Ένα λουλούδι για την Πρωτομαγιά | της Εύης Κοντόρα
Είναι ένα απλό, λευκό λουλούδι. Παλιότερα, πριν τα χαμηλά σπιτάκια αντικατασταθούν από μοντέρνες πολυκατοικίες, και πριν τα πολύχρωμα παρτέρια των αυτοσχέδιων κήπων δώσουν τη θέση τους στο προκάτ γρασίδι και τις αυστηρές συστοιχίες των ομοιόμορφα κλαδεμένων διακοσμητικών θάμνων, το λουλούδι αυτό δεν έλειπε από κανένα σχεδόν κήπο.
Είναι το λευκάνθεμο, η γνωστή σε όλους μας μαργαρίτα. Η μαργαρίτα των κήπων, σε αντίθεση με τη μαργαρίτα του αγρού, που είναι υποκίτρινη στο σύνολό της, κάνει πολλά και μεγάλα άνθη με κίτρινο κέντρο και λευκά πέταλα. Πλάι στην ντελικάτη –και λίγο ψηλομύτα– τριανταφυλλιά φαίνεται σαν ένα λουλούδι κοινό, χωρίς σπουδαίο όνομα και χωρίς ιδιαίτερη ιστορία.
Κι όμως! Το λευκάνθεμο έχει μια μοναδική ιστορία, που δεν εντοπίζεται εύκολα από τα αδιάφορα μάτια όσων είναι συνηθισμένοι να προσπερνούν, μένοντας στην επιφάνεια των πραγμάτων.
Την Πρωτομαγιά του 1891, οι υφαντουργοί της πόλης Φουρμί, στη Βόρεια Γαλλία, κατέβηκαν σε απεργία. Την προηγούμενη χρονιά, οι εργατικές κινητοποιήσεις για την Πρωτομαγιά είχαν τρομάξει τόσο την αστική τάξη, ώστε είχαν θέσει κυριολεκτικά το Παρίσι σε κατάσταση πολιορκίας. Ολόκληρα συντάγματα είχαν συγκεντρωθεί στην πρωτεύουσα. Πραγματική επιστράτευση!
Στο Φουρμί, ένα χρόνο μετά, είχε οργανωθεί εκ των προτέρων μια στρατιωτική επιχείρηση εναντίον των πιθανών απεργών. Ο δήμαρχος Ογκίστ Μπερνιέ και ο πρόεδρος της Ένωσης των Βιομηχάνων, Σαρλ Μπελέν, είχαν ανάμειξη στην παρουσία του στρατού. Από το πρωί, όταν οι εργάτες συγκεντρώθηκαν μπροστά στο υφαντουργείο «Το Απαράμιλλο», για να παρακινήσουν αυτούς που βρίσκονταν μέσα να ενωθούν μαζί τους στη διαδήλωση, μια ομάδα στρατιωτών υπό τις διαταγές ενός υπολοχαγού συνέλαβε πολλούς άντρες. Οι γυναίκες και οι σύντροφοί τους διαμαρτυρήθηκαν. Πήραν διαβεβαιώσεις ότι θα τους άφηναν ελεύθερους το μεσημέρι, όμως γρήγορα διαπίστωσαν ότι δεν ήταν παρά ψεύτικες υποσχέσεις!
Η οργή των εργατών άρχισε να φουντώνει. Το απόγευμα, η οργή αυτή εκφράστηκε με διαδήλωση. Δεν ήταν πυκνή διαδήλωση και δεν φαινόταν ιδιαίτερα απειλητική. Όμως εκείνοι οι άνθρωποι δεν ήταν παρά εργάτες… Τι αξία είχε για τους εργοστασιάρχες, για τις αρχές και τους στρατιωτικούς, ο θάνατος μερικών εργατών;…
Μια εικοσάχρονη νεαρή κοπέλα, η Μαρί Μπολντό, βάδιζε επικεφαλής της πορείας, κρατώντας ένα κλαδί λευκάνθεμα. Καθώς οι σφαίρες τη βρήκαν στο πρόσωπο, τα μαλλιά της κυριολεκτικά αποκολλήθηκαν από το κεφάλι της. Η Μαρί είχε μακριά πυρρόξανθα μαλλιά. Τα μαλλιά αυτά πέταξαν στον αέρα, μαζί με τα λευκάνθεμα, κάτω από το όμορφο φως του ήλιου του Βορρά. Δε βρέθηκαν ποτέ. Το μόνο που βρέθηκε στη γωνιά του πεζοδρομίου ήταν κομμάτια από μυαλά και οστά…
Ο ταγματάρχης Σαπίς, που έδωσε δυο φορές το παράγγελμα στους στρατιώτες να ανοίξουν πυρ, παρασημοφορήθηκε αργότερα από το στρατηγό Γκαλιφέ. Αυτός ήταν επικεφαλής των δυνάμεων που κατέστειλαν την Κομμούνα του Παρισιού, το 1871.
