2 Απρίλη 1948 γεννιέται ο θρύλος του λαϊκού τραγουδιού Δημήτρης Μητροπάνος
Πάντα γελαστοί θα τον αναζητούμε στη Σαλονίκη, στα Λαδάδικα, παρέα με τη Ρόζα να τραγουδά τους πόθους και τους καημούς ενός ολόκληρου λαού. Ο λόγος για τον ανεπανάληπτο Δημήτρη Μητροπάνο έναν ξεχωριστό άνθρωπο και τραγουδιστή, που γεννήθηκε σαν σήμερα, 2 Απριλίου του 1948 μέσα στα μαύρα χρόνια του εμφυλίου. Πολλοί μεγάλωσαν και ωρίμασαν με τα τραγούδια που ερμήνευσε κι έτσι έμελε ο «παράφωνος» να μιλήσει απευθείας στις καρδιές των λαϊκών ανθρώπων, να αγαπήσει και να τιμήσει το κοινό του, το οποίο με τη σειρά του τον ανέδειξε στην κορυφή του ελληνικού πενταγράμμου.
Ο Δημήτρης Μητροπάνος γεννήθηκε στην Αγία Mονή κι όπως ο ίδιος διηγείται «η Αγία Mονή είναι μια συνοικία έξω από τα Τρίκαλα. Από ‘κει καταγόταν η μητέρα μου. Εκεί γεννήθηκα κι εγώ, στις 2 Απριλίου του 1948... κι εκεί μεγάλωσα. O πατέρας μου ήταν από ένα χωριό της Καρδίτσας στο οποίο εγώ πήγα για πρώτη φορά όταν ήμουν 10 χρονών. Τον πατέρα μου τον γνώρισα όταν ήμουν 29 ετών. Μέχρι τα 16 γραφόμουν «ορφανός». Νομίζαμε ότι ο πατέρας μου σκοτώθηκε στο αντάρτικο. Ώσπου τότε ήρθε ένα γράμμα που έλεγε ότι ζει και είναι στη Ρουμανία. Πέρασαν άλλα 13 χρόνια ωσότου να γυρίσει». Τελικά τον πατέρα του τον γνώρισε στα 29 του χρόνια.
Από τα παιδικά του χρόνια, αυτός, η μάνα και η αδερφή του με τον πατέρα στο αντάρτικο και μετά στην πολιτική προσφυγιά, -δίχως ο ίδιος να το γνωρίζει- και με τα δύο αδέλφια της μάνας του στη φυλακή και την εξορία για τα πολιτικά τους πιστεύω, θυμάται ότι «η μητέρα μου κάνει φλοκάτες για να μας ζήσει. Όλο το χειμώνα τις φτιάχνει και τα καλοκαίρια που γίνονταν πανηγύρια πηγαίνει και τις πουλάει. Yπάρχει και τοπικό παζάρι κάθε Δευτέρα όπου επίσης πηγαίνει»…
Όπως θα μας περιγράψει αργότερα «η Αγία Mονή ήταν φτωχική συνοικία, υποβαθμισμένη και ήταν όλοι αριστεροί. Aφού κάθε εκλογές έρχονταν εκεί οι χωροφύλακες και ψήφιζαν για να υπάρχει… ισοζύγιο. Mικρή Mόσχα τη λέγανε…».
