Μεσοκτωβριανά μεζεδάκια | του Νίκου Σαραντάκου
Και πώς αλλιώς να τα πούμε, αφού δημοσιεύονται στις 15 του μηνός; (Βασικά, δεν έβρισκα καλύτερο τίτλο, και είδα ότι αυτόν δεν τον έχω χρησιμοποιήσει άλλη φορά, τουλάχιστον για Οκτώβρη μήνα).
* Και ξεκινάω με μια οθονιά από την ΕΡΤ, όπου βέβαια το αξιοσημείωτο στο σουπεράκι δεν είναι η αβλεψία στο επώνυμο, Σαπνουντζάκη αντί Σαπουντζάκη, αλλά η κωμική αρχαιοκλισιά στο όνομα Ζωζούς.
Κατά τη γνώμη μου, τόσο τα αρχαία γυναικεία ονόματα σε -ώ, όπως πχ Κλειώ, όσο και τα νεότερα, όπως Μαριγώ ή Ζωζώ, πρέπει να κλίνονται με τον νεοελληνικό τρόπο, της Κλειώς, της Μαριγώς, της Ζωζώς, τουλάχιστον όταν αναφέρονται σε σημερινά πρόσωπα.
Μπορούμε να κάνουμε διάκριση όταν πρόκειται για ιστορικά πρόσωπα, κι έτσι να πούμε «η ποίηση της Σαπφούς» αλλά «η φωνή της Σαπφώς Νοταρά», αλλά, όπως έχω πει, οι όμορφες διακρίσεις όμορφα καίγονται -κι έτσι βλέπουμε ολοένα και περισσότερο την αρχαιόκλιτη γενική και για σημερινά πρόσωπα, ίσως επειδή προσφέρει κύρος («Οι συνταγές της Αργυρούς Μπαρμπαρήγου»). Κι όμως, ο Αγαπητός Τσοπανάκης, μεταφράζοντας πριν από δεκαετίες τη γραμματολογία του Άλμπιν Λέσκι είχε επιλέξει να κλίνει και τους αρχαίους νεότροπα, της Σαπφώς και του Αριστοφάνη -και πολύ καλά έκανε.
Τώρα, έχουμε τη Ζωζού και την Αργυρού.
* Η ΟΠΠΕ (Ομάδα Παρακολούθησης Πρωτοσέλιδων Εστίας) έβγαλε λαβράκι σε πρόσφατο άρθρο του Μαν. Κοττάκη:
Ο αρθρογράφος αναφέρεται στο γνωστό τραγούδι «Ο κυρ Παντελής» και το αποδίδει «στον αείμνηστο Λαυρέντη Μαχαιρίτσα», ενώ και οι πέτρες ξέρουν πως είναι του Πάνου Τζαβέλλα!
Υπάρχει όμως εξήγηση. Όπως επισήμανε αντεπιστελλον μέλος της ΟΠΠΕ, στο γιουτούμπ υπάρχει εκτέλεση του ΚυρΠαντελή από τον Μαχαιρίτσα. Ο ερευνητής δημοσιογράφος έκανε έρευνα (δηλ. έβαλε στο γκουγκλ) και πήρε στην τύχη ένα απο τα αποτελέσματα. Αυτός φταίει ή ο αείμνηστος Μαχαιρίτσας που πάει και λέει τραγούδια άλλων για να εκθέτει τη δημοσιογραφία της χώρας;
* Τα άχρηστα εισαγωγικά της εβδομάδας σε τίτλο του Έθνους για την πολύκροτη υπόθεση του Κολωνού:
Ακόμα 4 ονόματα δίνει το παιδί – Τα 2 εμβάσματα στη μητέρα που «βρίσκονται» στο μικροσκόπιο
Τι εξυπηρετούν στα εισαγωγικά στο «βρίσκονται»; Μήπως επειδή το μικροσκόπιο χρησιμοποιείται μεταφορικά; Μα τότε τα (κατά τη γνωμη μου και πάλι περιττά) εισαγωγικά έπρεπε να είναι «στο μικροσκόπιο»!
