Φθινοπωρινά μεζεδάκια | του Νίκου Σαραντάκου
Χτες είχαμε τη φθινοπωρινή ισημερία (ή «ισονυκτία», όπως χαριτολόγησε φίλος σε ένα μπιλιετάκι του), οπότε τα σημερινά μας μεζεδάκια, το σαββατιάτικο πολυσυλλεκτικό μας άρθρο, δικαίως μπορούν να χαρακτηριστούν «φθινοπωρινά».
Το πιο περίεργο είναι ότι ενώ τούτος εδώ είναι ο 14ος ιστολογημένος μας Σεπτέμβριος, τον τίτλο «Φθινοπωρινά μεζεδάκια» δεν τον έχω ήδη χρησιμοποιήσει. Απορώ.
Πάντως, επειδή τούτη τη βδομάδα είχα ταξίδια, κι επειδή, ίσως, η υπεραλίευση μεταφραστικών αστοχιών λόγω της ελισαβετιάδας κούρασε τους αλιείς μαργαριταριών του ιστολογίου, η σημερινή πιατέλα δεν είναι και τόσο φορτωμένη.
Ξεκινάμε πάντως με ένα πραγματικό μεζεδάκι ή τέλος πάντων με ένα έδεσμα -ή, πιο σωστά, με κάτι που για να γίνει έδεσμα πρέπει να μαγειρευτεί.
Αλλ’ αν είναι να μαγειρευτεί με τις οδηγίες που βλέπετε, αμφιβάλλω αν θα τρώγεται.
Είναι πολύ περίεργο ότι το κείμενο των οδηγιών έχει μεταφραστεί τόπους-τόπους, ενώ αλλού έχει μείνει γαλλικό. Κι εδώ που τα λέμε, αν ήταν όλο γαλλικό κάποιο νόημα θα έβγαινε, ενώ έτσι που είναι τώρα το μόνο νόημα που βγαίνει είναι πως εκείνος που θα εκτελέσει τη συνταγή θα πρέπει να λέει επί 3-4 λεπτά «Κρεμαστό μενταγιόν» -δεν προσδιορίζεται αν θα πρέπει να το λέει τραγουδιστά ή αν αρκεί η απαγγελία, καθώς και αν θα πρέπει να κάνει και κάποιες χορευτικές κινήσεις.
Μυστηριώδης είναι επίσης η σάλτσα ντε βολτ. Πάντως πρέπει να την απολαύσετε νωρίς!
(Αν κρίνω από τη σκανδιναβική γλώσσα που φαίνεται πιο πάνω, το πρωτότυπο ίσως έλεγε «με την αγαπημένη σας σάλτσα».
* Kαι συνεχίζουμε με ένα μαργαριτάρι από ηπειρώτικο ιστότοπο, από το δικαστικό ρεπορτάζ. Διαβάζουμε ότι ο κατηγορούμενος, γκαλερίστας το επάγγελμα, «αμφισβήτησε την ταυτοποίηση των επαναπατρισθέντων εικόνων».
Όπως λέμε «πληγέντων περιοχών» ή «εγκριθέντων πιστώσεων».
(Για να μην παρεξηγηθώ, δεν είναι σωστά αυτά -απλώς, το σωστό, δηλαδή «επαναπατρισθεισών εικόνων» φαίνεται πως ακούγεται πολύ αφύσικο -είναι αυτό που έλεγε ο Ροΐδης «η αυτόματος εξέγερσις του ωτίου»).
* Κι ένα μεταφραστικό από άρθρο για τον πόλεμο στην Ουκρανία. Ο αρθρογράφος επαινεί έναν ρωσικό δρόνο, και το ελληνικό κείμενο γράφει:
Δεν είναι εξελιγμένο, αλλά επειδή πετάει πολύ ψηλά για να στοχοποιηθεί από αντιαεροπορικές άμυνες μικρής εμβέλειας και είναι πολύ φθηνό για να δικαιολογήσει τη χρήση αεράμυνας μεγάλης εμβέλειας, είναι σχεδιασμένο να είναι εντελώς αδέξιο να καταστρέψει, ενώ παρέχει στους χειριστές του επαρκή άποψη του πεδίου της μάχης για τον εντοπισμό στόχων.
