Μεζεδάκια Βρυξελλών | του Νίκου Σαραντάκου
Μεζεδάκια, όχι λαχανάκια. Τα λαχανάκια Βρυξελλών είναι το γνωστότερο έδεσμα που έχει πάρει το όνομά του από τη βελγική πρωτεύουσα, όμως τα μεζεδάκια μας, δηλαδή το εβδομαδιαίο πολυσυλλεκτικό μας άρθρο, έχει πάρει τον τίτλο του από την πολύκροτη υπόθεση που συγκλονίζει την ΕΕ και που πρόλαβε να ονομαστεί Κατάρ-γκέιτ, και που βέβαια προκάλεσε, και δικαιολογημένα, μεγάλο θόρυβο στη χώρα μας αφού εμπλέκεται σε αυτήν η Ελληνίδα ευρωβουλεύτρια και αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Εύα Καϊλή.
Πριν όμως προχωρήσω να θυμίσω πως από προχτές άρχισε η ψηφοφορία για τη Λέξη της Χρονιάς. Στο ψηφοδέλτιο δεν περιλαμβάνεται βέβαια ο όρος Καταργκέιτ, που ίσως μας απασχολήσει του χρόνου μια και η διαλεύκανση της υπόθεσης φαίνεται πως θα πάρει χρόνο. Αν δεν έχετε ψηφίσει, η ωραιότατη ειδική σελίδα σάς περιμένει εδώ.
Επανέρχομαι στα μεζεδάκια Βρυξελλών, που δεν είναι λαχανάκια, για να σας εκμυστηρευτώ πως, αν υπάρχει ένα φαγητό που με δυσφορία το τρώω, είναι ακριβώς τα λαχανάκια Βρυξελλών. Oπότε, η σημερινή μας πιατέλα περιέχει βέβαια κάμποσα μεζεδάκια σχετικά με την υπόθεση Καϊλή-Βρυξελλών, χωρίς βέβαια να μπαίνουμε στην ουσία της, αλλά λαχανάκια δεν περιέχει.
Και ξεκινάμε με μια δήλωση της αδελφής της βουλεύτριας, ή μάλλον με ένα σουπεράκι που μεταφέρει τη δήλωση.
Την οθονιά την πήρα από την ομάδα Υπογλώσσια τού Φέισμπουκ και όπως βλέπετε το μέλος που την ανάρτησε υπογράμμισε τη φράση «όλους όσοι συμπαραστέκονται», που σημαίνει ότι τον ξένισε η διατύπωση αυτή.
Η διατύπωση «ευχαριστώ όλους όσοι συμπαραστέκονται» είναι η τυπικά σωστή. Η συχνότερη διατύπωση, «ευχαριστώ όλους όσους συμπαραστέκονται», με έλξη του αναφορικού, θεωρείται τυπικά λάθος.
Φυσικά, για το θέμα έχουμε άρθρο, αν και κάπως παλιό και ίσως σηκώνει συμπλήρωση (π.χ. πρέπει να προστεθούν αρχαία παραδείγματα έλξης του αναφορικού).
Το αξιοσημείωτο είναι ότι λίγο πριν διαβάσω τη συζήτηση στα Υπογλώσσια, όπου ο τύπος «όλους όσοι» είχε ξενίσει, είχα πάρει μέιλ από φίλο του ιστολογίου, μεγαλύτερον από εμένα στην ηλικία, ο οποίος επισήμαινε την εξής φράση από δελτίο ειδήσεων: «ανανεώνονται οι συμβάσεις όλων όσων προσλήφθηκαν για να καλύψουν τα κενά….», επισημαίνοντας ότι η έλξη του αναφορικού (είναι φιλόλογος ο φίλος κι έτσι ξέρει την ορολογία) «έχει πια γενικευτεί». Και έτσι φαίνεται να είναι.
* Συνεχίζοντας βρυξελλιώτικα, δεν θα σας σερβίρω μύδια ή καρμπονάντ αλλά μιαν ακόμα είδηση για τα καϊλίδικα.
