Αλεξέι Σταχάνοφ – καινοτόμος της βιομηχανίας άνθρακα, ιδρυτής του κινήματος «σταχανοβιτών» | του Θεματοφύλακα ιστορικής μνήμης
Σήμερα είναι η επέτειος θανάτου, ενός από εκείνους τους ανθρώπους που δικαιολογημένα μπορούν να καταταγούν στη κοόρτη των πιο λαμπρών προσωπικοτήτων που, κατά τη διάρκεια της ζωής τους, έγιναν προσωποποιημένα σύμβολα της εργατικής τάξης την εποχή οικοδόμησης της ΕΣΣΔ. Του θρυλικού κάτοχου ρεκόρ των ανθρακωρύχων Αλεξέι Σταχάνοφ (Алексей Григорьевич Стаханов). Κέρδισε δημοτικότητα χάρη στο ρεκόρ που πέτυχε το 1935, όταν, μαζί με δύο βοηθούς συντρόφους του, παρήγαγε 14,5 φορές περισσότερο άνθρακα σε μια βάρδια από ό,τι προέβλεπε η νόρμα για κάθε ανθρακωρύχο. Υπάρχουν πολλά ενδιαφέροντα γεγονότα στη βιογραφία του Σταχάνοφ, τα οποία θα δούμε σε αυτό το άρθρο.
Ο Αλεξέι Γκριγκορίεβιτς γεννήθηκε στις 21 Δεκέμβρη 1905 (3 Γενάρη 1906) στο χωριό Λουγκόβαγια (Луговая) της επαρχίας Ορλόφ (Орлов). Μεγάλωσε σε μια εργατική οικογένεια του Γκριγκόρι Βαρλάμοβιτς (Григорий Варлаамович Стаханов) και της συζύγου του Άννα Γιακόβλεβνα (Анна Яковлевна Стаханов).
Ως παιδί, ο Αλεξέι εργάστηκε ως βοσκός και φύλακας ζώων για άλλους συγχωριανούς του. Δεν έλαβε ποτέ δευτεροβάθμια εκπαίδευση, έχοντας πάει στο σχολείο μόνο για τρία χρόνια. Αναζητώντας δουλειά, αποφάσισε να πάει στο Νταμπάς (Донбасс), όπου άκμασε η βιομηχανία γαιάνθρακα.
Ο μελλοντικός κάτοχος του ρεκόρ άρχισε να εργάζεται ως έφηβος. Σε ηλικία 12 ετών, εργαζόταν ήδη σε ένα από τα ορυχεία του Λουγκάνσκ (Луганск). Αρχικά δούλεψε ως «φρεναδόρος» ─ φρόντιζε να μην κυλήσουν τα καρότσια με κάρβουνο προς τα πίσω. Σύμφωνα με τον ίδιο τον Αλεξέι, σχεδίαζε να κερδίσει χρήματα για να αγοράσει ένα άλογο και στη συνέχεια να επιστρέψει στο χωριό. Ωστόσο, η γνωριμία με την εργατική τάξη άλλαξε ριζικά τον χαρακτήρα και την οπτική του για τη ζωή. Το 1929 παντρεύτηκε την Σερβικής καταγωγής τσιγγάνα Ευδοκία Ρουσάκοβα (Евдокия Ивановна Русакова), που δούλευε στην καντίνα του ορυχείου. Το 1933 γεννήθηκε η κόρη τους Κλάβδια (Клавдия) κι ένα χρόνο αργότερα ο γιος τους Βίκτωρ (Виктор). Από το 1933, ο Σταχάνοφ έγινε ανθρακωρύχος. Αφού είχε σωματική δύναμη, η δουλειά του ήταν σχετικά εύκολη. Ταυτόχρονα, όπως πολλοί άλλοι στην περιοχή, άρχισε να του αρέσει το αλκοόλ. Ήταν κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου της ζωής του που άρχισε να σκέφτεται πώς να αυξήσει την παραγωγικότητα της εργασίας στο ορυχείο.
