Παγκόσμια μέρα της γυναίκας και σήμερα! | του θεματοφύλακα ιστορικής μνήμης
Συνέβη την 27η Αυγούστου του 1910 στη Δεύτερη Διεθνή Διάσκεψη των Σοσιαλιστριών, στην οποία συμμετείχαν γυναίκες από 17 χώρες. Η Γερμανίδα κομμουνίστρια Clara Zetkin πρότεινε να γιορταστεί η ημέρα του αγώνα για ίσα δικαιώματα ψήφου για τις γυναίκες και χειραφέτηση. Η πρωτοβουλία αυτή υποστηρίχθηκε από όλους τους συμμετέχοντες στο συνέδριο. Έκτοτε η γιορτή εξαπλώθηκε σε πολλές χώρες του κόσμου και κάθε χρόνο συνοδευόταν από απεργίες και δράσεις υπέρ των δικαιωμάτων των γυναικών.
Οι αγώνες των γυναικών είναι γνωστοί από παλιά.
Στην αρχαία Ελλάδα, η Λυσιστράτη οργάνωσε σεξουαλική απεργία κατά των ανδρών για να τερματιστεί ο πόλεμος. Κατά τη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης, οι Παριζιάνες που υποστήριζαν την «ελευθερία, την ισότητα και την αδελφοσύνη» οργάνωσαν πορεία στις Βερσαλλίες για να απαιτήσουν το δικαίωμα ψήφου των γυναικών.
Όμως η ιστορία της παγκόσμιας μέρας των γυναικών είναι στενά συνδεδεμένη με το κίνημα για τα δικαιώματα των γυναικών. Στις 8 Μάρτη 1857 στη Νέα Υόρκη, χιλιάδες γυναίκες διαδήλωσαν στη λεγόμενη πορεία «Empty Pot March». Οι περισσότερες από τις συμμετέχουσες ήταν εργάτριες στην κλωστοϋφαντουργία και διαμαρτύρονταν για τις σκληρές συνθήκες εργασίας και τους χαμηλούς μισθούς.
Αν και τα αιτήματα των γυναικών δεν ελήφθησαν υπόψη, η ημέρα της εκδήλωσης έμεινε για πάντα στην ιστορία του κοινωνικού κινήματος. Σχεδόν 50 χρόνια αργότερα, στις 28 Φλεβάρη 1908, η ιστορία επαναλήφθηκε: περισσότερες από 15.000 εργάτριες διαδήλωσαν στη Νέα Υόρκη, διεκδικώντας ίσα δικαιώματα. Αυτή τη φορά οι φωνές τους εισακούστηκαν. Και ένα χρόνο αργότερα, το Σοσιαλιστικό Κόμμα των Ηνωμένων Πολιτειών ανακήρυξε την τελευταία Κυριακή του Φλεβάρη Ημέρα της Γυναίκας.
Από το 1911, οι γυναίκες στη Γερμανία, την Αυστρία, τη Δανία, την Ελβετία, τη Γαλλία, τη Ρωσία, την Τσεχία και την Ουγγαρία γιόρταζαν μια ημέρα αγώνα για τα δικαιώματά τους. Επειδή όμως η διάσκεψη των σοσιαλιστριών δεν καθόρισε ημερομηνία για τον εορτασμό, οι διάφορες χώρες τον πραγματοποίησαν σε διαφορετικές ημέρες του Μάρτη – από τις 2 έως τις 19 Μάρτη. Σε ορισμένα μέρη, η Ημέρα της Γυναίκας γιορταζόταν τον Φλεβάρη ή τον Μάρτη και συνδέθηκε με την πορεία γυναικών στη Νέα Υόρκη, στη συνέχεια με την επανάσταση του Μάρτη του 1848 στην Πρωσία. Μπροστά στην αυξανόμενη στρατιωτική απειλή τον Μάρτη του 1914, οι γυναίκες των ευρωπαϊκών χωρών ξεσηκώθηκαν κατά του πολέμου, του μιλιταρισμού και για το δικαίωμα ψήφου. Οι δράσεις αυτές πραγματοποιήθηκαν στις 8 Μάρτη, την ημέρα μνήμης της πρώτης εξέγερσης των εργατριών το 1857.
Στη Ρωσία, για πρώτη φορά γιορτάστηκε στην Πετρούπολη στις 2 Μάρτη 1913, αλλά ένα χρόνο αργότερα η ημερομηνία μεταφέρθηκε στις 8 Μάρτη (23 Φλεβάρη, με το παλιό ημερολόγιο). Στην Πετρούπολη, στις 23 Φλεβάρη (8 Μαρτίου με το νέο ημερολόγιο) του 1917, άρχισαν μαζικές συγκεντρώσεις, συλλαλητήρια και διαδηλώσεις. Οι γυναίκες συμμετείχαν ενεργά σε αυτές. Διαμαρτυρήθηκαν για τον πόλεμο και την έλλειψη τροφίμων στην πρωτεύουσα.
