Αβασίλευτα μεζεδάκια | του Νίκου Σαραντάκου
Βεβαίως τα ονομάζω έτσι αφού όλη τη βδομάδα συζητάμε για τον Τέως, τον έκπτωτο βασιλιά Κωνσταντίνο και την κηδεία του, που θα γίνει μεθαύριο και θα μπορούσε να την έχει οργανώσει ο Σρέντινγκερ, αφού θα γίνει μεν «ιδιωτικά» και όχι με τιμές αρχηγού κράτους, αλλά σε μέρος της επιλογής της οικογένειας του μακαρίτη, με τελετή στη Μητρόπολη και, σύντομο έστω, λαϊκό προσκύνημα, με αναβαθμισμένη κυβερνητική παρουσία και με αξιόλογη επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισμού για αστυνομική παρουσία, προετοιμασία του χώρου στο Τατόι κτλ.
Και αφού θα παραστεί ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης στην κηδεία, είναι δίκαιο να πούμε ότι τη Δευτέρα θα κλάψει ο κάθε πικραμμένος.
Και ξεκινάμε με ένα μεγαμεζεδάκι σχετικό με τον μακαρίτη, που μας το προσφέρει απλόχερα το in.gr. Βάζω οθονιά μήπως και το διορθώσουν, αλλά αν θέλετε να διαβάσετε ολόκληρο το μακροσκελές άρθρο το λινκ είναι εδώ.
H πρώτη παράγραφος του αποσπάσματος είναι αριστούργημα:
Κατ’ αρχήν ο δεσμός είχε προγραμματιστεί για τον Ιανουάριο του 1965, αλλά ο θάνατος του βασιλιά Παύλου Α’ της Ελλάδας στις 6 Μαρτίου 1964 επέσπευσε τα μεγαλεία.
Ποιος δεσμός; Ποια μεγαλεία;
Το άρθρο είναι ενυπόγραφο, το υπογράφει η συντάκτρια Έφη Αλεβίζου, αλλά και μόνο αυτή η παράγραφος φωνάζει από μακριά ότι πρόκειται για μετάφραση από κάποια γλώσσα.
Ποια γλώσσα; Όταν πιο κάτω διαβάζουμε ότι «απέκτησε δύο παιδιά, την Αλεξία της Ελλάδος και τον Πάμπλο», λες και γέννησε τον… Μιχάλη Ράπτη, υποψιαζόμαστε ότι το άρθρο έχει στραβομεταφραστεί από τα ισπανικά. Η υποψία μας ενισχύεται και από το «η Χούντα των συνταγματαρχών έλαβε χώρα στις 21 Απριλίου» και από το εξής φοβερό, εκτός οθονιάς:
…στις 18 Σεπτεμβρίου 1964, παντρεύτηκαν στον ορθόδοξο καθεδρικό ναό της Αγίας Μαρίας του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου στην Αθήνα
Αυτό δεν είναι δυνατόν να το έχει γράψει Έλληνας. Στα ελληνικά δεν λέμε ‘Αγία Μαρία’, ενώ στα ισπανικά λένε Santa Maria, και επιπλέον, αν δεν έχουμε κατέβει από τον πλανήτη Άρη ξέρουμε ότι πρόκειται για τη Μητρόπολη!!
Και πράγματι το άρθρο είναι στραβομεταφρασμένο από το εξής ισπανικό άρθρο. Εκεί διαβάζουμε πράγματι ότι:
y el 18 de septiembre de 1964 se casaron en la catedral ortodoxa de Santa María de la Anunciación en Atenas. [Η Αγία Μαρία που λέγαμε!]
και ότι
En principio el enlace se había previsto para enero de 1965, pero el fallecimiento del rey Pablo I de Grecia el 6 de marzo de 1964 precipitó los fastos. [Enlace, ο γάμος αλλά και ο δεσμός, los fastos, η τελετή αλλά και τα μεγαλεία]
Δηλαδή η κ. Έφη Αλεβίζου πήρε ένα ισπανικό άρθρο, το στραβομετάφρασε και έβαλε φαρδιά-πλατιά το όνομά της χωρίς αναφορά της πηγής, απ’ όσο βλέπω. Λογοκλοπή λέγεται αυτό, αλλ’ ο θεός αγαπάει και τον Νικοκύρη.