Σε άρθρο της Ναυτεμπορικής με τίτλο Εύα Καϊλή: Από το φρούριο του Σεν Ζιλ στο υπερσύγχρονο «χωριό» του Χάρεν διαβάζουμε, για τη φυλακή όπου βρίσκεται η ευρωβουλεύτρια:
Με σχέδιο παρόμοιο με τις «ανοιχτές φυλακές» της Σκανδιναβίας, το Χάρεν μοιάζει περισσότερο με ένα μικρό κολέγιο φιλελεύθερων τεχνών παρά με ένα σωφρονιστικό ίδρυμα
Στα αγγλικά οι σπουδές Λογοτεχνίας, Γλώσσας, Ιστορίας, Φιλοσοφίας και παρόμοιες λέγονται Liberal Arts, αλλά στα ελληνικά δεν το μεταφράζουμε κατά λέξη. Υπάρχει βέβαια η απόδοση Ελευθέριες τέχνες, που πηγαίνει στη γέννηση του όρου, με το trivium και το quadrivium (αξίζει χωριστό άρθρο, ασφαλώς) αλλά τις σημερινές Liberal arts θα τις πούμε θεωρητικές επιστήμες μάλλον (ή και ανθρωπιστικές, παρόλο που οι αρχικές επτά «ελευθέριες τέχνες» περιλάμβαναν αριθμητική και γεωμετρία). Πάντως όχι φιλελεύθερες!
* Διακόπτουμε τη σύνδεση με Βρυξέλλες για μια παρέμβαση της ΟΠΠΕ, της Ομάδας Παρακολούθησης Πρωτοσέλιδων Εστίας, με ένα απόσπασμα (απόκομμα μάλιστα) από άρθρο του Β. Πολύδωρα.
Σχολίασε ο φίλος μας ο π2 στο Τουίτερ:
Κατάφερε ο μεγάλος Βύρων να κάνει τέσσερα λάθη (ή αστοχίες) στην ίδια φράση: 1. Η δομή που θα έβγαζε νόημα θα ήταν «ασκήσεις αισθητικής κάποιων εστέτ». 2. Η επανάληψη αισθητικής – εστέτ είναι άκομψη. 3. Η γαλλική λέξη θέλει πληθυντικό. 4. Accent grave κι όχι aigu.
Πράγματι, esthète είναι η γαλλική λέξη, αλλά έχει περάσει ως «εστέτ» στα ελληνικά (και όχι, δεν το έχει γράψει αιστέτ ο Μπαμπινιώτης όπως κάνει με άλλα αντιδάνεια πχ τζύρος).
* Φίλος στέλνει το εξής γλαφυρό απόσπασμα από άρθρο ουϊσκογνωσίας:
Τι καλύτερη συνοδεία για ένα τέτοιο ουίσκι από μεγάλα, ζουμερά στρείδια, που συμπληρώνουν τα αρώματα καπνού, τύρφης, θαλασσινού νερού και τελειώνουν με έναν πιπεράτο αποχαιρετισμό;
Σχολιάζει ο φίλος μου:
Δεν ήξερα ότι φτιάχνεται ουίσκι και από στρείδια
Πρέπει να είναι μεγάλα και ζουμερά, του απάντησα.
* Xριστούγεννα έρχονται, όσοι έχουν μικρά παιδιά, ανίψια, εγγόνια,αναζητούν ιδέες για δώρα. Μου έστειλαν την επιγραφή που βλέπετε, που δεν ξέρω βέβαια αν είναι αυθεντική, και που την έχω ξαναδεί παλιότερα.
Δεν μπόρεσα να βρω ποια αγγλική λέξη μπέρδεψε το μεταφραστήρι, μ’ άλλα λόγια τι πετάει το κόκκινο όπλο.
«Γι’ αυτό έχει γεμίσει ο τόπος», σχολίασε κάποιος στο Φέισμπουκ.
* Κι ένα μεταφραστικό ακόμα. Σοβαρές δυσκολίες στην τροφοδοσία με ηλεκτρική ενέργεια αντιμετωπίζει η Γαλλία, αφού πολλοί από τους πυρηνικούς της αντιδραστήρες χρειάζονται σοβαρή συντήρηση, λόγω των πολλών προβλημάτων διάβρωσης και ρωγμών σε σωλήνες που αντιμετωπίζουν
Γιατί όμως η Γαλλία δεν μπορεί να ανταποκριθεί στη ζήτηση; Πρόκειται για μια από τις χώρες με τη μεγαλύτερη πυρηνική ενέργεια στον κόσμο, η οποία παράγει συνήθως πάνω από το 70% της ηλεκτρικής της ενέργειας με την αποθήκη των 56 αντιδραστήρων της και παρέχει περίπου το 15% της συνολικής ενέργειας της Ευρώπης μέσω εξαγωγών.
