Περιδιαβαίνοντας την Κρήτη | Ρέθυμνο – Χανιά (μέρος πρώτο)
Η διαδρομή αυτή οδηγεί τον περιηγητή στα χωριά νοτιοδυτικά και δυτικά από το Ρέθυμνο, και συνεχίζεται μέσα στην επαρχία Αποκορώνου των Χανίων.
ΣΠΗΛΑΙΟ ΓΕΡΑΝΙΟΥ
Βρίσκεται στην όμορφη παραλία βόρεια από το χωριό Γεράνι, στην Εθνική οδό Ρεθύμνου- Χανίων, στη θέση Καμάρι. Ανακαλύφθηκε κατά τη διάνοιξη του δρόμου. Η αρχαία είσοδος είχε φράξει με βράχο. Το σπήλαιο έχει πλούσια διακόσμηση και μεγάλη αρχαιολογική σπουδαιότητα. Αποτελείται από πέντε διαδοχικούς θαλάμους με θαυμάσιο διάκοσμο, από εντυπωσιακούς σταλαγμίτες.
Στους θαλάμους έχουν δοθεί ονόματα: Αίθουσα Πολυελαίων, Αίθουσα κοραλλιών, Άντρο Ελέφαντα κ.ά. Η ανασκαφή έδειξε ότι το σπήλαιο χρησιμοποιήθηκε ως ημιµόνιµη κατοικία σε όλη τη διάρκεια της Νεολιθικής περιόδου και εγκαταλείφθηκε στην Ύστερη Νεολιθική, όταν καταστράφηκε από τις κατολισθήσεις, που έφραξαν την είσοδο του. Τα ευρήματα είναι όστρακα μικρών αγγείων, ειδώλια, πέτρινα και κοκάλινα εργαλεία, οστά και κρανία ζώων και τρεις σκελετοί ανθρώπων που παγιδεύτηκαν μέσα στο σπήλαιο.
ΕΠΙΣΚΟΠΗ (Η ΜΕΓΑΛΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗ)
Μετά τον ποταμό Πετρέ ο δρόμος προς τα αριστερά οδηγεί στο χωριό που υπήρξε έδρα της επισκοπής Αυλώνος στη Μεσοβυζαντινή περίοδο μέχρι τον 15ο αι., οπότε η Ἐπισκοπή μεταφέρθηκε στο Ρέθυμνο. Έχουν σωθεί ερείπια μεγάρων της Ἐνετοκρατίας. Στην περιοχή του χωριού μεγάλη μάχη το 1896.
ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΗ
Πάνω σε ύψωμα µε πανοραμική θέα μέχρι τον κόλπο του Αρμυρού, ανάμεσα στους ποταμούς Μουσέλα (δυτικά) και Πετρέ (ανατολικά) κοντά στα σύνορα των νομών Ρεθύμνου και Χανίων βρίσκεται το χωριό Αργυρούπολη, 27 χλμ. από το Ρέθυμνο, χτισμένο πάνω στα ερείπια της αρχαίας πόλης Λάππας.
ΑΡΧΑΙΑ ΛΑΠΠΑ
Ἡ Λάππα αναφέρεται στην παράδοση (Στέφανος Βυζάντιος) ανάμεσα στις πόλεις που ίδρυσε στην Κρήτη ο Αγαμέμνονας. Άλλοι συγγραφείς την ταυτίζουν με την πόλη Λάμπη. Η επικράτεια της πόλης έφτανε μέχρι το Λυβικό πέλαγος και περιλάμβανε τµήµατα των σημερινών επαρχιών Αποκόρωνα, Ρεθύμνου, Αγίου Βασιλείου και Σφακίων. Λιμάνια είχε την Υδραμία (στο χωριό Δράμια) στο Κρητικό, και τον Φοίνικα στο Λιβυκό πέλαγος. Η πόλη ήταν ισχυρή και ανεξάρτητη μέχρι την καταστροφή από τον Μέτελλο το 68 π.Χ. Οι Λαππαίοι φιλοξένησαν τους Λυττίους, όταν η πόλη τους καταστράφηκε από την Κνωσό. Η Λάππα αναφέρεται ανάμεσα στις πόλεις που μετείχαν στη συνθήκη με την πόλη Τέω και τον Ευμένη της Περγάμου. Τα νομίσματα εικονίζουν Ποσειδώνα, Άρτεμη, Απόλλωνα, κεφαλή γυναίκας και ταύρου. Μετά την καταστροφή από το Μέτελλο οι Λαππαίοι ανοικοδόμησαν την πόλη τους με την εύνοια του Οκταβίου, και η πόλη άκμασε ως την Αραβική κατάκτηση. Στην Πρωτοβυζαντινή περίοδο πιθανόν να ήταν έδρα της επισκοπής Λάμπης. Μετά την καταστροφή της από τους Άραβες η θέση των ερειπίων της Λάππας αναφερόταν ως Πόλη.