Τι θα πει αυτό; Δεν βγαίνει νόημα.
Από τα συμφραζόμενα καταλαβαίνουμε ότι το πρωτότυπο θα ήταν too awkward to destroy, δηλαδή «δεν βολεύει να τον καταστρέψεις«, επειδή ο ρωσικός δρόνος είναι τόσο φτηνός που η καταστροφή του δεν αξίζει έναν ακριβό πύραυλο.
* Μια γενικομανία σε οδηγίες κινητού, που ίσως έχουν βγει από μεταφραστήρι.
Θέλετε να απεγκαταστήσετε όλων των ενημερώσεων;
Αν αρχίσουν να γενικομανούν και τα μεταφραστήρια, την κάτσαμε της βάρκας….
* Διαβάζουμε σχετικά με την πρόσφατη ανεύρεση οργανικής ύλης στον Άρη από το ρόβερ Perseverance:
Το ρόβερ ερεύνησε τον κρατήρα και βρήκε ενδείξεις πυριγενών, ή ηφαιστειακών, πετρωμάτων. Κατά τη διάρκεια της δεύτερης εκστρατείας του για τη μελέτη του δέλτα τους τελευταίους πέντε μήνες, το ρόβερ της NASA βρήκε πλούσια στρώματα ιζηματογενών πετρωμάτων που αποκαλύπτουν περισσότερα στοιχεία για την ιστορία του αρχαίου κλίματος και περιβάλλοντος του Άρη.
…
«Για να το θέσω απλά, αν πρόκειται για ένα κυνήγι θησαυρού για πιθανά σημάδια ζωής σε έναν άλλο πλανήτη, η οργανική ύλη είναι μια ένδειξη. Και έχουμε όλο και πιο ισχυρές ενδείξεις καθώς προχωράμε στην εκστρατεία μας», ανέφερε η επιστήμονας.
…
Ωστόσο, όσο ικανά και αν είναι τα όργανά μας στο Perseverance, περαιτέρω συμπεράσματα σχετικά με το τι περιέχει το δείγμα Wildcat Ridge, θα πρέπει να περιμένουν μέχρι να επιστραφεί στη Γη για να μελετηθεί σε βάθος στο πλαίσιο της εκστρατείας επιστροφής δειγμάτων του οργανισμού στον Άρη».
Προφανώς, το «εκστρατεία» εδώ αποδίδει το αγγλ. campaign, όπως μπορούμε να επιβεβαιώσουμε ανατρέχοντας στο πρωτότυπο. Όμως δεν νομίζω πως στα ελληνικά λέμε «εκστρατείες» τις αποστολές εξερεύνησης του ρόβερ ή την όποια επόμενη διαστημική αποστολή που θα προσπαθήσει να φέρει τα δείγματα από τον Άρη στην Γη. Μάλλον «αποστολή» θα βάζαμε.
Ένα άλλο θέμα μπαίνει με την τελευταία φράση. Το «επιστροφή δειγμάτων του οργανισμού στον Άρη» είναι εντελώς παραπλανητικό. Βέβαια, και το πρωτότυπο, ο επίσημος τίτλος της αποστολής, Mars Sample Return, είναι ελαφρώς παραπλανητικός, αφού τα δείγματα από τον Άρη θα μεταφερθούν («θα επιστρέψουν») στη Γη.
Το πρωτότυπο λέει: «as part of the agency’s Mars Sample Return campaign», δηλαδή «στο πλαίσιο της αποστολής της υπηρεσίας μας (του οργανισμού μας) για μεταφορά (επιστροφή, αν επιμένετε) δειγμάτων από τον Άρη».
* Κι άλλο ένα μεζεδάκι σχετικό με «αποστολή», από την παρουσίαση της ταινίας The Mission στο Google.
Το απόσπασμα από τη Βικιπαίδεια επισημαίνει σωστά ότι ο ελληνικός τίτλος θα ηταν πιο σωστό να αποδοθεί «Η ιεραποστολή».