Αφού τους φυλάνε τους αντιδραστήρες στην αποθήκη, αναμενόμενο δεν είναι να σκουριάσουν;
Το αγγλικό κείμενο:
France is one of the most nuclear-power dependent countries and typically generates more than 70% of its electricity from its fleet of 56 reactors as well as providing about 15% of Europe’s total power through exports.
Στα αγγλικά λένε για «στόλο» 56 αντιδραστήρων, που ίσως θα ξένιζε εξίσου. Θα μπορούσαμε καλύτερα να πούμε «το σύνολο των 56 αντιδραστήρων της». Αλλά δεν είναι υποχρεωτικό να μεταφράσουμε κατά λέξη -εγώ θα έβαζα «από τους 56 αντιδραστήρες που διαθέτει».
* Κι ένα υποτιτλιστικό.
Άγνωσται αι βουλαί Του, διάλεξε ο υποτιτλιστής.
Ομως τέτοιος τύπος δεν υπάρχει στην καθαρεύουσα. Άγνωστοι αι βουλαί Του, θα γράψουμε ή, στη σημερινή γλώσσα, Άγνωστες οι βουλές Του.
* Και επιστρέφουμε στις Βρυξέλλες.
Από άρθρο του in.gr για την υπόθεση της Εύας Καϊλή, και ειδικότερα για τον (ελληνικής καταγωγής) δικηγόρο της:
«Ήταν μέλος του Συμβουλίου του Τάγματος στις Βρυξέλλες, ενώ διετέλεσε επί τρία έτη διευθυντής του γαλλόφωνου και γερμανόφωνου Δικηγορικού Συλλόγου, υπεύθυνος για το τμήμα ποινικού δικαίου, τα δικαιώματα υπεράσπισης και την πρόληψη της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες.»
Δεν πρόκειται για ιπποτικό ή άλλο τάγμα. Ο άνθρωπος ήταν απλώς μέλος του Conseil de l’Ordre des Avocats, ήτοι ακριβώς του Συμβουλίου του (γαλλόφωνου) Δικηγορικού Συλλόγου των Βρυξελλών!
Και πιο κάτω στο ίδιο άρθρο:
«Μιλά Γαλλικά, Αγγλικά, Ισπανικά και παρακολουθεί στενά το βελγικό δόγμα και τη νομολογία». Το «δόγμα» είναι, βέβαια, η νομική θεωρία (doctrine).
* Kι άλλο ένα υποτιτλιστικό, από τη σειρά Wednesday. Την οθονιά τη στέλνει φίλος του ιστολογίου. Στέλνει και αντίστοιχη οθονιά με τον αγγλικό υπότιτλο, ο οποίος λέει:
I give my mom 30 seconds before her judge-y claws come out
O φίλος ενοχλήθηκε από την ελληνική απόδοση -που, πράγματι, δεν είναι σπουδαία. Αλλά δεν είναι εύκολο να αποδοθεί με την ίδια εικόνα και με φραστική οικονομία (οι υπότιτλοι έχουν περιορισμό χαρακτήρων) το αγγλικό.
Ίσως θα ήταν προτιμότερο να μη γίνει κατά λέξη η μετάφραση (πχ «η μαμά θα αρχίσει τη γκρίνια», που όμως είναι πιο αδύνατο).
Τι λέτε εσείς;
* Και συνδεόμαστε και πάλι με τις Βρυξέλλες.
Στο Ποντίκι διαβάζουμε άρθρο για την αντίδραση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στο Καταραμένο σκάνδαλο:
Σύμφωνα με το Politico, στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τέθηκε σε ψηφοφορία τροπολογία της Γαλλίδας αριστερής νομοθέτη Leïla Chaibi βάσει της οποίας αναστέλλεται το νομοθετικό έργο για την απελευθέρωση των βίζα για τους Καταριανούς μαζί με την αεροπορική συμφωνία ΕΕ-Κατάρ.
