Βαβυλωνιακά μεζεδάκια | του Νίκου Σαραντάκου
Ο τίτλος του σημερινού πολυσυλλεκτικού μας άρθρου είναι παρμένος από ένα ενδιαφέρον μικροπεριστατικό στα σόσιαλ, ένα μικροπροεκλογικό ακριβέστερα, μια και βρισκόμαστε σε προεκλογική περίοδο όσο κι αν το αποτέλεσμα των προηγούμενων εκλογών (του «πρώτου γύρου» ανακριβώς) έχει αφαιρέσει πολλή από την αγωνία.
Στο Τουίτερ, λοιπόν, η γνωστή δημοσιογράφος Μαριάννα Πυργιώτη, σχολίασε ως εξής μια φράση του Αλέξη Τσίπρα από τηλεοπτική συνέντευξή του, ότι ο ΣΥΡΙΖΑ έδειχνε «εικόνα Βαβυλωνίας»:
Μπορεί να μου εξηγήσει κάποιος ποια είναι η εικόνα της Βαβυλωνίας; Της Βαβέλ ξέρω της Βαβυλωνίας δεν την ξέρω…
Βέβαια, η αναφορά σε «Βαβυλωνία» για να δηλωθεί η σύγχυση και η ασυνεννοησία είναι καθιερωμένη από πολλά χρόνια και λεξικογραφημένη και στα τέσσερα μεγάλα λεξικά μας (εδώ το ΛΚΝ), οπότε η καλή δημοσιογράφος, με το να δηλώσει ότι δεν την ξέρει, έδειξε απλώς ότι δεν ξέρει ούτε την έκφραση ούτε το πασίγνωστο θεατρικό έργο του Δ. Βυζάντιου (έχουμε βέβαια γράψει άρθρο για τις γλωσσικές παρεξηγήσεις του).
Δεν είναι κακό να μην έχει κάποιος απόλυτη εποπτεία της γλώσσας, στην πραγματικότητα κανείς δεν ξέρει τα πάντα, αλλά όταν ακούμε κάποιον να χρησιμοποιεί μια λέξη ή μιαν έκφραση που δεν μας είναι οικεία είναι πολύ εγωιστικό να θεωρούμε ότι η έκφραση είναι ανύπαρκτη αντί να πάρουμε υπόψη το ενδεχόμενο να μην την ξέρουμε.
Στο Τουίτερ ο φίλος μας ο Ακίνδυνος εντόπισε ότι την Βαβυλωνία αγαπά να τη χρησιμοποιεί ο Δημ. Παπαδημούλης (π.χ. το 2010: «το στίγμα του Συνασπισμού που είχε σε μεγάλο βαθμό χαθεί μέσα στη Βαβυλωνία του ΣΥΡΙΖΑ» και, σημαδιακά, «παράγουμε μια εικόνα Βαβυλωνίας») όπως και άλλοι συριζαίοι, αλλά «προσυνεδριακή Βαβυλωνία» είχε διακρίνει και για το ΠΑΣΟΚ ο Γ. Λακόπουλος, ενώ ο Δημ. Κρεμαστινός είχε αποδώσει στον Ανδρέα Παπανδρέου τον φόβο ότι με την απλή αναλογική και την είσοδο πολλών μικρών κομμάτων στη Βουλή «θα δημιουργούνταν μια βαβυλωνία της δημοκρατίας».
Από την άλλη, η ανασκευή του τουίτ δεν εμπόδισε κάποιους να επιμένουν ότι ο Τσίπρας έκανε λάθος, διότι «δεν ήξερε τη Βαβυλωνία, αλλά τη μπέρδεψε με τη Βαβέλ» -κάτι που κατά τη γνώμη μου είναι μια ακόμα ένδειξη της προπαγανδιστικής υπεροπλίας της Νέας Δημοκρατίας.
