Περιδιαβαίνοντας την Κρήτη | Ρέθυμνο – Χανιά (μέρος δεύτερο)
ΕΠΑΡΧΙΑ ΑΠΟΚΟΡΩΝΑ Η επαρχία Αποκόρωνα καταλαμβάνει το βορειοανατολικό τµήµα του νομού. Το όνομα της επαρχίας αναφέρεται πρώτη φορά ως Apicorna στη συνθήκη του βυζαντινού στρατηγού Βατάτζη με το Βενετό Δούκα της Κρήτης το 1236. Στα Βυζαντινά χρόνια η επαρχία λεγόταν «τούρμα του Ψυχρού». Στα χρόνια της Ενετοκρατίας πήρε το όνοµα «Αποκόρωνας» από το ομώνυμο φρούριο Castel Apicorna, ανατολικά από το χωριό Καλύβες. Η λέξη προέρχεται από την αρχαία πόλη Ιπποκορώνιον, που θεωρούν ότι βρισκόταν στη θέση του φρουρίου ή στο χωριό Νίππος του δήμου Φρε. Ο Αποκόρωνας έπαιξε σπουδαίο ρόλο στις επαναστάσεις κατά των Τούρκων. Στα τέλη του 19ου αι. αποτελούσε, µαζί με τις επαρχίες Σφακίων και Αγίου Βασιλείου Ρεθύμνου, τον νοµό (τουρκικά λιβά) Σφακίων µε έδρα τον Βάμο. Η επαρχία, αν και ορεινή, διαθέτει άφθονα πηγαία γερά και τη μοναδική φυσική λίμνη της Κρήτης, του Κουρνά. Εκκλησιαστικώς η επαρχία ήταν η επισκοπή Απτέρας, αλλά σήμερα έχει υπαχθεί στην μητρόπολη Κυδωνίας και Αποκορώνου. Σήμερα στην περιοχή της επαρχίας υπάρχουν πέντε δήμοι: Γεωργιούπολης (έδρα ο Καβρός), Κρυονερίδας (έδρα οι Βρύσες), Βάμου, Φρε και Αρµένων (έδρα οι Καλύβες), και η κοινότητα Ασί Γωνιάς.
ΚΟΥΡΝΑΣ Στο χωριό είναι η µεσοβυζαντινή εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, που οικοδομήθηκε τον 11οαι., στη µορφή ξυλόστεγης βασιλικής µε νάρθηκα. Τον 13 αι. επεκτάθηκε στα νότια και τον 16/17ο αι. η ξύλινη στέγη αντικαταστάθηκε με καµάρες. Η εικονογράφηση του ναού έχει τρία στρώματα: η παλιότερη εικονογράφηση είναι του 12ου αι. και ανήκει στην Κομνήνεια τεχνοτροπία που τότε εισήχθη στην Κρήτη. Μέσα στο χωριό βρισκόταν ένα αρχοντικό της Ενετοκρατίας. Κοντά στο χωριό υπάρχει και µια λίμνη στη τα Κερατιδέ µε πλούσια σταλαγμιτική διακόσμηση.
ΛΙΜΝΗ ΚΟΥΡΝΑ Βορειοδυτικά από το χωριό Κουρνάς βρίσκεται η ομώνυμη αξιόλογη και μοναδική στην Κρήτη φυσική λίμνη, που τροφοδοτείται από υπόγειες πηγές με τα νερά των βουνών του Ασκύφου (ή τη Δαφνομαδάρα), των Λευκών Ορέων και µε τη σειρά της τροφοδοτεί υπόγεια τον ποταμό Αλμυρό. Βρίσκεται 2,5 χλμ. από την παραλία. Τη λίμνη στεφανώνουν μυρσίνες και λυγαριές. Τα καθαρά γερά της καθρεπτίζονται τα γύρω βουνά. Τα χέλια της αποτελούσαν περιζήτητη λιχουδιά. Το τοπίο είναι μαγευτικό, μια ρομαντική τοποθεσία γεμάτη αγριάδα και μαζί απαλότητα.
