Μεζεδάκια της μομφής | του Νίκου Σαραντάκου
Θα καταλάβατε ότι τα ονομάζω έτσι επειδή, την ώρα που τα έγραφα χτες το μεσημέρι, διεξαγόταν στη Βουλή η συζήτηση για την πρόταση μομφής κατά της κυβέρνησης. Και θα έχετε δίκιο αν μου πείτε ότι ο κανονικός όρος είναι «πρόταση δυσπιστίας», θα σας αντιτείνω όμως ότι τίτλο «Μεζεδάκια δυσπιστίας» έχουμε ήδη χρησιμοποιήσει το 2018, όπως και «Δύσπιστα μεζεδάκια» πέρυσι -κι έτσι, τα είπα «μομφής».
Μπόρεσα να παρακολουθήσω κάποια σημεία από τη συζήτηση κι έτσι αλίευσα μερικά γλωσσικά αστοχήματα για να τα σερβίρω στη σημερινή πιατέλα.
Για παράδειγμα, ο πρωθυπουργός, απευθυνόμενος στον Αλέξη Τσίπρα είπε:
Αλλά δεν μας απαντήσατε, κ. Τσίπρα, και θέλω να σας ρωτήσω ευθέως, εάν στην επιστολή την οποία σας ενεχυρίασε ο Πρόεδρος της Αρχής αναφέρθηκαν τα ονόματα τα οποία δημοσιεύσατε σήμερα, ναι ή όχι; Υπήρχαν τα ονόματα ή δεν υπήρχαν;
Αλλά δεν τη βάζουμε ενέχυρο την επιστολή, τη δίνουμε στο χέρι, την εγχειρίζουμε. Άρα, που σας ενεχείρισε έπρεπε να πει. Πιο απλό βέβαια θα ήταν να πει: που σας έδωσε, που σας έδωσε ιδιοχειρως.
Επίσης, αν άκουσα καλά, ο Αλ. Τσίπρας είπε για τα «τρεισήμισι χρόνια» της κυβέρνησης Μητσοτάκη. Αυτό θεωρείται λάθος, είναι μάλιστα από τα πρώτα πρώτα που βρίσκει κανείς στα λαθολόγια, διότι τα χρόνια είναι γένους ουδετέρου, οπότε αφού έχουμε «τρία» χρόνια πρέπει να πούμε «τριάμισι χρόνια» αλλά «τρεισήμισι μήνες» και «τρεισήμισι ώρες». Αλλά για το θέμα αυτό χρωστάμε άρθρο.
Επίσης, έτυχε να ακούσω τον βουλευτή της ΝΔ κ. Χαρακόπουλο να επαινεί τον δημόσιο τομέα «που καταγάγει καθημερινά νίκες». Αλλά ενώ θα πούμε «έχει καταγάγει» ή μπορούμε να πούμε «θα καταγάγει» ή «φιλοδοξεί να καταγάγει», στην οριστική του ενεστώτα το ρήμα είναι «κατάγει». Πρόσεξα επίσης ότι ο Ευκλείδης Τσακαλώτος ανέφερε μια λέξη που μας απασχόλησε πρόσφατα, την κουτσουκέλα, αλλά χρησιμοποίησε τον τύπο «κουτσικέλα».
Τέλος, πρόσεξα ότι ο Αλ. Τσίπρας χρησιμοποίησε τον κακόζηλο αγγλότροπο πληθυντικό, όταν είπε ότι ο πολίτης φοβάται να περάσει «έξω από τα σουπερμάρκετΣ». Το σωστό είναι «τα σουπερμάρκετ’, βέβαια.
Κι ένα μαργαριτάρι σχετικό με τη συζήτηση στη Βουλή, αλλά από εφημερίδα. Iδού ο πρωτοσέλιδος τίτλος του Ποντικιού:
Πρόκειται βέβαια, όπως το λένε κι οι ίδιοι στον υπότιτλο, για παράφραση του πασίγνωστου ρητού «Έστι δίκης οφθαλμός ός τα πάνθ’ ορά». Ωστόσο, οι μεταξωτές περισκελίδες θέλουν επιδέξιους χειριστές. Το «ους» (το αυτί) είναι ουδέτερο, άρα η αντωνυμία έπρεπε να είναι «ός», όχι «ό». Και το «ακούει» δεν δασύνεται όπως το «ορά», άρα «τα πάντ’ ακούει».
* Κι ένα πρωθυπουργικό μαργαριτάρι, σχετικό με τη συζήτηση στη Βουλή αλλά φιλοτεχνημένο την προηγούμενη μέρα, σε ομιλία στο Ηράκλειο. Αναφέροντας προηγούμενη δήλωση του Αλέξη Τσίπρα, ο Κ. Μητσοτάκης είπε: «Υπάρχουν δικαστάς εις τας Αθήνας» (στο 55.30 του βίντεο, εδώ).