* Και συνεχίζουμε με θέμα εκλογικό ή προεκλογικό. Η Πλεύση Ελευθερίας της Ζωής Κωνσταντοπούλου θεωρείται πολύ πιθανό να πιάσει το όριο του 3% και να μπει στη Βουλή, μάλιστα κάποιοι προβλέπουν ότι θα το περάσει με άνεση. Όπως εύστοχα παρατήρησε στο Τουίτερ ένας φίλος που σχολιάζει και εδώ: «Το rebranding της Ζωής, με χαριτωμενιές στα όρια του αυτοτρολαρίσματος, είναι επικοινωνιακά πετυχημένο, πουλάει στα ΜΜΕ και κερδίζει το μικρό αλλά υπαρκτό ποσοστό του κόσμου που ψηφίζει για το τζέρτζελο».
Κάτι που επίσης κινείται στα όρια του αυτοτρολαρίσματος πρόσεξαν πολλοί επισκέπτες στον ιστότοπο του κόμματος της Ζωής Κωνσταντοπούλου. Πράγματι, στην ενότητα «Στηρίζω» υπάρχει μια σελίδα «Θέλω να συστηθώ» στην οποία ο πολίτης που ενδιαφέρεται να βοηθήσει δίνει τα στοιχεία του και εκεί καλείται να τσεκάρει ποιες «δεξιότητες» έχει που «μπορεί να είναι χρήσιμες στο κίνημα».
Η πρώτη, μικρή, έκπληξη είναι ότι κάποιες δεξιότητες αναφέρονται με τα λαϊκά τους ονόματα, όπως Δικτυάς και Μάστορας, αλλά πολύ μεγαλύτερη είναι η έκπληξη του «Ληστή τραπεζών», που παρατίθεται ως χρήσιμη δεξιότητα!
Με πολλούς φίλους που το συζητήσαμε, δεν μπορέσαμε να το ερμηναεύσουμε. Δεν μπορεί να μπήκε από λάθος (και τι λάθος να ήταν; μεταφραστικό;!) αλλά ο κατάλογος δεν δίνει άλλα στοιχεία αυτοδιακωμώδησης.
Ο φίλος που μου έστειλε την οθονιά έχει επίσης υπογραμμίσει την «Παρακολούθηση τηλεόρασης και ραδιοφώνου» ως ασυνήθιστη δεξιότητα αλλά εγώ δεν τη βρίσκω παράξενη
-υποθέτω ότι εννοεί τα άτομα που έχουν χρόνο και έφεση να παρακολουθούν τηλεόραση και ραδιόφωνο και να καταγράφουν αποσπάσματα που θα μπορούσε να τα χρησιμοποιήσει το κίνημα στην πολιτική του δράση και προπαγάνδα.
Κάπως περίεργη είναι και η σύζευξη «μέσων εκλαΐκευσης» και animation -δεν αποκλείεται το πρώτο να είναι μετάφραση του δεύτερου.
Αλλά ο ληστής τραπεζών θα μου μείνει μυστήριο ανεξήγητο!
* Πάντοτε συνεχίζοντας εκλογικά, ίσως μετεκλογικά για τις εκλογές που έγιναν, διαβάζω σε άρθρο:
Τα αίτια της βαριάς ήττας του στις εκλογές της 21ης Μαϊου αναλύει στο Documento, ο δημοσιογράφος Κώστας Βαξεβάνης με μία ιδιαιτέρως καυστική ανάλυση που φέρει τον τίτλο «Ο Καταυλισμός».
Αυτή είναι η πρώτη φράση του άρθρου. Κατέβηκε ο Βαξεβάνης στις εκλογές; Όχι, απλώς λείπει μια λεξούλα «ήττας του ΣΥΡΙΖΑ» αντί «ήττας του».
* Είχαμε και το περιστατικό με την Ελένη Χρονοπούλου, υποψήφια του ΠΑΣΟΚ, που είπε, σε τηλεοπτική αντιπαράθεση, «Θα αυξήσουμε τους φόρους που βλέπουμε ότι ουσιαστικά πλήττουν τη μεσαία τάξη», εννοώντας προφανώς «θα μειώσουμε», κάτι που ολοφάνερα φαινόταν από τα συμφραζόμενα, αλλά που κάποιοι έσπευσαν να το κάνουν ιότροπο.
Η υποψήφια διευκρίνισε στο Τουίτερ: δεν υπάρχει είδηση, έπαθα σαρδάμ. Να μειώσουμε ήθελα να πω προφανώς, όχι να αυξήσουμε.
