12 Απρίλη η μέρα της κοσμοναυτικής | του Θεματοφύλακα ιστορικής μνήμης
Από την αρχαιότητα, ο άνθρωπος έχει κάνει βήματα προς την εξερεύνηση του διαστήματος. Πριν από τις επιστημονικές και τεχνολογικές εξελίξεις του εικοστού αιώνα, η δυνατότητα μιας πτήσης στο διάστημα φαινόταν μόνο σαν εικόνα από ταινία επιστημονικής φαντασίας, αλλά η ανάπτυξη της διαστημικής βιομηχανίας και η τεράστια συμβολή των σοβιετικών επιστημόνων βοήθησαν να γίνει πραγματικότητα.
Στις 12 Απρίλη 1961, ο σοβιετικός πιλότος, ανθυπολοχαγός και κοσμοναύτης Γιούρι Γκαγκάριν (Юрий Алексеевич Гагарин, 9/3/1934-27/3/1968) επρόκειτο να πετάξει στο διάστημα με ένα διαστημόπλοιο Βοστόκ (Восток). Οι Σεργκέι Κορόλεφ, Λεονίντ Βοσκρεσένσκι και Ανατόλι Κιρίλοφ (Сергей Королев, Леонид Воскресенский, Анатолий Кириллов) επέβλεπαν τις δοκιμές. Η εκτόξευση έγινε στο κοσμοδρόμιο Μαϊκονούρ (Байконур) που βρίσκεται στην περιοχή Κιζιλόρντα (Кызылординская область) της ΣΣΔΚαζακστάν.
Η πτήση διήρκεσε 108 λεπτά, κατά τη διάρκεια των οποίων το διαστημόπλοιο πραγματοποίησε ελεύθερη πτήση γύρω από τον πλανήτη και προσγειώθηκε με επιτυχία στον προορισμό του, κοντά στο χωριό Σμελόβκα (Смеловка) στην περιοχή του Σαράτοφ (Саратовская область) κοντά στην πόλη Ένγκελς (Энгельс).
Η πτήση αυτή, η οποία διήρκεσε μόλις 108 λεπτά, αποτέλεσε σημαντική ανακάλυψη στην εξερεύνηση του διαστήματος. Το όνομα του Γιούρι Γκαγκάριν έγινε ευρέως γνωστό σε όλο τον κόσμο, ενώ ο πρώτος κοσμοναύτης έλαβε τον βαθμό του ταγματάρχη και τον τίτλο του ήρωα της Σοβιετικής Ένωσης.
Ο Γκαγκάριν συμμετείχε επίσης ενεργά στην κοινωνική και πολιτική ζωή της χώρας, όντας αναπληρωτής του Ανώτατου Σοβιέτ της ΕΣΣΔ της 6ης και 7ης συνεδρίας του, μέλος της Κεντρικής Επιτροπής της Κομσομόλ (Комсомол), πρόεδρος της «Εταιρείας Σοβιετοκουβανικής Φιλίας», επίτιμο μέλος της Εταιρείας «Φινλανδία-Σοβιετική Ένωση».
Ήρωας της Σοβιετικής Ένωσης, τιμημένος Δάσκαλος του Αθλητισμού της ΕΣΣΔ, ο Γιούρι Αλεξέγιεβιτς τιμήθηκε με το μετάλλιο του Λένιν, το μετάλλιο του ήρωα της Σοβιετικής Ένωσης και άλλες τιμητικές διακρίσεις, τόσο στη Σοβιετική Ένωση όσο και σε άλλες χώρες.
Ο Γιούρι Γκαγκάριν ήταν μια ασυνήθιστα δημοφιλής προσωπικότητα όχι μόνο στην ΕΣΣΔ, αλλά και σε όλο τον κόσμο. Ακόμη και σήμερα οι άνθρωποι θυμούνται το γοητευτικό του χαμόγελο. Στην πραγματικότητα, έγινε το επισκεπτήριο μιας χώρας και πρεσβευτής της ειρήνης. Αλλά ο ίδιος ονειρευόταν τον ουρανό. Και οι πτήσεις συνεχίστηκαν. Επιδίωξε να βελτιώσει τα προσόντα του ως πιλότος μαχητικού αεροσκάφους.