«Πιτσιρικάδες, συνεχίζει, ήμασταν όλοι μαζί τα παιδιά της γειτονιάς. Όλα στην ίδια κατάσταση, δεν είχαμε την άνεση για παραπάνω πράγματα. Μαζί στο παιχνίδι, μαζί στο σχολείο ….Τελείωνε το σχολείο, αφήναμε την τσάντα στο σπίτι και μέχρι να βραδιάσει εκεί… Και στο σχολείο στο διάλειμμα πάλι μπάλα παίζαμε. Ήμουν καλός μαθητής, αλλά δε νομίζω ότι ήταν κι από τις αγαπημένες ασχολίες μου το σχολείο. Βαριόμουν να διαβάζω. Διάβαζα όσο ήταν για να περνάω πάντα. Δεν υπήρχε και κανένας που να διάβαζε πολύ την εποχή εκείνη. Δεν είχαμε και βιβλία. Δεν υπάρχει ακόμη η δωρεάν παιδεία, λεφτά δεν υπάρχουν για βιβλία… Ό,τι μαθαίναμε από την παράδοση κι ό,τι διαβάζαμε στο διάλειμμα από κανένα δανεικό βιβλίο. Στα αρχαία ήμουν σκράπας. Τα μαθηματικά δεν χρειάζονταν τόσο διάβασμα. Ήμουν καλύτερος. Από τα 12 περίπου αρχίζουν και οι… καντάδες. Φτιάχνουμε και μια χορωδία… Λέγαμε ο ένας ενδιαφέρεται γι’ αυτήν, ο άλλος για την άλλη και κάναμε την περατζάδα όλοι μαζί γύρω-γύρω μέχρι να μην αφήσουμε κανέναν παραπονεμένο. Όταν είχαμε σόλα τα αναλάμβανα εγώ. Με θεωρούσαν καλό για να τραγουδάω μόνος μου. Δεν είχα τη φωνή που χρειαζόταν η χορωδία… Να τραγουδάμε μας άρεσε πολύ πάντως. Ραδιόφωνο υπήρχε στο σπίτι από τότε που ήρθε ο θείος μου. Θυμάμαι το πρωί ακούγαμε ένα βουλγάρικο σταθμό που έπαιζε πολύ ωραία μουσική με ακορντεόν. Mετά πιάναμε Αμαλιάδα που είχε πολύ καλά λαϊκά. O Καζαντζίδης ήταν η παιδική μου λατρεία…
Τα καλοκαίρια δούλευα για να βοηθήσω τα οικονομικά της οικογένειας. Στην αρχή γκαρσόν στην ταβέρνα ενός θείου μου… Μετά, στα 12-13, πήγαινα και δούλευα στις κορδέλες που κόβανε ξύλα…».
Στην ασφάλεια
«Κάπου στα 12-13 με καλούν για πρώτη φορά και εμένα στην ασφάλεια, μου εξηγούν τι ήταν ο πατέρας μου – ακόμα γράφομαι «ορφανός» – ο θείος μου, η οικογένειά μου και μου συστήνουν να… μάθω καμιά τέχνη γιατί με τέτοιο ιστορικό δεν έχω κανένα λόγο να πάω στο σχολείο, αφού δεν θα με αφήσουν να σπουδάσω. Aπό ‘κει είναι που μπλέκομαι και γω στο γρανάζι το πολιτικό κι αρχίζω να το ψάχνω. Και ξέρεις… δε χρειάζεται να κάνεις και πολλά… όταν έχεις τη στάμπα ότι και να γίνει σ’ εσένα έρχονται… Είχαν αρχίσει τότε οι Λαμπράκηδες. Ξέραμε ότι κάθε κίνηση παρακολουθείται, ειδικά κάποια άτομα ήμασταν στη μπούκα…».
«Ήμουν στην Tρίτη γυμνασίου όταν πια το πράγμα στα Τρίκαλα δεν πήγαινε άλλο. Μία σφαλιάρα που μου’ δωσε καθηγητής γιατί μίλησα και είχα αυτές τις απόψεις γύρισε ανάποδα κι εμένα και τη μάνα μου. Δεν είχα φάει ποτέ μου ξύλο στο σπίτι…».
Μετά την τρίτη γυμνασίου, το 1964, αναγκάζεται να κατέβει στην Αθήνα να ζήσει με τον θείο του στην οδό Aχαρνών και γράφεται σε σχολείο για να ολοκληρώσει την εκπαίδευσή του ενώ παράλληλα άρχισε να εργάζεται για πρώτη φορά ως τραγουδιστής, σε μπουάτ και μαγαζιά. Για αυτήν του την «αναγκαστική» μετακόμιση θα πει ότι «το ’59 βγήκε ο θείος από τη φυλακή, αλλά δεν ήρθε στα Τρίκαλα. Έμεινε στην Αθήνα όπου δούλευε σαν διευθυντής σε μια κομματική επιχείρηση, την EΣEΡE. Ένωση Συνεταιρισμών Εργοληπτών Ραφτών Ελλάδας. Mετά την τρίτη γυμνασίου λοιπόν, ’64 πια, κατεβαίνω κι εγώ στην Αθήνα και μένουμε οι δυο μας Αχαρνών 238. Ξέρεις, ένα παιδί από τα Τρίκαλα, πρόβλημα με την προφορά, ο “βλάχος”, ο έτσι… Θα μου πήρε κανένα εξάμηνο η προσαρμογή…. Έχω κολλήσει πια το μικρόβιο και με το που έρχομαι γράφομαι στους Λαμπράκηδες κι εδώ. Kαι με ακολουθούν και τα χαρτιά μου στην αστυνομία… Παρ’ όλα αυτά, εδώ είμαι καλύτερος μαθητής. Tου 17-18. Mου αρέσει η χημεία, αλλά πριν τελειώσω το γυμνάσιο άρχισα να δουλεύω. Τραγουδιστής».