* Κι άλλο ένα για την κηδεία. Σε δελτίο ειδήσεων του Κόντρα ακούμε (περί το 5.30 στο βίντεο) τη δημοσιογράφο να μας λέει ότι «έχουν προσκεκληθεί» ο τάδε και ο δείνα. Το είπε τουλάχιστον δύο φορές.
* Και συνεχίζουμε με ένα παλιότερο μεζεδάκι, ελαφρώς μπαγιάτικο αφού είναι χριστουγεννιάτικο, που όμως αξίζει να το δείτε, αφού σπάνια θα βρείτε κατσίκες σχεδιάστριες.
Σε ένα άρθρο για χριστουγεννιάτικες παραδόσεις, διαβάζουμε για ένα ξωτικό που παρέδιδε δώρα μέσω (!) ενός έλκηθρου που το είχαν σχεδιάσει κατσίκες!
Το αγγλικό πρωτότυπο, βέβαια, θα έλεγε drawn by…
Το έσερναν κατσίκες το έλκηθρο, δεν το σχεδίασαν!
* Κι ένα ακόμα μπαγιάτικο, που λόγω πληθώρας ύλης περίσσεψε από τα μεζεδάκια της περασμένης εβδομάδας. Σε άρθρο για την παραίτηση του βουλευτή Χειμάρρα διαβάζουμε:
Ο Τομεάρχης του ΣΥΡΙΖΑ υποστηρίζει πως ουσιαστικά παραιτήθηκε υπό το βάρος των προαναγγελθέντων αποκαλύψεων για την εικονική μεταβίβαση της δεύτερης εταιρείας του, SMART IKE.
Παραθέτω από το Ποντίκι, αλλά πανομοιότυπο το βρίσκει κανείς σε δεκάδες άλλους ιστότοπους. Το σωστό είναι, βέβαια, «προαναγγελθεισών», αφού οι αποκαλύψεις είναι γένους θηλυκού. Σωστό, αλλά αχώνευτο, έχουμε γράψει χίλιες φορές για το θέμα.
Ο Πολάκης δεν φαίνεται να έγραψε την ελληνικούρα, αλλά επειδή εμφανίζεται σε δεκάδες ιστότοπους πρέπει να υπάρχει κάποια κοινή πηγή. Όμως, αφού το θέμα είναι ενοχλητικό για την κυβέρνηση, η κοινή αυτή πηγή μάλλον δεν θα είναι το ΑΠΕ/ΜΠΕ.
* Μου στέλνει φίλος λινκ από έναν καινούργιο ιστότοπο, εφοπλιστικού προσανατολισμού, όπου στην κεντρική σελίδα βλέπω αυτό:
Εκεί που έπρεπε να υπάρχει κείμενο, βλέπουμε τυχαίους χαρακτήρες και Blablabla. Και πιο κάτω, υπάρχουν λινκ προς άρθρα (ανάμεσά τους κι ένα που θα με… ενδιέφερε, για τα 10.000 χρόνια ελληνικής γλώσσας) που όμως το περιεχόμενό τους είναι το lorem ipsum, το λατινοφανές ασυνάρτητο κείμενο που χρησιμοποιούμε για παραγέμισμα όταν στήνουμε βιβλία ή ιστότοπους.
Το αξιοπερίεργο είναι ότι ακόμα πιο κάτω υπάρχουν λινκ προς πραγματικά άρθρα!
* Μου γράφει καλός φίλος: Ακούω αυτή τη στιγμή από τον Star τον Πρόεδρο του ΕΟΔΥ Καθηγητή Παιδιατρικής Θεοκλή Ζαούτη να μιλάει για στέλεχα ιών και για μεταδοτικότητα των στελέχων!