Φίλος γλωσσολόγος πρόσεξε το ρήμα, έπαθα σαρδάμ αντί για το αναμενόμενο «έκανα σαρδάμ». Να είναι επιρροή του αργκοτικού «έπαθα Χ»; (όπου Χ το όνομα προσώπου)
* Να βάλουμε και κάτι από τη διεθνή επικαιρότητα, από τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Ο Μεντβέντεφ κατηγόρησε «τους τρομοκράτες του Κιέβο». Μάλλον δεν πρόκειται για ακλισιά αλλά για απλό λάθος πληκτρολόγησης, αλλά έχει κάποιο γούστο επειδή φέρνει στο μυαλό την Κιέβο Βερόνα, την ιταλική ομάδα από το προάστιο της Βερόνας, που για κάμποσα χρόνια σταδιοδρόμησε στην πρώτη κατηγορία της Ιταλίας, αλλά που διαλύθηκε για οικονομικούς λόγους μετά τον υποβιβασμό της το 2019.
* Και επειδή οι εκλογές δεν πρέπει να μας κάνουν να ξεχνάμε τα σημαντικά θέματα, ιδού ο τίτλος από άρθρο για τον γάμο του Πάνου Μουζουράκη:
Πάνος Μουζουράκης: Η εκκλησία και το κτήμα που θα παντρευτεί ο τραγουδιστής
Εκκλησία θα παντρευτεί ή κτήμα ο Μουζουράκης; Ή τα παίρνει προίκα; ρωτάει ο φίλος που τα στέλνει.
Αυστηρός είναι, αρκούσε όμως ένα «όπου».
* Κι ένα ακόμα εκλογικό, από τους συνδυασμούς της Α’ Αθηνών των προηγούμενων εκλογών, όπως έχουν τοιχοκολληθεί -και υποθέτω ότι έτσι θα ήταν και τα ψηφοδέλτια.
Ελλήνων Συνέλευσις είναι το κόμμα του Αρτέμη Σώρρα. Ο φίλος που το στέλνει επισήμανε την ακλισιά «του Σπυρίδων» στο πατρώνυμο του πρώτου υποψηφίου.
Επειδή όμως ο Άρειος Πάγος δεν εξετάζει τη γραμματική, η ακλισιά δεν θεωρήθηκε λόγος ακυρότητας.
Προσέξτε επίσης ότι κάποια πατρώνυμα κρατούν ανεβασμένο τον τόνο (του Χαρίλαου, του Ευάγγελου, του Αντώνιου) ενώ άλλα τον κατεβάζουν (του Δημητρίου, του Αθανασίου).
Παρεμπιπτόντως, για τη γραμματική και την ορθογραφία των ψηφοδελτίων, όπως και για τη σωστή εκτύπωση, την ευθύνη την έχουν τα κόμματα.
* Μου γράφει φίλος:
Χθες, στο τηλεπαιχνίδι Ποιος θέλει να γίνει εκατομμυριούχος, στον ΑΝΤ1, υπήρχε ερώτηση που ζητούσε με ποιο επίρρημα δηλώνουμε ότι κάτι απέχει πολύ. Σωστή απάντηση ήταν το «παρασάγγας». Αυτό όμως δεν είναι επίρρημα. Δυστυχώς δεν έχω οθονιά, και πρέπει να είναι κανείς γραμμένος στο ΑΝΤ1+ για να δει on demand, που σημαίνει ότι πρέπει να πληρώσει.
Βέβαια, το «παρασάγγας», αιτιατική πληθυντικού του αρχαίου «ο παρασάγγης», που ήταν περσικό μέτρο μήκους (εξελληνισμός κάποιου farsang) στη στερεότυπη φράση «απέχει παρασάγγας» έχει θέση επιρρήματος -αλλά επίρρημα δεν είναι, όπως δεν είναι πχ και τα «έτη φωτός» σε αντίστοιχη έκφραση.
Θα ήθελα πάντως να έβλεπα, από περιέργεια, ποιες άλλες απαντήσεις προτείνονταν στον παίκτη.
* Κι ένα κλασικό από μεταφραστήρι, που το είχαμε ξαναβάλει πριν από 2-3 χρόνια αλλά έκανε και πάλι τον κύκλο του στα σόσιαλ την περασμένη βδομάδα -και μου το έστειλαν καναδυό φίλοι.
