Ελισαβετιανά μεζεδάκια | του Νίκου Σαραντάκου
Φυσικά ο τίτλος αναφέρεται στον προχτεσινό θάνατο της βασίλισσας της Αγγλίας, παρόλο που κανονικά το επίθετο «ελισαβετιανός», που βεβαιως λεξικογραφείται, δηλώνει οτιδήποτε σχετίζεται με τη βασίλισσα Ελισάβετ Α’ και την εποχή της, 600 χρόνια και βάλε πριν από την τωρινή. (To τριβιδάκι της ημέρας είναι ότι ανάμεσα στις δυο Ελισάβετ τρεις μόνο γυναίκες ανέβηκαν στο θρόνο, η Μαρία Β’ και η Άννα τον 17ο αιώνα και η Βικτωρία).
Στα σόσιαλ πολλοί υποδέχτηκαν την είδηση του θανάτου της Ελισάβετ με σχόλια για την άρνησή της να δώσει χάρη στον Ευαγόρα Παλληκαρίδη, ο οποίος απαγχονίστηκε το 1957 αφού καταδικάστηκε σε θάνατο για τη συμμετοχή του στον αντιαποικιακό αγώνα. Στην πραγματικότητα, αυτη τουλάχιστον η Ελισάβετ, η Β’, δεν μπορούσε ακόμα κι αν ήθελε να δώσει χάρη εφόσον δεν υπήρχε σχετική εισήγηση της κυβέρνησης. Όχι βεβαια ότι το ήθελε να διαφοροποιηθεί.
Ασφαλώς όμως σοκάρει η σκληρότητα της αποικιακής Βρετανίας, που οδήγησε στην αγχόνη νεαρούς αγωνιστές, όπως ο Παλληκαρίδης που δεν είχε καν ένοπλη δράση (για διακίνηση οπλισμού καταδικάστηκε σε θάνατο, αλλά βέβαια σε ηλικία 15 ετών είχε σκίσει τη βρετανική σημαία τη μέρα της στέψης της Ελισάβετ, και ίσως αυτό μέτρησε).
Προχωράμε ομως στα μεζεδάκια μας και ξεκινάμε, φυσικά, με την ειδησεογραφική κάλυψη του θανάτου της Ελισάβετ.
To κολάζ που βλέπετε το έκλεψα από τον τοίχο του δημοσιογράφου Θάνου Παναγόπουλου στο Φέισμπουκ ο οποίος σατιρίζει την ομόφωνη υιοθέτηση του τίτλου «τέλος εποχής»: Ο αστικός μύθος θα λέει κάποτες ότι το 2022 απολύθηκε αρχισυντάκτης στην Ελλάδα επειδής αμέλησε να αναγγείλει στην πρώτη σελίδα τον θάνατο της Ελισάβετ με τον πρωτότυπο, ευρηματικό και απρόβλεπτο τίτλο «Τέλος Εποχής».
Η αλήθεια βέβαια είναι ότι και εδώ στην Εσπερία είδα αντίστοιχους τίτλους σε εφημερίδες -και δεν είναι παράδοξο αν σκεφτούμε ότι η μακαρίτισσα έμεινε στον θρόνο 69 χρόνια. (Κι αλλο τριβιδάκι: Ο Κάρολος, τώρα πια Κάρολος ο Γ’, είναι το γηραιότερο πρόσωπο που ανεβαίνει στον βρετανικό θρόνο, σε ηλικία 74 ετών. Κάποιες πηγές γράφουν 73 αλλά αφού σε δυο μήνες θα κλείσει τα 74 δεν κάνει να του μειώνουμε το ρεκόρ).
Συνεχίζουμε στο ίδιο θέμα.
Στη νεκρολογία που διαβάζουμε αριστερά, βλέπουμε ότι ο βασιλιάς Γεώργιος ο ΣΤ είχε «εκδώσει δίπλωμα ευρεσιτεχνίας» προκειμένου να μπορούν τα παιδιά της Ελισάβετ να χρησιμοποιούν «το στιλ και τον τίτλο» του πρίγκιπα ή της πριγκίπισσας.
Κάτι δεν πάει καλά εδώ, προφανώς. Το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας δεν έχει καμιά θέση -εκτός αν είναι για να πούμε ότι εδώ έχουμε μαργαριτάρι με πατέντα!