Αφού δοκιμάσουμε ένα μικρό σοκ με την τροπολογία «της Γαλλίδας αριστερής νομοθέτη», έρχεται η απελευθέρωση των βίζα και μας αποτελειώνει.
Όχι, δεν θα πούμε «απελευθέρωση των βιζών» διότι αυτό ταιριάζει στις δράσεις οικολόγων ακτιβιστών που μπαίνουν σε εκτροφεία και απελευθερώνουν τα έγκλειστα ζωάκια (ή ίσως σε κοπέλες που δεν φοράνε στηθόδεσμο). Θα πούμε «των θεωρήσεων διαβατηρίου» ή «των θεωρήσεων» ή «της υποχρέωσης για βίζα» ή … (υπάρχουν κι άλλες παραλλαγές).
Όσο για τη νομοθέτη, δεν έπρεπε καν να υπάρχει διότι στα ελληνικά όταν λέμε «ο νομοθέτης» εννοούμε συλλογικά τη νομοθετική εξουσία (πχ «με αυτή την πρόνοια, ο νομοθέτης θέλησε….»). Το legislator το λέμε «βουλευτής», εδώ «βουλεύτρια».
* Αυτό το ψάρεψε ο φίλος μας ο Στάζιμπος σε κρητικό κανάλι.
Εφικτός ο κίνδυνος των περικοπών στη β’ δόση της επιδότησης, λέει το σουπεράκι.
Προφανής ακυρολεξία, λες και ο κίνδυνος είναι στόχος για να τον πετύχουμε ή ίσως κατόρθωμα.
Ορατός ο κίνδυνος, ήθελε μάλλον να γράψει ο συντάκτης.
* Κατά σύμπτωση και το επόμενο μεζεδάκι μας έχει σχέση με περικοπές, όχι όμως στην επιδότηση αλλά σε περικοπές θέσεων εργασίας στο Τουίτερ.
«Οι περικοπές θέσεων εργασίας δείχνουν την μεγάλη ανισότητα στα ποσοστά απολύσεων μεταξύ γυναικών και ανδρών τόσο σε μηχανολογικές όσο και σε μη μηχανολογικές θέσεις» αναφέρει η αγωγή.
Πρόκειται για ατυχή απόδοση του engineering. Δεν είναι μηχανολογικές οι θέσεις.
Είναι θέσεις μηχανικού; Ο φίλος που στέλνει το απόσπασμα επισημαίνει ότι οι συγκεκριμένες θέσεις στο Twitter «κυρίως περιλαμβάνουν εργαζόμενους με σπουδές και αντικείμενα που στην χώρα μας δεν θέλουμε να χαρακτηρίσουμε μηχανικούς» πχ software engineers και computer scientists.
Δεν έχω άποψη για το θέμα. Εσείς τι λέτε;
07
* Και κλείνω με Βρυξέλλες -ή, τέλος πάντων, με κάτι σχετικό με το σκάνδαλο. Ανάμεσα σε εκείνους που έσπευσαν έμμεσα να συμπαρασταθούν στην φυλακισμένη βουλεύτρια αλλά χωρίς να λένε ότι συμπαραστέκονται ήταν και ο Άδωνης Γεωργιάδης στο Τουίτερ. Εμένα με έχει μπλοκάρει, αλλά η οθονιά κυκλοφόρησε και προτίμησα να τη μεταφέρω έτσι όπως την είδα, δηλ. και με την απάντηση του Π. Πολάκη.
Παραθέτει λοιπόν Ροΐδη ο Άδωνης (που τον λένε Σπύρο και γιόρταζε τις προάλλες) και μάλιστα με πολυτονικό και με βαρείες, αν και ο προσδιορισμός «Έλληνας συγγραφέας» φωνάζει ότι το παράθεμα είναι ξεσηκωμένο από κάποιο αποφθεγματολόγιο.
Ή μάλλον από αποφευγματολόγιο μια και ο Άδωνης ή όποιος μετέφερε τον στοχασμό του Ροΐδη έκανε καναδυό τσαπατσουλιές και μια λαθροχειρία.
Τσαπατσουλιές είναι ότι ο Ροΐδης έγραψε, σωστά, «τους έχοντας πτερά» και όχι «τους έχοντες», όπως και «πάντες» και όχι «άπαντες».