Αν και δεν έχουν γίνει εκτεταμένες ανασκαφές και δεν υπάρχει επισκέψιμος αρχαιολογικός χώρος, πολλά αρχαία ερείπια είναι ορατά και πολλά γλυπτά έχουν κατά καιρούς αποκαλυφθεί. Πρόσφατη ανασκαφή στο κέντρο του χωριού είχε σημαντικά αποτελέσματα και απέδειξε τη σπουδαιότητα της αρχαίας πόλης. Τα σημαντικότερα ορατά αρχαία μνημεία είναι οι ρωμαϊκές θέρµες (λουτρά) του 3/4ου αι. μ.Χ., από τα οποία το ένα σώζεται σε μεγάλο ύψος, και το άλλο βρισκόταν στη θέση του ναού του Ἁγίου Νικολάου. Σε κοσμικό κτίσµα ανήκαν τα ψηφιδωτά του 4/6ου αι. µ.Χ., που ανακαλύφθηκαν το 1918 (εκτίθενται στο Μουσείο Ρεθύμνου) και εικονίζουν κυνηγούς και σκύλους που καταδιώκουν αρκούδα και ελάφι. Έχουν εντοπιστεί τρεις πρωτοβυζαντινές βασιλικές: μια στη θέση του Αγίου Φανουρίου, μια στη θέση Φουντάνα κοντά σε πηγή του ποταμού Μουσέλα και μια τρίτη στην Αγία Παρασκευή στο Πανωχώρι. Από τα αγάλματα που βρέθηκαν σημαντικά είναι: α) η Αφροδίτη, ελληνιστικής τέχνης της εποχής του Νέρωνα. β) Ένας Σέραπις Δίας, γ) ένας µικρός Διόνυσος του 3ουαι. μ.Χ. και δ) ένας μικρός χάλκινος πωγωνοφόρος του 4ουαι. Βρέθηκαν επίσης αφιερωματικές επιγραφές στον Αύγουστο και τον Αδριανό. Στη Μεσοβυζαντινή περίοδο και στην Ενετοκρατία η πόλη ξαναχτίστηκε πάνω στα ερείπια της αρχαίας. Ήταν φέουδο των Χορτατσών και του Αλεξίου Καλλέργη. Το 1822 μετονομάστηκε σε Αργυρούπολη, γιατί κατά μια παράδοση σε κοντινό λόφο υπήρχαν μεταλλεία αργύρου. Στα 1822, 1867 και 1878 ήταν έδρα της Επαναστατικής Συνέλευσης των Κρητών. Ο Γκερόλα το 1900 είδε ερείπια µεγάρων της Ενετοκρατίας.