Στις 27 Μάρτη 1968, ο πρώτος κοσμοναύτης Γιούρι Αλεξέγιεβιτς Γκαγκάριν συνετρίβη κοντά στο χωριό Νοβοσέλοβο (Новоселово) της περιοχής Βλαντιμίρ (Владимирской области), ενώ πραγματοποιούσε την προγραμματισμένη πτήση του με αεροσκάφος ути миг-15, στο οποίο επέβαινε και ο συνταγματάρχης Βλαντιμίρ Σερέγκιν (Владимир Серегин). Και οι δύο πιλότοι έχασαν τη ζωή τους. Οι τεφροδόχοι που περιείχαν τις στάχτες του Γκαγκάριν και του Σερέγκιν θάφτηκαν στο τείχος του Κρεμλίνου στην Κόκκινη Πλατεία της Μόσχας.
Σε ανάμνηση του θάρρους και του επαγγελματισμού του Ρώσου κοσμοναύτη, ο συνάδελφος του Γκαγκάριν, Γκέρμαν Τίτοφ (Герман Степанович Титов), πρότεινε την καθιέρωση της Ημέρας Κοσμοναυτικής τόσο στη Σοβιετική Ένωση όσο και σε ολόκληρο τον κόσμο. Η Ημέρα της Κοσμοναυτικής καθιερώθηκε ως αργία στη Σοβιετική Ένωση με διάταγμα του Προεδρείου του Ανώτατου Σοβιέτ της ΕΣΣΔ στις 9 Απρίλη 1962 και έλαβε διεθνές καθεστώς το 1968 στη διάσκεψη της Διεθνούς Ομοσπονδίας Αεροπορίας.
Τον Νοέμβρη του 1968, στη Γενική Διάσκεψη της Διεθνούς Ομοσπονδίας Αεροπορίας, αποφασίστηκε να εγκριθεί η 12η Απρίλη ως Παγκόσμια Ημέρα Αεροπορίας και Αστροναυτικής. Και στις 7 Απρίλη 2011, σε ειδική σύνοδο ολομέλειας της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, εγκρίθηκε ένα ψήφισμα, το οποίο ανακήρυξε την 12η Απρίλη ως Διεθνή Ημέρα Ανθρώπινων Πτήσεων στο Διάστημα. Ανακηρύσσοντας τη Διεθνή Ημέρα Ανθρώπινης Διαστημικής Πτήσης, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ εξέφρασε την «ισχυρή πεποίθησή της για το κοινό συμφέρον της ανθρωπότητας να προωθήσει και να επεκτείνει την εξερεύνηση και τη χρήση του διαστήματος, που αποτελεί επαρχία όλης της ανθρωπότητας για ειρηνικούς σκοπούς, και να συνεχίσει τις προσπάθειες να επεκτείνει σε όλα τα έθνη τα οφέλη που απορρέουν από αυτό».
Στις 12 Απρίλη, ο κόσμος γιορτάζει την Ημέρα της Αεροπορίας και του Διαστήματος, μια ημέρα μνήμης της πρώτης ανθρώπινης διαστημικής πτήσης. Είναι μια ξεχωριστή ημέρα, μια ημέρα θριάμβου για την επιστήμη και για όλους όσοι εργάζονται σήμερα στη διαστημική βιομηχανία.
Παρεμπιπτόντως, από το 2011 έχει άλλη ονομασία – Διεθνής Ημέρα Ανθρώπινης Διαστημικής Πτήσης. Στις 7 Απρίλη 2011, σε ειδική σύνοδο ολομέλειας της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, με πρωτοβουλία της Ρωσίας, υιοθετήθηκε το επίσημο ψήφισμα № A/RES/65/271 με αφορμή την 50ή επέτειο του πρώτου βήματος στην εξερεύνηση του διαστήματος. Το ψήφισμα αυτό συνυπογράφουν περισσότερα από 60 κράτη.