ΓΕΩΡΓΙΟΥΠΟΛΗ Η ωραία τουριστική κωμόπολη στο μυχό του κόλπου του Αλμυρού, στο άκρο μιας κατάφυτης και με πολλά νερά μικρής πεδιάδας. Στη λιμνοθάλασσα που σχηματίζει ο Αλμυρός ψαρεύονται χέλια. Η κωμόπολη είχε το όνομα «Χάνια του Αλμυρού» και μετονομάστηκε σε Γεωργιούπολη προς τιμήν του Αρμοστή Πρίγκιπα Γεωργίου. Ένα χλμ. δυτικά στον λόφο Βένου Κεφάλα τοποθετείται η αρχαία πόλη Αμϕίμαλα, ένα από τα επίνεια της αρχαίας Λάππας.
ΒΡΥΣΕΣ 27 χλμ. από το Ρέθυμνο στο κέντρο καταπράσινης και µε πολλά γερά πεδιάδας. Λίγο πριν από το χωρίο είναι η Ελληνική Καμάρα, των ρωμαϊκών χρόνων. Από εδώ αρχίζει ο δρόμος προς τα Σφακιά.
ΒΑΜΟΣ Είναι η πρωτεύουσα της επαρχίας Αποκορώνου και απέχει από τα Χανιά 26 χλμ. Στο χωριό Ντουλιανά που υπάγεται στην κοινότητα Βάμου, τοποθετείται η αρχαία Δουλόπολις. Βρίσκεται σε κεντρική θέση και υπάρχει από τη Ενετοκρατία. Οι Τούρκοι τον ονόμαζαν Σεραϊλί κιόι, από το μεγαλοπρεπές διοικητήριο, που το έλεγαν Σεράγιο, όταν ήταν πρωτεύουσα του λιβά (νομού) Σφακίων. Αποτελούσε χώρο συγκέντρωσης των γύρω χωριών και θέατρο πολλών μαχών κατά τις επαναστάσεις του 19ου αιώνα. Κορυφαία ηρωική μορφή ήταν ο Μανούσος Κούνδουρος, που οργάνωσε το κίνημα για την αυτονομία της Κρήτης και νίκησε τους Τούρκους το 1896. Ο Βάμος είναι πατρίδα του κορυφαίου δημοσιογράφου και εκδότη Δημητρίου Λαμπράκη.
ΑΛΜΥΡΙΔΑ Ύστερα από τον Βάμο ο δρόμος φέρνει στο Γαβαλοχώρι, όπου υπάρχει ένα αξιόλογο Μουσείο Λαϊκής Τέχνης, και από εκεί στο παραλιακό χωριό Αλμυρίδα. Εδώ ανασκάφτηκε τα τελευταία χρόνια μια σπουδαία τρίκλιτη πρωτοβυζαντινή βασιλική µε εγκάρσιο κλίτος. Σε κάτοψη έχει σχήμα Τ, ενώ η κόγχη του ιερού εξέχει. Βρέθηκαν οι βάσεις της αγίας ο πώς και του άµβωνα, καθώς και διάφορα αρχιτεκτονικά µέλη: κορινθιακά κιονόκρανα, θωράκια κ.α. Η βασιλική χρονολογείται τον 5/6ο αι. μ.Χ. Το κεντρικό κλίτος και το ιερό Βήμα έχουν ωραία ψηφιδωτά δάπεδα. Τα θέματα των ψηφιδωτών είναι ποικίλα: σταυροί και αστέρια, κύκλοι και τετράγωνα, ρόδακες και τροχοί, πλοχμοί και βλαστοί σε χρώματα ερυθρό/καφέ, κυανό/σταχτί και λευκό. Η ποιότητα και η θεματολογία τους τα κάνουν μοναδικά στην Κρήτη.