* Ο αμφίσημος τίτλος της εβδομάδας. Συζητήθηκε πολύ στα σόσιαλ ο τίτλος που βλέπετε:
Πατέρας τριών παιδιών ο 60χρονος που παρέσυρε και σκότωσε το μοντέλο
Και σε φωτογραφία βλέπουμε το… αδικοχαμένο μοντέλο!
Χαρακτήρισα αμφίσημο τον τίτλο, και είναι, αλλά αν θέλαμε να αποφανθούμε, χωρίς καμιά πραγματολογική ή άλλη βοήθεια, ποιος σκότωσε ποιον, θα λέγαμε πως ο τρίτεκνος πατέρας σκότωσε το μοντέλο, διότι, αν θύμα ήταν ο πατέρας η πρόταση θα μπορούσε -ή και θα έπρεπε- να διατυπωθεί αλλιώς:
Πατέρας τριών παιδιών ο 60χρονος που τον παρέσυρε και τον σκότωσε το μοντελο.
Ξέρουμε βέβαια ότι ο άτυχος πατέρας ήταν θύμα του δυστυχήματος. Ο προσεκτικός γραφιάς εδώ, ή επαναλαμβάνει τον αδύνατο τύπο της αντωνυμίας -όπως παραπάνω- ή καταφεύγει στην αντωνυμία «ο οποίος»: ….ο 60χρονος τον οποίο παρέσυρε και σκότωσε το μοντέλο. Και παθητική φωνή υπάρχει.
* Φίλος μού στέλνει είδηση για μιαν εκδήλωση που έγινε, για να παρουσιαστεί ένα ανέκδοτο μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη.
Η είδηση είναι οπωσδήποτε πολύ ενδιαφέρουσα, αν και το ρεπορτάζ το βρίσκω πολύ κοσμικό για τα γούστα μου.
Αυτά όμως είναι γουστα.
Εκείνο που δεν είναι θέμα γούστου αλλά -κατά τη γνώμη μου- υπερβολή, είναι ο ισχυρισμός του τίτλου ότι ο Καζαντζάκης «πρόσθεσε 7000 νέες λέξεις στη γλώσσα μας».
Στο κείμενο του άρθρου, ο ισχυρισμός αναπτύσσεται περισσότερο:
-
Ο Καζαντζάκης πλούτισε την ελληνική γλώσσα με 7.000 περίπου λέξεις δικής του επινόησης, συχνά σύνθετες ή συνδυαστικές, με βάσεις από την Αρχαία Ελληνική γλώσσα αλλά και τις παραδοσιακές ντοπιολαλιές νησιών όπως και την σύγχρονη καθομιλουμένη της εποχής του.
Είπα ότι θεωρώ υπερβολικό τον αριθμό, διότι στο Γλωσσάρι στο έργο του Νίκου Καζαντζάκη, του Βασ. Γεώργα, που κυκλοφόρησε φέτος από τις ΠΕΚ και που φιλοδοξω΄κάποτε να παρουσιάσω εδώ, υπάρχουν μεν 15000 λήμματα, αλλά δεν πρόκειται για λέξεις πλασμένες από τον Καζαντζάκη παρά απλώς για σπάνιες (ή και όχι τόσο) λέξεις που αποδελτιώνονται στο έργο του. Τέλος πάντων, δεν μπορώ να αποδείξω ότι ο αριθμός 7000 είναι υπερβολικός, αλλά επιφυλάσσομαι. Εγώ θα εκτιμούσα κάτι λιγότερο από τα μισά -αν και μπορεί να πέφτω έξω.
* Κι άλλος ένας τίτλος που σχολιάστηκε.
Έλληνας φοιτητής ανακάλυψε νέο σπάνιο είδος σαλιγκαριού και πήρε το όνομά του
Πώς γίνεται αυτό;
Προφανώς, οι ειδικοί της ταξινόμησης έδωσαν στο σαλιγκάρι το όνομα του ερευνητή που το ανακάλυψε, του νεαρού Έλληνα.
Είπαμε ότι οι τίτλοι πρέπει να είναι σφιχτοί και οικονομικοί αλλά όχι να μας δίνουν ονόματα σαλιγκαριών!
