Ξαναζούμε το καλοκαίρι του 1914; | του Διογένη Σινωπέα
σχόλιο
Ο νομπελίστας οικονομολόγος Paul Krugman στους NY Times αλλά και ο Martin Goulf στους Financial Times, έγραψαν πριν μερικά χρόνια, πως η κατάσταση στην Ευρώπη θυμίζει το καλοκαίρι του 1914! Η αναφορά τους στο ξέσπασμα του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου φέρνει στον νου ένα ιστορικό γεγονός του οποίου τα αποτελέσματα βιώνουμε και σήμερα… Παρ’ όλο που αρκετοί το αμφισβητούν, ας δούμε τα γεγονότα της εποχής.
Μέχρι τον μεγάλο πόλεμο (Α’ΠΠ) τα ευρωπαϊκά κράτη ήταν δομημένα με τελείως διαφορετικό τρόπο. Υπήρχαν οι Αυτοκρατορίες: Βρετανική, Γερμανική, Αυστροουγγρική, Ρώσικη, Γαλλική, Ισπανική και Οθωμανική. Εκτός αυτών, ήταν η Ιταλία, τα επονομαζόμενα κράτη της Μπενελούξ, η Σουηδία, η Νορβηγία και κάποια μικρά κράτη στα Βαλκάνια. Η ύπαρξη όμως των πολυεθνικών αυτοκρατοριών, καθιστούσε κοινή αντίληψη το ότι διαφορετικές εθνότητες μπορούν να συνυπάρχουν μέσα στα όρια ενός κράτους. Ο άνθρωπος, που ζούσε μέσα σε μια αυτοκρατορία δεν όφειλε υπακοή σε έναν απρόσωπο μηχανισμό, αλλά στο πρόσωπο του… ελέω Θεού αυτοκράτορα!
Ένα καταλυτικό φαινόμενο σε σχέση με τον Α’ΠΠ: μια σοβαρή οικονομική κρίση του καπιταλιστικού συστήματος. Η οικονομική κρίση οξύνει τις αντιθέσεις, καθώς ο καθένας προσπαθεί να ρίξει στον άλλο τις συνέπειες. Η ύπαρξη των συνασπισμών είναι ενδεικτική. Ήδη, από τα τέλη του 19ου αιώνα, η Βρετανία και η Γαλλία, μπροστά στην απειλή της γερμανικής ηγεμονίας, δημιουργούν μια συμμαχία, με το όνομα Entente Cordiale («εγκάρδια συνεννόηση» – Αντάτ). Στο συνασπισμό προσχωρεί και η Ρωσία.
Παράλληλα, η Γερμανία έχει δημιουργήσει την Dreibund με την Αυστροουγγαρία και την Ιταλία.
Και μόνον η δημιουργία των συμμαχιών δείχνει τη θύελλα, που πλησιάζει. Ο πόλεμος περιεχόταν ήδη μέσα στην ίδια την πορεία του ιμπεριαλισμού, ο οποίος φέρνει μέσα του τον πόλεμο, όπως το σύννεφο την καταιγίδα σαν διέξοδο των συνολικών του αντινομιών. Αρκετά πριν από το 1914, βλέπουμε την εμφάνιση και την εξάπλωση μιας έντονα πολεμοχαρούς φιλολογίας, που όπως σήμερα με τον πόλεμο στην Ουκρανία, είναι φανερό ότι προετοιμάζει το μέλλον…
Ο Α’ΠΠ αποτέλεσμα όξυνσης των ενδοκαπιταλιστικών αντιθέσεων, ανέτρεψε όλην αυτήν την κατάσταση, που επικρατούσε για αιώνες. Οι αυτοκρατορίες διαλύθηκαν –όχι όμως και η αποικιοκρατία– ενώ αναδύθηκε και παγιώθηκε η έννοια του έθνους–κράτους που, για να γίνει πράξη, οδήγησε σε μεγάλης κλίμακας εθνικές εκκαθαρίσεις. Στη θέση του προσώπου του αυτοκράτορα εμφανίστηκε ο απρόσωπος μηχανισμός που μέχρι σήμερα ονομάζουμε κράτος!
Στην Ελλάδα, η λήξη του Α΄ΠΠ τροφοδότησε όνειρα για την πραγματοποίηση της «Μεγάλης Ιδέας», αλλά η συντριβή τους την κατέστησε μουσειακό είδος. Όμως, η παραχώρηση της Κύπρου από την Τουρκία στη Βρετανία και όσα ακολούθησαν είχαν πολύ σοβαρές επιπτώσεις στην πολιτική ζωή της Ελλάδας.