ΣΤΥΛΟΣ Συνεχίζοντας τη διαδρομή από την Άπτερα προς τα νότια, στο 18ο χλμ. λίγο πριν από το χωριό Στύλος στη θέση Στερνάκι είναι ο µινωικός οικισμός, ο δεύτερος σε σπουδαιότητα μετά την Κυδωνία στον Νομό Χανίων. Η ίδρυση του οικισμού έγινε στην Προανακτορική περίοδο και η εγκατάλειψη του στο τέλος της Μετανακτορικής (1100 π.χ.). Τα πιο σημαντικά ευρήματα είναι ένας κεραμικός κλίβανος της Μετανακτορικής περιόδου, που διατηρήθηκε σε καλή κατάσταση, και ένα ελλειψοειδές κτίριο, καθώς και ο µετανακτορικός κυκλικός θολωτός τάφος, µε μακρύ δρόμο, που σώζει τη θόλο του. Στο κουφιστικό τρίγωνο πάνω από την είσοδο του θόλου βρέθηκαν δώδεκα ελληνιστικά αγγεία, ένδειξη µεταγενέστερης σύλησης ή χρήσης του τάφου για λατρεία. Έχει υποστηριχτεί ότι το όνοµα του μινωικού οικισμού ήταν A-pa-ta-wa, που αναφέρεται στις πινακίδες της γραμμικής Β γραφής (Α-π(α)-τά-ρα = Άπτερα). Στην περιοχή του χωριού Στύλος υπάρχουν άφθονα παγωμένα νερά και βρίσκονται δύο σημαντικές βυζαντινές εκκλησίες, η Παναγία Ζερβιώτισσα, γνωστή ὡς Μοναστήρα, του 11/12ου αιώνα και του Αγίου Ιωάννη του 13ου αιώνα.
ΚΥΡΙΑΚΟΣΕΛΙΑ Είναι ένας μικρός οικισμός, σήμερα μισοεγκαταλειµµένος. Κοντά του υπάρχει µια από τις σημαντικότερες εκκλησίες της Κρήτης, ο Άγιος Νικόλαος, που χρονολογείται στις πρώτες δεκαετίες της Ενετοκρατίας (1230- 1256).
Η εκκλησία είναι µονόχωρη µε τρούλο. Η αρχιτεκτονική και η τοιχογράφηση της (που σώζεται σε άριστη κατάσταση) συνδέονται με την πρωτευουσιάνικη τέχνη των Κομνηνών των αρχών του 13ουαι., που εκπορευόταν από την Αυτοκρατορία της Νικαίας. Στο ύψωμα πάνω από την εκκλησία, υπάρχουν Ερείπια µισογκρεμισµένου βυζαντινού φρουρίου, που ιδρύθηκε στα χρόνια του αυτοκράτορα της Νίκαιας Ιωάννη Γ΄ Δούκα Βατάτζη (1222-1254), ως έδρα των στρατευμάτων στην επανάσταση κατά των Ενετών, που είχε γίνει το 1230. Στο ίδιο φρούριο ξαναυψώθηκε η βυζαντινή σημαία στην τελευταία απόπειρα απελευθέρωσης από τον Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγο (1261).
ΑΠΤΕΡΑ Βγαίνοντας από τα Χανιά από τον δρόμο της Σούδας προς το Ρέθυμνο, στο 16 χιλιόμετρο, όπου βρίσκονται οι φυλακές του Καλαμίου, ο δρόμος στρίβει προς τα δεξιά και ανεβαίνει σε έναν ψηλό τόπο, όπου βρίσκεται το χωριό Μεγάλα Χωράφια. Εδώ είναι ένας από τους πιο σημαντικούς αρχαιολογικούς και ιστορικούς τόπους της δυτικής Κρήτης, η μεγάλη αρχαία πόλη Άπτερα.