Ο Τσίπρας όμως (είδα το βίντεο) είπε, φυσικά, «Υπάρχουν δικασταί εις τας Αθήνας». Επαναλάμβανε ρήση του Ελευθ. Βενιζέλου, ο οποίος παράφραζε την παροιμιώδη φράση «Υπάρχουν δικαστές στο Βερολίνο», που αποδίδεται σε έναν μυλωνά στο Πότσδαμ.
* Αστείο ορθογραφικό λάθος που είδα στα Υπογλώσσια, όπου κάποιος εμπορικός ιστότοπος προτείνει ταξινόμηση των προϊόντων που εκθέτει κατά διάφορους τρόπους, ανάμεσά τους και κατά «φθήνουσα» τιμή.
Φθίνουσα βεβαίως, δηλαδή ξεκινάει από τη μεγαλύτερη και κατεβαίνει προς τη μικρότερη, αλλά η έλξη από τις φθηνές τιμές φάνηκε ακαταμάχητη.
Αχ, πότε θα έρθει το φθηνόπωρο, που είπε κάποιος.
* Διαβάζω στον 984:
Το φημισμένο Αδριάνειο Υδραγωγείο, το οποίο είναι λειτουργικό επί 19 αιώνες, συνεχίζοντας να μεταφέρει νερό από την Πάρνηθα και την Πεντέλη στην Αθήνα, αναδεικνύει αλλά και το καταστεί παραγωγικό, ο δήμος Χαλανδρίου κατασκευάζοντας το πρώτο δίκτυο στη χώρα αποκλειστικά μη πόσιμου νερού. Μετά από 60 χρόνια εκτός λειτουργίας, το πολύτιμο νερό που κυλάει μέσα στο Αδριάνειο θα είναι προσβάσιμο στους κατοίκους του Χαλανδρίου για ποτιστικές και άλλες ανάγκες.
Αξιέπαινη η πρωτοβουλία του δήμου Χαλανδρίου, αλλά όχι και η πρωτοβουλία του συντάκτη της είδησης -δεν το «καταστεί παραγωγικό» το υδραγωγείο ο Δήμος. Το καθιστά παραγωγικό ή έστω σχεδιάζει να το καταστήσει.
* Κι ένα διπλό οδωνυμικό. Πού βρίσκεται η οδός Πεισιστράτους;
Πεισιστράτους; Λάθος, θα πείτε. Κι όμως:
Η πινακίδα αυτή βρίσκεται στην Kαλλιθέα. Και, θα πείτε, ιδιωτική πρωτοβουλία είναι, δεν φταίει κανείς για το λάθος.
Όμως, ο… Πεισιστράτης χτυπάει δυο φορές, κι εδώ βλέπετε φωτογραφία από την Ελευσίνα, όπου το ίδιο λάθος εμφανίζεται πλέον σε κανονική οδωνυμική πινακίδα.
Λέτε τώρα που η Ελευσίνα είναι πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης για το 2023 να διοργανωθούν και εκδηλώσεις στην οδό Πεισιστράτους;
* Σε κακομεταφρασμένο άρθρο για τα μυρμήγκια που μεταναστεύουν σε άλλες χώρες και ηπείρους, γίνεται, τρεις φορές αν μέτρησα καλά, λόγος για «εξωγήινα μυρμήγκια»:
Ιστορικά τα μυρμήγκια ταξίδευαν μαζί μας, σε αγαθά, τρόφιμα, φυτά και χώμα. Το 1939 χαρακτηρίστηκαν ως ‘τουριστικά’. Τώρα αναφέρονται ως ‘εξωγήινα’. …
Περίπου το 60% των ‘εξωγήινων μυρμηγκιών’ βρήκαν τη θέση τους στη φύση ή σε εξωτερικούς χώρους …
Άνθρωποι έχουν εξαλείψει επιτυχώς ‘εξωγήινα μυρμήγκια’ σε περίπου 50 περιπτώσεις
Από το άρθρο γίνεται σαφές ότι δεν πρόκειται για «εξωγήινα» μυρμήγκια αλλά για «μυρμήγκια από το εξωτερικό», «αλλοδαπά μυρμήγκια» αν θέλετε. Ο αγγλικός όρος είναι ο ίδιος, alien, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να τα μπερδεύουμε. Δεν είναι εξωγήινα και δεν βγάζουν ακτίνες λέιζερ από τις κεραίες τους!