* Τιτλος σε άρθρο στο in.gr:
Η σύνθετη ζωή του Λέοναρντ Μπερνστάιν, ενός διαμπερούς νου
Το έχετε ξανακούσει αυτό το «διαμπερής νους»; Σας αρέσει; Τι σημαίνει; Ανοιχτός; Ή μήπως ήθελε να πει κάτι σαν «διορατικός, οξυδερκής»; Μυστήριο.
(Φιλος θυμήθηκε το ανέκδοτο με τον στρατιώτη στο Βιετνάμ που ήθελε να αναγγείλει με το μαλακό τον θάνατο του συμπολεμιστή του στους οικείους του -και τους είπε: Κι εκεί που καθόμασταν με τον Μάικ και καπνίζαμε στους ορυζώνες, τι λέτε πως του πέρασε απο το μυαλό;)
Αλλά λίγο αργότερα, άλλος φίλος βρήκε τι είχε μάλλον στο μυαλό της η συντάκτρια όταν έγραψε για «διαμπερή νου». Διαυγούς νου, αυτό ήθελε μάλλον να γράψει.
* Είδαμε πιο πάνω τη… Ζωζού, εννοώ την (κωμική κατ’ εμέ) γενική «της Ζωζούς», συνεχίζουμε με μια παρεμφερή περίπτωση -αν και όχι εντελώς ίδια, την Ηρώ της Ηρώς, που κάποιοι τη θέλουν Ηρούς.
Σε άρθρο για τον διαδικτυακό διασυρμό του Σταύρου Ξαρχάκου, που ξεκίνησε από μια θλιβερή περσόνα των σόσιαλ, στον τίτλο γίνεται λόγος για την «αντίδραση της Ηρώς Σαΐα», αλλά μέσα στο αρθρο υπάρχει πλουραλισμός αφού έχουμε και «Ηρώς Σαΐα» και «Ηρούς Σαΐα».
*Τι παθαίνει κανείς όταν δεν έχει αίσθηση των αριθμών. Ο γνωστός ηλεδικηγόρος και ακτιβιστής Βασίλης Σωτηρόπουλος, θέλοντας -και σωστά- να τονίσει ότι χρειάζεται μεγάλη περίσκεψη όταν δημοσιοποιούνται στοιχεία εγκληματιών, πρόβαλε τον ισχυρισμό ότι «το 1/3 του βελγικού πληθυσμού άλλαξε το επώνυμό του όταν ξέσπασε η υπόθεση Ντυτρού».
Το Βέλγιο έχει 11 εκατομμύρια πληθυσμό, ειναι ποτέ δυνατόν 3-4 εκατομμύρια άνθρωποι να έχουν το ίδιο επώνυμο;
Και τι είναι το επώνυμο Ντιτρού (Dutroux); Λέτε να είναι σαν τους Κιμ της Κορέας;
Κι όμως, σε επόμενο τουίτ, το είπε πιο καθαρά: «Εκατομμύρια Βέλγοι είχαν το ίδιο επώνυμο» και αναγκάστηκαν να το αλλάξουν «για να μην τους συγχέουν με τον διαβόητο παιδόφιλο»!!
Στην πραγματικότητα, το επωνυμο Ντιτρού είναι μάλλον σπάνιο -και, σε κάθε περίπτωση, υπάρχει μόνο ή κυρίως στη Βαλονία, στο μισο Βέλγιο.
Όπως εντόπισε ο φίλος μας ο Ακίνδυνος, ο κόκκος αλήθειας που υπάρχει σε αυτόν τον ισχυρισμό είναι ότι πάνω από το ένα τρίτο των Βέλγων που είχαν το επώνυμο Ντιτρού το άλλαξαν μετά το σκάνδαλο. Αλλά οι αριθμοί, φυσικά, είναι πολύ χαμηλότεροι. Στο σχετικό άρθρο (του 1998, βέβαια, γιατί η υπόθεση είναι παλιά) διαβάζουμε ότι από τους 62 Βέλγους που είχαν το επώνυμο Dutroux, οι 22, δηλ. κάτι περισσότερο από το 1/3 ζήτησαν να το αλλάξουν -και πλήρωσαν 2000 βελγικά φράγκα, που τότε αντιστοιχούσαν σε περίπου 50 ευρώ, για να το κάνουν.