Λαθροχειρία είναι η προσθήκη του «Στην Ελλάδα». Δεν έγραψε κάτι τέτοιο ο Ροϊδης (άλλωστε θα έγραφε «εις την Ελλάδα»), είναι μεταγενέστερη προσθήκη.
Και δεν μπορούμε να το εστιάσουμε στην Ελλάδα, αφού ο αμέσως προηγούμενος στοχασμός του Ροΐδη (δείτε στα Άπαντα, τόμ. Ε’, σελ. 376) είναι: Η ευσέβεια είναι εις την Δύσιν γυναικεία ενασχόλησις, όπως το ράψιμον και η μαγειρική.
Ετσι παραλλαγμένο το απόφθεγμα του Ροΐδη το βρίσκουμε στη Μηχανή του χρόνου, αλλά χωρίς πολυτονικό, οπότε δεν ξέρουμε από πού το πήρε ο Άδωνης.
Όσο για την απάντηση του Πολάκη, του οποίου το ύφος έχω επανειλημμένα επικρίνει, αναρωτιέμαι μήπως ειδικά εδώ ταιριάζει.
Τέλος πάντων, αυτά από Βρυξέλλες. Είναι και μια θλιβερή επέτειος σήμερα, αλλά δεν ταίριαζε στο άρθρο να την υπενθυμίσω.
17/12/2022
Νίκος Σαραντάκος
https://sarantakos.wordpress.com/
Ο Νίκος Σαραντάκος γεννήθηκε στο Παλαιό Φάληρο το 1959. Σπούδασε χημικός μηχανικός και αγγλική φιλολογία. Έχει εκδώσει δύο συλλογές διηγημάτων και άλλα βιβλία. Δουλεύει μεταφραστής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και μοιράζει το χρόνο του ανάμεσα σε Λουξεμβούργο και Ελλάδα. Ενδιαφέρεται για τη φρασεολογία, την ετυμολογία και τη λεξικογραφία καθώς και για την ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας. Συνεργάζεται με εφημερίδες και περιοδικά. Δημοσιεύει τα κείμενά του, γλωσσικά και άλλα, στο ιστολόγιό του sarantakos.wordpress.com/ και στο sarantakos.com. Σε μια άλλη ενσάρκωση, γράφει στα αγγλικά και στα γαλλικά για το μπριτζ (το παιχνίδι).
Τα βιβλία του:
«Για μια πορεία», διηγήματα (1984, β’ έκδ. 1988) εκδ. Σύγχρονη Εποχή
«Μετά την αποψίλωση», διηγήματα (1987, β’ έκδ. 1989) εκδ. Σύγχρονη Εποχή
«Μότσαρτ-Αλληλογραφία» (1991, β’ έκδ. 2001) εκδ. Ερατώ
«Το αλφαβητάρι των ιδιωματικών εκφράσεων» (1997) εκδ. Δίαυλος
«Γλώσσα μετ’ εμποδίων» (2007) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία» (2009) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Λέξεις που χάνονται» (2011) εκδ. Το Βήμα
«Λόγια του αέρα» (2013) εκδ. εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Οπωροφόρες λέξεις» (2013) εκδ. Κλειδάριθμος
«Η γλώσσα έχει κέφια» (2018) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Μύθοι και πλάνες για την ελληνική γλώσσα» (2019) εκδ. ΕΑΠ
«Το ζορμπαλίκι των ραγιάδων» (2020) εκδ. Του Εικοστού Πρώτου
Έχει κάνει την επιμέλεια στην έκδοση των βιβλίων:
«Συμποσιακά», του Κώστα Βάρναλη,
«Αττικά: 400 χρονογραφήματα (1939-1958) για την Αθήνα και την Αττική», του Κώστα Βάρναλη,
«Τα δεκατρία ντόμινα και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Τι είδα εις την Ρωσσίαν των Σοβιέτ», του Κώστα Βάρναλη,
«Ο μυστηριώδης φίλος και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Γράμματα από το Παρίσι», του Κώστα Βάρναλη,
«Τα μαραμένα μάτια και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Κάπου περνούσε μια φωνή», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Η νοσταλγία του Γιάννη», του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη,
«Famous Bridge Records», του David Bird,
«Bridge Hands to Make You Laugh…and Cry», του David Bird.