Αν ανατρέξουμε στην αγγλική Βικιπαίδεια βρίσκουμε το πρωτότυπο:
Elizabeth gave birth to her first child, Prince Charles, on 14 November 1948. One month earlier, the King had issued letters patent allowing her children to use the style and title of a royal prince or princess, to which they otherwise would not have been entitled as their father was no longer a royal prince.
Το letters patent δεν είναι βέβαια διπλωμα ευρεσιτεχνίας, παρόλο που και το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας, η πατέντα, ανάγεται τελικά στις ίδιες απαρχές (έχουμε γράψει). Το letters patent (πάντα στον πληθυντικό) είναι η απόφαση ενός ηγεμόνα που χορηγεί ένα προνόμιο. Θα έλεγα λοιπόν «βασιλικό διάταγμα».
Όσο για το «the style and title», που το απέδωσαν «το στιλ και τον τίτλο» νομίζω ότι μπορούμε να το αποδώσουμε σκέτο «τον τίτλο». (Αν δεν κάνω λάθος το style είναι το His Royal Highness και τα συναφή, προσφώνηση θα το πούμε;) Δεν μου αρέσει επίσης το «βασιλικός πρίγκιπας» ως απόδοση του royal prince -ίσως «δεν είχε πια τον τίτλο του πρίγκιπα» (διότι ο Φίλιππος, για να παντρευτεί την Ελισάβετ, παραιτήθηκε από τον ελληνικό και τον δανέζικο τιτλο ευγενείας του και έμεινε απλός Βρετανός πολίτης).
* Και κλείνουμε τα ελισαβετιανά, με ένα ερώτημα που έκανε χτες σε σχόλιο ο φίλος μας ο Πέδης, για τον τύπο «η μονάρχης» που ακούστηκε για την Ελισάβετ. Όπως λέμε «η βασίλισσα» μπορούμε μια χαρά να πούμε «η μονάρχισσα». Το μόνο που ενοχλεί εδώ είναι ότι πηγαίνει λίγο προς το «μονάρχιδος», με το συμπάθειο, αλλά αυτό ισχύει εξίσου σχεδόν για τον μονάρχη. Πάντως, κάποιοι έγραψαν «μονάρχισσα», τύπος άλλωστε υπαρκτός από αιώνες -σε Ιστορία της Ρωσίας του 1787 διαβάζουμε για τη Μεγάλη Αικατερίνη «πώς ημπορούσε αυτή η μονάρχισσα….»
* Ή μάλλον έχω ακόμα ένα. Στο λήμμα της Βικιπαίδειας για τον Ευαγόρα Παλληκαρίδη διαβάζουμε:
Στις 17 Νοεμβρίου 1955 οι μαθητές του Γυμνασίου συγκεντρώθηκαν και προετοίμαζαν μια διαδήλωση από τις γνωστές που οργάνωνε η ΑΝΕ (Άλκιμος Νεολαία ΕΟΚΑ) ως αντιπερισπασμό. Οι στρατιώτες είχαν διαταγή να πυροβολήσουν αδιάκριτα τους διαδηλωτές. Ο Ευαγόρας συλλαμβάνεται και οδηγείται στο δικαστήριο με την κατηγορία ότι συμμετείχε παράνομα σε οχλαγωγίες.
Ο φίλος που το στέλνει σχολιάζει χαριτολογώντας πως ο μόνος τρόπος για να μην πυροβολήσεις αδιάκριτα είναι να χρησιμοποιήσεις σιγαστήρα. Το «αδιάκριτος» αποδίδει τόσο το αγγλ. indiscreet όσο και το indiscriminate, που μας ενδιαφέρει εδώ, αλλά στα επιρρήματα υπάρχει μια λεπτή διάκριση που νομίζω πως ακόμα ισχύει, δηλ. ότι «αδιάκριτα» θα πει «με αδιακρισία, indiscreet» ενώ «αδιακρίτως» θα πει «τυφλά, indiscriminately». (Αντίστοιχη διάκριση ισχύει και για το ζευγάρι έκτακτα/εκτάκτως και για μερικά άλλα, ενώ για το άμεσα/αμέσως και το απλά/απλώς θαρρώ πως έχει καεί».
Οπότε, αδιακρίτως ή στα τυφλά πυροβολούσαν.
* Και επιτέλους ας προχωρήσουμε σε άλλα θέματα. Μια χτεσινή φωτογραφία από τα καμαρίνια στο Ηρώδειο, όπου παίζονται οι Πέρσες.