Ωστόσο, στη συνέχεια της παρουσίασης το μεταφραστήρι αναλαμβάνει τον έλεγχο των επιχειρήσεων και έτσι αποδίδει «διευθυντή» τον director, αντί «σκηνοθέτη». Νοιώθει κανείς τον πειρασμό να προσθέσει: (η ορθή απόδοση θα ήταν «σκηνοθέτης»).
Όσο για το όνομα, νομίζω ότι ο Roland Joffé, αν προφερθεί στα αγγλικά, διότι Βρετανός είναι, θα προφερθεί Τζόφι ή Τζόφε, όχι οξύτονο Τζοφέ. Αν προφερθεί στα γαλλικά, διότι έχει γαλλική κουλτούρα, θα προφερθεί οξύτονος, αλλά Ζοφέ.
Ζοφφερό δίλημμα.
* Κι ένα υπουργικό μαργαριτάρι, αν τουλάχιστον έχουν μεταφερθεί σωστά οι δηλώσεις του κ. Θεοδωρικάκου.
Κυκλοφόρησαν κηδειόχαρτα (είχαμε κατά σύμπτωση και το σχετικό άρθρο προχτές, αλλά έχω άλλοθι!) για τον πρύτανη του ΑΠΘ, και διαβάζω ότι ο κ. Θεοδωρικάκος είπε:
«Δεν θα υπάρξει καμία ανοχή στο δικαίωμα φοιτητών και εκπαιδευτικών να είναι ασφαλείς μέσα στα Πανεπιστήμιά τους».
Ούτε ψύλλος στον κόρφο των φοιτητών και των εκπαιδευτικών, δηλαδή, η κυβέρνηση δεν πρόκειται να ανεχθεί το δικαίωμά τους να είναι ασφαλείς -αυτό μας λέει ο κ. υπουργός.
Φυσικά εννοεί περίπου το αντίθετο. Δεν θα υπάρξει καμιά υποχώρηση, καμιά έκπτωση, κανένας συμβιβασμός στο δικαίωμα….!
* Κι άλλο ένα από Ήπειρο. Κλείνει η σχολή της Βελλάς και οι φοιτητές ανησυχούν. Στην ανακοίνωσή τους λένε, ανάμεσα σε άλλα, ότι:
Αυτή τη στιγμή πολλοί τελειόφοιτοι αγωνιούμε για την εξεταστική του Σεπτεμβρίου καθώς χρειαζόμαστε το πτυχίο μας για να προχωρήσουμε. Οι φοιτητές των υπολοίπων ετών δεν ξέρουν το τι μέλει γενέσθαι με τη συνέχεια των σπουδών τους.
Τι μέλλει γενέσθαι όμως. Άλλο είναι το «δεν με μέλει». Και ίσως αξιζει και άρθρο.
* Συζητήθηκε αρκετά στο Τουίτερ το παρακάτω τιτίβισμα του Ν. Ανδρουλάκη:
Δεν συζητήθηκε όμως το περιεχόμενό του, αλλά ο τύπος «εγχείρησα», για τον οποίο πολλοί υποστήριξαν ότι είναι λάθος ενώ κάποιοι λίγοι έσπευσαν να τον υπερασπιστούν.
Ζητήθηκε και η δική μου γνώμη. Έδωσα την εξής σύντομη απάντηση (αναγκαστικά, αφού στο Τουίτερ υπάρχει όριο χαρακτήρων):
Επειδή το ρήμα είναι λόγιο, αλλά και για να διακρίνεται από το ομόηχο ρήμα με την ιατρική σημασία, έπρεπε να γράψει «ενεχείρισα». Κανονικά, τύπος «εγχείρησα» δεν υπάρχει, αφού το ρ. είναι «εγχειρίζω».
Αλλά βεβαια χρειάζεται άρθρο για να ξεχωρίσουμε την εγχείριση από την εγχείρηση.
* Κι ένα τελευταίο (μέχρι το επόμενο) μαργαριτάρι σχετικό με την Ελισαβετιάδα ή τέλος πάντων με τον βρετανικό θρόνο. Σε εκτενές άρθρο διαβάζουμε ότι μετά τον θάνατο της Ελισάβετ εγείρονται ερωτήματα αν έχει λόγο ύπαρξης η μοναρχία «μετά την απώλεια του σήματος κατατεθέν της».