Τέλος, η ενσωμάτωση μεγάλου μέρους της Μακεδονίας, και κυρίως της Θεσσαλονίκης, στην ελληνική επικράτεια, μαζί με την έλευση των προσφύγων από τη Μικρά Ασία, άλλαξε άρδην τη φυσιογνωμία της οικονομικής ζωής της Ελλάδας, αφού σε μια σχεδόν αποκλειστικά αγροτική οικονομία προστέθηκαν βιομηχανίες και βιομηχανικοί εργάτες…
Απηνείς διωγμοί σλαβόφωνων στην Ελλάδα και ελληνόφωνων στη Βουλγαρία, μαζί με την πρώτη στην ιστορία γιγαντιαία ανταλλαγή πληθυσμών, που έγινε ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία, μετά την ήττα του επεκτατισμού της ελληνικής αστικής τάξης (και ονομάζουν «μικρασιατική καταστροφή»), ολοκληρώνουν την εικόνα ενός παιχνιδιού, που ακόμα και σήμερα δεν έχει λήξει στα Βαλκάνια και στην Κύπρο.
Οι μικρής κλίμακας, αλλά μεγάλου κόστους σε ανθρώπινες ζωές, συγκρούσεις, που διεξάγονται όλα αυτά τα χρόνια στην περιοχή, δεν είναι μεθεόρτια της διάλυσης της Γιουγκοσλαβίας, αλλά σε μεγάλο βαθμό αποτελέσματα του Α ́ΠΠ. Όπως και το λεγόμενο «Μακεδονικό ζήτημα», οι ελληνοτουρκικές διαφορές, το λεγόμενο «Βορειοηπειρωτικό» (για όσους το θυμούνται – μεταξύ τους και ο υπουργός άμυνας της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ).
Κι όχι μόνον αυτά, αλλά και γενικότερα στην ευρύτερη Ευρωπαϊκή περιφέρεια οι ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις που δημιούργησαν τον πόλεμο του ΝΑΤΟ και των συνεργατών τους (τουλάχιστον 24 χώρες συμμετέχουν ενεργά) κατά της Ρωσίας, μέσω του ναζιστικού καθεστώτος που εγκαθίδρυσαν στην Ουκρανία οι Αγγλοσάξονες και οι ΝΑΤΟϊκοι σύμμαχοί τους, με προοπτική γενίκευσης της σύγκρουσης.
Και στο μέλλον οι αντιθέσεις θα γίνουν μεγαλύτερες, τα σχετικά με τη ρύθμιση των ΑΟΖ, ο φονικός ανταγωνισμός για την κυριαρχία στον νέο ιμπεριαλιστικό πολυπολικό κόσμο που γεννιέται (με θύματα πάντα τους λαούς). Ο Α΄ΠΠ υπάρχει ακόμα ανάμεσά μας – όπως και το «κράτος» που κληρονομήσαμε από αυτόν!
Μετά τον μεγάλο πόλεμο, η Γερμανία στηρίχθηκε από τις ΗΠΑ-Αγγλία-Γαλλία για να ανακάμψει οικονομικά και στρατιωτικά. Με απευθείας επενδύσεις μεγάλων κεφαλαίων στη γερμανική βιομηχανία από μονοπώλια όπως η Standard Oil, η General Electric, η Ford, κ.α.π. Αυτή η πολιτική συνεχίστηκε και μετά το 1933 όταν το φασιστικό «Εθνικοσοσιαλιστικό Γερμανικό Εργατικό Κόμμα» (NSDAP), υποστηριζόμενο αδρά από τους μεγάλους κεφαλαιοκράτες όχι μόνο της Γερμανίας, αλλά και της Δύσης, στις εκλογές του Μάρτη διατήρησε την πρωτοκαθεδρία στις προτιμήσεις των Γερμανών ψηφοφόρων με ποσοστό 43.9 % και ο Αδόλφος Χίτλερ εκλέχτηκε στη Καγγελαρία της Γερμανίας…
Διογένης ο Σινωπεύς
[Η εικόνα που συνοδεύει το κείμενο είναι το έργο «Οι φυλακισμένοι», 1908 (γραμμική χάραξη με ξηρή αιχμή, γυαλόχαρτο και μαλακό υπόστρωμα με αποτύπωμα υφάσματος και χαρτί μεταφοράς Ziegler’s) της Γερμανίδας χαράκτριας, γλύπτριας και ζωγράφου Käthe Kollwitz (6/7/1867-22/4/1945)]
Διογένης ο Σινωπεύς