Τον Αύγουστο του 1935, οι εργαζόμενοι της Σοβιετικής Ένωσης συμμετείχαν ενεργά στην εφαρμογή του δεύτερου πενταετούς πλάνου, το οποίο ξεκίνησε μετά το 17ο Συνέδριο του Πανενωσιακού Κομμουνιστικού Κόμματος – Μπολσεβίκων (Всесоюзная коммунистическая партия (большевиков)) στις αρχές του 1934. Ο άνθρακας χρειαζόταν επειγόντως για την κάλυψη των αναγκών της εκβιομηχάνισης. Η σοβιετική κυβέρνηση ενδιαφερόταν για την αύξηση της παραγωγικότητας σε όλους τους κλάδους. Με τη σειρά του, ο Αλεξέι Γκριγκορίεβιτς πρότεινε την εξόρυξη άνθρακα με τον ακόλουθο τρόπο: ένας μιναδόρος κόβει άνθρακα, οι στηριχτές τοιχωμάτων εγκαθιστούν τοξωτές κατασκευές και οι μεταφορείς παραδίδουν άνθρακα «στο βουνό» (στην έξοδο του ορύγματος).
Η διοίκηση του ορυχείου «Центральная – Ирмино» ενδιαφέρθηκε για την πρόταση Σταχάνοφ, αφού μια τέτοια απόφαση εξορθολογισμού θα επέτρεπε να τεμαχιστούν περισσότεροι από 70 τόνοι άνθρακα αντί για 7 ανά βάρδια! Μετά από αυτό, ο Αλεξέι, μαζί με δύο συντρόφους του, τους Γαβριήλ Σιγκόλεφ (Гаврил Щиголев) και Τίχον Μπορισένκο (Тихон Борисенко), ξεκίνησαν τις προπαρασκευαστικές εργασίες πριν από την έναρξη της βάρδιας, η οποία θα ήταν ρεκόρ και θα έπαιζε σημαντικό ρόλο στην ιστορία της βιομηχανίας άνθρακα.
Αξιοσημείωτο είναι, ότι το έργο των ανθρακωρύχων παρακολουθούνταν στενά από τις αρχές του ορυχείου. Ο Αλεξέι Σταχάνοφ δούλεψε σκληρά, κόβοντας επιδέξια κοπές γαιάνθρακα. Είναι δίκαιο να πούμε ότι ο Γαβριήλ Σιγκόλεφ και ο Τίχον Μπορισένκο ήταν συνέχεια πίσω του. Τα αποτελέσματα της δουλειάς ήταν εκπληκτικά!
Το βράδυ της 30ης προς την 31η Αυγούστου 1935, η ομάδα του Σταχάνοφ κατάφερε να εξορύξει ρεκόρ 102 τόνων γαιάνθρακα σε μία βάρδια! Αξίζει να σημειωθεί ότι η νόρμα για έναν ανθρακωρύχο ήταν 7 τόνοι. Εκτός από αυτή την τριάδα, που ασχολούνταν με την πραγματικά κολασμένη εργασία για σχεδόν έξι ώρες, βρισκόταν επίσης κοντά τους οι εκπρόσωποι της διαχείρισης του ορυχείου – ο επικεφαλής του τμήματος Νικολάι Μασούροφ (Николай Машуров) και ο Κονσταντίν Πετρόφ (Константин Петров), ο γραμματέας της κομματικής οργάνωσης του ορυχείου.
