αυτό το ΚΦΕ θυμίζει τον Φόρο Κύκλου Εργασιών):
Η αφήγηση του Keith Jarrett για τις Σονάτες της Βυρτεμβέργης του Carl Philipp Emanuel Bach είναι μια αποκάλυψη. «Είχα ακούσει τις σονάτες να παίζονται από τσέμπαλο και ένιωθα ότι υπήρχε χώρος για μια έκδοση για πιάνο», λέει ο Jarrett σήμερα. Αυτή η εξαιρετική ηχογράφηση, που έγινε το 1994 και δεν είχε κυκλοφορήσει προηγουμένως, βρίσκει τον πιανίστα συντονισμένο με τις εκφραστικές επιπτώσεις των σονατών κάθε στιγμή. Οι ιδιοσυγκρασίες του νεότερου Μπαχ: η απαλή παιχνιδιάρικη μουσική, η αγάπη για τις λεπτές και ξαφνικές αλλαγές ρυθμού, η εξαιρετική, κυματιστή εφεύρεση… όλα αυτά παραδίδονται υπέροχα. Η ρευστότητα της όλης παράστασης έχει μια ιδιότητα που ίσως θα μπορούσε να μεταδοθεί μόνο από έναν καλλιτέχνη με μεγάλες ικανότητες αυτοσχεδιασμού. Στα χέρια του Jarrett, η εξερεύνηση νέων συνθετικών μορφών από το CPE διατηρεί τη φρεσκάδα της ανακάλυψης. Ηχογραφήθηκε στο στούντιο Cavelight του Keith Jarrett τον Μάιο του 1994, το άλμπουμ περιλαμβάνει νότες από τον Paul Griffiths.
Προσέξτε το «CPE» (που είναι βέβαια «τον CPE» (Bach) ) και το «νότες από τον Paul Griffiths που είναι liner notes, που δεν ξέρω πώς αποδίδεται στην ελληνική ορολογία των δίσκων αλλά είναι τα ενημερωτικά σημειώματα του εξωφύλλου του δίσκου!!
* Κι ένα από το παιχνίδι The Chase, που αφορά και παλιό μας άρθρο
Ο παίκτης, που είναι και συνταξιούχος φιλόλογος, απάντησε το Β. Αν μας είχε διαβάσει, θα διάλεγε το Γ.
* Και κλείνω με την τυποποιημένη απάντηση που δίνει το Υπουργείο Παιδείας σε όποιον απευθυνθεί στο Πρωτόκολλο.
Συννημένα, αντί για συνημμένα, σε μια λέξη που η ορθογραφία της αφήνει περιθώριο για πολλές παραλλαγές -ο φίλος μας ο Στάζιμπο θυμήθηκε σκηνή από παλιά κωμωδία με κάποιον αξιωματικό της αστυνομίας να ζητάει απεγνωσμένα κάποιον που να ξέρει να γράφει τη λέξη «συνημμένα» (αλλά δεν ξέρω πώς να παραθέσω το στιγμιότυπο).
Τόσα χρόνια, κανείς δεν το πρόσεξε ή κανείς δεν νοιάστηκε να το διορθώσει!
* Κι εδώ σας αφήνω. Και προσοχή τι θα ψηφίσετε αύριο, διότι μετά την απομάκρυνσιν εκ της κάλπης…
24/06/2023
Νίκος Σαραντάκος
https://sarantakos.wordpress.com/
Ο Νίκος Σαραντάκος γεννήθηκε στο Παλαιό Φάληρο το 1959. Σπούδασε χημικός μηχανικός και αγγλική φιλολογία. Έχει εκδώσει δύο συλλογές διηγημάτων και άλλα βιβλία. Δουλεύει μεταφραστής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και μοιράζει το χρόνο του ανάμεσα σε Λουξεμβούργο και Ελλάδα. Ενδιαφέρεται για τη φρασεολογία, την ετυμολογία και τη λεξικογραφία καθώς και για την ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας. Συνεργάζεται με εφημερίδες και περιοδικά. Δημοσιεύει τα κείμενά του, γλωσσικά και άλλα, στο ιστολόγιό του sarantakos.wordpress.com/ και στο sarantakos.com. Σε μια άλλη ενσάρκωση, γράφει στα αγγλικά και στα γαλλικά για το μπριτζ (το παιχνίδι).
Τα βιβλία του:
«Για μια πορεία», διηγήματα (1984, β’ έκδ. 1988) εκδ. Σύγχρονη Εποχή
«Μετά την αποψίλωση», διηγήματα (1987, β’ έκδ. 1989) εκδ. Σύγχρονη Εποχή
«Μότσαρτ-Αλληλογραφία» (1991, β’ έκδ. 2001) εκδ. Ερατώ
«Το αλφαβητάρι των ιδιωματικών εκφράσεων» (1997) εκδ. Δίαυλος
«Γλώσσα μετ’ εμποδίων» (2007) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία» (2009) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Λέξεις που χάνονται» (2011) εκδ. Το Βήμα
«Λόγια του αέρα» (2013) εκδ. εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Οπωροφόρες λέξεις» (2013) εκδ. Κλειδάριθμος
«Η γλώσσα έχει κέφια» (2018) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Μύθοι και πλάνες για την ελληνική γλώσσα» (2019) εκδ. ΕΑΠ
«Το ζορμπαλίκι των ραγιάδων» (2020) εκδ. Του Εικοστού Πρώτου
Έχει κάνει την επιμέλεια στην έκδοση των βιβλίων:
«Συμποσιακά», του Κώστα Βάρναλη,
«Αττικά: 400 χρονογραφήματα (1939-1958) για την Αθήνα και την Αττική», του Κώστα Βάρναλη,
«Τα δεκατρία ντόμινα και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Τι είδα εις την Ρωσσίαν των Σοβιέτ», του Κώστα Βάρναλη,
«Ο μυστηριώδης φίλος και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Γράμματα από το Παρίσι», του Κώστα Βάρναλη,
«Τα μαραμένα μάτια και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Κάπου περνούσε μια φωνή», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Η νοσταλγία του Γιάννη», του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη,
«Famous Bridge Records», του David Bird,
«Bridge Hands to Make You Laugh…and Cry», του David Bird.