Κλίνεται όμως το ρημάδι το σήμα κατατεθέν, του σήματος κατατεθέντος της.
Κι αν δεν θέλουμε να το κλίνουμε, θα στρίψουμε τη φράση: … τώρα που έχασε το σήμα κατατεθέν της
* Σε ιστοτοπο για οδηγούς και αυτοκίνητα δημοσιεύτηκε άρθρο με τίτλο
Γνωστός Έλληνας οδηγός αγώνων γίνεται δημόσιος κίνδυνος ντριφτάροντας σε δρόμο
Μου το έστειλαν και καταγράφω τον νεολογισμό, χαρούμενος που δεν είδα κανένα τέρας του τύπου driftάροντας.
Το αποδίδει «πλαγιολίσθηση» μέσα στο άρθρο, αλλά και το ρήμα «ντριφτάρω» μια χαρά το βρίσκω.
* Κι ένα ακόμα υποτιτλιστικό.
To βρήκα σε μια ομάδα του Φέισμπουκ και δεν ξέρω από ποια ταινία (ή σειρά) είναι.
Προφανώς, το πρωτότυπο λέει you are shorting, που βέβαια δεν αποδίδεται «συντομεύω» αλλά «σορτάρω» (κατά σύμπτωση, άλλο ένα ρήμα σε -άρω), δηλ. ποντάρω στην πτώση της τιμής ενός τίτλου στο χρηματιστήριο.
Αν και δεν είναι τόσο απλό, διότι από τα λίγα χρηματιστηριακά που ξέρω δεν μπορεί κανείς να σορτάρει το δημόσιο χρέος αλλά τα κρατικά ομόλογα.
* Κι ένα για τις διαδηλώσεις των γυναικών (και όχι μόνο, βέβαια) στο Ιράν μετά τον θάνατο της Μάχσα Αμινί.
Αυτομάτως, ο θάνατος της τη μετέτρεψε σε σύμβολο κατά της βίας των γυναικών στην Ισλαμική Δημοκρατία…
Όσο καλές κι αν είναι οι οικονομικές διατυπώσεις, η «βία των γυναικών» σημαίνει κάτι άλλο. Να πούμε «η βία κατά των γυναικών» να μην υπάρχει ούτε στιγμιαία αμφιβολία.
* Και κλείνω με ένα ακόμα μεταφραστικό, όμως τούτη τη φορά από βιβλίο.
Διαβάζω παρουσίαση της αυτοβιογραφίας του Φρέντερικ Ντάγκλας, που τον αποκάλεσαν και «μαύρο Μαρξ», η οποία εκδόθηκε στα ελληνικά από τις εκδόσεις Φιλελεύθερος (ίσως αναπάντεχα).
Η παρουσίαση ξεκινάει με μια φράση από την εισαγωγή του βιβλίου:
«Τίποτα δεν έγινε για να σακατέψει το πνεύμα τους, να σκοτεινιάσει το μυαλό τους, να υποβαθμίσει την ηθική τους φύση, να εξαλείψει όλα τα ίχνη της σχέσης τους με το ανθρώπινο είδος, και όμως, πόσο αξιοθαύμαστα έχουν σηκώσει το μεγάλο φορτίο της πιο τρομακτικής δουλείας, κάτω από την οποία στενάζουν εδώ και αιώνες…»!
Αν όντως η φράση αυτή είναι έτσι τυπωμένη και στο βιβλίο, τότε κάτι δεν πάει καλά με τη μετάφραση, διότι, ολοφάνερα, η μετάφραση στο σημείο αυτό ολοφάνερα μεταφέρει αντίθετο νόημα από το πρωτότυπο.