Έτσι, η καθιερωμένη νόρμα ξεπεράστηκε κατά 14,5 φορές και ο Σταχάνοφ κέρδισε από το μεροκάματο αυτό 220 ρούβλια. Στις 6 το πρωί της 1ης Σεπτέμβρη 1935, η Κομματική Επιτροπή του ορυχείου συνεδρίασε και αποφάσισε να βραβεύσει τον ήρωα ανθρακωρύχο: «Να μπει το όνομα του Σταχάνοφ στο τιμητικό συμβούλιο των καλύτερων εργαζομένων του ορυχείου, να του δοθεί ένα μπόνους στο ποσό ενός μηνιαίου μισθού, να του παρασχεθεί ένα διαμέρισμα άμεσα, να εγκατασταθεί ένα τηλέφωνο σε αυτό, να ζητηθεί από τη διοίκηση του ορυχείου να εξοπλίσει το διαμέρισμα με όλα τα απαραίτητα και τα έπιπλα πληρωμένα από το ορυχείο, από την 1η Σεπτέμβρη να διατεθούν δύο ονομαστικές θέσεις στη Λέσχη Πολιτισμού στον Σταχάνοφ και τη σύζυγό του για όλες τις ταινίες και τις παραστάσεις». Επιπλέον έλαβε άμαξα με ένα άλογο και αμαξά. Λίγες μέρες αργότερα, η εφημερίδα Πράβντα (Правда) δημοσίευσε μια ανταπόκριση από το Ντανιέσκ με τίτλο «το ρεκόρ του ανθρακωρύχου Σταχάνοφ» το οποίο μιλούσε για το κατόρθωμα του ανθρακωρύχου: «Στάλινο (τώρα Ντανιέτσκ. – A.Β.). 1 Σεπτέμβρη (αντ. «Πράβντα»). Ο Σταχάνοφ, σε ανάμνηση της 21ης επετείου της Παγκόσμιας Ημέρας Νεολαίας, … έδωσε 102 τόνους άνθρακα για μια βάρδια έξι ωρών, που είναι το 10 τοις εκατό της ημερήσιας παραγωγής του ορυχείου, και κέρδισε 220 ρούβλια (αντί για τα συνηθισμένα 20 ρούβλια . – A.Β.)».
Η φωτογραφία του Σοβιετικού εργάτη δημοσιεύτηκε ακόμη και στο εξώφυλλο του γνωστού περιοδικού Time τον Δεκέμβρη του ίδιου έτους.
Το ρεκόρ απέδειξε την αλήθεια των υποθέσεων του Αλεξέι σχετικά με την προσέγγιση της εργασίας. Ως αποτέλεσμα, αναθεωρήθηκε ολόκληρη η τεχνολογική διαδικασία της εργασίας των ανθρακωρύχων. Το ρεκόρ του Σταχάνοφ ενέπνευσε τους ανθρακωρύχους ολόκληρης της Σοβιετικής Ένωσης.
Αυτό οδήγησε στην εμφάνιση του κινήματος των «Σταχανοβιτών» (Стахановское движение). Σταχανοβίτες άρχισαν να ονομάζονται εκείνοι οι άνθρωποι που πετύχαιναν εξαιρετικά αποτελέσματα σε διάφορους βιομηχανικούς τομείς κι όχι μόνο. Να καταγράψουμε, ότι μέσα σε λίγες μόνο μέρες ο Μίρον Ντιουκάνοφ (Мирон Дмитриевич Дюканов) κατάφερε να ξεπεράσει το ρεκόρ του Σταχάνοφ, κόβοντας 114 τόνους άνθρακα στη βάρδια.
Ωστόσο, ήταν ο Αλεξέι Σταχάνοφ ήταν αυτός που κέρδισε τη φήμη ενός πρωτοπόρου εργάτη και επίσης έγινε ο εμπνευστής της μεθόδου και της τεχνικής εργασίας, η οποία κατέστησε δυνατό τον δεκαπλασιασμό της παραγωγής «μαύρου χρυσού», του γαιάνθρακα.
Αξίζει να αναφέρουμε το γεγονός, ότι σε ένα μήνα ο Σταχάνοφ μπόρεσε να διπλασιάσει το δικό του ρεκόρ σε 227 τόνους άνθρακα. Από εκείνη την εποχή, άρχισε πραγματική άμιλλα στην παραγωγή άνθρακα μεταξύ των ανθρακωρύχων. Όλοι φιλοδοξούσαν να ονομαστούν «σταχανοβίτες» και έκαναν συνεχώς νέα ρεκόρ. Το Κόμμα των Μπολσεβίκων υποστήριξε το σταχανοφικό κίνημα, που βρήκε μαζική απήχηση στο σοβιετικό λαό. Οι εργάτες που το ακολουθούσαν αυθόρμητα, βοήθησαν στην ταχύτερη δυνατή κάλυψη και υπερκάλυψη των στόχων του δεύτερου πεντάχρονου οικονομικού πλάνου της ΕΣΣΔ, ενώ η άμιλλα αυτή συνεχίστηκε και στα μεταπολεμικά χρόνια.