Η τυχαία συνάντηση
Ένα χρόνο αργότερα τον άκουσε τυχαία σε μια συγκέντρωση στο «Πλακιώτικο Σαλόνι» τον άκουσε ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης και τον παρότρυνε λέγοντά του«εσύ πρέπει να γίνεις τραγουδιστής» και «έλα να σε πάω εγώ στην Kολούμπια» κι έτσι πάει συστημένος στην Κολούμπια (Columbia). Στα γραφεία της δισκογραφικής με την ενθάρρυνση του Τάκη Λαμπρόπουλου γνώρισε τον Γιώργο Ζαμπέτα στο στιλ «πάρε αυτόν να εκπαιδευτεί». Ο Ζαμπέτας ήταν πολύ σημαντικός για την καριέρα του και την ζωή του καθώς μαζί του θα δουλέψει ως τραγουδιστής στα Ξημερώματα, όπου δουλεύει μέxρι τις δωδεκάμισι και μετά φεύγει γιατί το πρωί πρέπει να πάει σxολείο. Η ειλικρινής αγάπη που τους έδενε συνοψίζεται σε μία χαρακτηριστική δήλωση του Δημήτρη Μητροπάνου : «ο Ζαμπέτας είναι ο μόνος άνθρωπος στο τραγούδι ο οποίος με βοήθησε χωρίς να περιμένει κάτι. Με όλους τους υπόλοιπους συνεργάτες μου κάτι πήρα και κάτι έδωσα».
Από τους Λαμπράκηδες είχε γνωρίσει και τον Θεοδωράκη, τον οποίο μετά είδε στην Kολούμπια. «Τη Mεγάλη Δευτέρα του 1966, θα πει, τραγουδάω για πρώτη φορά σε συναυλία του Θεοδωράκη. Στο Παλλάς… Aπ’ αυτές τις συναυλίες γίνομαι κάπως γνωστός σ’ έναν κόσμο που τότε ερχόταν πολύ στην Πλάκα. Φοιτητές και τέτοια… Έτσι βρίσκομαι να δουλεύω στις Eσπερίδες και μετά στο Λυxνάρι και στα Tαβάνια… Kάνω και κάποιες συναυλίες με τον Λεοντή όπου τραγουδάω την “Kαταxνιά” και μετά γίνεται η xούντα. Aπό την Πλάκα, έτσι κι αλλιώς, μας μαζεύανε κάθε τόσο για εξακρίβωση και μας κρατούσαν στην Ασφάλεια. Πόσο μάλλον τώρα… Γυρίζω στον Zαμπέτα κι από ‘κει αρxίζει και η δισκογραφία. Στην Kολούμπια μου κάνουν συμβόλαιο για ένα xρόνο. Hxογραφώ μόνο δύο τραγούδια, τα όποια τελικά δε βγήκαν ποτέ» …. «Το πρώτο τραγούδι που ηχογραφώ στην ΕΛΛΑΣΔΙΣΚ (την μετέπειτα ΠΟΛΥΓΚΡΑΜ) είναι του Βασίλη Κουμπή η “Χαμένη πασχαλιά”. Δεν πρόλαβε να βγει καλά-καλά, γίνεται η 21η Απριλίου, ήταν και Πάσχα, το απαγόρευσαν αμέσως. Έτσι ο πρώτος μου ουσιαστικά δίσκος γίνεται με τον Ζαμπέτα. Στον Ζαμπέτα χρωστάω πολλά. Ίσως είναι ο μόνος που χρωστάω τόσα πολλά. Μου φέρθηκε παραπάνω από καλά κι ήταν για μένα οι πρώτες μου εμπειρίες».
Ξεκινά τη δισκογραφία
Το 1967, ο Μητροπάνος λοιπόν ηχογραφεί τον πρώτο του 45άρη δίσκο, με το τραγούδι Θεσσαλονίκη. Για να πάρει αναβολή από το στρατό γράφεται σε μια σχολή οπερατέρ, φωτογράφων κ.τ.λ., αλλά είχε βρει το δρόμο του…Ήθελε όμως να «περάσει ο καιρός, μπας και λυθεί το θέμα της δικτατορίας, γιατί αν πήγαινα φαντάρος τότε ήξερα τι μέλλει γενέσθαι. Αλλά κάποια στιγμή η αναβολή μου διακόπτεται, παρουσιάζομαι στην Τρίπολη και μετά Αλεξανδρούπολη. Στη μονάδα που ήμουν ήταν όλοι χαρακτηρισμένοι. Δεν αποτελώ, λοιπόν, τίποτα το ιδιαίτερο. Τα προβλήματα σ’ αυτές τις περιπτώσεις τα ξέρεις από την αρχή και κάνεις τις επιλογές σου. Αυτοί κάνουν μια προσπάθεια να σου σπάσουν το ηθικό, να σε ξεφτιλίσουν… Σε βάζουν να κάνεις δουλειές που πώς να αντέξεις; Τι να κάνεις κι εσύ…Είκοσι ένα μήνες έμεινα στην Αλεξανδρούπολη. Από εκεί απολύθηκα, τον Ιανουάριο του 1973».
