Προεκλογικά μεζεδάκια και πάλι | του Νίκου Σαραντάκου
Προεκλογικά, επειδή αύριο ψηφίζουμε, «και πάλι» επειδή κι άλλες φορές έχω βάλει αυτόν τον τίτλο, άλλες παραμονές εκλογών. Κι αν δεν βγει κυβέρνηση από τούτες τις εκλογές και έχουμε σύντομα και νέες εκλογές, πράγμα που απεύχομαι, ίσως το επόμενο εκείνο άρθρο να έχει τίτλο «…και πάλι και πάλι» -αν μείνουμε εκεί και δεν κάνουμε και τρίτες ή τέταρτες εκλογές.
Προεκλογικά λοιπόν τα μεζεδάκια, και πράγματι η πιατέλα μας έχει κάμποσα παρμένα από τον προεκλογικό αγώνα, αλλά το κυρίως πιάτο, για να το πω έτσι, αφορά άλλον θεσμό, που δεν περνάει τώρα από τη λαϊκή βάσανο παρά το φθινόπωρο: εννοώ τον δήμαρχο Αθηναίων Κώστα Μπακογιάννη, η κακοδιατυπωμένη ατάκα του οποίου για την Πολιτεία του Πλάτωνα («που την έχουμε επιχωματώσει»), που την είχα «επί του πιεστηρίου» συμπεριλάβει στο άρθρο του προηγούμενου Σαββάτου, έδωσε λαβή για ένα καλοδεχούμενο ξέσπασμα ανώνυμου χιούμορ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Κι έτσι, όλοι άρχισαν να βάζουν τον Μπακογιάννη να ερμηνεύει κατά λέξη τίτλους λογοτεχνικών, θεατρικών και κινηματογραφικών έργων, όπως στο εδώ μιμίδιο.
Ανθολογώ:
Ο Μπακογιάννης έχει ακούσει το δίσκο της Φαιστού, σε βινύλιο
-Δυνατός και στα μαθηματικά ο Μπακογιάννης αφού ξέρει πόσο κάνει Επτά επί Θήβαις!
-Υποψήφιος ξανά για Δήμαρχος ο Μπακογιάννης, όχι όμως στο Δήμο Αθηναίων, αλλά στις Ακυβέρνητες Πολιτείες!
-Ο Μπακογιάννης γνωρίζει σε ποια τράπεζα έχει καταθέσει ο Μαρξ το Κεφάλαιο.
-Ο Μπακογιάννης έχει πάει στην κηδεία μετά το Θάνατο του εμποράκου.
-Ο Μπακογιάννης ήταν ένορκος στη Δίκη του Κάφκα
-Ο Μπακογιάννης ξέρει ποιος είναι ο ανιψιός της Θείας Κοινωνίας
Και άλλα, λιγότερο πετυχημένα, ή με διαφορετική στόχευση, πχ «Ο Μπακογιάννης έχει χαϊδέψει τη Γάτα του Σρέντινγκερ», που ίσως ταίριαζε περισσότερο στον Τσακ Νόρις.
* Αλλά ίσως το εντυπωσιακότερο ήταν η ανάρτηση των εκδόσεων Κάκτος στο Φέισμπουκ, εξαιρετικό τρολαρίσματος σε συνδυασμό με μάρκετινγκ:
Μην ψάχνετε την Πολιτεία του Πλάτωνα σε ανασκαφές. Την έχουμε εμείς εδώ, στις Εκδόσεις ΚΑΚΤΟΣ, καθαρή και καθόλου επιχωματωμένη.
(Ναι, το ξέρω, η μετάφραση του Σκουτερόπουλου θεωρείται πιο έγκυρη).
* Νομίζω την περασμένη Τρίτη, είδα στον τοίχο φίλου στο Φέισμπουκ την εξής επισήμανση μαργαριταριού, που τη μεταφέρω εδώ:
Ο διευθυντής ειδήσεων της ΕΡΤ, ο Γιάννης Τρουπής, πριν λίγο πέταξε ένα μεγαλοπρεπέστατο «μεσούσης του καλοκαιριού». Και σ’ ανώτερα κύριε Τρουπή, οι ουρανοί είναι δικοί σας.
Για το «μεσούσης» (και μπιρμπίλης και μεμέτ αγάς) έχουμε βεβαίως ξαναγράψει.
* Κατάχρηση εισαγωγικών σε άρθρο για την οικονομία και τις εκλογές:
Σφοδρή διαμάχη έχει ξεσπάσει για το κατά πόσον οι συντελεστές ΦΠΑ, που ισχύουν για βασικά προϊόντα και οι ειδικοί φόροι κατανάλωσης ενισχύουν την ακρίβεια μετην Αντιπολίτευση και χθες να “σηκώνει” το θέμα, και την κυβέρνηση για άλλη μια φορά να υποστηρίζει ότι ο ΦΠΑ και οι έμμεσοι φόροι “γεννούν” έσοδα που κατανέμονται στη συνέχεια στοχευμένα.