Τις πρώτες μέρες της εμφάνισης του «κινήματος Σταχάνοφ», στις 11 Σεπτέμβρη 1935, ο Νικίτα Ιζότοφ (Никита Алексеевич Изотов) συμπλήρωσε πάνω από 30 νόρμες ανά βάρδια, εξορύσσοντας 240 τόνους άνθρακα.
Πλέον, ο πολύ παραγωγικός και αποτελεσματικός εργάτης ή ο εργάτης που εισάγει μια καινούργια μέθοδο στην εργασία, που εκτοξεύει την παραγωγή, ονομάζεται «σταχανοβίτης».
Το ρεκόρ του Σταχάνοφ, πέρα από την αύξηση της παραγωγής ανέδειξε την κομμουνιστική σχέση του εργάτη προς τη δουλειά, τη σοσιαλιστική άμιλλα και τη συνείδηση που δημιουργούσε στον νέο, σοβιετικό άνθρωπο.
Ο Αλεξέι Σταχάνοφ το 1936 έγινε μέλος στο ΚΚΣΕ (χωρίς να περάσει την περίοδο του δόκιμου μέλους) και του απονεμήθηκε το «παράσημο Λένιν». Τον Νοέμβρη του 1936 εξελέγη εκπρόσωπος στο VIII Πανενωσιακό Συνέδριο των Σοβιέτ. Ήταν προσκεκλημένος σε διάφορες εκδηλώσεις και συναντήσεις, σε σχολεία, εργοστάσια και άλλους τόπους δουλειάς, όπου μοιραζόταν τα επιτεύγματά του με τους συμπατριώτες του και τους ενθάρρυνε να αγωνίζονται με επιτυχία σε εκείνους τους τομείς που κατανοούν και ξέρουν καλά.
Μετά από όλα αυτά που πέτυχε ο Σταχάνοφ, που κατάφερε να σηκώσει ένα τέτοιο «κύμα» σοσιαλιστικής άμιλλας, έγινε μια φιγούρα άξια προσοχής, ειλικρινούς σεβασμού και ολόπλευρης προσωπικής υποστήριξης του Στάλιν (Иосиф Виссарионович Джугашвили – Сталин).
Στο μεταξύ, η πρώτη σύζυγος του Σταχάνοφ και η μητέρα των δύο παιδιών του, Ευδοκία, τον εγκατέλειψε. Ο Σταχάνοφ προσκλήθηκε από τον Στάλιν και μετακόμισε στη Μόσχα με τη νέα του σύζυγο, τη Χαρκοβίτισα Γκαλίνα Βανταρένκο (Галина Ивановна Бондаренко).
Στον νεαρό ανθρακωρύχο δόθηκε η ευκαιρία για επαγγελματική και επαγγελματική ανάπτυξη. Παρακολούθησε επιτυχώς πρόγραμμα απεξάρτησης από το αλκοόλ. Το 1936 εισήλθε στη Βιομηχανική Ακαδημία, από την οποία αποφοίτησε λίγο πριν από τον Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο. Ταυτόχρονα έγινε βουλευτής του Ανώτατου Σοβιέτ της ΕΣΣΔ. Αφού πήρε το δίπλωμά του, ήταν επικεφαλής του ορυχείου Νο 31 στην Καραγκάντα (Караганда) για δυο χρόνια. Με το προσωπικό του παράδειγμα εμπνέει τους ανθρακωρύχους του ορυχείου Νο. 31 και καταφέρνει να εκπληρώσει το πλάνο από 120% μέχρι ακόμα και 200%. Ένα αξιόπιστο γεγονός είναι ότι με την έναρξη του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου, ζήτησε πεισματικά και επανειλημμένα να πάει στο μέτωπο σε οποιαδήποτε θέση. Δεν τον άφησαν όμως, ήταν απαραίτητος στην βιομηχανία του άνθρακα. Το 1943-1957 ο Αλεξέι ήταν επικεφαλής του τομέα της σοσιαλιστικής άμιλλας στο Λαϊκό Επιτροπείο της Βιομηχανίας Άνθρακα της ΕΣΣΔ στη Μόσχα.