* Αυτή τη βδομάδα είχαμε κι άλλο γεγονός σχετικό με εστεμμένους, την κυκλοφορία του βιβλίου του πρίγκιπα Χάρι. Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης συζητήθηκε αρκετά η μετάφραση του τίτλου, Spare, στα ελληνικά, που είναι Ρεζέρβα. Το βρίσκω πετυχημένο διότι δίνει τον αυτοσαρκασμό του Χάρι. Το άρθρο που αφιέρωσε το in.gr στο βιβλίο χαρακτηρίζεται από τη συνηθισμένη τσαπατσουλιά του ιστότοπου.
Θα κυκλοφορήσει διαβάζουμε «από τις Εκδόσεις Πρόκειται»; Όχι, το Πρόκειται ανοίγει την επόμενη πρόταση -ξέχασαν το όνομα του εκδοτικού οίκου! (Είναι «Πεδίο»). Αλλά βλέπουμε ότι κάτι δεν πήγε καλά όταν γραφόταν το άρθρο, ίσως τρύπησε η σακούλα με τα «Επίσης».
Διαβάζουμε:
Ενώ η Νταϊάνα, Πριγκίπισσα επίσης Ουαλίας, οδηγούνταν στην τελευταία επίσης κατοικία, δισεκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο αναρωτιούνταν πώς ένιωθαν και τι σκέφτονταν αυτά τα δύο παιδιά. Επίσης ασφαλώς και πώς θα εξελίσσονταν οι ζωές επίσης από εκείνη την ημέρα και έπειτα.
Και αλλού:
Ο Πρίγκιπας Χάρι, Δούκας του Σάσεξ, είναι σύζυγος, πατέρας, ανθρωπιστής, βετεράνος στρατιωτικός, υπέρμαχος επίσης ψυχικής και σωματικής υγείας και ακτιβιστής για την προστασία του περιβάλλοντος. Ζει στη Σάντα Μπάρμπαρα επίσης πολιτείας επίσης Καλιφόρνιας επίσης Ηνωμένες Πολιτείες, με την οικογένειά του και τα τρία σκυλιά επίσης.
Μοιάζει σαν κάποιος να έκανε replace all και αντικατέστησε όλα τα «της» με «επίσης», άγνωστο γιατί!
* Κι ένα ποδοσφαιρικό, όπου κάποιος στραβόγραψε το όνομα της Σέφιλντ Γουένσντεϊ και το έκανε πολύ πιο δυσκολοπρόφερτο.
Και ξέρετε γιατί η αγγλική ομάδα έχει στην ονομασία της τη μέρα Τετάρτη (Wednesday); Υπήρχε, λέει, ένας σύλλογος κρίκετ στο Σέφιλντ, που έπαιζε αγώνες κάθε Τετάρτη και λεγόταν The Wednesday Cricket Club. Όταν κάποιοι παίχτες του συλλόγου, κάπου στα 1860, στράφηκαν στο ποδόσφαιρο, κι έφτιαξαν καινούργιο σύλλογο, κράτησαν το Wednesday.
* Ανάρτηση του φίλου μας του Ακίνδυνου στο Φέισμπουκ, με γλωσσικό ενδιαφέρον. Μεταφέρω κόπι πάστε:
Ο αρχηγός των Δημοκρατικών στη Βουλή των Αντιπροσώπων, χρησιμοποίησε στην ομιλία του ζευγάρια λέξεων και εκφράσεων για κάθε γράμμα του αλφαβήτου για να δηλώσει τις διαφορές με τους Ρεπουμπλικάνους.
Αν και χρησιμοποίησε το αλφάβητο της γλώσσας που για μια ψήφο νίκησε τη γνωστή υπερτρισχιλιετή, ήταν αδύνατο να μη χρησιμοποιήσει και λέξεις ελληνικής προέλευσης.
Μάλιστα υπάρχουν δύο ζευγάρια που και οι δύο λέξεις είναι τέτοιες. Στο d ήταν ευκολάκι, για να μη πω πως έκλεψε ερημικό ξωκλήσι. Στο x όμως γράφει μια μικρή ιστορία νομίζω.