Ναι, είναι πολύ χαρακτηριστικό ότι ένα τόσο μεγάλο ποσοστό των συνεπώνυμων θέλησε να αλλάξει επώνυμο, αλλά να έχουμε και αίσθηση του μέτρου και των αριθμών -όχι και «εκατομμύρια Βέλγοι»!
* Βάζουμε συχνά στα σαββατιάτικα άρθρα μας οθονιές με υποτιτλιστικά αστοχήματα, που πολλές φορές μου τις στέλνουν φίλοι του ιστολογίου ενώ άλλες φορές τις βρισκω σε ομάδες του Φέισμπουκ που ασχολούνται με τη γλώσσα ή τη μετάφραση.
Τις τελευταίες μέρες κυκλοφορεί στα σόσιαλ, ως δείγμα κακής μετάφρασης, η οθονιά που βλέπετε εδώ.
— Πώς είσαι;
— Πρόστιμο.
Ενώ βέβαια, η απάντηση είναι Fine, που σημαίνει βέβαια και «πρόστιμο» αλλά εδώ έχουμε το πολύ συχνότερο ομόγραφο επίρρημα (δεν είναι ίδια λέξη, αν και έχουν κοινή αρχή) που μπορούμε να το αποδώσουμε «καλά, μια χαρά» κτλ.
Δεν μπορώ να το αποδείξω, αλλά εντύπωσή μου είναι ότι η οθονιά είναι φτιαχτή, ότι δεν υπάρχει τέτοιος υπότιτλος και ότι κάποιος τον κατασκεύασε για πλάκα.
Το λέω αυτό επειδή, όταν γίνονται λάθη με τα ομογραφα, συνήθως μπερδεύονται λέξεις παρόμοιας συχνότητας (πχ όταν γράφτηκε ότι «στη συναυλία υπήρχαν χιλιάδες ανεμιστήρες», fans) ή μπαίνει (κακώς) το συχνότερο αντί για το λιγότερο συχνό. Mου φαίνεται περίεργο να επιλέξει κάποιος τη σχετικά σπάνια σημασία αντί για την κοινότατη.
Από την άλλη, μπορεί να πέφτω έξω -κι αν από την οθονιά αναγνωρίζετε την ταινία, κι αν προβλήθηκε πρόσφατα και την είδατε διορθώστε με.
* Διαβάζω σε αθλητικό σάιτ για τον Μαρσέλο, κάποτε της Ρεάλ και πλέον του Ολυμπιακού:
Εκείνον που ΄χει κατακτήσει τα πάντα στην ποδοσφαιρική του ζωή στα 15 χρόνια που σπατάλησε στην Ρεάλ.
Συγγνώμη, αλλά το αγγλικό he spent X years in… δεν μεταφράζεται «ξόδεψε» ούτε «σπατάλησε» αλλά «πέρασε». Οταν θέλουμε να πούμε «σπατάλησα μαζί σου τα καλύτερά μου χρόνια» (ακόμα καλύτερα «χαράμισα») λέμε waste.
Στο ίδιο άρθρο:
Αυτόν που στα 34 του απεφάνθη να μας τιμήσει με την παρουσία του στην Ελλάδα
Δεν συντάσσεται με «να» το αποφαίνομαι αλλά με «οτι» και δεν έχει αυτή τη σημασία που φαντάζεται ο συντάκτης. Αποφάσισε ίσως ήθελε να πει.
* Μου έγραψε δάσκαλος, που διαβάζει το ιστολόγιο, και ζητάει τη βοήθειά μου. Διδάσκει στην 5η Δημοτικού και αναζητεί λογοτεχνικά βιβλία αλλά και μαρτυρίες που να περιγράφουν την καθημερινή ζωή απλών ανθρώπων, στην πόλη και στο χωριό, για την επταετία 1967-74.