Ο Αλεξέι τα κατάφερε, καθώς έγινε ένα είδος συμβόλου σκληρής δουλειάς για τους σοβιετικούς πολίτες. Ήταν ωφέλιμο για το νεαρό σοβιετικό κράτος να έχει έναν τέτοιο ήρωα-εργάτη που θα ενέπνεε κι άλλους να αυξήσουν την εργασιακή τους ικανότητα και την παραγωγικότητα της εργασίας τους.
Το 1957, ο Νικήτα Χρουστσόφ (Никита Сергеевич Хрущёв) έδωσε εντολή να επιστρέψει ο Σταχάνοφ στην περιοχή του Ντανιέτσκ, στην πόλη Τσιστιάκοβο (Чистяково) που αργότερα ονομάστηκε Τορέζ (Торез). Η Γκαλίνα Ιβάνοβνα, παρ’ όλες τις δυσκολίες, επέλεξε να μείνει στη Μόσχα με τα παιδιά τους. Ήταν μια ευκαιρία να δώσει στα παιδιά μια αξιοπρεπή εκπαίδευση και να φροντίσει καλύτερα τη ζωή τους, κάτι που έκανε. Μέχρι το 1959, ο Σταχάνοφ ήταν αναπληρωτής διευθυντής της μονάδας εξόρυξης «Чистяковантрацит». Την ίδια χρονιά υποβιβάστηκε σε Βοηθό Αρχιμηχανικό Διοίκησης Ορυχείων Νο. 2/43 του «Торезантрацит». Στο Τορέζ παντρεύτηκε μεθυσμένος με την Αντωνίνα Φεντόροβνα Антонина Федоровна (αλλά ο γάμος ακυρώθηκε από την Κομματική Επιτροπή του Ντανιέσκ, μετά από αίτημα των παιδιών του). Ο άντρας βίωσε αυτές τις αλλαγές στη ζωή του εξαιρετικά σκληρά, με αποτέλεσμα να αρχίσει να πίνει ακόμα περισσότερο από πρίν.
Μπορείτε να πείτε οτιδήποτε για τον «αγαπητό Λεονίντ Ίλιτς» (Леонид Ильич Брежнев) , αλλά το γεγονός ότι έφερε πίσω από τη λήθη πολλούς ανθρώπους, που ντροπιάστηκαν μόνο επειδή υπηρέτησαν πιστά την πατρίδα τους την εποχή του Στάλιν ή στη συνέχεια αρνήθηκαν να ρίξουν λάσπη στο όνομα του ηγέτη, αποτελεί αναμφισβήτητη αξία. Με το διάταγμα του Προεδρείου του Ανώτατου Σοβιέτ της ΕΣΣΔ της 23ης Σεπτέμβρη 1970, «για μεγάλα επιτεύγματα στην ανάπτυξη μαζικής Σοσιαλιστικής άμιλλας, για την επίτευξη υψηλής παραγωγικότητας της εργασίας και πολλών ετών εργασίας για την εισαγωγή προηγμένων μεθόδων εργασίας στη βιομηχανία άνθρακα, στον βοηθό αρχιμηχανικό της διαχείρισης ορυχείων Νο 2-43 του συγκροτήματος «Торезантрацит» Αλεξέι Σταχάνοφ, απονεμήθηκε ο τίτλος «Ήρωας της Σοσιαλιστικής Εργασίας», το «βραβείο του Τάγματος του Λένιν» και το Χρυσό Αστέρι «Σφυρί και δρεπάνι»». Τιμήθηκε επίσης με το Μετάλλιο «Σε ανάμνηση της 100ης επετείου από τη γέννηση του Βλαντιμίρ Ίλιτς Λένιν», με το μετάλλιο του Ιωβηλαίου «Τριάντα χρόνια νίκης στον Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο 1941-1945», με το μετάλλιο «Για τη γενναία εργασία στον Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο του 1941-1945», με το μετάλλιο «Βετεράνος εργασίας», με το μετάλλιο «Ενθύμησης της 800ης επετείου της Μόσχας», και με τις τρεις διαβαθμίσεις του σήματος «δόξα των ανθρακωρύχων». Εκείνη την εποχή, κατείχε διάφορες θέσεις σε ορυχεία της περιοχής, μέχρι που συνταξιοδοτήθηκε το 1974.