* Αν χαρακτήρισα κακομεταφρασμένο το προηγούμενο άρθρο, αναρωτιέμαι πώς πρέπει να χαρακτηρίσω τούτο εδώ, που δημοσιεύτηκε στο in.gr, σχετικά με την δημόσια αυτοκτονία ενός Αμερικανού πολιτικού το 1987;
Δείγμα γραφής:
Αφού τελείωσε την ομιλία του και μοίρασε τις σημειώσεις στους υπαλλήλους του, ο Ντουάιερ δημιούργησε έβγαλε έναν με ένα περίστροφο Model 19 .357 Magnum μέσα. Όταν το πλήθος στο δωμάτιο είδε τι είχε βγάλει ο Ντουάιερ από τον φάκελο, η διάθεση άλλαξε αμέσως από μια αναμονή για να δει αν θα παραιτηθεί από το γραφείο του σε κατάσταση πανικού, καθώς κανείς δεν ήξερε τι σχεδίαζε να κάνει με το όπλο.
Φυσικά, το «θα παραιτηθεί από το γραφείο του» έπρεπε να είναι «από το αξίωμά του», αλλά τι να πρωτοδιορθώσει κανείς από αυτό το αλαλούμ;
* Η εικόνα είναι από πρόσφατη επιφυλλίδα του Αλέξη Παπαχελά.
Το βρίσκω γουστόζικο να κοροϊδεύει ο Αλέξης Παπαχελάς τα ανεκδιήγητα αγγλικά της πινακίδας (Ktimatology διότι όλα από εμάς τα πήρανε, κι έπειτα το αριστουργηματικό Legalization of authors – αυθαιρέτων εννοεί βέβαια!) και ταυτόχρονα να μεταφέρει στα ελληνικά την αγγλική έκφραση ενώ υπάρχουν αντίστοιχες ελληνικές (μπαίνω στο πετσί ενός ξένου, έρχομαι στη θέση ενός ξένου).
Βέβαια, το «μπαίνω στα παπούτσια», τόσα χρόνια που ακούραστα το επαναλαμβάνει ο κ. Παπαχελάς μπορεί και να εδραιωθεί, σε αντίθεση με τους… authors που αποκλείεται να νομιμοποιηθούν!
* Κι ένα ακόμα από τη συζήτηση στη Βουλή, όπου αναφέρθηκε μια παλαιότερη φράση, όχι όμως με ακρίβεια στις λεπτομέρειες. Στην ομιλία του, ο Αλέξης Τσίπρας είπε, απευθυνόμενος στον πρωθυπουργό:
«Σε κάποια από τις συναντήσεις μας στη Βουλή, νομίζω τον Αύγουστο, σας είχα κατηγορήσει για έλλειμμα θάρρους και πλεόνασμα θράσους. Και σας είπα ότι είναι δειλία για έναν πρωθυπουργό να κρύβεται πίσω από τον ανιψιό του και να λέει «δεν έχω εγώ ευθύνη, έχει αυτός». Προτιμήσατε να παριστάνετε τον πρωθυπουργό μειωμένης αντιληπτικής ικανότητας, μειωμένου καταλογισμού παρά να αναλάβετε τις ευθύνες που σας αναλογούν με τόλμη. Κάποτε υπήρξε ένα ερώτημα που είχε κρεμαστεί στα περίπτερα, αδίκως όπως αποδείχθηκε αργότερα, για έναν άλλον πρωθυπουργό. Αλλά τι έλεγε αυτό το ερώτημα; «Ένοχος ή βλαξ;» Και εσείς αυτοβούλως επιλέξατε τη δεύτερη εκδοχή»
Στη δική του ομιλία, ο Κυριάκος Μητσοτάκης σήκωσε το γάντι, απαντώντας ότι η πρόταση αυτή ειπώθηκε πράγματι από τον Κίτσο Τεγόπουλο για τον Ανδρέα Παπανδρέου, αλλά ότι στο τότε σκάνδαλο Κοσκωτά είχε παίξει ρόλο ο Γιάννης Μαντζουράνης, που σήμερα είναι δικηγόρος στελεχών του ΣΥΡΙΖΑ.
Ωστόσο, εδώ φαίνεται ότι υπάρχουν δύο ανακρίβειες. Καταρχάς, το πρωτοσέλιδο της Ελευθεροτυπίας, που έγινε παροιμιώδες, μάλλον ήταν «Συνένοχος ή βλαξ;» (Κρατάω μιαν επιφύλαξη επειδή δεν έχω κάνει αυτοψία).
Και δεύτερον, ο στόχος του πρωτοσέλιδου, διάβασα, δεν ήταν ο Ανδρέας Παπανδρέου αλλά ο Δημήτρης Τσοβόλας (ή, κατ’άλλους) ο Μένιος Κουτσόγιωργας.