Πάντως είναι γεγονός ότι στη χώρα οι έμμεσοι φόροι, οι πλέον άδικοι μια και επιβάλλονται οριζόντια, είναι από τους υψηλότερους στην ΕΕ, ενώ αντιπροσωπεύουν το 60% των φορολογικών εσόδων, κάτι που δεν “συνάδει” με τα όσα ισχύουν στην ΕΕ, όπου οι άμεσοι φόροι είναι εκείνοι που “υπερέχουν”. Μάλιστα το όλο θέμα έχει επανειλημμένα έχει βρεθεί στο “μικροσκόπιο” κριτικής ξένων οργανισμών, όπως ο ΟΟΣΑ, που ζητούν αποκατάσταση “φορολογικής” δικαιοσύνης.
Ας δεχτούμε, χάρη της συζήτησης, ότι τα εισαγωγικά της πρώτης παραγράφου, το «σηκώνει» το θέμα και το «γεννούν» έσοδα δικαιολογούνται, αν και βέβαια δεν νομίζω ότι κάποιος που διαβάζει σηκώνει το θέμα (χωρίς εισαγωγικά) σκέφτεται κάποιον που πιάνει ένα θέμα και το σηκώνει ψηλά.
Πώς όμως να δικαιολογηθούν τα εισαγωγικά της δεύτερης παραγράφου; Ή σκέφτεται ο συντάκτης πως το «συνάδω» μπορεί να ερμηνευτεί κυριολεκτικά (συν+άδω, τραγουδώ μαζί με άλλον) στα νέα ελληνικά; Και τι νόημα έχουν τα εισαγωγικά στους φόρους που υπερέχουν; Ή στη φορολογική δικαιοσύνη;
* Συζητήθηκε αρκετά ένα πρόσφατο τουίτ του Αλέξη Τσίπρα που μπαίνει στα χωράφια του ιστολογίου μας.
Υπάρχει μια λέξη που δε μεταφράζεται σε άλλη γλώσσα: Φιλότιμο
λέει ο αρχηγός του ΣΥΡΙΖΑ και πολύ με στενοχωρεί διότι χρησιμοποιώντας αυτό το ανόητο κλισέ ακυρώνει μια πολύ σωστή τοποθέτηση, το δεύτερο σκέλος του μηνύματός του: («Θα πληρώσει πολύ ακριβά…»)
Ανόητο και κλισέ, που το έχουν κατά καιρούς χρησιμοποιήσει διάφοροι, χωρίς όμως αυτό να το κάνει λιγότερο ανόητο. Και, επιπλέον, άκυρο, όπως έχουμε γράψει σε ειδικό άρθρο του ιστολογίου μας, όπου παραθέτουμε διάφορες αντίστοιχες λέξεις σε άλλες γλώσσες.
Στο τουίτ του Τσίπρα πολλοί επισήμαναν δικαίως ότι είναι άστοχο αυτό το κλισέ -«σε λίγο θα μας πεις και για τη μία ψήφο της ελληνικής γλώσσας», είπε καποιος. Κάποια χρήστρια έδωσε ένα παράδειγμα που δεν το είχα υπόψη μου: Η νορβηγικη λέξη ærekjær (άρεχιαρ) είναι συνθέτη των λέξεων ære = τιμή, και kjær = αγαπητός. Μαντέψτε τι σημαίνει.
Το ευχάριστο πάντως είναι ότι, εξαιτίας της αστοχίας του Τσίπρα, πολλοί δεξιοί που ως τώρα δέχονταν την άποψη για τη μοναδικότητα της λέξης (είχε σχετικό άρθρο πρόσφατα το Πρώτο Θέμα) αναγκάστηκαν να την αποκηρύξουν.
* Φίλος μηχανικός μού στέλνει απόσπασμα από αρχιτεκτονικό σχέδιο και το συνοδεύει με το σχόλιο: Σχέδιο γεμάτο σοφά λόγια
Διότι βεβαίως άλλο είναι η ρήση, το ρητό, και άλλο η ρύση, πρακτικά η κλίση για να φεύγουν τα νερά. (Στα μουσεία θα βρείτε και πολλά ρυτά, που είναι δοχεία, τελετουργικά συνήθως σκεύη, και όχι ρητά).
* Φίλος μού έστειλε λινκ σε μια εγκύκλιο της Διεύθυνσης Δασών, όπου χρησιμοποιείται ο όρος «το περίπολο» αντί του «η περίπολος» που περίμενε ο φίλος.