Ο Αλεξέι Σταχάνοφ πέθανε στις 5 Νοέμβρη 1977 σε ηλικία 71 ετών. Έφυγε από τη ζωή σε ψυχιατρικό νοσοκομείο, όπου κατέληξε λόγω των σοβαρών συνεπειών του χρόνιου αλκοολισμού, με σκλήρυνση κατά πλάκας, μερική απώλεια μνήμης, διαταραχές ομιλίας και τρομώδες παραλήρημα (Delirium tremens). Ο κάτοχος του ρεκόρ γλίστρησε σε μια φλούδα μήλου και πέφτοντας χτύπησε στο κεφάλι του, χωρίς να ανακτήσει ποτέ τις αισθήσεις. Η ταφή του έγινε στο νεκροταφείο της πόλης Τορέζ (Торез), στην περιοχή του Ντανιέσκ. Στον τάφο του Αλεξέι Γκριγκόριεβιτς βρίσκεται ένας φράχτης από σφυριά που οδηγούνται στο έδαφος και συνδέονται με μια αλυσίδα και ένα μνημείο με τη μορφή ενός σωρού ορυχείου με ένα κόκκινο αστέρι.
Πολλοί οικισμοί, δρόμοι, ορυχεία και εκπαιδευτικά ιδρύματα σε ολόκληρη τη Σοβιετική Ένωση ονομάστηκαν προς τιμήν του με το όνομα Σταχάνοφ. Στις 15 Φλεβάρη 1978, με Διάταγμα του Προεδρείου του Ανώτατου Σοβιέτ της Ουκρανικής ΣΣΔ, η πόλη Καντίεφκα (Кадиевка), στην οποία ο Αλεξέι Σταχάνοφ σημείωσε το θρυλικό του ρεκόρ, μετονομάστηκε σε Стаханов. Το όνομα Σταχάνοφ δόθηκε σε δύο ορυχεία στο Νταμπάς και στο Κουζμπάς (Кузбасс), την επαγγελματική σχολή Νο. 110 στην πόλη Τορέζ, όπου ο Σταχάνοφ εργάστηκε πολλές φορές και όπου θάφτηκε. Ένας δρόμος στην πόλη Τορέζ, στον οποίο βρισκόταν το σπίτι του πήρε το όνομά του, καθώς και δρόμοι στο Липецк, Самара, Киров, Псков, Мончегорск, περιοχή Луганск, Тюмен, Минск, Салават, Ишимбай, καθώς και στη Μόσχα.
Από το 2013, το λογοτεχνικό βραβείο που φέρει το όνομα του Αλεξέι Σταχάνοφ καθιερώθηκε στην πόλη Σταχάνοφ, που απονέμεται στους συγγραφείς έργων για την ανθρώπινη εργασία, με την επίδοση διπλώματος και μεταλλίου.
Καινούριοι άνθρωποι – καινούριες τεχνικές νόρμες
Το επίτευγμα του Σταχάνοφ ήταν σημαντικό στο δρόμο προς την οικοδόμηση της νέας κοινωνίας, οικοδόμηση που εμφανιζόταν για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας. Ήταν μεν προσωπικό κατόρθωμα του Σταχάνοφ και της πρωτοβουλίας του στο να κάνει πιο αποδοτική τη δουλειά του προς όφελος της σοβιετικής κοινωνίας, αλλά αποτέλεσμα μιας πρωτοβουλίας που πηγή της, θεμέλιό της, ήταν οι σοσιαλιστικές σχέσεις παραγωγής και οι ευεργετικές κοινωνικές επιδράσεις στη διαμόρφωση του νέου ανθρώπου που είχε πάρει τις τύχες του στα χέρια του και οικοδομούσε τη δική του χωρίς εκμεταλλευτές κοινωνία.