«Πώς να μεγαλώνουν ιτιές μουνί στο δικό σας ναυπηγείο»;
Όπως είχα γράψει την προηγούμενη φορά που το είχαμε συναντήσει:
Επειδή εγώ ναυπηγείο δεν έχω, δεν ενδιαφέρθηκα περισσότερο, αλλά αναγνωρίζω ότι ο συγκεκριμένος τύπος ιτιάς θα είναι πολύ χρήσιμος σε ναυπηγεία, όπου υπάρχει ανάγκη να σέρνουν καράβια. Ελπίζω πάντως οι ιτιές να μην είναι και κλαίουσες.
(Για την ιστορία, ο αγγλικός όρος είναι pussy willow. Παρακαλούνται οι γεωπόνοι του ιστολογίου να μας πουν την ελληνική ονομασία. Βρήκα ένα γιδοϊτιά, αλλά είναι για τη Salix caprea / goat willow. Όσο για το… ναυπηγείο είναι, απλούστατα το αγγλ. yard, η αυλή στο πιο πεζό).
Βέβαια, στην τωρινή βερσιόν παρέχονται επιπλέον οδηγίες για «φύτευση, κλάδεμα, διατήρηση και εξαναγκασμό». Καλά όλα τα άλλα, όμως ο εξαναγκασμός δεν μου αρέσει διότι η παροιμία μας λέει ότι η παρακαλετή ιτιά…
Ας σταματήσω εδώ, μας διαβάζει και η μαμά μου.
* Καλός φίλος που είναι και φίλος του Ολυμπιακού μου στέλνει τον εξής τίτλο:
Τον παλιό καιρό, πηγαίναμε στο (στάδιο) Καραϊσκάκη και τότε ο Ολυμπιακός θα γέμιζε «δύο Καραϊσκάκη» με μια καλή μεταγραφή. Στη συνέχεια όμως επικράτησε η (άνωθεν επιβεβλημένη) ακλισιά στα ονόματα των γηπέδων, κι έτσι τώρα ο κ. Μαρινάκης θέλει να γεμίσει «δυο Καραϊσκάκης».
* Τίτλος από τη Μακεδονία:
Ένα από τα μικρότερα φίδια της Ευρώπης έπιασε γάτα στην Άνω Πόλη.
Ποιος έπιασε ποιον; Εκ πρώτης όψεως, το μικρό φίδι έπιασε τη γάτα (ντροπή της, να καθίσει να την πιάσει «ένα από τα μικρότερα φίδια της Ευρώπης», γίναμε πανευρωπαϊκώς ρεζίλι).
Ξέρουμε όμως ότι στη δημοσιογραφική ιδιόλεκτο, στους τίτλους προτάσσεται το «βαρύ» στοιχείο, άρα το φίδι.
Κι έτσι, για μιαν ακόμα φορά, «Βρέφος δάγκωσε σκυλάκι».
* Kαι κάτι από τις πανελλαδικές εξετάσεις που μόλις ξεκίνησαν. Στο μάθημα της Γλώσσας, στα ΕΠΑΛ, την Πέμπτη, δόθηκε ένα ποίημα του Μπρεχτ, ως εξής:
Όπως βλέπετε, παραλείφθηκε, κατά παράβαση της δεοντολογίας, το όνομα του εκδοτικού οίκου και του μεταφραστή.
Αυτό θα μπορούσε να αντικατοπτρίζει την πάγια τσαπατσουλιά του κράτους και την αδιαφορία του για τους μεταφραστές. Θα μπορούσε όμως επίσης να οφείλεται στο ότι, στο συγκεκριμένο ποίημα, μεταφράστρια είναι η Νάντια Βαλαβάνη και εκδότης η Σύγχρονη Εποχή, του ΚΚΕ.
Aυτή η δεύτερη εκδοχή ενισχύθηκε αφού χτες, στις εξετάσεις Γλωσσας-Λογοτεχνίας για τα ΓΕΛ δόθηκαν πλήρη στοιχεία των πηγών για τα κείμενα που έπεσαν, με αναφορά και των εκδοτικών οίκων (Μεταίχμιο και Πόλις).