ΜΟΝΗ ΜΥΡΙΟΚΕΦΑΛΩΝ
Το χωριό Μυριοκέφαλα βρίσκεται σε απόσταση 37 χλμ. από το Ρέθυμνο. Μέσα στο χωριό είναι η σταυροπηγιακή Μονή της Αντιφωνήτριας που ίδρυσε το 1020 ο Άγιος Ιωάννης ο Ξένος, ο ιεραπόστολος αναδιοργανωτής του μοναχισμού στην Κρήτη από τον Σίβα Πυργιώτισσας, και αποτέλεσε το κέντρο της δράσης του. Τη Μονή κατεκόσµησε σύμφωνα µε τη διαθήκη του (1027) µε ιερά σκεύη, βιβλία και εικόνες, που έφερε από την Πρωτεύουσα για να την καταστήσει σταυροπηγιακή, επί Πατριάρχου Αλεξίου Στουδίτη. Η μαρτυρία δείχνει την διείσδυση στις αρχές του 11ου αι. των καλλιτεχνικών και πνευματικών ρευμάτων της Κωνσταντινούπολης στην Κρήτη. Η μονή αποτελείτο πρώτο χρονολογηµένο δείγµα στην ναϊκή αρχιτεκτονική και τοιχογράφηση των ναών, συνδυάζοντας τοπική παράδοση με νέες αντιλήψεις. Το καθολικό της Μονής, αν και έχει υποστεί βαριές επισκευές εξωτερικά, έχει τον τύπο του ελεύθερου σταυρού µε τρούλο. Το εικονοστάσιο του ναού έχει στο επιστύλιο και στα βηµόθυρα εικόνες του Ευαγγελισμού, του Δωδεκαόρτου, υψηλής ποιότητας. Το αρχαιότερο στρώμα τοιχογράφησης είχε τον Παντοκράτορα στον τρούλο και την Παναγία ολόσωμη ένθρονη στο τεταρτοσφαίριο της κόγχης, ανάµεσα σε αρχαγγέλους και προφήτες. Εικονίζονται µόνον άγιοι και όχι σκηνές. Ἡ τέχνη του στρώματος αποτελεί δείγµα της µνημειακής ζωγραφικής στην Κρήτη της εποχής των Μακεδόνων αυτοκρατόρων (11 αι.). Από το δεύτερο στρώμα των αρχών του 13ου αι. σώζονται οι συλλειτουργούντες ιεράρχες στον κύλινδρο της κόγχης, και στη δυτική κεραία του σταυρού ευαγγελικές σκηνές από τον κύκλο των παθών. Η τέχνη τους ανήκει στην Κομνήνεια καλλιτεχνική παράδοση απλουστευµένη στην επαρχία. Μετά την επίσκεψη στη Μονή Μυριοκεφάλων ο επισκέπτης επιστρέφει στην Αργυρούπολη για να συνεχίσει προς τη λίμνη Κουρνά, τη μοναδική στην Κρήτη. Αμέσως έξω από την Αργυρούπολη ο δρόμος μπαίνει στα όρια του νομού Χανίων.
ΝΟΜΟΣ ΧΑΝΙΩΝ
Ο νομός κυριαρχείται από τον πιο επιβλητικό ορεινό όγκο του νησιού, τα Λευκά Όρη, με τις είκοσι κορφές τους πάνω από 2200 μ. ύψος. Περικλείουν εκατό τ. χλμ. αναγλύφου, µε ύψος μεγαλύτερο από το δασόριο (το όριο ανάπτυξης των δασών).
Τα Χανιά έχουν δεκαεπτά μεγάλα φαράγγια και ένα μοναδικό γεώτοπο, την Ορεινή Έρημο. Επίσης στον νομό Χανίων βρίσκεται το πιο στενό και πιο βαθύ Φαράγγι της Ἑλλάδας, εκείνο της Σαμαριάς. Στον νομό υπάρχει ακόμη το μεγαλύτερο και βαθύτερο φυσικό λιμάνι της Μεσογείου, ο κόλπος της Σούδας, που δημιουργήθηκε από μια τάφρο εγκατακρήµνισης γύρω στα 2 εκατομμύρια χρόνια πριν από σήμερα. Τον δυτικότερο νομό της Κρήτης αποτελούν πέντε επαρχίες: η Κυδωνία, ο Αποκόρωνας, η Κίσαμος, το Σέλινο και τα Σφακιά και από το 1998 διαιρείται διοικητικά σε 23 δήμους και δυο κοινότητες (Ασί Γωνιάς και Γαύδου). Στον νομό υπάρχουν δύο μητροπόλεις: Κυδωνίας και Αποκορώνου, και Κισάμου και Σελίνου.