Στην παράσταση υπάρχει και ένας βουβός “χορός» συμπληρωματικός στον κανονικό, λαός της Περσίας υποτίθεται, που κάνει διάφορες δράσεις κατά την διάρκεια της παράστασης. Αυτοί έχουν καμαρίνια βεβαίως, χωριστά τα αντρικά από τα γυναικεία. Αλλά αντί για «Εθελοντές – Κύριοι» και «Εθελοντές – Κυρίες» γιατί δεν έβαζαν «Εθελοντές» και «Εθελόντριες»;
* Διαβάζουμε στη δήλωση της Siemens σχετικά με το πρόβλημα της διακοπής του ρωσικού αερίου:
«Ανεξάρτητα από αυτό, έχουμε ήδη επισημάνει αρκετές φορές ότι υπάρχουν αρκετές πρόσθετες ανεμογεννήτριες διαθέσιμες στον σταθμό συμπίεσης Portovaya για να λειτουργήσει ο Nord Stream 1», δήλωσε εκπρόσωπος της εταιρείας.
Εδώ κάτι δεν πάει καλά. Τι δουλειά έχουν οι ανεμογεννήτριες στον σταθμό συμπίεσης;
Αν όμως ανατρέξουμε στο αρχικό κείμενο βλέπουμε ότι δεν πρόκειται για ανεμογεννήτριες:
“Irrespective of this, we have already pointed out several times that there are enough additional turbines available in the Portovaya compressor station for Nord Stream 1 to operate,” a spokesperson for the company said.
Καλές οι ανεμογεννήτριες αλλά δεν είναι και η λύση δια πάσαν νόσον!
* Και ας περάσουμε στην εγχώρια πολιτική σκηνή. Ένα μαργαριτάρι που δεν ξέρω αν πρεπει να το χρεώσω στον υπουργό ή στην εφημερίδα που μεταφέρει δηλώσεις του. Διαβάζω στην Αυγή την τοποθέτηση του κ. Γεραπετρίτη, στον ΑΝΤ1, για την αλλαγή του εκλογικού νόμου:
Ο υπουργός Επικρατείας, υποστήριξε, μάλιστα, φωτογραφίζοντας το ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ, ότι από τη στιγμή που έχουμε ένα κόμμα για τη διαμόρφωση πλειοψηφιών και σαφή τοποθέτηση ότι δεν πρόκειται να συνεργαστεί με το πρώτο κόμμα, δεν μπορεί να ξεφύγει της προσοχής ότι αυτή η επιλογή υποδαυλίζει τη δυνατότητα συνεργασιών.
Προσπερνάω το γενικομανές «να ξεφύγει της προσοχής» και στέκομαι στο «υποδαυλίζει τη δυνατότητα συνεργασιών». Ακυρολεξία, της εφημερίδας ή του υπουργού δεν ξέρω (βαρέθηκα, ομολογώ, να αναζητήσω το βίντεο της εκπομπής). Υποδαυλίζω θα πει «ενισχύω έντεχνα» διάφορα αρνητικά πράγματα όπως πάθη ή μίσος ή ταραχές. Ολοφάνερα εδώ χρειάζεται το «υπονομεύω».
* Είδαμε πιο πάνω το «εθελοντές – κυρίες», ας δούμε κι άλλο παρόμοιο, από κάποια διαδικτυακή αγγελία.
Ζητούνται 63 συμμετέχοντες (γυναίκες).
Όχι «63 συμμετέχουσες»; Όχι «63 γυναίκες»;
* Πλουραλισμός σε είδηση για το εργοστάσιο στη Ζαπορίζια:
Διαβάζουμε στην αρχή ότι:
Η πολεμική κατάσταση γύρω από το εργοστάσιο ώθησε επιθεωρητές από τη Διεθνή Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας να ταξιδέψουν στην τοποθεσία …
Πιο κάτω:
Στην έκθεσή της, η ΔΟΑΕ ανέφερε την Τρίτη…
Και μετά:
Η έκθεση του ΔΟΑΕ
Τριπλή παραλλαγή, λοιπόν. Αλλά η IAEA (International Atomic Energy Agency) έχει παγιωθεί στα ελληνικά ως Διεθνής Οργανισμός Ατομικής Ενέργειας, άρα ο ΔΟΑΕ.
* Φίλος πήγε στη Σύρο και αγόρασε λουκούμια, και μου στέλνει την απόδειξη της ταμειακής μηχανής που γράφει:
ΛΟΥΚΟΥΜΙΑ – ΔΑΧΑΡΩ [ΤΑ]
Εντάξει, κατά λάθος μπήκε το Δ αντι για το Ζ, δεν ειναι τίποτα σοβαρό.