Ο Στάλιν, στην πρώτη Πανενωσιακή Διάσκεψη των Σταχανοβιτών πραγματοποιήθηκε στη Μόσχα στις 14 Νοέμβρη 1935, είπε ανάμεσα στα άλλα αναφερόμενος στους όρους που γέννησαν και προώθησαν το σταχανοφικό κίνημα:
«Σαν βάση του σταχανοφικού κινήματος χρησίμευσε πριν απ’ όλα η ριζική καλυτέρευση της υλικής κατάστασης των εργατών. Η ζωή, σύντροφοι, έγινε καλύτερη, η ζωή έγινε πιο χαρούμενη. Και όταν ζει κανείς χαρούμενα, η δουλειά πάει καλά. Από δω πηγάζουν οι υψηλές νόρμες απόδοσης. Από δω προέρχονται οι ήρωες και οι ηρωίδες της δουλειάς. Αυτού βρίσκεται πρώτ’ απ’ όλα η ρίζα του σταχανοφικού κινήματος. Αν είχαμε κρίση, αν είχαμε ανεργία ─ τη μάστιγα αυτή της εργατικής τάξης ─, αν ζούσαμε άσχημα, μίζερα, όχι χαρούμενα, δε θα είχαμε σταχανοφικό κίνημα».
«Η δεύτερη πηγή του σταχανοφικού κινήματος είναι η έλλειψη εκμετάλλευσης στη χώρα μας. Οι άνθρωποι δουλεύουν σε μας όχι για τους εκμεταλλευτές, όχι για να πλουτίσουν τα παράσιτα, μα για τον εαυτό τους, για την τάξη τους, για τη δική τους, τη σοβιετική, κοινωνία, όπου στην εξουσία βρίσκονται οι καλύτεροι άνθρωποι της εργατικής τάξης. Ακριβώς γι’ αυτό στη χώρα μας η δουλειά έχει κοινωνική σημασία, αποτελεί υπόθεση τιμής και δόξας».
«Σαν τρίτη πηγή του σταχανοφικού κινήματος πρέπει να θεωρούμε την ύπαρξη της νέας τεχνικής στη χώρα μας. Το σταχανοφικό κίνημα συνδέεται οργανικά με τη νέα τεχνική. Χωρίς τη νέα τεχνική, χωρίς τα καινούρια εργοστάσια και τις καινούριες φάμπρικες, χωρίς τις καινούριες εγκαταστάσεις, δε θα μπορούσε να γεννηθεί στη χώρα μας το σταχανοφικό κίνημα».
«Για να μπορέσει η νέα τεχνική να δώσει τ’ αποτελέσματά της, πρέπει να έχει και ανθρώπους, στελέχη από εργάτες και εργάτριες που να είναι ικανά να μπουν επικεφαλής της τεχνικής και να την κινήσουν μπροστά. Η γέννηση και η ανάπτυξη του σταχανοφικού κινήματος σημαίνει ότι έχουν πια γεννηθεί στη χώρα μας τέτοια στελέχη ανάμεσα στους εργάτες και στις εργάτριες».
(Από το «Λόγο στην πρώτη πανενωσιακή σύσκεψη των σταχανοφικών», Ζητήματα Λενινισμού, σελ. 655-670.)
Η πορεία της ζωής του Σταχάνοφ είναι ηρωισμός και τραγωδία ταυτόχρονα. Μαρτυρεί πόσο άδικη είναι μερικές φορές η μοίρα των εξαιρετικών ανθρώπων. Όμως, παρόλα αυτά, ο Σταχάνοφ συνέβαλε τεράστια όχι μόνο στην ανάπτυξη της βιομηχανίας άνθρακα, αλλά στην ψυχολογία του σοβιετικού λαού. Το παράδειγμά του παρακίνησε εκατομμύρια άλλους σοβιετικούς πολίτες σε εργατικά κατορθώματα και το όνομα Σταχάνοφ έγινε γνωστό και έζησε χωριστά από τον κομιστή του.