Τα ονόματα των νεκρών της Πρωτομαγιάς είναι σήμερα γραμμένα σε μια στήλη στο Φουρμί. Η εικοσάχρονη Μαρί δεν ήταν η μόνη που δολοφονήθηκε. Εννιά ονόματα βρίσκονται στο επιτύμβιο που στήθηκε για να μνημονεύσει τους μάρτυρες εκείνων των πρώτων εργατικών αγώνων. Η Λουίζ Ιμπλέ ήταν είκοσι χρονών. Ο Σαρλ Λερουά, είκοσι ενός. Ο Γκιστάβ Πέστιο, δεκάξι. Ο Εμίλ Σεγκό, τριάντα. Ο Φελίσι Τονελιέ δεκαεφτά. Ο Ματί Ντιό δεκαεφτά. Ο Κλεμπέρ Ζιλοτό δεκαεννέα. Όταν τον χτύπησαν, κουνούσε πάνω από το κεφάλι του τη γαλλική σημαία… Τη γραμμή του αίματος κλείνει ο Εμίλ Κορνάιγ, μόλις δέκα ετών. Άφησε την τελευταία του πνοή μπροστά στο καφενείο «Χρυσό δαχτυλίδι», όπου προσπάθησε να βρει καταφύγιο… Το αδύναμο κορμάκι του ήταν διάτρητο από σφαίρες.
Από τότε το λευκάνθεμο διατηρεί τη μνήμη εκείνης της Πρωτομαγιάς και των θυμάτων της. Διατηρεί τη μνήμη της εικοσάχρονης Μαρί, των πυρόξανθων μαλλιών που πέταξαν, των αδικοχαμένων νιάτων που εξακολουθούν να ζητούν τη δικαίωσή τους. Διατηρεί τη μνήμη των εργατικών αγώνων που θα γιγαντώνονται στο πέρασμα του χρόνου… Γιατί όσο συνεχίζεται η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, κανένας νεκρός αγωνιστής δεν θα αναπαυθεί πραγματικά, ούτε θα βρει τη δικαίωσή του.
Ως τότε, τα λευκάνθεμα, οι ταπεινές μαργαρίτες, απλώς θα σιωπούν. Θα σιωπούν υπομονετικά, περιμένοντας να μιλήσουν οι άνθρωποι. Και θα συμβολίζουν μυστικά αυτό που είναι στην πραγματικότητα ο άνθρωπος της δουλειάς: ένας κοιμισμένος γίγαντας που δεν έχει συνειδητοποιήσει ότι είναι γίγαντας. Αλλά μέχρι να ξυπνήσει, τα λευκάνθεμα θα σιωπούν. Ξέρουν πως ο γίγαντας δεν θ’ αργήσει να σπάσει τις αλυσίδες που του φόρεσαν. Γιατί είναι πολύ αδύναμες για τα μέτρα του, και μόνο για λίγο ακόμα μπορούν να τον κρατήσουν δεμένο.
Τραγούδι για τους μάρτυρες του Φουρμί. Ανάμνηση της 1ης Μαΐου 1891.
Στην κοινότητα, ήταν μια γιορτή
Και όλοι οι γενναίοι εργάτες
τραγουδούσαν το τραγουδάκι με κέφι
πίνοντας το κρασί των τριών χρωμάτων.
Όταν στην πλατεία ένας θόρυβος από όπλα
διέκοψε το χαρούμενο γλέντι τους
Ξαφνικά ήρθε ο συναγερμός
Με τη διαταγή: εξαφανίστε τους επαναστάτες.
Χωρίς να φοβούνται την απειλή
Οι γενναίοι εργάτες
Στη μέση της πλατείας
Μοιράστηκαν τα λουλούδια
Με καρδιές γεμάτες χαρά
Τραγουδούσαν πάντα
τη μεγάλη Μασσαλιώτιδα
Τον ύμνο της αγάπης μας.
Κατά τη διάρκεια της γιορτής, στην πλατεία
ανάμεσα στα γέλια και τα τραγούδια
δύο νεαρά κορίτσια με χάρη
μοίραζαν λουλούδια από τα χωράφια.
Όταν ξαφνικά οι σφαίρες σφύριξαν
και τις χτύπησαν από όλες τις πλευρές
αμέσως έπεσαν στο πλακόστρωτο
αυτοί οι μάρτυρες της ελευθερίας.
Παιδιά με ροζ χείλη
στην αυγή μιας όμορφης μέρας
σαν νεαρά τριαντάφυλλα
πεθαίνουν γεμάτα αγάπη.
Ελάτε, νεαρά κορίτσια
Αχ! Μπορείτε να κοιμηθείτε
Θα κρατήσουμε φτωχά κορίτσια
τη γλυκιά σας ανάμνηση.
[στίχοι: E. Voillequin]
Τα ονόματα των νεκρών:
Maria Blondeau, 18 χρονών
Louise Hublet, 20 χρονών
Ernestine Diot, 17 χρονών
Félicie Tonnelier, 16 χρονών
Kléber Giloteaux, 19 χρονών
Charles Leroy, 20 χρονών
Émile Ségaux, 30 χρονών
Gustave Pestiaux, 14 χρονών
Émile Cornaille, 11 χρονών
Εύη Κοντόρα
Η Εύη Κοντόρα γεννήθηκε στην Αθήνα το 1961. Απόφοιτη του Νομικού Τμήματος της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, έχει εργαστεί ως συντάκτρια στον περιοδικό Τύπο και ως υπεύθυνη προγράμματος και παραγωγός σε ραδιοφωνικούς σταθμούς. Διηγήματά της -για παιδιά και ενηλίκους- έχουν κατά καιρούς δημοσιευτεί σε εφημερίδες και περιοδικά. Είναι μέλος του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου και της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών.