Και πράγματι ανατρέχοντας στο πρωτότυπο διαβάζουμε (βάζω και την προηγούμενη πρόταση για πληρότητα):
Ιt may, perhaps, be fairly questioned, whether any other portion of the population of the earth could have endured the privations, sufferings and horrors of slavery, without having become more degraded in the scale of humanity than the slaves of African descent. Nothing has been left undone to cripple their intellects, darken their minds, debase their moral nature, obliterate all traces of their relationship to mankind; and yet how wonderfully they have sustained the mighty load of a most frightful bondage, under which they have been groaning for centuries
Υπάρχουν πολλοί τρόποι για ν’ αποδοθεί το nothing has been left undone, πάντως όχι με «τίποτα δεν έγινε», αλλά το αντίθετο. Ας πούμε, Δεν υπάρχει τίποτα που να μην έγινε, που να μην επιχειρήθηκε, για να σακατέψει το πνεύμα τους…
Αν βρίσκονται τόσο χοντρά λάθη στον πρόλογο, αναρωτιέμαι τι θα ανακαλύψει ο τολμηρός εξερευνητής στη συνέχεια….
Αλλά απορώ και για τον συντάκτη της βιβλιοπαρουσίασης: διάλεξε αυτή τη φράση σαν χαρακτηριστική από τον πρόλογο του βιβλίου -και δεν πρόσεξε ότι δεν βγάζει νόημα;
Τέλος πάντων, καλό φθιν… καλό σαββατοκύριακο τέλος πάντων!
24/09/2022
Νίκος Σαραντάκος
https://sarantakos.wordpress.com/
Ο Νίκος Σαραντάκος γεννήθηκε στο Παλαιό Φάληρο το 1959. Σπούδασε χημικός μηχανικός και αγγλική φιλολογία. Έχει εκδώσει δύο συλλογές διηγημάτων και άλλα βιβλία. Δουλεύει μεταφραστής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και μοιράζει το χρόνο του ανάμεσα σε Λουξεμβούργο και Ελλάδα. Ενδιαφέρεται για τη φρασεολογία, την ετυμολογία και τη λεξικογραφία καθώς και για την ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας. Συνεργάζεται με εφημερίδες και περιοδικά. Δημοσιεύει τα κείμενά του, γλωσσικά και άλλα, στο ιστολόγιό του sarantakos.wordpress.com/ και στο sarantakos.com. Σε μια άλλη ενσάρκωση, γράφει στα αγγλικά και στα γαλλικά για το μπριτζ (το παιχνίδι).
Τα βιβλία του:
«Για μια πορεία», διηγήματα (1984, β’ έκδ. 1988) εκδ. Σύγχρονη Εποχή
«Μετά την αποψίλωση», διηγήματα (1987, β’ έκδ. 1989) εκδ. Σύγχρονη Εποχή
«Μότσαρτ-Αλληλογραφία» (1991, β’ έκδ. 2001) εκδ. Ερατώ
«Το αλφαβητάρι των ιδιωματικών εκφράσεων» (1997) εκδ. Δίαυλος
«Γλώσσα μετ’ εμποδίων» (2007) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία» (2009) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Λέξεις που χάνονται» (2011) εκδ. Το Βήμα
«Λόγια του αέρα» (2013) εκδ. εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Οπωροφόρες λέξεις» (2013) εκδ. Κλειδάριθμος
«Η γλώσσα έχει κέφια» (2018) εκδ. του Εικοστού Πρώτου
«Μύθοι και πλάνες για την ελληνική γλώσσα» (2019) εκδ. ΕΑΠ
«Το ζορμπαλίκι των ραγιάδων» (2020) εκδ. Του Εικοστού Πρώτου
Έχει κάνει την επιμέλεια στην έκδοση των βιβλίων:
«Συμποσιακά», του Κώστα Βάρναλη,
«Αττικά: 400 χρονογραφήματα (1939-1958) για την Αθήνα και την Αττική», του Κώστα Βάρναλη,
«Τα δεκατρία ντόμινα και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Τι είδα εις την Ρωσσίαν των Σοβιέτ», του Κώστα Βάρναλη,
«Ο μυστηριώδης φίλος και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Γράμματα από το Παρίσι», του Κώστα Βάρναλη,
«Τα μαραμένα μάτια και άλλες ιστορίες», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Κάπου περνούσε μια φωνή», του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη,
«Η νοσταλγία του Γιάννη», του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη,
«Famous Bridge Records», του David Bird,
«Bridge Hands to Make You Laugh…and Cry», του David Bird.