House Democrats will always put American values over autocracy, benevolence over bigotry, the Constitution over the cult, democracy over demagogues, economic opportunity over extremism, freedom over fascism, governing over gaslighting, hopefulness over hatred, inclusion over isolation, justice over judicial overreach, knowledge over kangaroo courts, liberty over limitation, maturity over Mar-a-Lago, normalcy over negativity, opportunity over obstruction, people over politics, quality of life issues over QAnon, reason over racism, substance over slander, triumph over tyranny, understanding over ugliness, voting rights over voter suppression, working families over the well-connected, xenial over xenophobia, “Yes we can” over “You can do it,” and zealous representation over zero-sum confrontation
Ενδιαφέρον έχουν τα 26 ζευγάρια. Να δούμε αν θα βρεθεί πολιτικός να κάνει το ίδιο και στα ελληνικά.
* Φίλος στέλνει λινκ από μια βιβλιοκριτική, που δείχνει ενδιαφέρουσα. Γίνεται λόγος για «δυο κουλτούρες» και ο φίλος σκοντάφτει εδώ:
επιχειρεί να φανερώσει τα σημεία επαφής μεταξύ των δύο «κουλτούρων», όπως υπαινίσσεται και ο υπότιτλος
Κουλτούρων ή κουλτουρών; με ρωτάει.
Καταρχάς, δεν διαφωνώ με τη χρήση του όρου «κουλτούρα». Κατά δεύτερο, αν μου βάλετε το πιστόλι στον κρόταφο ζητώντας να διαλέξω ανάμεσα στα δύο θα βάλω «μεταξύ των δύο κουλτουρών», διότι αυτό είναι το κανονικό.
Αν όμως κατεβάσετε το πιστόλι θα αλλάξω τη σύνταξη για να αποφύγω την άγαρμπη γενική: ανάμεσα στις δυο κουλτούρες.
* Kι ένα ακόμα μεταφραστικό από το cnn.gr, σε άρθρο για έναν κομήτη.
Όμως, το φωτεινό αστέρι Polaris δεν είναι άλλο από τον Πολικό Αστέρα. Εμείς στο Ελάντα έτσι το λέμε!
* Mου γράφει ο φίλος μας ο Jago για ένα άρθρο της Lifo, όπου γίνεται λόγος για τα μιμίδια.
Στο άρθρο χρησιμοποιείται αμετάφραστος ο αγγλ. όρος meme, αλλά στον τίτλο χρησιμοποιείται η ελληνική απόδοση «μιμήματα» (σε εισαγωγικά).
Και στο τέλος του άρθρου σημειώνεται:
Σημειώνεται πως, σύμφωνα με την εγκυκλοπαίδεια Britannica, ο όρος meme προέρχεται από το ελληνικό μίμημα και εισήχθη στη γλώσσα από τον Βρετανό εξελικτικό βιολόγο Ρίτσαρντ Ντόκινς το 1976.
Πράγματι, τον όρο meme τον οφείλουμε στον Ντόκινς, στο βιβλίο του Εγωιστικό γονίδιο, όπου σημειώνει:
We need a name for the new replicator, a noun that conveys the idea of a unit of cultural transmission, or a unit of imitation. ‘Mimeme’ comes from a suitable Greek root, but I want a monosyllable that sounds a bit like ‘gene’. I hope my classicist friends will forgive me if I abbreviate mimeme to meme. If it is any consolation, it could alternatively be thought of as being related to ‘memory’, or to the French word même. It should be pronounced to rhyme with ‘cream’.
Κατά πάσα πιθανότητα ο Ντόκινς δεν είχε υπόψη του την αρχαία ελληνική λέξη «μίμημα» (αντίγραφο, ομοίωμα, μίμηση) αλλά έπλασε το mimeme, που αμέσως το συντόμευσε σε meme, από τη ρίζα του ρήματος μιμείσθαι. Αλλά έτσι ή αλλιώς, από τη στιγμή που η απόδοση «μιμίδιο» (κατά το γονίδιο) έχει καθιερωθεί, δεν νομίζω ότι κερδίζουμε κάτι με το να την αλλάξουμε με το «μίμημα».
* Κι άλλο μεταφραστικό.