Στον νομό Χανίων βρίσκονται οι μονές της Παναγίας Οδηγήτριας στη Γωνιά Κισάμου, της Ζωοδόχου Πηγής (Χρυσοπηγής) στα Χανιά, της Αγίας Τριάδας Τζαγκαρόλων και του Γδερνέτου (Γκουβερνέτου) στο Ακρωτήρι, της Παναγίας Χρυσοσκαλίτισσας στο Σέλινο. Ακόμη στο νομό βρίσκονται αξιόλογα σπήλαια: ο Αρκουδόσπηλιος, ο Κουµαρόσπηλιος, ο Ελληνόσπηλιος, τα σπήλαια της Πλατυβόλας, του Μαμελούκου, του Λερά, της Αγίας Σοφίας Τοπολιών και τα ξακουστά Φαράγγια της Σαμαριάς και της Ίμπρου. Από τη Μινωική εποχή έχουν ανασκαφθεί η μινωική Κυδωνία στο Καστέλι της πόλης Χανίων, οι µινωικοί οικισμοί στον Στύλο Αποκορώνου και στο Νεροκούρου Κυδωνίας, οι μινωικοί θαλαμωτοί τάφοι σε οικόπεδα της πόλης των Χανίων και στη Φυλακή, και οι θολωτοί στο Μάλεμε και στον Στύλο. Από τις πόλεις των Ιστορικών Χρόνων οι σπουδαιότερες στο νομό Χανίων είναι η Άπτερα, η Κυδωνία, η Κίσαμος, η Πολυρρήνια, η Φαλάσαρνα, η Έλυρος, η Λισσός, η Υρτακίνα, η Τάρρα, η Συία, ο Φοίνικας και το Δικτύνναιον ιερό. Από τα σηµαντικά μεσαιωνικά και νεότερα μνημεία του νομού είναι η οχυρωμένη βενετική και η παλιά πόλη των Χανίων και τα φρούρια στην Κίσαμο, στη Γραμβούσα, στη Σούδα, στο Ιτζεδίν, στην Παλαιόχωρα και το Φραγκοκάστελο. Σύμφωνα με την τελευταία επίσημη απογραφή ο πληθυσμός του νομού Χανίων είναι περίπου 150.000 κάτοικοι.
Τα στοιχεία αντλήθηκαν από τον τουριστικό οδηγό «Κρήτη» του Αντώνη Βασιλάκη, που εκδόθηκε από τις εκδόσεις Μύστις. ISBN 978-960-6655-27-2
Ο οδηγός περιλαμβάνει 450 νέες φωτογραφίες και έξτρα αναλυτικό χάρτη που συνοδεύεται δωρεάν.
Συνοπτική περιγραφή του φυσικού περιβάλλοντος του νησιού, επισκόπηση της κρητικής ιστορίας από την πρώτη κατοίκηση μέχρι σήμερα, βασικές γνώσεις για τον κρητικό λαϊκό πολιτισμό και ξενάγηση σε όλους τους αξιοθέατους τόπους του νησιού.
Ο επισκέπτης καλείται να περιηγηθεί στις επαρχίες και τους τόπους του νησιού που έχουν αξιοθέατα. 
Προτείνονται 29 διαδρομές ξεκινώντας από τον νομό Λασιθίου και τελειώνοντας στο νομό Χανίων, με αφετηρία και τέρμα της διαδρομής την πρωτεύουσα του κάθε νομού. Υπάρχουν καλοί χάρτες ενημερωμένοι με τις νέες χαράξεις δρόμων ενώ προτείνονται οι παλιότεροι δρόμοι που εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται γιατί τα περισσότερα ενδιαφέροντα και αξιοθέατα τοπία και οι χώροι βρίσκονται έξω από το βόρειο οδικό άξονα.
Επίσης υπάρχουν πληροφορίες για τον τόπο και τους κατοίκους του νησιού, αναφέρονται κρητικοί μύθοι και δίνεται η ερμηνεία τους ενώ γίνεται μια σύντομη επισκόπηση της ιστορίας του νησιού και παρουσιάζονται στοιχεία του κρητικού λαϊκού πολιτισμού.