Το ΛΚΝ θεωρεί «προφορικό» τον τύπο «το περίπολο» ενώ ο Μπαμπινιώτης (δεν έχω όμως την τελευταία έκδοση πρόχειρη) «λαϊκό», το ίδιο και το Χρηστικό Λεξικό. Ο όρος μού είναι εξαιρετικά οικείος από τη θητεία μου στον στρατό, όπου λέγαμε (μόνο) «το περίπολο», αλλά βέβαια εδώ έχουμε εγκύκλιο, άρα επίσημο κείμενο και μάλιστα, όπως θα δείτε, γραμμένο σε μάλλον λόγιο ύφος:
Για τα Δασαρχεία και τις Διευθύνσεις Δασών άνευ Δασαρχείων, όπου υφίσταται οι προϋποθέσεις ώστε να οργανώνεται και δεύτερο περίπολο την ίδια μέρα ή τα περίπολα απαιτείται, λόγω αιτιολογημένης ανάγκης, να στελεχώνονται με περισσότερους των δύο υπαλλήλων (το πολύ τρεις), αρκεί μια απόφαση του Προϊσταμένου της εκάστοτε Δασικής Υπηρεσίας….
Λόγιο ύφος δεν σημαίνει βέβαια και επιμελημένο -υφίστανται οι προϋποθέσεις, και το «απαιτείται» θα το έβαζα πιο πριν για να μην μπερδεύεται ο αναγνώστης («όταν απαιτείται, λόγω αιτιολογημένης ανάγκης, να στελεχώνονται τα περίπολα….»)
Αλλά μου αρέσει ο λαϊκός τύπος, που αποφεύγει και το «οι περίπολοι», που δεν ξέρουμε τι γένους είναι.
* Όλη η αλήθεια με ένα κλικ, υπόσχεται το Αγιορείτικο Βήμα, αλλά κατά τα άλλα μας προσφέρει μια λαχταριστή καραβίδα, όπως λέμε τη συμπύκνωση πολλών λαθών σε μικρό κείμενο.
Ο γέροντας Παΐσιος λοιπόν μάς διδάσκει «Πώς κλείνετε το ρήμα ‘εγώ’ »
Μετρήστε λάθη:
Κλίνεται, δεν κλείνετε, ούτε κλείνεται.
Πώς, όχι Πως
Το «εγώ» δεν είναι ρήμα.
* Ένα ψευδόφιλο σε τίτλο της Ναυτεμπορικής, που όμως διορθώθηκε.
Ο αρχικός τίτλος ήταν:
Ναόμι Κλάιν: «Η μεγαλύτερη ληστεία στην ανθρώπινη ιστορία» – Λίβελος κατά των κατασκευαστών AI
Αλλά άλλο είναι το αγγλικό libel, άλλο είναι ο λίβελος.
Λίβελος είναι «υβριστικό ή συκοφαντικό δημοσίευμα με το οποίο συνήθ. ασκείται πολεμική εναντίον κάποιου προσώπου» (ΛΚΝ).
Η δριμεία επίθεση, όπως στο άρθρο της Ναόμι Κλάιν, μπορεί να είναι libel, αλλά δεν είναι λίβελος.
Η Ναυτεμπορική άλλαξε τον τίτλο σε «Κόλαφος κατά των κατασκευαστών ΑΙ» και «άρθρο-κόλαφος», αλλά σε αναδημοσιεύσεις παραμένει ο αρχικός.
* Μια (αναμενόμενη ίσως) ακλισιά σε αθλητικό άρθρο: Ανατροπή παραμονής για τον Απόλλων Πόντου.
Δεν ανατράπηκε βέβαια το ενδεχόμενο της παραμονής της συμπαθούς ομάδας στην κατηγορία, αλλά η ομάδα ανέτρεψε το σκορ και νίκησε και με το αποτέλεσμα αυτό εξασφαλίζει την παραμονή της ή έστω αυξάνει τις πιθανότητες.
* Τίτλος άρθρου: Ποιος είναι ο Έλληνας που συνέλαβε το FBI για κατασκοπεία
Διαβάζοντας το άρθρο, λέει ο φίλος που στέλνει το λινκ, σκόνταψα. Ο Έλληνας συνέλαβε ολόκληρο FBI;
Αν και το ενδεχόμενο αυτό είναι απίθανο, το σωστό είναι να επαναλαμβάνεται ο αδύνατος τύπος της αντωνυμίας: ποιος είναι ο Έλληνας που τον συνέλαβε το FBI.
Μπορούμε βέβαια να αναλύσουμε το «που»: …τον οποίο συνέλαβε το FBI…
* Κλείνω με ένα προεκλογικό. Ο Άδωνις Γεωργιάδης δημοσίευσε στη σελίδα του μιαν ακροστιχίδα (που, όπως είπε, την έφτιαξε οπαδός του) που του αποδίδει διάφορες ιδιότητες, με λέξεις διαλεγμένες από το Λίντελ Σκοτ.