Στις 12 Απρίλη 1961, ένας πολίτης της Σοβιετικής Ένωσης, ο Γιούρι Αλεξέγιεβιτς Γκαγκάριν, επιβαίνοντας στο διαστημόπλοιο Βοστόκ, τέθηκε για πρώτη φορά στον κόσμο σε τροχιά γύρω από τη Γη, εγκαινιάζοντας την εποχή των ανθρώπινων διαστημικών πτήσεων. Είναι όμως γνωστό ότι πριν μπει άνθρωπος σε διαστημόπλοιο, οι τετράποδοι φίλοι του ανθρώπου στάλθηκαν σε αποστολή. Τον Αύγουστο του 1960, ένα σοβιετικό διαστημόπλοιο με τους σκύλους Βέλκα (Белка) και Στρέλκα (Стрелка) στο σκάφος, έκανε ένα μονοήμερο ταξίδι επιστροφής στη Γη. Η πρώτη διεθνής πτήση στην ιστορία της αστροναυτικής πραγματοποιήθηκε το καλοκαίρι του 1975 – το σοβιετικό Σαγιούζ-19 (Союз -19) και το αμερικανικό διαστημόπλοιο Apollo ήταν οι πρωτοπόροι.
Μπαίνοντας στον 21ο αιώνα, έχουμε δει εκπληκτικές επιτυχίες στη διαστημική τεχνολογία – δεκάδες χιλιάδες δορυφόροι βρίσκονται σε τροχιά γύρω από τη Γη, διαστημόπλοια έχουν προσεδαφιστεί στη Σελήνη, φέρνοντας πίσω δείγματα εδάφους. Στη συνέχεια, στον Άρη και την Αφροδίτη κατεβαίνουν αυτόματοι ανιχνευτές, αρκετά διαστημόπλοια εγκατέλειψαν το ηλιακό σύστημα και μετέφεραν μηνύματα σε εξωγήινους πολιτισμούς.
Η Διεθνής Ημέρα να γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 12 Απρίλη για να σηματοδοτήσει την έναρξη της διαστημικής εποχής για την ανθρωπότητα, επιβεβαιώνοντας τη σημαντική συμβολή της διαστημικής επιστήμης και τεχνολογίας στην επίτευξη των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης και στην αύξηση της ευημερίας των κρατών και των λαών, καθώς και στη διασφάλιση της φιλοδοξίας τους να διατηρήσουν το διάστημα για ειρηνικούς σκοπούς.
Όλα τα είδη εκδηλώσεων – εκθέσεις, συνέδρια, επιστημονικές και εκπαιδευτικές διαλέξεις και σεμινάρια, προβολές ταινιών και πολλά άλλα – πραγματοποιούνται σήμερα 12 Απρίλη σε διάφορες χώρες για να τιμηθεί η μέρα. Την ημέρα αυτή, συνηθίζεται να τιμούνται επιστήμονες, μηχανικοί, σχεδιαστές, κοσμοναύτες και όλοι όσοι σχετίζονται με τη διαστημική βιομηχανία.
Από το 2001, με πρωτοβουλία του Συμβουλευτικού Συμβουλίου της Αμερικανικής Διαστημικής Γενιάς, πολλές χώρες σε όλο τον κόσμο διοργανώνουν στις 12 Απρίλη τη δράση «Νύχτα του Γιούρι», που φέρει το όνομα του Γιούρι Γκαγκάριν. Είναι αφιερωμένη σε δύο γεγονότα: την πρώτη επανδρωμένη διαστημική πτήση (12 Απρίλη 1961, ΕΣΣΔ) και την πρώτη επανδρωμένη αποστολή διαστημικού λεωφορείου (12 Απρίλη 1981, ΗΠΑ). Σκοπός της εκδήλωσης αυτής είναι να αυξήσει το ενδιαφέρον του κοινού για την εξερεύνηση του διαστήματος και να εμπνεύσει τις νέες γενιές να εξερευνήσουν το διάστημα.
Παρεμπιπτόντως, η Παγκόσμια Εβδομάδα Διαστήματος πραγματοποιείται κάθε Οκτώβριο σε ανάμνηση ενός άλλου σημαντικού γεγονότος: της εκτόξευσης από την ΕΣΣΔ του πρώτου τεχνητού δορυφόρου στον κόσμο σε τροχιά στις 4 Οκτώβρη 1957.
Θεματοφύλακας ιστορικής μνήμης