Στα μετασοβιετικά χρόνια, ο «κίτρινος Τύπος» προσπάθησε να υποτιμήσει την εικόνα του Σταχάνοφ με τον ίδιο τρόπο, όπως την εικόνα άλλων εμβληματικών μορφών της σοβιετικής εποχής. Προτίμησαν να μιλήσουν όχι τόσο για το κατόρθωμα του ανθρακωρύχου και ούτε καν για την τραγωδία της ζωής του, αλλά για τον δήθεν ανήθικο τρόπο ζωής του Σταχάνοφ, που έπινε συνεχώς, ότι μία γυναίκα του ήταν «πολύ μικρή» και ούτω καθεξής. Μεταξύ των «κατασκευασμένων» μύθων για τον Σταχάνοφ είναι ατελείωτες και αποκρουστικά βρώμικες αναπαραστάσεις κουτσομπολιού για τα υποτιθέμενα ατελείωτα πάρτι του στη Μόσχα, ότι «μέθυσε έτσι που έχασε την κομματική του ταυτότητα σε έναν αγώνα μεθυσμένων!», διάφορες ερωτικές περιπέτειες, ακόμη και ότι δεν πέτυχε το ρεκόρ του κλπ.
Ευτυχώς ο χρόνος βάζει τα πάντα στη θέση τους. Σήμερα, περισσότερα από τριάντα χρόνια καπιταλιστικής παλινόρθωσης, στη Ρωσία ξυπνά μια στάση σεβασμού προς εκείνους τους ανθρώπους που δημιούργησαν τη σοβιετική εποχή, έχτισαν εργοστάσια, αναμόρφωσαν πόλεις, διέπρεψαν στην επιστήμη, τις τέχνες, τον πολιτισμό και έκοψαν κάρβουνο, εκπληρώνοντας δεκατέσσερις νόρμες σε λιγότερο από έξι ώρες… Ανάμεσά τους, μια άξια θέση κατέχει ο Αλεξέι Γκριγκορίεβιτς (Алексей Григорьевич Стаханов).
Είμαι σίγουρος ότι ο Σταχάνοφ πραγματικά προκαλεί φλογερό μίσος μεταξύ των σημερινών νεοφιλελεύθερων ως «σύμβολο του σταλινισμού». Τι συμβολίζει όμως πραγματικά η ζωή του; Ένα απλό αγόρι, πρακτικά αναλφάβητο (τέλειωσε τρεις τάξεις του σχολείου) έρχεται στο ορυχείο ως απλός εργάτης. Το όριο των επιθυμιών του είναι να εξοικονομήσει χρήματα για ένα άλογο, που είναι απαραίτητο στην αγροτική οικονομία του χωριού. Και τι αποκτά; Την ευκαιρία να γίνει ένας από τους πρώτους ήρωες της χώρας, υπόδειγμα σε πανενωσιακή κλίμακα! Για να γίνει αυτό, χρειαζόταν απλώς να εργαστεί ευσυνείδητα και με όλη του την καρδιά και το μυαλό. Ο Σταχάνοφ είναι σύμβολο αληθινής ισότητας, μεγάλης δικαιοσύνης και απίστευτου ενθουσιασμού της σταλινικής εποχής. Έδωσε τα πάντα στη χώρα του, τον σκοπό του – και απόκτησε αυτό που δεν μπορούσε καν να ονειρευτεί.
«Το σύμβολο και το θύμα της σταλινικής προπαγάνδας» – γράφουν και μιλούν για αυτόν οι «ειδικοί» σοβιετολόγοι, οι απολογητές του καπιταλισμού, αλλά και οι φτωχοί στο πνεύμα σήμερα, που απλά δεν μπορούν να κατανοήσουν ούτε το δικό του κατόρθωμα ούτε το μεγαλείο και τη δόξα της εποχής που γέννησε τον Σταχάνοφ και τους Σταχανοβίτες.
Θεματοφύλακας ιστορικής μνήμης