Στην πορεία που χάραξε στο δρόμο του λαϊκού έντεχνου, το 1972 είναι ένας σημαντικός σταθμός: ο συνθέτης Δήμος Μούτσης και ο ποιητής-στιχουργός Μάνος Ελευθερίου κυκλοφορούν τον Άγιο Φεβρουάριο, με ερμηνευτές τον Μητροπάνο και την Πετρή Σαλπέα, σηματοδοτώντας ένα σταθμό στην ελληνική μουσική. Η λαμπρή συνεργασία Μητροπάνου- Μούτση αναβίωσε χρόνια αργότερα στο Ηρώδειο μαζί με την σοπράνο Τζούλια Σουγκλάκου και την Δήμητρα Γαλάνη όπου έγιναν δύο παραστάσεις στα πλαίσια του Φεστιβάλ Αθηνών. Οι μοναδικές αυτές ερμηνείες ηχογραφήθηκαν και κυκλοφόρησαν σε έναν συλλεκτικό διπλό δίσκο με μεγάλη εμπορική επιτυχία.
Οι υπόλοιπες συνεργασίες του
Στη μακρόχρονη πορεία του στο ελληνικό τραγούδι, ο Δημήτρης Μητροπάνος συνεργάστηκε με τους μεγαλύτερους δημιουργούς του λαϊκού, αλλά και του έντεχνου τραγουδιού. Γιώργος Ζαμπέτας, Μίκης Θεοδωράκης, Απόστολος Καλδάρας, Τάκης Μουσαφίρης, Δήμος Μούτσης, Χρήστος Νικολόπουλος, Γιάννης Σπανός, ήταν οι συνθέτες με τους οποίους συνδέθηκε επαγγελματικά, χτίζοντας μια καριέρα συνυφασμένη με την ελληνική λαϊκή μουσική παράδοση, μέχρι και το τέλος της δεκαετίας του ’80.
Η συμμετοχή του σε δίσκους των Λάκη Παπαδόπουλου (με το τραγούδι «Για Να Σ’ Εκδικηθώ») και Νίκου Πορτοκάλογλου («Κλείνω Κι Έρχομαι») αναδεικνύουν εκείνη την εποχή την ευρεία γκάμα της ερμηνείας του και προαναγγέλλουν μια στροφή στον τρόπο ερμηνείας του, που θα οδηγήσει σε μια σειρά από δίσκους που άλλαξαν σε μεγάλο βαθμό την έννοια του καλού σύγχρονου λαϊκού τραγουδιού. Οι συνεργασίες με τον Μάριο Τόκα και το Φίλιππο Γράψα («Η Εθνική Μας Μοναξιά» το 1992 και «Παρέα Μ’ Έναν Ήλιο» το 1994) συνδυάζουν τη λαϊκή υφή και συναίσθημα με τη πιο βαθιά έννοια στίχων και τη χρησιμοποίηση λέξεων πιο επιτηδευμένων. Παράλληλα, η απήχηση των τραγουδιών στην κοινωνία και η εμπορική επιτυχία αναδεικνύουν αυτές τις δημιουργίες ως εργαλεία αλλά και συμπτώματα της εξέλιξης της ελληνικής κοινωνίας. Από το 1992 και μετά την συνεργασία του με τον Μάριο Τόκα ο Μητροπάνος καθιερώνεται στο Πάνθεον των Ελλήνων τραγουδιστών.
Η πολύ σημαντική συνεργασία με τον Θάνο Μικρούτσικο με τον δίσκο «Στου Αιώνα την Παράγκα», σε στίχους Άλκη Αλκαίου, Κώστα Λαχά, Λίνας Νικολακοπούλου και Γιώργου Κακουλίδη, αποτελεί στροφή του ερμηνευτή σε ακόμα πιο «έντεχνες» διαδρομές, διατηρώντας και πάλι την ταυτότητα του λαϊκού.