Η ηθοποιός εμφανίστηκε μεθυσμένη στην τελετή απονομής και κάποιος σχολίασε:
«Η Μίλι Άλκοκ σπαταλήθηκε στις Χρυσές Σφαίρες»
Μεταφράζει κατά λέξη το got wasted, που το λένε οι Αμερικάνοι όταν κάποιος γίνει τύφλα στο μεθύσι, ντίρλα, τάπα, σκνίπα, φέσι, λιάδα (για περισσότερα συνώνυμα, έχουμε ειδικό άρθρο).
Μα να έχει τέτοιο πλούτο η πατρώα γλώσσα και να μεταφράζεις κατά λέξη τον ξένο ιδιωματισμό;
* Μου γράφει φίλος, που τακτικά στέλνει υλικό για τα μεζεδάκια μας. Μεταφέρω, και πάλι, κόπι πάστε:
Ίσως να μην είναι ακριβώς μεζεδάκι, αλλά στο πολύ ενδιαφέρον άρθρο για τα 100 χρόνια της Warner Bros. εμένα με ενοχλεί η πληθώρα των ξένων τίτλων και ονομάτων που παραμένουν στα αγγλικά, ενώ εδώ και πολλά χρόνια τα έχουμε συνηθίσει να τα διαβάζουμε στα ελληνικά. Ένα παράδειγμα:
Η εταιρεία ανανεωνόταν διαρκώς από τη δεκαετία του 1970 και μετά με πρωτότυπες δημιουργίες (π.χ. A Clockwork Orange, Mean Street, All the President’s Men, The Exorcist) και σταρ σαν τον Paul Newman, τον Robert Redford, την Barbra Streisand και τον Clint Eastwood. Δραστηριοποιήθηκε στην τηλεόραση και τη μουσική βιομηχανία και ζωντάνεψε στις οθόνες τον Superman και τον Batman.
Συμφωνώ απόλυτα με τον φίλο. Εγω τα ονόματα των ηθοποιών και των ηρώων θα τα έβαζα ασφαλώς στα ελληνικά, ενώ θα ήθελα και τους ελληνικούς τίτλους των ταινιών, που κάποτε διαφέρουν από τους πρωτότυπους, π.χ. Mean Streets το είπαμε Κακόφημοι δρόμοι.
* Συζητούσα με φίλο, ο οποίος μου παραπονέθηκε για τη φράση «Η Ελλάδα δεν εκφοβίζεται και δεν απειλείται», που τη χρησιμοποίησε πρόσφατα ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, ενώ παλιότερα ο πρωθυπουργός είχε πει «Η Ελλάδα είναι ισχυρή και δεν απειλείται από κανέναν».
Ο φίλος μου υποστηρίζει, και δεν έχει άδικο, πως είναι λάθος να λέμε ότι «η Ελλάδα δεν απειλείται». Ασφαλώς απειλείται, ασφαλώς υπάρχουν εναντίον της απειλές, λέει. Αυτό που εννοεί ο πρωθυπουργός, ή που θα έπρεπε να εννοεί, λέει ο φίλος μου, είναι «η Ελλάδα δεν υποκύπτει σε απειλές» ή «δεν φοβάται τις απειλές».
Νομίζω ότι έχει δίκιο, εσείς τι λέτε;
* Κι ένα του skai.gr από το ρεπορτάζ για την κηδεία του Νότη Μαυρουδή.
Καλλιτέχνες όπως οι Μίλτος Πασχαλίδης, Γιώργος Νταλάρας, Χάρης Ρώμας, Αλέξης Τσίπρας, Άννα-Μαρία Παπαχαραλάμπους και πολλοί άλλοι αποχαιρέτησαν τον σπουδαίο μουσικό, διαβάζουμε.
Μεγάλος καλλιτέχνης ο Τσίπρας!