Χτισμένη πάνω σε ένα επιβλητικό βραχώδες ύψωμα, που δεσπόζει πάνω από τον κόλπο της Σούδας, προσφέρει στον επισκέπτη μια εξαίσια μοναδική θέα του κόλπου της Σούδας, της χερσονήσου του Ακρωτηρίου και όλης της επαρχίας. Η πόλη των Ιστορικών χρόνων είχε οχύρωση, με τείχος που είναι ακόμη ορατό σε πολλά σημεία. Πάνω στην οχυρή ακρόπολη σώζονται τα επιβλητικά ερείπια τεράστιων θολωτών δεξαμενών και άλλων δημόσιων οικοδομημάτων των Ρωμαϊκών και των Πρωτοβυζαντινών χρόνων. Έχουν ανασκαφτεί ένας μικρός δίχωρος ναός των ελληνιστικών χρόνων και τµήµα του Βουλευτηρίου των ρωμαϊκών χρόνων. Σώζονται ακόμη το βενετοκρητικό µοναστήρι του Αγίου Ιωάννου Θεολόγου και το φρούριο Ιτζεδίν της Τουρκοκρατίας. Ο τόπος λεγόταν παλιότερα Παλαιόκαστρο. Το όνοµα Άπτερα ή Άπταρα αποδίδεται στον ιδρυτή της τον μυθικό Απτέρα ή Άπτερον. Σύμφωνα µε άλλη παράδοση οφείλεται στις Σειρήνες που έχασαν τα φτερά τους από τη λύπη τους, όταν νικήθηκαν σε αγώνα από τις Μούσες, έπεσαν στη θάλασσα και μεταμορφώθηκαν στις νησίδες λευκές του κόλπου της Σούδας. Η Άπτερα ήταν πλούσια εμπορική και βιομηχανική πόλη, εξουσίαζε τον κόλπο της Σούδας και είχε κόψει νοµίσµατα που εικονίζανε την Ἡρα ή την Άρτεμη. Στα Πρωτοβυζαντινά χρόνια ήταν έδρα επισκοπής. Η πόλη καταστράφηκε οριστικά τον 8ο αιώνα μ.Χ.
ΚΟΛΠΟΣ ΣΟΥΔΑΣ Είναι το βαθύτερο λιμάνι της Μεσογείου, γεωλογικά μια τάφρος εγκατακρήµνισης που δημιουργήθηκε πριν από 2 εκατομμύρια χρόνια. Είναι το μεγαλύτερο φυσικό λιμάνι της Ελλάδας και το κύριο λιμάνι της Δυτικής Κρήτης και των Χανίων, με τα οποία συνδεόταν παλιότερα µε σιδηροδρομική γραµµή. Σημαντικό λιμάνι σήμερα για τα ατµοκίνητα δεν ήταν όμως κατάλληλο για τα ιστιοφόρα, που ναυλοχούσαν στο κλειστό ενετικό λιμάνι των Χανίων. Η νησίδα της Σούδας (Λευκή) είναι οχυρωμένη από την ύστερη Ενετοκρατία και κρατήθηκε από τους Ενετούς μετά την κατάκτηση της Κρήτης από τους Τούρκους μέχρι το 1715. Σήμερα εξακολουθεί να είναι στρατιωτική περιοχή.
Τα στοιχεία αντλήθηκαν από τον τουριστικό οδηγό «Κρήτη» του Αντώνη Βασιλάκη, που εκδόθηκε από τις εκδόσεις Μύστις. ISBN 978-960-6655-27-2
Ο οδηγός περιλαμβάνει 450 νέες φωτογραφίες και έξτρα αναλυτικό χάρτη που συνοδεύεται δωρεάν.
Συνοπτική περιγραφή του φυσικού περιβάλλοντος του νησιού, επισκόπηση της κρητικής ιστορίας από την πρώτη κατοίκηση μέχρι σήμερα, βασικές γνώσεις για τον κρητικό λαϊκό πολιτισμό και ξενάγηση σε όλους τους αξιοθέατους τόπους του νησιού.
Ο επισκέπτης καλείται να περιηγηθεί στις επαρχίες και τους τόπους του νησιού που έχουν αξιοθέατα. 
Προτείνονται 29 διαδρομές ξεκινώντας από τον νομό Λασιθίου και τελειώνοντας στο νομό Χανίων, με αφετηρία και τέρμα της διαδρομής την πρωτεύουσα του κάθε νομού. Υπάρχουν καλοί χάρτες ενημερωμένοι με τις νέες χαράξεις δρόμων ενώ προτείνονται οι παλιότεροι δρόμοι που εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται γιατί τα περισσότερα ενδιαφέροντα και αξιοθέατα τοπία και οι χώροι βρίσκονται έξω από το βόρειο οδικό άξονα.
Επίσης υπάρχουν πληροφορίες για τον τόπο και τους κατοίκους του νησιού, αναφέρονται κρητικοί μύθοι και δίνεται η ερμηνεία τους ενώ γίνεται μια σύντομη επισκόπηση της ιστορίας του νησιού και παρουσιάζονται στοιχεία του κρητικού λαϊκού πολιτισμού.
Πηγές φωτογραφιών: Wikipedia