Το 2009 έδωσε την πρώτη του προσωπική συναυλία στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού, μ’ ένα πρόγραμμα – αναδρομή στα 40 χρόνια της καλλιτεχνικής του πορείας. Μία ιστορική συναυλία, που ηχογραφήθηκε και κυκλοφόρησε σε διπλό δίσκο απο τη Minos – Emi με τίτλο «Τα τραγούδια της ζωής μου». Η τελευταία του δισκογραφική δουλειά κυκλοφόρησε το καλοκαίρι του 2011 με τίτλο «Εδώ είμαστε», σε μουσική Σταμάτη Κραουνάκη.
«Τώρα, όπως είχε πει για το τραγούδι και τους καλλιτέχνες, ζούμε σε μια μεταβατική κατάσταση. Δεν είναι μόνο εδώ. Υπάρχει ένα παγκόσμιο πρόβλημα όσον αφορά την τέχνη. Φτάνουμε στο σημείο να επιζητούμε μια καταστροφή ή να δημιουργηθούν προβλήματα ώστε να προχωρήσει η τέχνη. Θα πρέπει, όμως, να μάθουμε κάποια στιγμή πως καλό είναι να μη δημιουργούνται προβλήματα απλώς για να γίνεται η τέχνη. Δεν θεωρώ ότι δεν υπάρχουν παιδιά με ταλέντο. Υπάρχουν και είναι πολλά. Απλά δεν υπάρχουν άνθρωποι, όπως ο Χατζιδάκις και ο Θεοδωράκης, να βάλουν μια τάξη».
Ο Δημήτρης Μητροπάνος έφυγε από τη ζωή στις 17 Απριλίου του 2012, σε ηλικία 64 ετών.
Δισκογραφία
1971 – δίσκοι 45 στροφών
1970 – Λαϊκή παρέλαση
1971 – Δημήτρης Μητροπάνος Νο1
1972 – Άγιος Φεβρουάριος
1973 – Ο δρόμος για τα Κύθηρα
1974 – Νεκρικοί Διάλογοι, Κυρά ζωή
1975 – Σκόρπια φύλλα, Τσιμεντένια πρόσωπα
1976 – Λαϊκά ’76
1977 – Τα παιδιά της πιάτσας, Ερωτικά λαϊκά
1978 – Παράπονο
1979 – 14 Ζεϊμπέκικα
1980 – Πορτραίτο, Λαϊκά του σήμερα
1981 – Τα συναξάρια
1982 – Τα λαϊκά της νύχτας
1982 – Τα 14 χασάπικα
1983 – Λαϊκές στιγμές
1984 – Τα πικροσάββατα, Τα λαϊκά της νύχτας Νο 2, Όταν μιλούν τα τέλια, Ακόμα μια μέρα
1985 – Τα νυχτέρια μας, Για τα παιδιά, 15 χρόνια Δημήτρης Μητροπάνος
1986 – Τα ζημιάρικα, Αγάπη μου αγέννητη, Τ’ ανάρπαχτα
1987 – Ένας καινούριος άνθρωπος, 16 από τα ωραιότερα τραγούδια μου, Το δικό μας τραγούδι
1988 – Καινούρια χρώματα
1989 – Μια νύχτα στον παράδεισο, Εμείς οι δυο, Οι μεγαλύτερες επιτυχίες του, Πριν τελειώσει η νύχτα
1990 – 20 μεγάλες επιτυχίες, Εσύ λέγε με έρωτα
1991 – Στα ξενυχτάδικα της αγκαλιάς σου, Μια νύχτα στο Λυκαβηττό, Πάρε αποφάσεις
1992 – Η εθνική μας μοναξιά, Οι μεγάλες επιτυχίες
1993 – Ο Μητροπάνος τραγουδάει Σπανό
1994 – 24 Ζεϊμπέκικα, Παρέα μ’ έναν ήλιο
1995 – Τα 45άρια του Δημήτρη Μητροπάνου
1996 – 30 χρόνια Δ. Μητροπάνος, τα λαϊκά μιας ζωής, ΖΟΟΜ ’96, 16 χασάπικα, Τα ερωτικά, Τα πρώτα μου τραγούδια/1967-1975, Στου αιώνα την παράγκα
1997 – Ψάξε στ’ όνειρό μας
1998 – Τα μεγάλα λαϊκά, Του έρωτα & της φυγής
1999 – Εντελβάις
2001 – Στης ψυχής το παρακάτω
2003 – Θα είμαι εδώ
2004 – Υπάρχει και το ζεϊμπέκικο
2005 – Πες μου τ’ αληθινά σου
2007 – Για την καρδιά ενός αγγέλου
2008 – Στη Διαπασών
2009 – Τα τραγούδια της ζωής μου
2011 – Εδώ Είμαστε