* Τίτλος άρθρου: Η Τζένιφερ Ερμόσο, μία από τις ποδοσφαιριστές με τα περισσότερα τατουάζ…
Δεν θυμάμαι να έχω διαβάσει ποτέ άρθρο για τον ποδοσφαιριστή με τα περισσότερα τατουάζ, αλλά ας είναι. Δεν ξέρει ο συντάκτης ότι υπάρχει ομαλότατος θηλυκός τύπος, «τις ποδοσφαιρίστριες»; Γιατί να φορέσει μπούρκα στις παίκτριες;
* Και κλείνω με ακόμα ένα μεταφραστικό σε άρθρο για την υπόθεση των απόρρητων εγγράφων του Τζο Μπάιντεν. Διαβάζουμε σε άρθρο του news247:
«Σκοπεύω να παρακολουθήσω τα γεγονότα γρήγορα και διεξοδικά, χωρίς φόβο ή εύνοια, και θα τιμήσω την εμπιστοσύνη που έχω σε εμένα για να κάνω αυτή την υπηρεσία», είπε ο Ρόμπερτ Χουρ.
Δεν βγαίνει και τόσο νόημα, έτσι;
Στα αγγλικά, ο Χουρ είπε «I intend to follow the facts swiftly and thoroughly, without fear or favor, and will honor the trust placed in me to perform this service».
Θα τιμήσω την εμπιστοσύνη που μου έδειξαν, είπε.
Καλό είναι να ξαναδιαβάζουμε αυτό που γράφουμε, αλλά ποιος προλαβαίνει;
Και βέβαια, καλό σαββατοκύριακο και μακριά από κηδείες!
14/1/2023
Νίκος Σαραντάκος
https://sarantakos.wordpress.com/
Ο Νίκος Σαραντάκος γεννήθηκε στο Παλαιό Φάληρο το 1959. Σπούδασε χημικός μηχανικός και αγγλική φιλολογία. Έχει εκδώσει δύο συλλογές διηγημάτων και άλλα βιβλία. Δουλεύει μεταφραστής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και μοιράζει το χρόνο του ανάμεσα σε Λουξεμβούργο και Ελλάδα. Ενδιαφέρεται για τη φρασεολογία, την ετυμολογία και τη λεξικογραφία καθώς και για την ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας. Συνεργάζεται με εφημερίδες και περιοδικά. Δημοσιεύει τα κείμενά του, γλωσσικά και άλλα, στο ιστολόγιό του sarantakos.wordpress.com/ και στο sarantakos.com. Σε μια άλλη ενσάρκωση, γράφει στα αγγλικά και στα γαλλικά για το μπριτζ (το παιχνίδι).
Τα βιβλία του:
«Για μια πορεία», διηγήματα (1984, β’ έκδ. 1988) εκδ. Σύγχρονη Εποχή
«Μετά την αποψίλωση», διηγήματα (1987, β’ έκδ. 1989) εκδ. Σύγχρονη Εποχή
«Μότσαρτ-Αλληλογραφία» (1991, β’ έκδ. 2001) εκδ. Ερατώ
«Το αλφαβητάρι των ιδιωματικών εκφράσεων» (1997) εκδ. Δίαυλος
«Γλώσσα μετ’ εμποδίων» (2007) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία» (2009) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Λέξεις που χάνονται» (2011) εκδ. Το Βήμα
«Λόγια του αέρα» (2013) εκδ. εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Οπωροφόρες λέξεις» (2013) εκδ. Κλειδάριθμος
«Η γλώσσα έχει κέφια» (2018) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Μύθοι και πλάνες για την ελληνική γλώσσα» (2019) εκδ. ΕΑΠ
«Το ζορμπαλίκι των ραγιάδων» (2020) εκδ. Του Εικοστού Πρώτου
Έχει κάνει την επιμέλεια στην έκδοση των βιβλίων:
«Συμποσιακά», του Κώστα Βάρναλη,
«Αττικά: 400 χρονογραφήματα (1939-1958) για την Αθήνα και την Αττική», του Κώστα Βάρναλη,
«Τα δεκατρία ντόμινα και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Τι είδα εις την Ρωσσίαν των Σοβιέτ», του Κώστα Βάρναλη,
«Ο μυστηριώδης φίλος και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Γράμματα από το Παρίσι», του Κώστα Βάρναλη,
«Τα μαραμένα μάτια και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Κάπου περνούσε μια φωνή», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Η νοσταλγία του Γιάννη», του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη,
«Famous Bridge Records», του David Bird,
«Bridge Hands to Make You Laugh…and Cry», του David Bird.