Μαρτυριες έχουμε δημοσιεύσει βέβαια στο ιστολόγιο, κυρίως για την κήρυξη της δικτατορίας στις 21 Απριλίου 1967 (παράδειγμα) ή για την εξέγερση του Πολυτεχνείου (παράδειγμα) -αλλά για την καθημερινή ζωη αυτά τα χρόνια, ποια λογοτεχνικά έργα θα συστήνατε εσείς;
* Και κλείνω με μια φωτογραφία που στέλνει φίλος, από τη Γλυφάδα.
ΟΔΟΣ ΗΡΑΚΛΕΙΩΝ ΣΤΗΛΩΝ η μία πινακίδα, ΟΔΟΣ ΗΡΑΚΛΕΙΩΝ ΣΤΥΛΩΝ η διπλανή της!
Στήλες ήταν, αν θυμάμαι καλά, αλλά έχει πλάκα η ασυμφωνία.
Κι αν ένας ορθοπ*δικός έχει ιατρείο στην οδο Ηρακλείων Στ*λών, θα πρέπει να τυπώσει 4 διαφορετικές επαγγελματικές κάρτες για να πιάσει όλους τους συνδυασμούς!
Καλό σαββατοκύριακο!
15/10/2022
Νίκος Σαραντάκος
https://sarantakos.wordpress.com/
Ο Νίκος Σαραντάκος γεννήθηκε στο Παλαιό Φάληρο το 1959. Σπούδασε χημικός μηχανικός και αγγλική φιλολογία. Έχει εκδώσει δύο συλλογές διηγημάτων και άλλα βιβλία. Δουλεύει μεταφραστής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και μοιράζει το χρόνο του ανάμεσα σε Λουξεμβούργο και Ελλάδα. Ενδιαφέρεται για τη φρασεολογία, την ετυμολογία και τη λεξικογραφία καθώς και για την ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας. Συνεργάζεται με εφημερίδες και περιοδικά. Δημοσιεύει τα κείμενά του, γλωσσικά και άλλα, στο ιστολόγιό του sarantakos.wordpress.com/ και στο sarantakos.com. Σε μια άλλη ενσάρκωση, γράφει στα αγγλικά και στα γαλλικά για το μπριτζ (το παιχνίδι).
Τα βιβλία του:
«Για μια πορεία», διηγήματα (1984, β’ έκδ. 1988) εκδ. Σύγχρονη Εποχή
«Μετά την αποψίλωση», διηγήματα (1987, β’ έκδ. 1989) εκδ. Σύγχρονη Εποχή
«Μότσαρτ-Αλληλογραφία» (1991, β’ έκδ. 2001) εκδ. Ερατώ
«Το αλφαβητάρι των ιδιωματικών εκφράσεων» (1997) εκδ. Δίαυλος
«Γλώσσα μετ’ εμποδίων» (2007) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία» (2009) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Λέξεις που χάνονται» (2011) εκδ. Το Βήμα
«Λόγια του αέρα» (2013) εκδ. εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Οπωροφόρες λέξεις» (2013) εκδ. Κλειδάριθμος
«Η γλώσσα έχει κέφια» (2018) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Μύθοι και πλάνες για την ελληνική γλώσσα» (2019) εκδ. ΕΑΠ
«Το ζορμπαλίκι των ραγιάδων» (2020) εκδ. Του Εικοστού Πρώτου
Έχει κάνει την επιμέλεια στην έκδοση των βιβλίων:
«Συμποσιακά», του Κώστα Βάρναλη,
«Αττικά: 400 χρονογραφήματα (1939-1958) για την Αθήνα και την Αττική», του Κώστα Βάρναλη,
«Τα δεκατρία ντόμινα και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Τι είδα εις την Ρωσσίαν των Σοβιέτ», του Κώστα Βάρναλη,
«Ο μυστηριώδης φίλος και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Γράμματα από το Παρίσι», του Κώστα Βάρναλη,
«Τα μαραμένα μάτια και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Κάπου περνούσε μια φωνή», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Η νοσταλγία του Γιάννη», του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη,
«Famous Bridge Records», του David Bird,
«Bridge Hands to Make You Laugh…and Cry», του David Bird.