Μπορεί να το προφέρουν έτσι, λέω.
Αν είναι έτσι, μου λέει, θα έχουμε… «ψευδή απόδειξη» που όμως δεν θα τιμωρείται διότι είναι ψευδή και όχι ψευδής!
* Εδώ κάπου κλείνω για σήμερα, έχοντας αφιερώσει το μεγαλύτερο μέρος της πιατέλας στην Ελισάβετ. Είχα κι άλλα μεζεδάκια, κυρίως υποτιτλιστικά, αλλά αποφάσισα (μια και δεν συνδέονται με την επικαιρότητα) να τα μεταφέρω στην πιατέλα της επόμενης εβδομάδας.
Θα κλείσω όπως αρχισα, με κάτι σχετικό με τον θάνατο της Ελισάβετ -ακριβέστερα, με τη διαδοχή της. Είπαμε πιο πάνω ότι ο Κάρολος ανεβαίνει στο θρόνο σε ώριμη ηλικία, κι αυτη η μακρόχρονη αναμονή χτύπησε ευαίσθητες χορδές σε κάποιους:
Ήμουνα νιος και γέρασα, λέει η παροιμία. Αλλά, αν πάρει από τη μητέρα του, τον πατέρα του και τη γιαγιά του, θα μακροημερεύσει στον θρόνο. Καλό σαββατοκύριακο!
10/09/2022
Νίκος Σαραντάκος
https://sarantakos.wordpress.com/
Ο Νίκος Σαραντάκος γεννήθηκε στο Παλαιό Φάληρο το 1959. Σπούδασε χημικός μηχανικός και αγγλική φιλολογία. Έχει εκδώσει δύο συλλογές διηγημάτων και άλλα βιβλία. Δουλεύει μεταφραστής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και μοιράζει το χρόνο του ανάμεσα σε Λουξεμβούργο και Ελλάδα. Ενδιαφέρεται για τη φρασεολογία, την ετυμολογία και τη λεξικογραφία καθώς και για την ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας. Συνεργάζεται με εφημερίδες και περιοδικά. Δημοσιεύει τα κείμενά του, γλωσσικά και άλλα, στο ιστολόγιό του sarantakos.wordpress.com/ και στο sarantakos.com. Σε μια άλλη ενσάρκωση, γράφει στα αγγλικά και στα γαλλικά για το μπριτζ (το παιχνίδι).
Τα βιβλία του:
«Για μια πορεία», διηγήματα (1984, β’ έκδ. 1988) εκδ. Σύγχρονη Εποχή
«Μετά την αποψίλωση», διηγήματα (1987, β’ έκδ. 1989) εκδ. Σύγχρονη Εποχή
«Μότσαρτ-Αλληλογραφία» (1991, β’ έκδ. 2001) εκδ. Ερατώ
«Το αλφαβητάρι των ιδιωματικών εκφράσεων» (1997) εκδ. Δίαυλος
«Γλώσσα μετ’ εμποδίων» (2007) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία» (2009) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Λέξεις που χάνονται» (2011) εκδ. Το Βήμα
«Λόγια του αέρα» (2013) εκδ. εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Οπωροφόρες λέξεις» (2013) εκδ. Κλειδάριθμος
«Η γλώσσα έχει κέφια» (2018) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Μύθοι και πλάνες για την ελληνική γλώσσα» (2019) εκδ. ΕΑΠ
«Το ζορμπαλίκι των ραγιάδων» (2020) εκδ. Του Εικοστού Πρώτου
Έχει κάνει την επιμέλεια στην έκδοση των βιβλίων:
«Συμποσιακά», του Κώστα Βάρναλη,
«Αττικά: 400 χρονογραφήματα (1939-1958) για την Αθήνα και την Αττική», του Κώστα Βάρναλη,
«Τα δεκατρία ντόμινα και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Τι είδα εις την Ρωσσίαν των Σοβιέτ», του Κώστα Βάρναλη,
«Ο μυστηριώδης φίλος και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Γράμματα από το Παρίσι», του Κώστα Βάρναλη,
«Τα μαραμένα μάτια και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Κάπου περνούσε μια φωνή», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Η νοσταλγία του Γιάννη», του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη,
«Famous Bridge Records», του David Bird,
«Bridge Hands to Make You Laugh…and Cry», του David Bird.