Άβλητος
Δίκαιος
Ωκύθοος
Νικαφόρος
Ιθύς
Σώφρων,
από τα οποία σχολιάστηκαν πολύ το Άβλητος και βέβαια το Ωκύθοος.
Αυτό είχε αποτέλεσμα διάφοροι να αρχίσουν φτιάχνουν στο Τουίτερ και στο Φέισμπουκ διάφορες ακροστοιχίδες, κατά μίμηση, είτε για τον εαυτό τους, είτε για τον Άδωνη, κι έτσι έφτιαξα κι εγώ μία:
Αδιευκρίνιστος
Δημαγωγός
Ωγκώδης άγνοια (πρβλ ΚΔΩΑ)
Νανογιλέκος
Ιδιώτης (αρχαιοελληνιστί)
Σούργελο
Ένας φίλος με προ(σ)κάλεσε στο Τουίτερ να βρούμε μία ακροστοιχίδα με έξι αρχαίες λέξεις, αλλά δεν ανταποκρίθηκα στην πρόσκληση, ιδίως όταν ένας άλλος φίλος επισήμανε πως είναι δύσκολο να βρεθεί λέξη από Ω.
Ωστόσο, στο Τουίτερ εμφανίστηκε το εξής που βλέπω πως είναι έγκυρο. Ο τύπος Ωζυρός είναι παράλληλος τύπος του «οϊζυρός» (π.χ. έτσι στους Όρνιθες).
Και εδώ τελειώνουν τα προεκλογικά μεζεδάκια μας. Καλό βόλι ή, αν προτιμάτε, καλή ψήφο -και, όπως είπαμε, δεν είναι όλες καλές!
20/05/2023
Νίκος Σαραντάκος
https://sarantakos.wordpress.com/
Ο Νίκος Σαραντάκος γεννήθηκε στο Παλαιό Φάληρο το 1959. Σπούδασε χημικός μηχανικός και αγγλική φιλολογία. Έχει εκδώσει δύο συλλογές διηγημάτων και άλλα βιβλία. Δουλεύει μεταφραστής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και μοιράζει το χρόνο του ανάμεσα σε Λουξεμβούργο και Ελλάδα. Ενδιαφέρεται για τη φρασεολογία, την ετυμολογία και τη λεξικογραφία καθώς και για την ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας. Συνεργάζεται με εφημερίδες και περιοδικά. Δημοσιεύει τα κείμενά του, γλωσσικά και άλλα, στο ιστολόγιό του sarantakos.wordpress.com/ και στο sarantakos.com. Σε μια άλλη ενσάρκωση, γράφει στα αγγλικά και στα γαλλικά για το μπριτζ (το παιχνίδι).
Τα βιβλία του:
«Για μια πορεία», διηγήματα (1984, β’ έκδ. 1988) εκδ. Σύγχρονη Εποχή
«Μετά την αποψίλωση», διηγήματα (1987, β’ έκδ. 1989) εκδ. Σύγχρονη Εποχή
«Μότσαρτ-Αλληλογραφία» (1991, β’ έκδ. 2001) εκδ. Ερατώ
«Το αλφαβητάρι των ιδιωματικών εκφράσεων» (1997) εκδ. Δίαυλος
«Γλώσσα μετ’ εμποδίων» (2007) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία» (2009) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Λέξεις που χάνονται» (2011) εκδ. Το Βήμα
«Λόγια του αέρα» (2013) εκδ. εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Οπωροφόρες λέξεις» (2013) εκδ. Κλειδάριθμος
«Η γλώσσα έχει κέφια» (2018) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Μύθοι και πλάνες για την ελληνική γλώσσα» (2019) εκδ. ΕΑΠ
«Το ζορμπαλίκι των ραγιάδων» (2020) εκδ. Του Εικοστού Πρώτου
Έχει κάνει την επιμέλεια στην έκδοση των βιβλίων:
«Συμποσιακά», του Κώστα Βάρναλη,
«Αττικά: 400 χρονογραφήματα (1939-1958) για την Αθήνα και την Αττική», του Κώστα Βάρναλη,
«Τα δεκατρία ντόμινα και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Τι είδα εις την Ρωσσίαν των Σοβιέτ», του Κώστα Βάρναλη,
«Ο μυστηριώδης φίλος και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Γράμματα από το Παρίσι», του Κώστα Βάρναλη,
«Τα μαραμένα μάτια και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Κάπου περνούσε μια φωνή», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Η νοσταλγία του Γιάννη», του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη,
«Famous Bridge Records», του David Bird,
«Bridge Hands to Make You Laugh…and Cry», του David Bird.