* Μου γράφει καλός φίλος:
Διαβάζω άρθρο για την προεκλογική στρατηγική της Νέας Δημοκρατίας:
Τα κοινά που χάνει η ΝΔ και ο δρόμος για τις κάλπες
…
Μέχρι όμως τις εκλογές, η Νέα Δημοκρατία πρέπει να βελτιώσει τις σχέσεις της με κοινά, τα οποία χάνει και πρώτα από όλα με τη μεσαία τάξη.
…
Δοκιμάζονται όμως οι σχέσεις της ΝΔ και με άλλα παραδοσιακά της κοινά, όπως οι αγρότες και οι στρατιωτικοί.
Και με ρωτάει αν είναι σωστή αυτή η χρήση του πληθυντικού.
Ασφαλώς είναι σχετικά καινούργιο φαινόμενο. Παλιότερα θα λέγαμε «με τμήματα του κοινού», όχι «με κοινά». Αλλά για αυτούς τους νεοπληθυντικούς θα πρέπει να γράψουμε άρθρο.
* Άρθρο για μια έγκυο γυναίκα που γέννησε στην τουαλέτα του νοσοκομείου, ενώ περίμενε να την εξετάσουν οι γιατροί.
Με οδύνες επισκέφτηκε το νοσοκομείο ή μήπως με ωδίνες;
* Και κλείνω με μια είδηση που με έκανε να μελαγχολήσω.
Πράγματι, όπως διαβάζουμε στο άρθρο, μία φοιτήτρια, από την Πάτρα, που ταυτόχρονα είναι σπουδάστρια ναυαγοσωστικής εκπαίδευσης, έσωσε από βέβαιο θάνατο έναν ηλικιωμένο που υπέστη καρδιακό επεισόδιο.
Όλα καλά ως εδώ.
Αλλά διαβάζοντας πιο πέρα, βλέπουμε ότι ο ηλικιωμένος ήταν «περίπου 50 χρόνων».
Πόνεσε αυτό. Πολύ.
28/1/2023
Νίκος Σαραντάκος
https://sarantakos.wordpress.com/
Ο Νίκος Σαραντάκος γεννήθηκε στο Παλαιό Φάληρο το 1959. Σπούδασε χημικός μηχανικός και αγγλική φιλολογία. Έχει εκδώσει δύο συλλογές διηγημάτων και άλλα βιβλία. Δουλεύει μεταφραστής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και μοιράζει το χρόνο του ανάμεσα σε Λουξεμβούργο και Ελλάδα. Ενδιαφέρεται για τη φρασεολογία, την ετυμολογία και τη λεξικογραφία καθώς και για την ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας. Συνεργάζεται με εφημερίδες και περιοδικά. Δημοσιεύει τα κείμενά του, γλωσσικά και άλλα, στο ιστολόγιό του sarantakos.wordpress.com/ και στο sarantakos.com. Σε μια άλλη ενσάρκωση, γράφει στα αγγλικά και στα γαλλικά για το μπριτζ (το παιχνίδι).
Τα βιβλία του:
«Για μια πορεία», διηγήματα (1984, β’ έκδ. 1988) εκδ. Σύγχρονη Εποχή
«Μετά την αποψίλωση», διηγήματα (1987, β’ έκδ. 1989) εκδ. Σύγχρονη Εποχή
«Μότσαρτ-Αλληλογραφία» (1991, β’ έκδ. 2001) εκδ. Ερατώ
«Το αλφαβητάρι των ιδιωματικών εκφράσεων» (1997) εκδ. Δίαυλος
«Γλώσσα μετ’ εμποδίων» (2007) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία» (2009) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Λέξεις που χάνονται» (2011) εκδ. Το Βήμα
«Λόγια του αέρα» (2013) εκδ. εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Οπωροφόρες λέξεις» (2013) εκδ. Κλειδάριθμος
«Η γλώσσα έχει κέφια» (2018) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Μύθοι και πλάνες για την ελληνική γλώσσα» (2019) εκδ. ΕΑΠ
«Το ζορμπαλίκι των ραγιάδων» (2020) εκδ. Του Εικοστού Πρώτου
Έχει κάνει την επιμέλεια στην έκδοση των βιβλίων:
«Συμποσιακά», του Κώστα Βάρναλη,
«Αττικά: 400 χρονογραφήματα (1939-1958) για την Αθήνα και την Αττική», του Κώστα Βάρναλη,
«Τα δεκατρία ντόμινα και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Τι είδα εις την Ρωσσίαν των Σοβιέτ», του Κώστα Βάρναλη,
«Ο μυστηριώδης φίλος και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Γράμματα από το Παρίσι», του Κώστα Βάρναλη,
«Τα μαραμένα μάτια και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Κάπου περνούσε μια φωνή», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Η νοσταλγία του Γιάννη», του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη,
«Famous Bridge Records», του David Bird,
«Bridge Hands to Make You Laugh…and Cry», του David Bird.