Το 1965, ψηφίστηκε διάταγμα του Προεδρείου του Ανώτατου Σοβιέτ της ΕΣΣΔ, το οποίο κατοχύρωσε τη γιορτή της μέρας της γυναίκας με νόμο. Έτσι, η Σοβιετική Ένωση έγινε η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα, όπου η γιορτή γιορτάστηκε σε κρατικό επίπεδο. Η Σοβιετική Ένωση παρέμεινε για μεγάλο χρονικό διάστημα η μόνη ευρωπαϊκή χώρα όπου η 8η Μάρτη ήταν επίσημη αργία.
Το 1975 ορίστηκε από τον ΟΗΕ ως το Διεθνές Έτος της Γυναίκας.
Το 1977, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ κάλεσε τα κράτη να επιλέξουν μια κατάλληλη ημέρα που δεν θα ερχόταν σε σύγκρουση με τις συνήθεις παραδόσεις της χώρας και να την ανακηρύξουν Ημέρα της Γυναίκας και Διεθνή Ημέρα Ειρήνης. Και ορίστηκε η 8η Μάρτη ως Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας.
Το 1979 υπογράφηκε η Σύμβαση για την εξάλειψη όλων των μορφών διακρίσεων κατά των γυναικών.
Κάθε χρόνο, ο ΟΗΕ ανακοινώνει το θέμα της Παγκόσμιας Ημέρας της Γυναίκας, για παράδειγμα:
Το 2017 – «Τολμήστε την αλλαγή. Οι Γυναίκες στο Μεταβαλλόμενο Κόσμο της Εργασίας»
Το 2018 – «Ήρθε η ώρα: ακτιβιστές της υπαίθρου και των πόλεων αλλάζουν τη ζωή των γυναικών προς το καλύτερο».
Το 2019 – «Σκέψου ίσα, χτίσου έξυπνα, καινοτομείς για την αλλαγή».
Το 2020 – «Είμαι η ισότητα των γενεών: Πραγματοποιώντας τα δικαιώματα των γυναικών».
Το 2021 – «Γυναίκες στην ηγεσία: Επίτευξη ενός ισότιμου μέλλοντος στην εποχή του COVID-19».
Το 2022 – «Ισότητα των φύλων σήμερα για ένα βιώσιμο αύριο».
Το 2023 – «Καινοτομία και τεχνολογία για την ισότητα των φύλων»
Η Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας στις 8 Μάρτη έχει το καθεστώς διεθνούς εορτής, που γιορτάζεται επίσημα σε περισσότερες από 40 χώρες, αλλά όχι παντού με τον ίδιο τρόπο. Το πολιτικό της νόημα θυμούνται μόνο μεμονωμένες φεμινιστικές ομάδες, οι οποίες μιλούν την ημέρα αυτή για τις ανησυχίες τους και για το γεγονός ότι η ισότητα των φύλων δεν έχει ακόμη επιτευχθεί. Ο εορτασμός της έχει αποκτήσει έναν ιδιαίτερο χαρακτήρα σε διάφορες χώρες. Ως επί το πλείστον, τα περισσότερα αστικά καθεστώτα προσπαθούν να επιβάλλουν ότι είναι μια γιορτή της άνοιξης, της γυναικείας ομορφιάς και των οικογενειακών αξιών…
Η στάση, όμως, των συνειδητοποιημένων κι αγωνιζόμενων γυναικών απέναντι στην Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, σε όλον τον κόσμο, δεν είναι καθόλου ρομαντική. Έχει διατηρήσει σχεδόν το αρχικό της νόημα. Οι γυναίκες καταγγέλλουν την καταπάτηση των δικαιωμάτων τους και αγωνίζονται για την ισότητα στον σημερινό κόσμο.
Την ημέρα αυτή, γυναίκες από όλες τις ηπείρους, που συχνά χωρίζονται από εθνικά σύνορα ή εθνικές, γλωσσικές, πολιτιστικές, οικονομικές και πολιτικές διαφορές, έχουν την ευκαιρία να συναντηθούν στους δρόμους του αγώνα και να θυμηθούν μια παράδοση που αντιπροσωπεύει αρκετές δεκαετίες αγώνα για ισότητα, δικαιοσύνη, ειρήνη, φιλία και ελευθερία.
Θεματοφύλακας ιστορικής μνήμης