Αλλά και άλλες χρονιές, όταν είχε πέσει μεταφρασμένο κείμενο είχαν αναφερθεί εκδοτικός οίκος και μεταφραστής, π.χ. όταν το 2020 είχε πέσει Ίταλο Καλβίνο είχε αναφερθεί και η Έφη Καλλιφατίδη και ο Καστανιώτης.
Αλλά αυτά γίνονται όταν, εξαιτίας της απλής αναλογικής, ο τόπος έχει υπηρεσιακή κυβέρνηση αντί για μια ισχυρή αυτοδύναμη μονοκομματική κυβέρνηση.
* Λόγω πληθώρας ύλης, μερικά μεζεδάκια τα αφήνω για την άλλη βδομάδα και κλείνω με ένα αστείο ορθογραφικό σε σουπεράκι είδησης σχετικής με τις εκλογές.
Όπως βλέπετε, δεν προλαβαίνουν οι «εταιροδημότες» να γραφτούν στον τόπο διαμονής τους.
Θα μπορούσα να κάνω καναδυό λογοπαίγνια με το θέμα, αλλά, όπως είπα και πιο πριν, μας διαβάζει η μαμά μου.
Καλό και πνευματικό τριήμερο εύχομαι!
03/06/2023
Νίκος Σαραντάκος
https://sarantakos.wordpress.com/
Ο Νίκος Σαραντάκος γεννήθηκε στο Παλαιό Φάληρο το 1959. Σπούδασε χημικός μηχανικός και αγγλική φιλολογία. Έχει εκδώσει δύο συλλογές διηγημάτων και άλλα βιβλία. Δουλεύει μεταφραστής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και μοιράζει το χρόνο του ανάμεσα σε Λουξεμβούργο και Ελλάδα. Ενδιαφέρεται για τη φρασεολογία, την ετυμολογία και τη λεξικογραφία καθώς και για την ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας. Συνεργάζεται με εφημερίδες και περιοδικά. Δημοσιεύει τα κείμενά του, γλωσσικά και άλλα, στο ιστολόγιό του sarantakos.wordpress.com/ και στο sarantakos.com. Σε μια άλλη ενσάρκωση, γράφει στα αγγλικά και στα γαλλικά για το μπριτζ (το παιχνίδι).
Τα βιβλία του:
«Για μια πορεία», διηγήματα (1984, β’ έκδ. 1988) εκδ. Σύγχρονη Εποχή
«Μετά την αποψίλωση», διηγήματα (1987, β’ έκδ. 1989) εκδ. Σύγχρονη Εποχή
«Μότσαρτ-Αλληλογραφία» (1991, β’ έκδ. 2001) εκδ. Ερατώ
«Το αλφαβητάρι των ιδιωματικών εκφράσεων» (1997) εκδ. Δίαυλος
«Γλώσσα μετ’ εμποδίων» (2007) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία» (2009) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Λέξεις που χάνονται» (2011) εκδ. Το Βήμα
«Λόγια του αέρα» (2013) εκδ. εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Οπωροφόρες λέξεις» (2013) εκδ. Κλειδάριθμος
«Η γλώσσα έχει κέφια» (2018) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Μύθοι και πλάνες για την ελληνική γλώσσα» (2019) εκδ. ΕΑΠ
«Το ζορμπαλίκι των ραγιάδων» (2020) εκδ. Του Εικοστού Πρώτου
Έχει κάνει την επιμέλεια στην έκδοση των βιβλίων:
«Συμποσιακά», του Κώστα Βάρναλη,
«Αττικά: 400 χρονογραφήματα (1939-1958) για την Αθήνα και την Αττική», του Κώστα Βάρναλη,
«Τα δεκατρία ντόμινα και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Τι είδα εις την Ρωσσίαν των Σοβιέτ», του Κώστα Βάρναλη,
«Ο μυστηριώδης φίλος και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Γράμματα από το Παρίσι», του Κώστα Βάρναλη,
«Τα μαραμένα μάτια και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Κάπου περνούσε μια φωνή», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Η νοσταλγία του Γιάννη», του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη,
«Famous Bridge Records», του David Bird,
«Bridge Hands to Make You Laugh…and Cry», του David Bird.
